Tadeusz Romer

Tadeusz Romer
Data i miejsce urodzenia	6 grudnia 1894 ; Antonosz, gubernia kowieńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	23 marca 1978 ; Montreal, Quebec, Kanada
	Minister spraw zagranicznych RP
Okres	od 14 lipca 1943; do 24 listopada 1944
Poprzednik	Edward Raczyński
Następca	Adam Tarnowski
	Ambasador RP w ZSRR
Okres	od 15 września 1942; do 26 kwietnia 1943
Poprzednik	Stanisław Kot
Następca	zerwanie stosunków dyplomatycznych przez ZSRR
	Poseł/Ambasador RP w Japonii
Okres	od 1 października 1937 (uprzednio od 1 lutego 1937 w randze posła); do 4 października 1941
Poprzednik	Michał Mościcki
Następca	likwidacja placówki (XII 1941)
	Poseł RP w Portugalii
Okres	od 1 kwietnia 1935; do 31 stycznia 1937
Poprzednik	Marian Szumlakowski
Następca	Karol Dubicz-Penther
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Ludwik Romer herbu Laski (ur. 6 grudnia 1894 w Antonoszu, zm. 23 marca 1978 w Montrealu) – polski dyplomata i polityk, ambasador RP w Japonii (1937–1941), w ZSRR (1942–1943), minister spraw zagranicznych w rządzie Stanisława Mikołajczyka (1943–1944), organizator pomocy dla polskich uchodźców żydowskiego pochodzenia w Japonii i w Szanghaju.

Życiorys

Pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej i był synem Bronisława Antoniego (1856–1899) i Marii z hr. Jundziłłów (prawnuczki generała Michała Cichockiego, nieślubnego syna Stanisława Augusta)^[1]. Wychowywany (po przedwczesnej śmierci rodziców) w rodzinie Konstantego Przewłockiego, ukończył Gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie w 1913 zdał maturę. W 1917 ukończył studia prawnicze i politologiczne w Lozannie i Fryburgu. W Szwajcarii był sekretarzem Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce z siedzibą w Vevey. W tym dziele był bliskim współpracownikiem jego prezesa Henryka Sienkiewicza.

Kariera dyplomatyczna

Jesienią 1919 został osobistym sekretarzem Romana Dmowskiego, wziął udział w konferencji wersalskiej, następnie został sekretarzem I klasy polskiego poselstwa w Paryżu^[2]. Od 1921 radca MSZ w Warszawie, później awansowany na kierownika i naczelnika Wydziału Zachodniego w departamencie polityczno-ekonomicznym. W 1928 wysłany na placówkę do Rzymu jako radca poselstwa (później ambasady) we Włoszech. Z tego stanowiska w lutym 1935 został mianowany posłem w Portugalii^[3]. Od 1937^[4] ambasador rządu II Rzeczypospolitej w Japonii, a od 1939 roku ambasador rządu RP na uchodźstwie. We wrześniu 1941 roku, po zerwaniu przez Japonię stosunków z polskim rządem, Romer zlikwidował placówkę w Tokio i 1 listopada 1941 roku przeniósł się na polecenie japońskiego rządu z rodziną i personelem do okupowanego przez Japończyków Szanghaju, gdzie kierował dyplomatyczną misją specjalną.

Pomoc dla polskich uchodźców żydowskiego pochodzenia w Japonii i w Chinach

W Japonii pomagał polskim uciekinierom docierającym tam przez Władywostok, głównie Żydom, którzy przyjechali z Litwy na podstawie wiz wystawionych przez Chiune Sugiharę i polski wywiad. Po przeniesieniu do Szanghaju, kontynuował te działania roztaczając opiekę nad 946 polskimi obywatelami wydalonymi z Japonii do Szanghaju. W większości byli to polscy Żydzi, których umieszczono na terenie miejscowego getta w północnej części miasta^[5] (tzw. mały Wiedeń). Z powodu zawieszenia połączeń okrętowych pomiędzy Szanghajem a innymi portami na świecie, wielu z tych ludzi nie mogło opuścić miasta, pomimo posiadania wiz do Palestyny i krajów Ameryki. Aby wesprzeć polskich obywateli, Romer założył w Szanghaju polską organizację, tzw. Radę Opiniodawczą, a także kasę samopomocową i sąd. Pomógł również zorganizować kształcenie oraz zajęcie zarobkowe dla polsko-żydowskiej ludności w szanghajskim getcie, liczącej łącznie ok. 2100 osób^[6]. Przed opuszczeniem miasta, Romer zorganizował za zgodą japońskich władz okupacyjnych organizację Zarząd Główny Związku Polaków w Chinach, która miała kontynuować te działania^[7]^[8].

