Rzepicha (roślina)

Rzepicha
	; Rzepicha błotna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	rzepicha
	Nazwa systematyczna
	Rorippa Scop.; Fl. Carn. 520. 15 Jun-21 Jul 1760
	Typ nomenklatoryczny
	Rorippa sylvestris (L.) Besser
Synonimy
	Brachiolobos All.; Caroli-gmelina G.Gaertn., B.Mey. & Scherb.; Clandestinaria Spach; Kardanoglyphos Schltdl.; Leiolobium Rchb.; Neobeckia Greene; Radicula Hill; Roripa Adans.; Roripella (Maire) Greuter & Burdet; Sisymbrianthus Chevall.; Tetracellion Turcz. ex Fisch. & C.A.Mey.; Tetrapoma Turcz. ex Fisch. & C.A.Mey.; Trochiscus O.E.Schulz;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rzepicha (Rorippa Scop.) – rodzaj roślin z rodziny kapustowatych. Obejmuje 86 gatunków^[4]. Rodzaj jest kosmopolityczny. Większość przedstawicieli związana jest z siedliskami wodnymi, mokrymi i wilgotnymi^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj kosmopolityczny; brak go tylko w części krajów pustynnych w północnej Afryce i na Półwyspie Arabskim. Na Nizinie Amazonki, części wysp Archipelagu Malajskiego i Oceanii występują rośliny introdukowane z tego rodzaju^[4].

W Polsce rośnie 9 gatunków i mieszańców międzygatunkowych, z czego jeden introdukowany i zadomowiony^[6].

Gatunki flory Polski^[6]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[6], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[4]

rzepicha austriacka Rorippa austriaca (Crantz) Besser
rzepicha bagienna Rorippa ×erythrocaulis Borbás
rzepicha błotna Rorippa palustris (L.) Besser
rzepicha chrzanolistna Rorippa ×armoracioides (Tausch) Fuss
rzepicha gorycznikowa Rorippa ×barbareoides (Tausch) Čelak ≡ Rorippa ×astyla (Rchb.) Rchb.
rzepicha leśna Rorippa sylvestris (L.) Besser
rzepicha lirowata Rorippa ×prostrata (J. P. Bergeret) Schinz & Thell. ≡ Rorippa ×anceps (Wahlenb.) Rchb.
rzepicha węgierska Rorippa hungarica Borbás ≡ Rorippa × hungarica Borbás – antropofit zadomowiony
rzepicha ziemnowodna Rorippa amphibia (L.) Besser

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne (jednoroczne, dwuletnie i byliny) z łodygą nierozgałęzioną lub rozgałęzioną, prosto wzniesioną, podnoszącą się lub płożącą, owłosioną (wówczas włoski pojedyncze^[7]) lub nagą^[5].
Liście: Odziomkowe i łodygowe lub tylko łodygowe. Odziomkowe liście zwykle szybko obumierają i są ogonkowe, łodygowe liście są ogonkowe lub siedzące. Blaszka liści jest całobrzega, ząbkowana, do lirowatej i pierzastodzielnej, w przypadku liści odziomkowych czasem nawet trzykrotnie dzielna^[5].
Kwiaty: Zebrane w grono wydłużające się podczas owocowania. Szypułki zwykle są cienkie, mogą być wzniesione albo mniej lub bardziej odgięte^[5]. Kwiaty rzadko wsparte są przysadkami^[8]. Działki kielicha 4, prosto wzniesione lub odgięte, jajowate lub eliptyczne, często błoniasto obrzeżone. U części gatunków boczne działki są woreczkowato rozdęte u nasady. Płatki korony 4, zwykle żółte, rzadko białe lub różowe, często krótsze od kielicha. Kształt płatków zróżnicowany – od jajowatego do lancetowatego, rzadko są one równowąskie, u nasady bez paznokcia. Pręcików 6, z czego cztery dłuższe, u niektórych gatunków tylko cztery pręciki równej długości, u nasady z miodnikami. Pylniki jajowate do równowąskich. W górnej zalążni znajduje się od kilkunastu do kilkuset zalążków. Szyjka słupka krótka lub dłuższa, znamię główkowate, rzadko płytko rozwidlone^[5].
Owoce: Wielonasienne łuszczynki lub zazwyczaj niezbyt długie łuszczyny^[7] o kształcie od kulistego, gruszkowatego, po eliptyczny i równowąski, na powierzchni gładkie lub pomarszczone^[5]. Nasiona kulistawe lub podługowate, zwykle ułożone w dwóch rzędach, często brodawkowane, siateczkowate, bez skrzydełka lub rzadziej ze skrzydełkiem^[7]^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny kapustowatych (Brassicaceae) z rzędu kapustowców (Brassicales)^[2]. W obrębie rodziny zaliczany do plemienia Cardamineae^[9].

