Wyspiarek złotoplamy
| Gallicolumba menagei[1] | |||
| (Bourns & Worcester, 1894) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wyspiarek złotoplamy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
Wyspiarek złotoplamy[3] (Gallicolumba menagei) – gatunek średniego ptaka lądowego z rodziny gołębiowatych (Columbidae). Zamieszkuje filipińską wyspę Tawi-Tawi oraz pobliskie wysepki archipelagu Sulu. Endemiczny gatunek osiadły, znany z wyprawy Franka Swifta Bournsa i Deana Conanta Worcestera i dwóch osobników zebranych w 1891 oraz późniejszych obserwacji. Żyje w lasach pierwotnych i wtórnych, oraz lasach plażowych na małych wysepkach. Nie wyróżniono żadnych podgatunków.
Rozmiary ciała wahają się w przedziale 25–30 cm. Masa ciała jest nieznana. Upierzenie samca i samicy są podobne, a upierzenie młodych osobników nie jest opisane. Brzuch ptaka jest biały, a skrzydła oraz ogon są szaro-brązowe. Obszar pod ogonem jest złotawy. Grzbiet aż do górnej części ogona jest popielato-brązowy, ma wąskie frędzle w metalicznych odcieniach zielonego i fioletowego. Górna część piersi jest otoczona dużymi metalicznozielonymi piórami o takim samym zabarwieniu, co płaszcz, tworzący niekompletny pierścień piersiowy w środku klatki piersiowej. Na szyi widnieje charakterystyczna, czerwona plama. Dziób ptaka jest szary i krótki.
Żyje w runie leśnym, gdzie żeruje i chroni się przed zagrożeniami. Zachowanie ptaka nie jest dobrze poznane z uwagi na niedostatek obserwacji. Dwie ekspedycje z 1971 roku oraz 1991 roku nie dowiodły dalszego istnienia gatunku. Większość lasów Tawi-Tawi została wycięta do sierpnia 1994 roku; ptak może zostać przez to wyparty z większego lądu. Obecnie wyspiarkowi złotoplamemu zagrażają głównie wycinka lasów i niekontrolowane polowania. Z tych powodów uznawany jest za gatunek krytycznie zagrożony (CR, critically endangered) przez IUCN.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten jest znany tylko z dwóch okazów znalezionych w 1891 roku. Wyspiarek złotoplamy był pierwotnie opisany w 1894 roku jako Phlogoneas menagei przez Franka Swifta Bournsa i Deana Conanta Worcestera[4]. Holotyp, samiec, został zebrany przez nich z małej wyspy Tataan u wybrzeży Tawi-Tawi w październiku 1891 roku[5]. Rodzaj Gallicolumba obejmuje też między innymi ptaki z Luzonu (wyspiarek zbroczony), wyspiarka z Mindanao, Mindoro i Negros (wyspiarek brązowoskrzydły). Ptaki te są tak podobne, że niektórzy naukowcy i autorzy uważali je za jeden gatunek[4]. Takson monotypowy, nie wyróżnia się podgatunków[4][6].
Etymologia nazwy
[edytuj | edytuj kod]Epitet gatunkowy pochodzi od nazwiska Louisa F. Menage’a, potentata nieruchomości z Minnesoty, który sfinansował wyprawę naukową[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Wygląd zewnętrzny: Jasne, metaliczne pióra rozciągają się od czoła i rozciągają się aż do płaszcza i boków piersi[8]. Łopatki są szkarłatne oraz ciemnokasztanowe. Są zarośnięte iryzującymi plamkami, które mogą wydawać się fioletowe, zielone lub liliowe w różnych światłach[7]. Skrzydła są ciemnobrązowe, a niektóre pióra są szare na szczycie. Pierwsze i kolejne warstwy są popielato-szaro-brązowe, a pierwsze partie są ciemnobrązowe z najdłuższymi piórami zabarwionymi na czarno. Obszary pod skrzydłami są kasztanowe[8]. Grzbiet do górnej części ogona jest popielato-brązowy, ma wąskie frędzle w metalicznych odcieniach zielonego i fioletowego[7]. Środek ogona jest ciemnobrązowy, a brzegi są szarawo-brązowe i przeciągane szerokim, czarnym pasem. Pióra pod ogonem są pomarańczowe, podczas gdy reszta jest szara. Obszar wokół oczu ptaka jest czarny ze słabym odcieniem błyszczącej zieleni, a podbródek, gardło i piersi są białe. Górna część piersi jest otoczona dużymi metalicznozielonymi piórami o takim samym zabarwieniu, co płaszcz, tworzący niekompletny pierścień piersiowy w środku klatki piersiowej[8]. Wśród tych plastrów jest duża, blada pomarańczowa plama piersiowa z rozproszonymi krawędziami[9]. Brzuch jest brązowoszary. Samce i samice są podobne w wyglądzie, a upierzenie młodych jest nieznane. Tęczówka jest jasnoszara[8]. Dziób jest czarny z szarą końcówką, a stopy są czerwone[9].
Rozmiary: od 25 do 30 cm[6][8][10]
Pierzenie: Brak informacji[6][8]
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowisko
[edytuj | edytuj kod]Żyje w lasach pierwotnych i wtórnych, których ostatnia warstwa, baldachim, jest zamknięta[11]. Na mniejszych wysepkach zamieszkuje lasy w okolicy plaż[8].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Gatunek endemiczny, zamieszkuje archipelag Sulu i okoliczne wysepki (Tandubatu, Dundangan i Baliungan)[12] (patrz: mapa z boku).
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Żywi się pożywieniem znalezionym w runie leśnym, jest roślinożerny[8][6][12].