Na placówce w ZSRR

Romer odpłynął z Szanghaju w sierpniu 1942 roku w ramach wymiany dyplomatów państw zachodnich na dyplomatów japońskich^[7]. Także w czasie drogi do Anglii, a następnie w drodze na placówkę do ZSRR, kontynuował starania o przyznanie wiz polskim Żydom w Szanghaju^[7]. Polską placówkę w Kujbyszewie (gdzie znajdowała się siedziba władz ZSRR w czasie wojny) obejmował po dymisji Stanisława Kota) od jesieni 1942 do wiosny 1943. W ZSRR był rzecznikiem praw deportowanych przez NKWD na Syberię, do Arktyki i Azji Środkowej obywateli polskich, sprzeciwiając się decyzji sowieckiej o pozbawieniu ich polskiego obywatelstwa. W Kujbyszewie odpowiedział w imieniu Rządu Rzeczypospolitej na notę Mołotowa zrywającą jednostronnie stosunki dyplomatyczne pomiędzy ZSRR a Polską w związku z wykryciem grobów katyńskich.

Dalsze losy

Po zakończeniu misji w ZSRR (kwiecień 1943) był pełnomocnikiem rządu RP na Bliskim Wschodzie. Od 14 lipca 1943 do 24 listopada 1944 był ministrem spraw zagranicznych w rządzie Stanisława Mikołajczyka.

Od 1945 na emigracji, najpierw w Londynie, później w Kanadzie, gdzie pracował na McGill University. Prezes Polskiego Instytutu Naukowego w latach 1963–1978.

Poślubił Zofię Wańkowicz (rozwiedzioną z ks. Konstantym Druckim-Lubeckim) i miał z nią trzy córki^[9].

Pochowany na Cimetière Saint-Sauveur w Quebec (grób nr 21 [działka C1 019 ])^[10].

Ordery i odznaczenia

Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1974)^[11]^[12]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1939)^[13]^[12]
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1943)^[12]
Złoty Krzyż Zasługi – dwukrotnie (1938^[14] i 1944^[15])
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928)^[12]
Brązowy Medal za Długoletnią Służbę (1938)^[12]
Odznaka pamiątkowa „Miecze Hallerowskie” (1921)^[12]
„Złota Odznaka” Honorowa Kongresu Polonii Kanadyjskiej^[12]
Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej – Francja (1921)^[12]
Krzyż Oficerski Orderu Korony – Belgia (1922)^[12]
Krzyż Komandorski Orderu Korony – Rumunia (1923)^[12]
Krzyż Komandorski Orderu św. Sawy – Jugosławia (1923)^[12]
Krzyż Komandorski Orderu Korony – Belgia (1924)^[12]
Krzyż Komandorski Orderu Sokoła – Islandia (1925)^[12]^[16]
Krzyż Komandorski Orderu św. Maurycego i Łazarza – Włochy (1928)
Wielka Wstęga Orderu św. Sawy – Jugosławia (1931)^[17]
Krzyż Komandorski Orderu Korony – Włochy (1935)^[18]
Wielki Oficer Orderu Korony – Włochy (1935)^[12]
Medal pamiątkowy z okazji 2600. rocznicy panowania dynastii cesarskiej – Japonia (1940)^[12]
Gwiazda za Wojnę 1939–1945 – Wielka Brytania (1949)^[12]
Gwiazda za Francję i Niemcy – Wielka Brytania (1949)^[12]
Medal za Wojnę 1939–1945 – Wielka Brytania (1949)^[12]
Krzyż Komandorski Orderu Zasługi – Zakon Maltański^[12]
Medal Stulecia Kanady – Kanada (1967)^[12]

