Znicz olimpijski

Zapalanie znicza olimpijskiego w Olimpii

Przybycie płomienia olimpijskiego na igrzyska w Berlinie w 1936

Pierwszy znicz, zapalony w Amsterdamie w 1928

Zapalenie znicza olimpijskiego w Helsinkach w 1952

Uczestnik sztafety olimpijskiej niosący płomień na igrzyska w Salt Lake City w 2002, North College Hill, Ohio

Uczestnik sztafety olimpijskiej niosący płomień na igrzyska w Rio de Janeiro w 2016, Pirenópolis, Brazylia

Znicz olimpijski w Salt Lake City w 2002

Znicz olimpijski – znicz, który jest zapalany w dzień rozpoczęcia igrzysk olimpijskich. Znicz zapala ostatni uczestnik (czasami może to być grupa osób) sztafety biegnącej z ogniem olimpijskim zapalonym tradycyjnie w Olimpii od promieni słonecznych. Znicz pozostaje zapalony aż do końca igrzysk olimpijskich.

Historia

Starożytne igrzyska olimpijskie

Na czas starożytnych igrzysk olimpijskich w Olimpii zapalano ogień za pomocą promieni słonecznych skupionych przez zwierciadło^[1]. Płomień palił się na ołtarzu Hestii, ogień zapalano również na ołtarzach Zeusa i Hery^[1]. Zapalaniu ognia nie towarzyszyła żadna ceremonia^[2]^[3]. Ogień symbolizował czystość, prawdę, światło i wiedzę^[2].

Nowożytne igrzyska olimpijskie

Po raz pierwszy znicz olimpijski pojawił się na igrzyskach w Amsterdamie w 1928^[4].

Od 1936 roku płomień olimpijski na igrzyska letnie zapalany jest za pomocą promieni słonecznych skupionych przez paraboliczne zwierciadło na stadionie w Olimpii^[4]. Stamtąd jest on przenoszony przez olimpijską sztafetę do miejsca rozgrywania igrzysk w danym roku^[4]. Zwyczaj ten został zapoczątkowany przed Letnimi Igrzyskami Olimpijskimi w Berlinie w 1936 roku z inicjatywy niemieckiego działacza sportowego Carla Diema (1882–1962)^[4].

W 1952 i 1960 roku płomień olimpijski na igrzyska zimowe został zapalony od ognia w piecu w domu norweskiego skoczka narciarskiego Sondre Norheima w Morgedal^[4]. W 1956 roku płomień na igrzyska zimowe w Cortinie d’Ampezzo został zapalony w Świątyni Jowisza w Rzymie^[4]. Od 1964 roku płomień olimpijski na igrzyska zimowe zapalany jest również w Olimpii^[4]. W 1994 roku jednak, przed igrzyskami w Lillehammer drugi płomień został zapalony ponownie w Morgedal^[4].

Kilkakrotnie ceremonii zapalenia znicza nadawano symboliczny charakter, celem podkreślenia ideałów olimpijskich. Podczas igrzysk w Tokio w 1964 znicz zapalił Yoshinori Sakai, urodzony w dniu zrzucenia bomby atomowej na Hiroszimę^[5]. W 2000 w Sydney znicz zapalała Aborygenka Cathy Freeman^[5].

Lista osób, które zapalały znicz olimpijski

Poniższa lista została stworzona na podstawie informacji o nowożytnych igrzyskach olimpijskich 1896–2014 w encyklopedii PWN^[6] oraz na stronach Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego^[5]:

