Przejdź do zawartości

Ulica Andrzeja Mielęckiego w Katowicach

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ulica Andrzeja Mielęckiego
Śródmieście
Ilustracja
Widok w kierunku północnym (2022)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

150 m[1]

Przebieg
0m ul. Warszawska
75m ul. Staromiejska
150m ul. Dworcowa, ul. Mariacka
↓ ul. Mariacka Tylna
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Andrzeja Mielęckiego”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Andrzeja Mielęckiego”
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Andrzeja Mielęckiego”
Ziemia50°15′30,6″N 19°01′29,4″E/50,258496 19,024823
Ulica w kierunku południowym
Budynki przy ul. A. Mielęckiego
Kamienica przy ul. Mariackiej 2, na rogu z ul. A. Mielęckiego
Budynek przy ul. A. Mielęckiego 8
Budynek przy ul. A. Mielęckiego 8
Budynek przy ul. A. Mielęckiego 10

Ulica Andrzeja Mielęckiego w Katowicach (do 1922[2] i w latach 1939–1945[3] Sedanstraße[4][5]) – jedna z ulic w katowickiej dzielnicy Śródmieście. Rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ulicą Warszawską. Następnie krzyżuje się z ulicą Staromiejską. Kończy swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicą Dworcową, ulicą Mariacką i ulicą Mariacką Tylną.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Według królewskich pruskich pomiarów krajowych z 1881 (wydanych w 1883), skrzyżowanie Friedrichstraße (obecnie ulica Warszawska) i Sedanstraße (obecnie ulica Andrzeja Mielęckiego) leży 264,2 m powyżej poziomu morza[6].

Na ścianie budynku przy ul. Warszawskiej pod nr 6 znajduje się tablica pamiątkowa, ufundowana w 1962 przez społeczeństwo Katowic, ku czci zamordowanego przez niemieckie bojówki 17 sierpnia 1920 doktora Andrzeja Mielęckiego[7]. Na jego cześć w 1922 ówczesną Sedanstraße przemianowano na ulicę Andrzeja Mielęckiego[2].

Przy ulicy Andrzeja Mielęckiego 1 od 4 grudnia 1927 działało Polskie Radio Katowice. Nadawanie rozgłośnia rozpoczęła o godzinie 13:15. Radio powstało z inicjatywy Sejmu Śląskiego. Dnia 20 sierpnia 1937 siedzibę przeniesiono do gmachu przy ul. Juliusza Ligonia 29, radio działa pod tym adresem do dziś[8].

W latach międzywojennych pod numerem 12[9] istniał Międzynarodowy Bank Handlowy S.A. Budynek banku wzniesiono według projektu Karola Schayera[10]. Przy ul. A. Mielęckiego 8 znajdowały się: skład win i likierów A. Bodendorfa, zakład zegarmistrzowski Stanisława Beszczyńskiego, pokój śniadankowy i mleczarnia Richarda Ritschewalda, biuro Robotniczego Towarzystwa "Siła", skład konsygnacyjny Fryderyka Löw. Pod numerem 6 istniał zakład krawiecki P. Malinowskiego, pod numerem 10 – Palast Teatr (kino było własnością spółki Tichauer & Kochmann, podobnie jak kino Rialto)[10], pod numerem 5 – kawiarnia/cukiernia Tomasza Sarnowskiego[11].

W 1999 zawaliła się kamienica przy ul. A. Mielęckiego 2 (na rogu z ul. Warszawską 9)[12]. Wzniesiono ją pod koniec XIX wieku. Obiekt zawalił się podczas remontu[13].

Kwartał ulic: św. Jana, Dworcowa, Mariacka, A. Mielęckiego, Stanisława i Starowiejska w zamyśle władz Katowic ma się stać tzw. "małym rynkiem". Pierwszym krokiem była organizacja konkursu na opracowanie koncepcji programowo-przestrzennej, urbanistyczno-architektonicznej zagospodarowania ulic św. Jana, Dworcowej, Mariackiej oraz A. Mielęckiego, Stanisława i Starowiejskiej w 2005, który wygrało konsorcjum Autorska Pracownia Architektury Kuryłowicz & Associates i Biuro Autorskie "A i R" Jurkowscy Architekci[14]. Projekt przewidywał przekształcenie ulicy w deptak. Prace trwały od 4 sierpnia 2010[15][16][17]. Deptak oddano do użytku w połowie grudnia 2010[18].

