Znojmo

Znojmo

Panorama miasta
Herb Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	południowomorawski
Data założenia	przed 1037
Prawa miejskie	1226
Burmistrz	František Koudela
Powierzchnia	65,93 km²
Wysokość	290 m n.p.m.
Populacja (2024) • liczba ludności • gęstość	34 160 518 os./km²
Nr kierunkowy	0627
Kod pocztowy	669 02
Tablice rejestracyjne	B
Podział miasta	9 dzielnic: Derflice, Kasárna, Konice, Mramotice, Načeratice, Oblekovice, Popice, Přimětice, Znojmo
Położenie na mapie kraju południowomorawskiego Znojmo
Położenie na mapie Czech Znojmo
48°51′20″N 16°02′56″E
Strona internetowa

Znojmo^ⓘZnojmo (niem. Znaim) – miasto w Czechach, w kraju południowomorawskim, na Morawach, nad rzeką Dyją. Leży 52 km na południowy zachód od Brna, 10 km od granicy państwowej z Austrią. Jedno z najstarszych, zabytkowych miast morawskich, centrum podregionu znojemskiego w morawskim regionie winiarskim. Miasto graniczy od zachodu z Parkiem Narodowym „Podyje”. Według danych z 1 stycznia 2024, liczba mieszkańców miasta wynosi 34 160 osób (31. miejsce w kraju).

Historia

Od VIII w. n.e. na skalistym cyplu naprzeciwko dzisiejszego centrum miasta i zamku znajdowała się ważny Wielkomorawski gród (obecnie część miasta Hradiště), który strzegł oddalonej o około 900 m przeprawy przez rzekę Dyja, gdzie przebiegał szlak handlowy z Czech przez zachodnie Morawy do Dunaju. Wewnątrz wielkomorawskiego grodu, który w VIII-X wieku kontrolował duży obszar dzisiejszych południowo-zachodnich Moraw i przyległych części Dolnej Austrii, znajdowała się rotunda św. Hipolita oraz niewielki prostokątny kościół. Gród morawski został zniszczony w 1. połowie X wieku przez Węgrów.

Założenie dzisiejszej miejscowości Znojmo nastąpiło przed rokiem 1037 (Brzetysław I), w początkach kształtowania się państwowości czeskiej, nieopodal ważnego traktu handlowego, z południa na Morawy. W 1190 r. Konrad II Otto wraz z matką założyli klasztor Louka. Prawa miejskie w 1226 r. nadał król Przemysł Ottokar I. Miasto zostało poważnie zniszczone podczas wojen husyckich. W latach 1740−1763 rujnujące straty gospodarcze i ekonomiczne wywołane wojnami śląskimi króla Prus, Fryderyka Wielkiego. W 1767 r. w piekarni Dobscha przy ul. Obrokové terminował 16-letni (w przyszłości święty) Klemens Maria Hofbauer. W dniach 7−11 lipca 1809 r. w Znojmie i okolicach, zaraz po bitwie pod Wagram, wycofujące się pokonane wojska austriackie stoczyły krwawe walki ze ścigającą je francuską Wielką Armią Napoleona. W bitwie pod Znojmem straty Cesarstwa Francji wyniosły 2 tysiące zabitych, rannych i jeńców, natomiast Cesarstwo Austriackie straciło 9 tys. żołnierzy.

W XIX wieku rozwój miasta zdynamizowało doprowadzenie kolei i odkrycie złóż kaolinu, co przyczyniło się do rozwoju przemysłu ceramicznego w mieście. Fabryka ceramiki Aloisa Klammertha od 1851 roku produkowała brązową ceramikę szkliwioną, białą ceramikę sanitarną i fajans. W latach 70. XIX wieku fabryka współpracowała z wiedeńskimi artystami ze Szkoły Sztuk Stosowanych. W Znojmie powstała też firma Ditmara, znana z produkcji ceramiki sanitarnej.

W 1900 roku w Znojmie mieszkało 14 584 Niemców i 2032 Czechów. Rozwój miasta został zahamowany przez I wojnę światową. W czasie rozpadu Austro-Węgier jesienią 1918 roku Znojmo stało się centrum separatystycznego regionu niemieckich Moraw Południowych, który odmówił przyłączenia się do nowo powstałej Czechosłowacji i powołując się na zadeklarowane przez prezydenta Woodrowa Wilsona prawo do samostanowienia, ogłosił przynależność do niemieckiej Austrii. Dopiero na skutek interwencji wojskowej 16 grudnia 1918 r. Znojmo i okolice zajęły wojska czechosłowackie. W okresie międzywojennym w Znojmie zaczęły zmieniać się stosunki narodowościowe poprzez zwiększenie osiedlającej się w nim populacji czeskiej. W 1945 roku został zbombardowany dworzec kolejowy w Znojmie i kilka ulic, a następnie miasto zajęły oddziały Armii Czerwonej. W kolejnych latach z miasta zostali przez władze czechosłowackie wysiedleni pozostali tam jeszcze Niemcy.