Przypisy

↑ Tadeusz Ludwik Römer h. Laski. sejm-wielki.pl. [dostęp 2017-05-28].
↑ Placówka ministerstwa spraw zagranicznych. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 192 z 21 sierpnia 1919.
↑ Nowy poseł R. P. w Madrycie. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 45 z 24 lutego 1935.
↑ Ambasady w Tokio i w Warszawie. Mianowanie. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 221 z 29 września 1937.
↑ BarbaraB. Demick BarbaraB., China's Little Vienna, „Los Angeles Times”, 18 września 2012, ISSN 0458-3035 [dostęp 2018-02-01] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-29] (ang.).
↑ Polish Jewish Refugees in the Shanghai Ghetto, 1941–1945 [online], www.ushmm.org [dostęp 2018-02-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c KrzysztofK. Kacperek KrzysztofK., Kanadyjska Fundacja Dziedzictwa Polsko-Żydowskiego - Tadeusza Romera Pomoc Żydom Polskim na Dalekim Wschodzie [online], www.polish-jewish-heritage.org [dostęp 2018-02-01] .
↑ Historia pomocy - Romer Tadeusz | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2018-02-01] (pol.).
↑ Zofia Wańkowicz h. Lis (odm.). sejm-wielki.pl. [dostęp 2017-05-28].
↑ Plan cmentarza [online], www.grobypolskie-stsauveur.ca [dostęp 2022-05-23] .
↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 20, Nr 4 z 31 grudnia 1974.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Uroczystość przekazania odznaczeń ministra Tadeusza Romera do Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Nowe eksponaty w zbiorach Archiwum MSZ. msz.gov.pl, 2016-05-13. [dostęp 2016-09-29].
↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 12, 1939.
↑ 7 stycznia 1938 „za zasługi w służbie państwowej” M.P. z 1938 r. nr 8, poz. 7
↑ Dz.U.R.P. z 1945 r. nr 1 poz. 7.
↑ Fálkaorðuhafar (1925). forseti.is. [dostęp 2016-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-07)]. (isl.).
↑ Z pobytu ministra Marinkovića w Polsce. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 4 grudnia 1931.
↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 9, s. 231, 1936.

Linki zewnętrzne

Tadeusz Ludwik Römer h. Laski. sejm-wielki.pl. [dostęp 2017-05-28].
Andrzej Guryn: Tadeusza Romera Pomoc Żydom Polskim na Dalekim Wschodzie. polish-jewish-heritage.org, 1993. [dostęp 2017-05-28].
Zesłańcy polscy w ZSRR Lista stworzona w 1941 roku przez Tadeusza Romera
Olga Barbasiewicz: „Ambasador RP w Japonii Tadeusz Romer i żydowscy uchodźcy wojenni na Dalekim Wschodzie”. [dostęp 2020-11-06]. 978-609-95108-1-1.

[1] Tadeusz Ludwik Römer h. Laski. sejm-wielki.pl. [dostęp 2017-05-28].

[2] Placówka ministerstwa spraw zagranicznych. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 192 z 21 sierpnia 1919.

[3] Nowy poseł R. P. w Madrycie. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 45 z 24 lutego 1935.

[4] Ambasady w Tokio i w Warszawie. Mianowanie. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 221 z 29 września 1937.

[5] BarbaraB. Demick BarbaraB., China's Little Vienna, „Los Angeles Times”, 18 września 2012, ISSN 0458-3035 [dostęp 2018-02-01] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-29] (ang.).

[6] Polish Jewish Refugees in the Shanghai Ghetto, 1941–1945 [online], www.ushmm.org [dostęp 2018-02-01] (ang.).