rok	letnie/zimowe	osoba
1928	letnie	bez ceremonii^[6]
1932	letnie	bez ceremonii^[6]
1936	letnie	Fritz Schilgen^[5]
1948	letnie	John Marks^[5]
1952	zimowe	Eigil Nansen^[7]
1952	letnie	Hannes Kolehmainen^[5] Paavo Nurmi^[5]
1956	zimowe	Guido Caroli^[7]
1956	letnie	Melbourne: Ron Clarke^[5] Sztokholm: Hans Wikne, Karin Lindberg i Henry Eriksson^[5]
1960	zimowe	Ken Henry^[7]
1960	letnie	Giancarlo Peris^[5]
1964	zimowe	Joseph Rieder^[7]
1964	letnie	Yoshinori Sakai^[5]
1968	zimowe	Alain Calmat^[7]
1968	letnie	Norma Enriqueta Basilio de Sotelo^[5]
1972	zimowe	Hideki Takada^[7]
1972	letnie	Günther Zahn^[5]
1976	zimowe	Josef Feistmantl^[7] Christl Haas^[7]
1976	letnie	Sandra Henderson^[5] Stéphane Préfontaine^[5]
1980	zimowe	Charles Kerr^[7]
1980	letnie	Siergiej Biełow^[5]
1984	zimowe	Sandra Dubravčič^[7]
1984	letnie	Rafer Johnson^[5]
1988	zimowe	Robyn Perry^[7]
1988	letnie	Sohn Kee-chung^[5] Kim Won-Tak^[5] Sohn Mi-Chung^[5]
1992	zimowe	Michel Platini^[7] François-Cyrille Grange^[7]
1992	letnie	Antonio Rebollo^[5]
1994	zimowe	książę Haakon^[7]
1996	letnie	Muhammad Ali^[5]
1998	zimowe	Midori Itō^[7]
2000	letnie	Cathy Freeman^[5]
2002	zimowe	Drużyna USA w hokeju na lodzie, mistrzowie olimpijscy z 1980^[7]
2004	letnie	Nikolaos Kaklamanakis^[5]
2006	zimowe	Stefania Belmondo^[7]
2008	letnie	Li Ning^[5]
2010	zimowe	Catriona Le May Doan^[7] Nancy Greene^[7] Wayne Gretzky^[7] Steve Nash^[a]^[7]
2012	letnie	Callun Airlie^[5] Jordan Duckitt^[5] Desiree Henry^[5] Katie Kirk^[5] Cameron MacRitchie^[5] Aidan Reynolds^[5] Adelle Tracey^[5]
2014	zimowe	Irina Rodnina^[7] Władisław Trietjak^[7]
2016	letnie	Vanderlei de Lima^[8]
2018	zimowe	Kim Yu-na
2020	letnie	Naomi Ōsaka^[9]
2022	zimowe	Zhao Jiawen Dinige’er Yilamujiang
2024	letnie	Marie-Jose Perenc^[10] Teddy Riner^[10]

Zobacz też

sztafeta ze zniczem olimpijskim

Uwagi

↑ Catriona Le May Doan zapaliła znicz dopiero podczas ceremonii zamknięcia igrzysk. Podczas ceremonii otwarcia doszło do awarii i ramię, które miała zapalić Catriona Le May Doan nie wysunęło się. 15 minut po rozpaleniu znicza w BC Place Stadium Wayne Gretzky zapalił drugi znicz w centrum Vancouver.

Przypisy

↑ ^a ^b IOC: The Olympic Torch relay. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Philip Barker: Story of the Olympic Torch. Amberley Publishing Limited, 2012. ISBN 978-1-4456-1028-3. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).
↑ Waldo E. Sweet: Sport and Recreation in Ancient Greece: A Sourcebook with Translations. Oxford University Press, 1987, s. 9. ISBN 978-0-19-536483-5. [dostęp 2016-08-08]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h John Grasso, Bill Mallon, Jeroen Heijmans: Historical Dictionary of the Olympic Movement. Rowman & Littlefield, 2015, s. 436. ISBN 978-1-4422-4860-1. [dostęp 2016-08-06]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af IOC: Torches and Torch Relays of the Olympic Summer Games from Berlin 1936 to Rio 2016 Reference document. April 2016. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Olimpijskie igrzyska – Nowożytne igrzyska olimpijskie 1896–2014, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-08-21] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w IOC: Torches and Torch Relays of the Olympic Winter Games from Oslo 1952 to Sochi 2014 Reference document. November 2014. [dostęp 2016-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-22)]. (ang.).
↑ IOC: Olympic Torch Relay reaches the finishing line. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).
↑ WTA Staff: Tokyo 2020: Osaka becomes the first tennis player to light the Olympic Cauldron. Women’s Tennis Association, 2021-07-23. [dostęp 2021-07-23]. (ang.).
↑ ^a ^b Zapłonął olimpijski znicz. Igrzyska w Paryżu rozpoczęte.. rp.pl, 2024-07-26. [dostęp 2024-07-26]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Polski Komitet Olimpijski: Znicz olimpijski. [dostęp 2016-08-21].