Obiekty i instytucje

[edytuj | edytuj kod]

Obiekty historyczne

[edytuj | edytuj kod]

Przy ulicy Andrzeja Mielęckiego znajdują się następujące historyczne obiekty[19]:

  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Mariacka 2, róg z ul. A. Mielęckiego); wzniesiona w 1901 według projektu J. Koenigsbergera w stylu modernizmu z elementami historyzmu, usytuowana na linii pierzei ulicy, narożna. Wybudowano ją na planie w kształcie litery "U". Elewację kamienicy wytynkowano (od ul. A. Mielęckiego – trójosiowa, symetryczna; od ul. Mariackiej – sześcioosiowa, niesymetryczna). Bryłę budynku rozbito narożnym wykuszem i nakryto dachem dwuspadowym z wieżyczką – hełmem w narożniku. Parter pierwotnie boniowano, obecnie zachowały się fragmenty boniowania na elewacji od strony ul. Mariackiej. Na czwartej osi tej elewacji umieszczono ozdobny portal bramy wjazdowej zwieńczony festonami. Okna prostokątne umieszczono w stylizowanych obramieniach zdobionych sztukatorskimi klińcami. Na drugiej kondygnacji elewacje są boniowane, powyżej istnieje artykulacja pionowa silnie zaakcentowana za pomocą pilastrów, biegnących aż do gzymsu wieńczącego, wydzielają one osie kamienicy. Na osi narożnej znajduje się dwukondygnacyjny, trójboczny wykusz zwieńczony balkonem. Na osi centralnej elewacji od strony ul. A. Mielęckiego i na czwartej osi elewacji od strony ul. Mariackiej umiejscowiono balkony z ozdobnymi, kutymi balustradami. We wnętrzu zastosowano trzy klatki schodowe (główna i dwie pomocnicze), a w klatce głównej – schody zabiegowe, w oknach pozostały resztki witrażu. Zachowała się oryginalna stolarka okienna, a w bramie przejazdowej – stiukowa dekoracja ścian i sufitu (fasety).
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. A. Mielęckiego 3, ul. Staromiejska 14)[20]; wzniesiona w 1894, jej właścicielami byli członkowie rodziny Scheerow. W latach międzywojennych w budynku istniała wędliniarnia i jadłodajnia K. Grajcara[10].
  • Zabytkowa kamienica mieszkalno-handlowa (ul. A. Mielęckiego 4); wzniesiona w 1899 według projektu Antona Zimmermanna, w stylu historyzmu (bądź eklektycznym z elementami neobaroku), na planie w kształcie odwróconej litery "L", z tylną oficyną. Obiekt wpisano do rejestru zabytków 31 grudnia 1998 (nr rej.: A/1701/98)[21]. W latach międzywojennych w budynku istniała wytwórnia szczotek i pędzli L. Kriegera[10]. Nieznaczny ryzalit zastosowano na pierwszej osi i zwieńczono szczytem. Ośmioosiową fasadę licowano cegłą, a detal architektoniczny wytynkowano. Pierwsza oś zdwojona. Opaski tynkowe umieszczono jako obramienia prostokątnych, zdobionymi dekoracyjnymi płycinami, okien. Płyciny te posiadają dekorację sztukatorską i łukowy wygięty ozdobny gzyms. Na skrajnej osi umiejscowiono hermy w postaci kobiet oraz hermowy pilaster. Na szczycie wieńczącym oś wyryto monogram "AS". Ozdobna kuta balustrada zastosowana została przy wykończeniu balkonów. We wnętrzu budynku zachowały się oryginalne skrzydła bramy oraz dwubiegowe schody tralkową drewnianą balustradą.
  • Kamienica mieszkalna (ul. A. Mielęckiego 6)[20]. W dwudziestoleciu międzywojennym istniał tu zakład krawiecki, należący do P. Malinowskiego.
  • Kamienica mieszkalna (ul. A. Mielęckiego 7)[20]. W dwudziestoleciu międzywojennym istniały tu: skład win i likierów A. Bodendorfa, zakład zegarmistrzowski Stanisława Beszczyńskiego, pokój śniadankowy i mleczarnia Richarda Ritschewalda, biuro Robotniczego Towarzystwa "Siła", skład konsygnacyjny Fryderyka Löw.
  • Kamienica mieszkalna (ul. A. Mielęckiego 8)[20]. Elewacja budynku posiada dziesięć osi. Obiekt ma parter i trzy piętra. Wejście do kamienicy znajduje się na piątej (środkowej) osi.
  • Historyczny budynek (ul. A. Mielęckiego 10)[20]. W pierwszej połowie XX wieku w budynku zlokalizowane było Kino Palast, należące do spółki Tichauer & Kochmann.
  • Budynek Międzynarodowego Banku Handlowego (ul. A. Mielęckiego 12); wzniesiony w 1936 według projektu Karola Schayera[9][10][22].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Staromiejska 21, u zbiegu z ul. Andrzeja Mielęckiego 1), wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1542/94 z 1 marca 1994[23]); wzniesiona w 1905 w stylu secesyjnym, według projektu architekta Fryderyka Jaunicha[21]. Wybudowano ją na planie odwróconej litery "L". Posiada cztery kondygnacje, ścięty narożnik z wykuszem i narożną wieżę. Osie narożne tworzą nieznaczny, pozorny ryzalit. W elewacji północnej na drugiej osi znajduje się bogato zdobiony portal z kartuszem z datą 1905. W 1945 w budynku istniała Inspekcja Pracy na Województwo Śląsko-Dąbrowskie[10].
  • Budynek dawnego Banku Spółek Zarobkowych (ul. Warszawska 7, róg z ul. A. Mielęckiego), wybudowany w 1923 (nr rej.: A/1386/89 z 10 października 1989[23]); powstał po przebudowie willi Sacksa z 1876 (willę wbudowano w nowy obiekt). Projektantem przebudowy był architekt Jaretzki. Bank wzniesiono w stylu nawiązującym do neoklasycyzmu[21].
  • Kamienica mieszkalna (ul. Dworcowa 1, róg z ul. A. Mielęckiego), wzniesiona na początku XX wieku, w stylu modernistycznym jako budynek narożny[20].

