Wielka Synagoga w Białymstoku

Wielka Synagoga w Białymstoku
Państwo	Polska
Miejscowość	Białystok
Budulec	murowana
Architekt	Samuel Rabinowicz
Data budowy	1909–1913
Data zburzenia	27 czerwca 1941
Tradycja	ortodoksyjna
	Położenie na mapie Białegostoku Wielka Synagoga w Białymstoku
	Położenie na mapie Polski Wielka Synagoga w Białymstoku
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Wielka Synagoga w Białymstoku
	53°07′50″N 23°09′26″E/53,130556 23,157222
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wielka Synagoga w Białymstoku – synagoga w Białymstoku znajdująca się przy ulicy Suraskiej. Spalona w 1941 roku.

Historia

Synagoga została zbudowana w latach 1909–1913 według projektu Samuela J. Rabinowicza. Stanęła na miejscu starej synagogi. Środki na budowę zebrano ze sprzedaży mięsa koszernego oraz z prywatnych darowizn.

Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 Białystok został zajęty przez Związek Radziecki. 22 czerwca 1941 Niemcy zaatakowały ZSRR i 27 czerwca w godzinach porannych zajęły miasto. Tego samego dnia niemieccy policjanci z 309. batalionu policji i pododdział żołnierzy Wehrmachtu z 350. pułku piechoty zapędzili do synagogi 800 Żydów i podpalili budynek^[1]. Do próbujących ratować się ucieczką strzelano z broni maszynowej, a ogień z płonącej synagogi przeniósł się również na sąsiednie budynki^[2].

Osobny artykuł: Masakry Żydów w Białymstoku latem 1941 roku.

Architektura

Murowany gmach synagogi wzniesiono na planie kwadratu. Najbardziej charakterystycznym elementem była wielka kopuła (o średnicy około 10 m) z iglicą oraz neobizantyjskie dwie mniejsze kopuły znajdujące się w alkierzach. Wszystkie kopuły pokryte były blachą, największa z nich posiadała 8 okienek. Na piętrze znajdowały się neogotyckie półokrągłe zakończone okna. Galeria dla kobiet znajdowała się na piętrze z trzech stron. W bożnicy znajdował się chór z organami.

Upamiętnienie

Na miejscu spalonej synagogi postawiono pomnik – zniszczoną kopułę synagogi oraz tablicę pamiątkową o treści: „Święty nasz wspaniały przybytek stał się pastwą ognia, 27 czerwca 1941 r. 2 000 Żydów niemieccy mordercy spalili w nim żywcem” ufundowany w 1995 roku przez Żydów białostockich z całego świata oraz miasto Białystok.^[3] Pomnik powstał według koncepcji Michała Flikiera, projekt oraz realizację wykonali artyści plastycy: Maria Dżugała-Sobocińska, Stanisław Ostaszewski, Dariusz Sobociński.

Pomnik Wielkiej Synagogi jest jednym z punktów otwartego w czerwcu 2008 r. Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku opracowanego przez grupę doktorantów i studentów Uniwersytetu w Białymstoku – wolontariuszy Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku.

Galeria

Główne wejścia do synagogi.
W tle synagoga Nomer Tamid
Wielka Synagoga po zniszczeniu, 1941
Kopuła synagogi jako pomnik wydarzeń z 1941 roku.
Pomnik obok kopuły Wielkiej Synagogi.
Tablica upamiętniająca Wielką Synagogę.
Tablica pamiątkowa w trzech językach.
Tablica pamiątkowa (z 1958 roku) w miejscu gdzie stała Synagoga

Przypisy

↑ Andrzej Żbikowski: U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej wrzesień 1939-lipiec 1941. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2006, s. 198. ISBN 83-85888-55-1.
↑ Andrzej Żbikowski: U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej wrzesień 1939-lipiec 1941. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2006, s. 197. ISBN 83-85888-55-1.
↑ Białystok, ul. Suraska - Pomnik Wielkiej Synagogi

Linki zewnętrzne

Film z 1939 roku przedstawiający między innymi Wielką Synagogę
Wielka Synagoga w Białymstoku na portalu Wirtualny Sztetl
Wielka Synagoga w Białymstoku na portalu Polin - Dziedzictwo Polskich Żydów

[1] Andrzej Żbikowski: U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej wrzesień 1939-lipiec 1941. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2006, s. 198. ISBN 83-85888-55-1.

[2] Andrzej Żbikowski: U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej wrzesień 1939-lipiec 1941. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2006, s. 197. ISBN 83-85888-55-1.

[3] Białystok, ul. Suraska - Pomnik Wielkiej Synagogi

[1]

[2]

[3]