[:0-7] KrzysztofK. Kacperek KrzysztofK., Kanadyjska Fundacja Dziedzictwa Polsko-Żydowskiego - Tadeusza Romera Pomoc Żydom Polskim na Dalekim Wschodzie [online], www.polish-jewish-heritage.org [dostęp 2018-02-01] .

[8] Historia pomocy - Romer Tadeusz | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2018-02-01] (pol.).

[9] Zofia Wańkowicz h. Lis (odm.). sejm-wielki.pl. [dostęp 2017-05-28].

[10] Plan cmentarza [online], www.grobypolskie-stsauveur.ca [dostęp 2022-05-23] .

[11] Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 20, Nr 4 z 31 grudnia 1974.

[msz-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Uroczystość przekazania odznaczeń ministra Tadeusza Romera do Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Nowe eksponaty w zbiorach Archiwum MSZ. msz.gov.pl, 2016-05-13. [dostęp 2016-09-29].

[13] Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 12, 1939.

[14] 7 stycznia 1938 „za zasługi w służbie państwowej” M.P. z 1938 r. nr 8, poz. 7

[15] Dz.U.R.P. z 1945 r. nr 1 poz. 7.

[16] Fálkaorðuhafar (1925). forseti.is. [dostęp 2016-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-07)]. (isl.).

[17] Z pobytu ministra Marinkovića w Polsce. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 4 grudnia 1931.

[18] Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 9, s. 231, 1936.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

W dniu zaprzysiężenia	Stanisław Mikołajczyk (SL) Władysław Banaczyk (SL) Ludwik Grosfeld (PPS) Zygmunt Kaczyński (SP) Wacław Komarnicki (SN) Stanisław Kot (SL) Marian Kukiel Jan Kwapiński (PPS) Karol Popiel (SP) Tadeusz Romer Marian Seyda (SN) Jan Stańczyk (PPS) Henryk Strasburger
Późniejsi członkowie rządu	Jan Jankowski (SP) Adam Bień (SL) Stanisław Jasiukowicz (SN) Antoni Pajdak (PPS)

II RP	Leon Wasilewski (1918–1919) Ignacy Jan Paderewski (1919) Władysław Wróblewski (p.o.,1919) Stanisław Patek (1919–1920) Eustachy Sapieha (1920–1921) Jan Dąbski (1921) Konstanty Skirmunt (1921–1922) Gabriel Narutowicz (1922) Aleksander Skrzyński (1922–1923) Marian Seyda (1923) Roman Dmowski (1923) Karol Bertoni (p.o., 1923–1924) Maurycy Zamoyski (1924) Aleksander Skrzyński (1924–1926) Kajetan Dzierżykraj-Morawski (p.o., 1926) August Zaleski (1926–1932) Józef Beck (1932–1939) August Zaleski (1942–1943) Edward Raczyński (1941–1943) Tadeusz Romer (1943–1944) Adam Tarnowski (1944–1949)
RP/PRL	Edward Osóbka-Morawski (1944–1945) Wincenty Rzymowski (1945–1947) Zygmunt Modzelewski (1947–1951) Stanisław Skrzeszewski (1951–1956) Adam Rapacki (1956–1968) Stefan Jędrychowski (1968–1971) Stefan Olszowski (1971–1976) Emil Wojtaszek (1976–1980) Józef Czyrek (1980–1982) Stefan Olszowski (1982–1985) Marian Orzechowski (1985–1988) Tadeusz Olechowski (1988–1989)
III RP	Krzysztof Skubiszewski (1989–1993) Andrzej Olechowski (1993–1995) Władysław Bartoszewski (1995) Dariusz Rosati (1995–1997) Bronisław Geremek (1997–2000) Władysław Bartoszewski (2000–2001) Włodzimierz Cimoszewicz (2001–2005) Adam Rotfeld (2005) Stefan Meller (2005–2006) Anna Fotyga (2006–2007) Radosław Sikorski (2007–2014) Grzegorz Schetyna (2014–2015) Witold Waszczykowski (2015–2018) Jacek Czaputowicz (2018–2020) Zbigniew Rau (2020–2023) Szymon Szynkowski vel Sęk (2023) Radosław Sikorski (od 2023)