Wykaz gatunków^[4]

Rorippa africana (Braun-Blanq.) Maire
Rorippa alpina (S.Watson) Rydb.
Rorippa amphibia (L.) Besser – rzepicha ziemnowodna
Rorippa ampullicarpa V.I.Dorof.
Rorippa × anceps (Wahlenb.) Rchb. – rzepicha lirowata
Rorippa apetala Y.Y.Kim & B.U.Oh
Rorippa aquatica (Eaton) E.J.Palmer & Steyerm.
Rorippa × armoracioides (Tausch) Fuss – rzepicha chrzanolistna
Rorippa × astyla (Rchb.) Rchb. – rzepicha gorycznikowa
Rorippa atlantica (Ball) Maire
Rorippa aurea (Boiss. & Heldr.) Hub.-Mor.
Rorippa austriaca (Crantz) Besser – rzepicha austriacka
Rorippa austroamericana Mart.-Laborde
Rorippa backeri (O.E.Schulz) Jonsell
Rorippa barbareifolia (DC.) Kitag.
Rorippa beckii Al-Shehbaz
Rorippa behcetii İlçim
Rorippa benghalensis (DC.) H.Hara
Rorippa bonariensis (Poir.) Macloskie
Rorippa brachycarpa (C.A.Mey.) Hayek
Rorippa calycina (Rydb.) Rydb.
Rorippa cantoniensis (Lour.) Ohwi
Rorippa chubutica (O.E.Schulz) Mart.-Laborde
Rorippa clandestina (Spreng.) J.F.Macbr.
Rorippa cochlearioides (Roth) Al-Shehbaz & Jonsell
Rorippa columbiae (Suksd. ex B.L.Rob.) Howell
Rorippa × complicata Nyár. & Prodan
Rorippa coxii (F.Phil. ex Phil.) L.E.Navas
Rorippa cryptantha (A.Rich.) Robyns & Boutique
Rorippa crystallina Rollins
Rorippa curvipes Greene
Rorippa curvisiliqua (Hook.) Bessey ex Britton
Rorippa cygnorum Keighery
Rorippa × danubialis Borbás
Rorippa dictyosperma (Hook.) L.A.S.Johnson
Rorippa dietrichiana Hewson
Rorippa divaricata (Hook.f.) Garn.-Jones & Jonsell
Rorippa dubia (Pers.) H.Hara
Rorippa eggersii (O.E.Schulz) J.F.Macbr.
Rorippa elata (Hook.f. & Thomson) Hand.-Mazz.
Rorippa × erythrocaulis Borbás – rzepicha bagienna
Rorippa eustylis (F.Muell.) L.A.S.Johnson
Rorippa × filarszkyana (Prodán) Jáv.
Rorippa fluviatilis (E.Mey. ex Sond.) Thell.
Rorippa gigantea (Hook.) Garn.-Jones
Rorippa globosa (Turcz. ex Fisch. & C.A.Mey.) Hayek
Rorippa hayanica Maire
Rorippa × haynaldiana Borbás
Rorippa hengduanshanensis Q.J.Zheng, C.C.Yu, T.S.Han & Y.W.Xing
Rorippa hilariana (Walp.) Cabrera
Rorippa hispida (Desv.) Britton
Rorippa × hungarica Borbás – rzepicha węgierska
Rorippa hybosperma (O.E.Schulz) Jonsell
Rorippa icarica Rech.f.
Rorippa indica (L.) Hiern
Rorippa insularis Jonsell
Rorippa intermedia (Kuntze) Stuckey
Rorippa islandica (Oeder) Borbás
Rorippa kerneri Menyh.
Rorippa × kullodensis Prodán
Rorippa kurdica (Boiss. & Hausskn.) Hedge
Rorippa laciniata (O.E.Schulz) L.A.S.Johnson
Rorippa × laeta Nyár. & Prodan
Rorippa lippizensis (Wulfen) Rchb.
Rorippa madagascariensis (DC.) H.Hara
Rorippa mandonii (E.Fourn.) Mart.-Laborde
Rorippa megasperma Stuckey
Rorippa × menyharthiana Borbás
Rorippa mexicana (Moc., Sessé & Cerv. ex DC.) Standl. & Steyerm.
Rorippa micrantha (B.Heyne ex Roth) Jonsell
Rorippa microtites (B.L.Rob.) Rollins
Rorippa millefolia (Baker) Jonsell