Instytucje

[edytuj | edytuj kod]

Przy ul. Andrzeja Mielęckiego swoją siedzibę mają[24]: biura podróży, przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, banki, Komunalny Zakład Gospodarki Mieszkaniowej – Oddział Eksploatacji Budynków nr 9, niepubliczny zakład opieki zdrowotnej.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-01]. (pol.).
  2. ↑ a b J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
  3. ↑ Plan Katowic z 1942 roku. grytzka-genealogie.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. www.grytzka-genealogie.de [dostęp 2011-07-01]
  4. ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-07-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  5. ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice - Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 384. ISBN 83-85831-35-5.
  6. ↑ Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 15.
  7. ↑ Lech Szaraniec, Górny Śląsk – Przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1997, ISBN 83-7079-875-6, s. 65.
  8. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 160. ISBN 83-913341-0-4.
  9. ↑ a b Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 51. ISBN 978-83-7729-021-7.
  10. ↑ a b c d e f Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 76. ISBN 83-913341-0-4.
  11. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 96. ISBN 978-83-7729-021-7.
  12. ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 133, ISBN 978-83-7729-502-1.
  13. ↑ Śladami powstańców śląskich po Katowicach (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-07-01]
  14. ↑ Laureaci w konkursie na opracowanie koncepcji programowo-przestrzennej, urbanistyczno-architektonicznej zagospodarowania ulic św. Jana, Dworcowej, Mariackiej oraz Mielęckiego Stanisława i Starowiejskiej w Katowicach. www.archiwum.sarp.katowice.pl. [dostęp 2011-07-01]. (pol.).
  15. ↑ Mariacka.eu: Historia ulicy Mariackiej. www.mariacka.eu. [dostęp 2011-07-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-26)]. (pol.).
  16. ↑ Rozkopane centrum Katowic www.mmsilesia.pl [dostęp 2011-07-01]
  17. ↑ Mielęckiego jak Mariacka. Koniec remontu www.mmsilesia.pl [dostęp 2011-07-01]
  18. ↑ Ten remont to fuszerka!. www.fakt.pl. [dostęp 2011-07-01]. (pol.).
  19. ↑ Barbara Klajmon: Katowicka kamienica mieszczańska 1840−1918, wyd. I, Katowice 1997.
  20. ↑ a b c d e f Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-01]. (pol.).
  21. ↑ a b c Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-07-01]. (pol.).
  22. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
  23. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2011-07-01].
  24. ↑ Spis firm na ulicy Mielęckiego w mieście Katowice. www.katalog.pf.pl. [dostęp 2011-07-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-01)]. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
  • Katowice - Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 9.
Wybrane ulice i place Śródmieścia w Katowicach
Ulice
Place i skwery
Nieistniejące

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Andrzeja_Mielęckiego_w_Katowicach&oldid=74351815”