Wyrocznia delficka

Wyrocznia delficka – sławna w starożytnej Grecji wyrocznia w Delfach pochodząca jeszcze z okresu mykeńskiego, kiedy była miejscem kultu boga chtonicznego. Grecy uważali sanktuarium za omphalos – pępek świata. W okresie homeryckim wyrocznia stała się ośrodkiem kultu Apollina, a przepowiednie wieściła siedząca na trójnogu kapłanka Pytia, wieszczka Apollina.

Mitologia

Według mitu wysłał Zeus dwa orły z przeciwległych końców świata, które lecąc spotkały się w Delfach. Od tego czasu wiadomo było, że znajduje się tam środek świata. Ziemia-matka Gaja połączyła się z błotem, które pozostało po końcu złotego wieku i urodziła latającego węża lub smoka Pytona. Pyton posiadał zdolność jasnowidzenia i mieszkał w miejscu później nazwanym Delfami. Mity nie są zgodne co do płci Pytona. Hera zazdrosna żona Zeusa, była wnuczką Gai. Gaja przepowiedziała jej, że Leto, jej rywalka i kochanka Zeusa, urodzi bliźnięta, które będą potężniejsze niż wszystkie dzieci Hery. Wysłała więc Hera Pytona, by ten pożarł Leto, zanim ta wyda na świat swoje dzieci. Zeus udaremnił tę intrygę i Leto urodziła Artemidę i Apollina. Pierwszym czynem Apollina była zemsta na Pytonie za atak na swoją matkę. Udał się do Delf i zabił smoka. Jego krew, która wsiąkła w delficką ziemię, przeniosła na to miejsce zdolności profetyczne Pytona.

Patroni wyroczni

Głównym patronem wyroczni był Apollin, który miał zabić podziemnego potwora strzegącego omphalos. Podczas jego corocznych (zimowych) podróży do rodzinnych ziem północnych (Hyperborei) w Delfach panował Dionizos, którego kult w tym miejscu potwierdzony jest od V w. p.n.e. Delfy były również miejscem kultu Orfeusza, który wzbogacił kult o orfickie elementy (wędrówka dusz i teletae).

Przepowiednie

Z zapytaniem do wieszczki o objawienie wyroczni mogli zwracać się wyłącznie mężczyźni po dokonaniu szeregu obrzędów oczyszczających i po złożeniu przepisanych ofiar. Podczas ceremonii, ubrana w białą szatę i z głową ozdobioną złotym diademem i wieńcem z liści laurowych, Pytia piła wodę ze świętego źródła Kassotis. Następnie siadała na trójnogu ustawionym nad rozpadliną i wdychając odurzające wyziewy udzielała odpowiedzi. Kapłanka wypowiadała się w formie heksametrycznej, zwykle jednak dopiero świątynni kapłani układali jej słowa w formie poetyckiej. Przepowiednia była traktowana jako wyrocznia Zeusa objawiona za pośrednictwem Apollina.

Sława wyroczni delfickiej była tak wielka, że jej przepowiednie miały znaczący wpływ na religię, politykę i prawa starożytnej Grecji, a Delfy stały się panhelleńskim sanktuarium. W apogeum rozwoju wyroczni przepowiedni udzielały trzy kapłanki. W Atenach, Sparcie i innych miastach utworzono instytucję kapłanów exegatai pythochrestoi wybieranych przez Pytię spośród przedstawianych jej kandydatów. Byli oni doradcami w sprawach kultowych, a także interpretowali znaki i wyrocznie.

Historia

Świątynia Apollina powstała około 600 r. p.n.e. Składa się z trzech części: Świętego Okrągu, Marmari i Źródła Kastalskiego. w 371 p.n.e. prawdopodobnie trzęsienie ziemi zniszczyło świątynię. W czasie wojny w latach 357–346 p.n.e. sanktuarium zostało ograbione przez wojska z Fokidy. W okresie hellenistycznym rola Delf zmalała. Dopiero najazd Celtów w 279 p.n.e. i rola Delf w obronie przed wrogiem, spowodował, że sanktuarium odzyskało utraconą pozycję. W 207 p.n.e. do wyroczni przybyli posłowie rzymscy, którzy zabiegali o usankcjonowanie w Rzymie kultu Kybele. O przepowiednie wyroczni prosili również Seleukos II i Ptolemeusz VI. We wczesnych latach Cesarstwa Rzymskiego rola Delf ponownie zmalała. Ponowne odrodzenie wyroczni nastąpiło w 84 r. n.e., kiedy Domicjan odbudował świątynię. W 390 n.e. Teodozjusz zakazał kultu w Delfach, a jego następca Arkadiusz zburzył budynki sanktuarium. Pozostałości sanktuarium zostały odkryte w XVII wieku. W 1915 roku odkryto blok marmuru w kształcie stożka, określany jako Omphalos.

Bibliografia

• StefanS. Oświecimski StefanS., Zeus daje tylko znak, Apollo wieszczy osobiście. Starożytne wróżbiarstwo greckie, Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989, ISBN 83-04-03089-6, OCLC 834718056 . Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Mark Robinson, A day in the life of the oracle of Delphi (ang.), kanał „TED-Ed” na YouTube, 7 czerwca 2021 [dostęp 2024-10-05].