Ważniejsze zabytki

• Rotunda św. Katarzyny, romańska, z XII wieku.; wewnątrz bardzo cenne naścienne malowidła z 1134 r., przedstawiające władców czeskich z dynastii Przemyślidów. Odrestaurowane freski w 1949 są jednym z najwartościowszych przykładów malarstwa romańskiego.
• Kościół św. Mikołaja, gotycki, z 1338 r., przebudowany w XV wieku. Jedna z najciekawszych monumentalnych budowli sakralnych na Morawach. Dobrze zachowane gotyckie dekoracje. Cenne barokowe wyposażenie wnętrza. Pierwszy kościół w tym miejscu i pod tym wezwaniem znany jest z wyobrażenia na monetach pochodzących z 1103 r., w XIII w. była to główna świątynia miejska, jednakże spaliła się w pierwszej połowie XIV w. (w 1335 r.) Obecny, trójnawowy kościół zaczęto wznosić etapami w 1338 r., a ukończono w 1440 r. Wkrótce po ukończeniu gmachu dobudowano gotycki chór i cztery kaplice boczne. Świątynia miała dwie wieże, jednak obie zbudowano wadliwie i z powodu zagrożenia runięciem musiano je rozebrać: północną w 1422 i południową w 1838 r. Po rozebraniu tej ostatniej podjęto decyzję o wzniesieniu nowej wieży na przedłużeniu zachodniej osi kościoła. Wieża ta stanęła w 1848 r. w stylu neogotyckim.
• Kościół św. Hipolita, z 1221 r., przebudowany w stylu późnobarokowym. W środku freski wybitnego malarza późnego baroku, Franza A. Maulbertscha i rzeźby A. Schweigela.
• Kaplica św. Wacława, powstała po 1512 r., rzadki przykład późnogotyckiej świątyni dwupiętrowej.
• Kościół Dominikanów, po pożarze przebudowany na barokowy. Wewnątrz wysokiej wartości dzieła, m.in. J. L. Krackera i J. Winterhaltera.
• Zamek, przebudowany w XVII i XVIII w. na barokowy. Wybudowany na miejscu wcześniejszej, romańskiej twierdzy. Obecnie Muzeum Południowych Moraw o bogatych zbiorach.
• Wieża ratuszowa, gotycka, z lat 1445−48, wysoka na 79,5 m, wyraźnie dominująca nad Starym Miastem. Punkt widokowy. Ratusz został zniszczony w czasie radzieckiego nalotu podczas ostatniej wojny.
• Kamienice mieszczańskie, gotyckie, z XIII−XVI w.
• Znojemskie podziemia, z XIII−XVII w. Łączna długość wszystkich podziemnych korytarzy o 4. kondygnacjach − około 30 km. Czas przejścia podziemnej trasy turystycznej − 40 minut. Wejście do podziemi: ul. Slepici trh 2.
• Fragmenty średniowiecznych murów miejskich, z XIV−XVI w., z wieżą i późnogotyckimi basztami.
• Klasztor Louka, premonstratensów, gmach z 1748 r. Obecnie Centrum Win Znovin Znojmo, jedna z największych w Europie piwnic przechowujących około 1 mln. butelek wina. Muzeum Wina.

• Most kolejowy (przez rzekę Dyja, na linii kolejowej Znojmo-Šatov-Retz, na południowo-zachodnim szlaku Wiedeń-Praga). Zabytek techniki z 1871 r., projekt J. Brik, długość 220 m, wysokość 48 m.

Miejskie dzielnice

1. Derflice
2. Kasárna
3. Konice
4. Mramotice
5. Načeratice
6. Oblekovice
7. Popice
8. Přimetice
9. Znojmo

Demografia

Rok	1970	1980	1991	2001	2003	2021	2024
Liczba ludności	29 645	34 550	36 134	35 758	35 280	33 775	34 160

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny

Sport

• 1. SC Znojmo − klub piłkarski
• Orli Znojmo − klub hokejowy

Ochrona przyrody

• Park Narodowy „Podyje”, rozpoczynający się na zachodnich obrzeżach miasta, położony wzdłuż 26-km odcinka krętej i głębokiej (do 220 m) doliny rzeki Dyja, w skalistym Masywie Czeskim.

Galeria

• 
  Rotunda Najświętszej Maryi Panny i św. Katarzyny
• 
  Po lewej kościół św. Mikołaja (1338 r.), po prawej kaplica św. Wacława (po 1512 r.)
• 
  Znojmo, gotycka wieża ratuszowa (1445−1448)
• 
  Most kolejowy (1871 r.), proj. J. Brik, dł. 220 m, wys. 48 m
• 
  Podziemna trasa turystyczna (XIII−XVII w.)
• 
  Znojmo. Dom mistrza piekarskiego Matthiasa Dobscha, u którego w 1767 św. Klemens uczył się zawodu piekarza
• 
  Znojmo. Tablica pamiątkowa nad wejściem domu, w którym w 1767 św. Klemens uczył się zawodu piekarza
• 
  Cerkiew prawosławna pw. św. Rościsława, dawny kościół luterański (1910–1911)
• 
  Panorama Znojma

Miasta partnerskie

• Strzegom
• Harderwijk
• Pontassieve
• Nowe Zamki
• Retz
• Torgau
• Trydent

Bibliografia

• Maria Krukowska, Czechosłowacja, Wiedza Powszechna, Warszawa 1967
• Ctibor Rybár, Przewodnik po Czechosłowacji, Sport i Turystyka, Warszawa 1982, ISBN 83-217-2417-5
• Lexikon fūr Theologie und Kirche, Tom 9., Herder, Freiburg-Basel-Rom-Wien 2000, ISBN 3-451-22009-1.
• VeraV. Schauber VeraV., Hanns MichaelH.M. Schindler Hanns MichaelH.M., Święci na każdy dzień. Patroni naszych imion, BogusławB. Widła (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2000, ISBN 83-7227-616-1, OCLC 233514224 . Brak numerów stron w książce
• Wielka Encyklopedia Jana Pawła II, Tom XIX (ss. 44-45), Wydawnictwo M, Kraków, ISBN 83-89571-29-3.

Linki zewnętrzne

• Strona miasta
• Znojmo - informacje o Znojmo (pl.)