Tryb życia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Podobnie jak inne gatunki z rodzaju Gallicolumba, ptak ten spędza większość czasu na ziemi i lata tylko na krótkie dystanse[6]. Na drzewa wlatuje jedynie, aby schować się lub komunikować z innymi ptakami. Gdy ptaki czują się zagrożone lub zostaną zaalarmowane przez towarzysza, biegną szybko do pobliskich zarośli[5]. Niewiele wiadomo o ich zachowaniu z powodu niedostatku obserwacji z uwagi na trudne do badania środowisko życia[8][6][12].
Głos
[edytuj | edytuj kod]Głos ptaka nie został udokumentowany[8][12][11].
Status, zagrożenie i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Ptak uważany jest przez IUCN za gatunek krytycznie zagrożony. Jedyne osobniki zabrane ze środowiska naturalnego to samce[8] – okazy te znaleziono i zebrano w październiku 1891 roku. Żywe ptaki widziano jeszcze prawdopodobnie podczas ekspedycji na niewielką wysepkę Tataan przed 1970 rokiem[5][8]. Ptaka szukano przez 22 dni w grudniu 1971 roku oraz krótko we wrześniu 1991 roku. Obie próby odnalezienia gatunku zakończyły się niepowodzeniem i nie dowiodły dalszego jego istnienia[6][7].
Większość lasów Tawi-Tawi została wycięta do sierpnia 1994 roku; istnieje ryzyko, że ptak ten zostanie wyparty z rozległych obszarów na mniejsze, które nie zapewnią mu odpowiedniej ilości pokarmu. Podczas badania etnobiologicznego z 1995 roku stwierdzono, że wyspiarek złotoplamy żyje i jest regularnie obserwowany na pobliskich wyspach Tandubatu, Dundangan i Baliungan[4]. Doniesiono również, że gatunek był dość powszechny aż do lat 70. XX wieku[5]. Pomimo tego wyprawa w 2009 roku zakończyła się fiaskiem – nie odnaleziono żadnych oznak istnienia gatunku. Uważa się, że wysepki, na których przypuszczalnie ptaki przetrwały, mogą być zbyt małe, aby utrzymać ich populację[4]. Każda przetrwała populacja wyspiarków prawdopodobnie będzie niewielka, być może licząca mniej niż 50 ptaków i będzie zagrożona ciągłym niszczeniem siedlisk oraz niekontrolowanym polowaniem[6].
Na terenie archipelagu Sulu nie ma obszarów chronionych, a poza dwiema inicjatywami edukacyjnymi w zakresie ochrony środowiska w latach dziewięćdziesiątych nic nie zostało zrobione w celu ochrony populacji, która przeżyła[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gallicolumba menagei, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Gallicolumba menagei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Raphinae Wetmore, 1930 (1835) – trerony (wersja: 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-10].
- ↑ a b c d e Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal, Luis Baptista: Handbook of the Birds of the World. T. 4: Sandgrouse to Cuckoos. Barcelona: Lynx Editions, 1997, s. 180. ISBN 84-87334-22-9.
- ↑ a b c d Threatened Birds of Asia: the BirdLife International Red Data Book. Cambridge: BirdLife International, 2001, s. 1570. ISBN 0-946888-44-2.
- ↑ a b c d e f g h i Sulu Bleeding-heart (Gallicolumba menagei) – BirdLife species factsheet [online], datazone.birdlife.org [dostęp 2017-04-21].
- ↑ a b c d Frank Swift, Dean Bourns, Conant Worcester: Preliminary Notes on the Birds and Mammals Collected by the Menage Scientific Expedition to the Philippine Islands. T. 1. Harrison & Smith, 1894, s. 10–11.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n David Gibbs, Eustace Barnes, John Cox: Pigeons and Doves: A Guide to the Pigeons and Doves of the World. Sussex: Pica Press, 2001, s. 400–401. ISBN 1-873403-60-7.
- ↑ a b Robert S. Kennedy, Gonzales Pedro C., Dickinson Edward C., Miranda Hector, Fisher Timothy H.: A Guide to the Birds of the Philippines. Oxford: Oxford University Press, 2000, s. 180. ISBN 0-19-854669-6.
- ↑ Gallicolombe de Tawi-Tawi – Gallicolumba menagei – Sulu Bleeding-heart, [w:] www.oiseaux.net [online] [dostęp 2017-04-30] (ang.).
- ↑ a b Baptista i inni, Sulu Bleeding-heart (Gallicolumba menagei), [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [online], Lynx Edicions, Barcelona [zarchiwizowane z adresu 2015-03-24] (ang.).
- ↑ a b c d BirdLife International, Gallicolumba menagei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2017-04-21] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal, Luis Baptista: Handbook of the Birds of the World. T. 4: Sandgrouse to Cuckoos. Barcelona: Lynx Editions, 1997, s. 180. ISBN 84-87334-22-9.
- Neil Aldrin Mallari: Threatened Birds of Asia: the BirdLife International Red Data Book. Cambridge: BirdLife International, 2001, s. 1570. ISBN 0-946888-44-2.
- David, Eustace, John Gibbs, Barnes, Cox: Pigeons and Doves: A Guide to the Pigeons and Doves of the World. Sussex: Pica Press, 2001, s. 400–401. ISBN 1-873403-60-7.
- Robert S. Kennedy, Gonzales Pedro C., Dickinson Edward C., Miranda Hector, Fisher Timothy H.: A Guide to the Birds of the Philippines. Oxford: Oxford University Press, 2000, s. 180. ISBN 0-19-854669-6.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wyspiarek złotoplamy w: BirdLife Data Zone
- BirdLife International, Gallicolumba menagei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-13] (ang.).
- Wyspiarek złotoplamy w: Avibase