[8] Catriona Le May Doan zapaliła znicz dopiero podczas ceremonii zamknięcia igrzysk. Podczas ceremonii otwarcia doszło do awarii i ramię, które miała zapalić Catriona Le May Doan nie wysunęło się. 15 minut po rozpaleniu znicza w BC Place Stadium Wayne Gretzky zapalił drugi znicz w centrum Vancouver.

[IOCflame-1] IOC: The Olympic Torch relay. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).

[Barker-2] Philip Barker: Story of the Olympic Torch. Amberley Publishing Limited, 2012. ISBN 978-1-4456-1028-3. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).

[Sweet9-3] Waldo E. Sweet: Sport and Recreation in Ancient Greece: A Sourcebook with Translations. Oxford University Press, 1987, s. 9. ISBN 978-0-19-536483-5. [dostęp 2016-08-08]. (ang.).

[Grasso436-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h John Grasso, Bill Mallon, Jeroen Heijmans: Historical Dictionary of the Olympic Movement. Rowman & Littlefield, 2015, s. 436. ISBN 978-1-4422-4860-1. [dostęp 2016-08-06]. (ang.).

[IOC-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af IOC: Torches and Torch Relays of the Olympic Summer Games from Berlin 1936 to Rio 2016 Reference document. April 2016. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).

[PWN-6] Olimpijskie igrzyska – Nowożytne igrzyska olimpijskie 1896–2014, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-08-21] .

[IOC1-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w IOC: Torches and Torch Relays of the Olympic Winter Games from Oslo 1952 to Sochi 2014 Reference document. November 2014. [dostęp 2016-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-22)]. (ang.).

[IOCrio-9] IOC: Olympic Torch Relay reaches the finishing line. [dostęp 2016-08-21]. (ang.).

[Ōsaka-10] WTA Staff: Tokyo 2020: Osaka becomes the first tennis player to light the Olympic Cauldron. Women’s Tennis Association, 2021-07-23. [dostęp 2021-07-23]. (ang.).

[Sweet10-11] Zapłonął olimpijski znicz. Igrzyska w Paryżu rozpoczęte.. rp.pl, 2024-07-26. [dostęp 2024-07-26]. (pol.).

[12] Odbyły się w 2021

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[8]

[9]

[10]

[1]

Letnie igrzyska olimpijskie	Ateny 1896 Paryż 1900 St. Louis 1904 Londyn 1908 Sztokholm 1912 Berlin 1916 (odwołane) Antwerpia 1920 Paryż 1924 Amsterdam 1928 Los Angeles 1932 Berlin 1936 Helsinki 1940 (odwołane) Londyn 1944 (odwołane) Londyn 1948 Helsinki 1952 Melbourne 1956 Rzym 1960 Tokio 1964 Meksyk 1968 Monachium 1972 Montreal 1976 Moskwa 1980 Los Angeles 1984 Seul 1988 Barcelona 1992 Atlanta 1996 Sydney 2000 Ateny 2004 Pekin 2008 Londyn 2012 Rio de Janeiro 2016 Tokio 2020^[1] Paryż 2024 Los Angeles 2028 Brisbane 2032
Zimowe igrzyska olimpijskie	Chamonix 1924 St. Moritz 1928 Lake Placid 1932 Garmisch-Partenkirchen 1936 Garmisch-Partenkirchen 1940 (odwołane) Cortina d'Ampezzo 1944 (odwołane) St. Moritz 1948 Oslo 1952 Cortina d'Ampezzo 1956 Squaw Valley 1960 Innsbruck 1964 Grenoble 1968 Sapporo 1972 Innsbruck 1976 Lake Placid 1980 Sarajewo 1984 Calgary 1988 Albertville 1992 Lillehammer 1994 Nagano 1998 Salt Lake City 2002 Turyn 2006 Vancouver 2010 Soczi 2014 Pjongczang 2018 Pekin 2022 Mediolan/Cortina d'Ampezzo 2026 Alpy Francuskie 2030 Salt Lake City 2034
Alternatywne	Olimpiada Letnia 1906 Olimpiada Ludowa GANEFO Przyjaźń-84 Olympic Boycott Games Igrzyska dobrej woli