Służewo (gmina)
| gmina wiejska | |||
| 1867–1954 i 1973–1976[1] | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1919-38: warszawskie | ||
| Powiat |
1919–48: nieszawski | ||
| Siedziba | |||
| Populacja (1974) • liczba ludności |
| ||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||
| |||
Służewo (od 1976 Aleksandrów Kujawski) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1867–1954 oraz 1973–1976[3] w woj. warszawskim, pomorskim, bydgoskim[4] i włocławskim (dzisiejsze woj. kujawsko-pomorskie). Siedzibą władz gminy było Służewo[5].
Za Królestwa Polskiego gmina Służewo należała do powiatu radiejewskiego (od 1871 nieszawskiego) w guberni warszawskiej[6][7][8]. 31 maja 1870 do gminy przyłączono pozbawione praw miejskich Służewo[9]. W 1919 roku prawa miejskie otrzymał Aleksandrów Kujawski[10], zostając wyłączony z gminy Służewo[11].
W okresie międzywojennym gmina Służewo należała do powiatu nieszawskiego w woj. warszawskim. Była to gmina o ekstremalnie peryferyjnym położeniu względem jego stolicy – Warszawy[5]. 20 października 1933 gminę Służewo podzielono na 18 gromad (sołectw): Białe Błota, Broniszewo, Chrusty, Goszczewo, Konradowo, Łazieniec, Odolion, Plebanka, Poczałkowo, Podgaj, Przybranowo, Przybranówek, Rożen, Rudunki, Służewo, Stawki, Wólka i Zgoda[12]. 1 kwietnia 1938 roku gminę wraz z całym powiatem nieszawskim przeniesiono do woj. pomorskiego[13].
Po wojnie gmina weszła w skład terytorialnie zmienionego woj. pomorskiego. 12 marca 1948 roku powiat nieszawski przemianowano na powiat aleksandrowski[14], a woj. pomorskie 6 lipca 1950 roku na woj. bydgoskie[15]. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 18 gromad[16]. Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[17].
Jednostkę reaktywowano 1 stycznia 1973 roku w powiecie aleksandrowskim w woj. bydgoskim wraz z kolejną reformą administracyjną[18]. W jej skład weszło 25 sołectw: Broniszewo, Chrusty, Goszczewo, Grabie, Konradowo, Łazieniec, Opoczki, Opoki, Ostrowąs, Ośno, Ośno-Parcele, Plebanka, Poczałkowo, Podgaj, Przybranowo, Przybranówek, Rożno, Rudunki, Słomkowo, Służewo, Stawki, Wilkostowo, Wólka, Zduny i Zgoda[19]. W skład nowej gminy Służewo weszły sołectwa należące przed 1954 do gminy Koneck (Ostrowąs, Słomkowo) i miasta Aleksandrów Kujawskiego (Ośno, Ośno-Parcele) w powiecie aleksandrowskim, gminy Dąbrowa Biskupia w powiecie inowrocławskim (Opoczki, Opoki, Wilkostowo, Zduny) oraz gminy Popioły w powiecie toruńskim (Grabie). W skład nowej gminy Służewo nie weszły natomiast należące do niej przed 1954 sołectwa Białe Błota i Odolion (weszły w skład nowej gminy Raciążek).
1 czerwca 1975 roku gmina weszła w skład nowo utworzonego woj. włocławskiego[20]. 2 lipca 1976 roku siedzibę gminy przeniesiono ze Służewa do Aleksandrowa Kujawskiego, a nazwę jednostki zmieniono na gmina Aleksandrów Kujawski, właczając do niej jednocześnie obszary sołectw Białe Błota, Kuczek, Nowy Ciechocinek, Odolion, Otłoczyn, Słońsk Dolny, Słońsk Górny, Wola i Wołuszewo ze zniesionej gminy Raciążek[21].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. warszawskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
- ↑ Liczba ludności z publikacji „Rocznik Demograficzny Polski”, GUS 1975-1995.
- ↑ Do 28 września 1954 oraz od 1 stycznia 1973 do 1 lipca 1976.
- ↑ 1945-50 nazwa woj. bydgoskiego brzmiała województwo pomorskie.
- ↑ a b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.
- ↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279).
- ↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359).
- ↑ Powiat nieszawski (1867-71 radziejowski), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 126.
- ↑ Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 127).
- ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 13, poz. 140.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej: Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, R. 1, cz. 1 (1920/1921).
- ↑ Warszawski Dziennik Wojewódzki : dla obszaru Województwa Warszawskiego. 1933, nr 14, poz. 136
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240.
- ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 12, poz. 97.
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
- ↑ Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
- ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 143.