Rorippa nana (Schltdl.) J.F.Macbr.
Rorippa neocaledonica Jonsell
Rorippa × neogradensis Borbás
Rorippa nudiuscula (E.Mey. ex Sond.) Thell.
Rorippa palustris (L.) Besser – rzepicha błotna
Rorippa peekelii (O.E.Schulz) P.Royen
Rorippa philippiana Macloskie
Rorippa pinnata (Sessé & Moc.) Rollins
Rorippa portoricensis (Spreng.) Stehlé
Rorippa prolifera (Heuff.) Neilr.
Rorippa pyrenaica (All.) Rchb.
Rorippa ramosa Rollins
Rorippa sarmentosa (G.Forst. ex DC.) J.F.Macbr.
Rorippa schlechteri (O.E.Schulz) P.Royen
Rorippa sessiliflora (Nutt.) Hitchc.
Rorippa sinuata (Nutt.) Hitchc.
Rorippa spasskajae V.I.Dorof.
Rorippa sphaerocarpa (A.Gray) Britton
Rorippa × stenophylla Borbás
Rorippa subumbellata Rollins
Rorippa sylvestris (L.) Besser – rzepicha leśna
Rorippa tenerrima Greene
Rorippa teres (Michx.) Stuckey
Rorippa thracica (Griseb.) Fritsch
Rorippa valdes-bermejoi (Castrov.) Mart.-Laborde & Castrov.
Rorippa vallicola V.I.Dorof.
Rorippa ventanensis Boelcke
Rorippa × wislokiensis Zapał.
Rorippa wolgensis Fursajev ex Laktionov & Mavrodiev

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Rorippa Scop., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens Kew [dostęp 2023-01-08] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Ihsan A.I.A. Al-Shehbaz Ihsan A.I.A., Rorippa Scopoli, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-01-08] .
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 148-149, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c T.T. Tacik T.T., Rorippa Scop., Rzepicha, [w:] AdamA. Jasiewicz (red.), Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom IV, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 171-172, ISBN 83-01-05853-6 .
↑ Rorippa Scopoli,, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-01-08] .
↑ Genus Rorippa Scop., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service [dostęp 2023-01-08] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-25].

[powo-4] Rorippa Scop., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens Kew [dostęp 2023-01-08] .

[america-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Ihsan A.I.A. Al-Shehbaz Ihsan A.I.A., Rorippa Scopoli, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-01-08] .

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 148-149, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[tacik-7] T.T. Tacik T.T., Rorippa Scop., Rzepicha, [w:] AdamA. Jasiewicz (red.), Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom IV, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 171-172, ISBN 83-01-05853-6 .

[china-8] Rorippa Scopoli,, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-01-08] .

[9] Genus Rorippa Scop., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service [dostęp 2023-01-08] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]