Zimorodek (zwyczajny)
| Alcedo atthis[1] | |||||
| (Linnaeus, 1758) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
zimorodek zwyczajny | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[12] | |||||
| Zasięg występowania | |||||
obszary lęgowisk obszary całorocznego przebywania obszary zimowisk | |||||
Zimorodek zwyczajny[13][14], zimorodek (Alcedo atthis) – gatunek niewielkiego ptaka rybożernego z podrodziny zimorodków (Alcedininae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae).
Etymologia nazwy
[edytuj | edytuj kod]Nazwę „zimorodek” w języku polskim próbowano wywieść od „ziemio-rodek”, czyli „rodzący się w ziemi”[15], gdyż ptak ten zakłada często gniazdo w norze w urwisku nad rzeką, czasem dość daleko od brzegu[16]. Tłumaczenie to jednak nie jest poprawne, gdyż nazwa ptaka nie łączy się z „ziemią”, a „zimą” (ptak jakoby „rodził się” w zimie)[15].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Zimorodek występuje w zależności od podgatunku[17][18]:
- A. atthis ispida – płd. Norwegia, Wyspy Brytyjskie i Hiszpania (z wyjątkiem płd. i wsch. części), na wsch. do zach. Rosji i Rumunii; zimuje na południe po płd. Portugalię, płn. Afrykę, Cypr i Irak
- zimorodek (zwyczajny), zimorodek[13] (A. atthis atthis) – płn.-zach. Afryka i płd. oraz wsch. Hiszpania na wschód do Bułgarii, Afganistanu i płn.-zach. Indii, następnie na płn. do środ. Syberii i płn.-zach. Chin; zimuje na południe po Egipt, płn.-wsch. Sudan, Oman i Pakistan
- A. atthis bengalensis – środ. Indie na wschód do płd.-wsch. Azji, płd. i wsch. Chin (włącznie z Hajnanem), na północ do płd.-wsch. Syberii, wsch. Mongolii i Japonii; zimuje na Wielkich Wyspach Sundajskich, płn. Celebesie, na wyspach Sula, płn. Molukach i Filipinach
- A. atthis taprobana – płd. Indie (na południe od rzeki Godawari) i Sri Lanka
- A. atthis floresiana – Bali i Małe Wyspy Sundajskie na wschód do wysp Wetar i Timor
- zimorodek kobaltowy[13] (A. atthis hispidoides) – Celebes, Moluki i wyspy na zachód od Nowej Gwinei oraz wybrzeża wsch. Nowej Gwinei z Archipelagiem Bismarcka, Wyspami d’Entrecasteaux i Luizjadami
- A. atthis salomonensis – wyspa Nissan i Wyspy Salomona od wyspy Buka i Wyspy Bougainville’a na płd.-wsch. do Makiry
Na obszarach o łagodnym klimacie przez cały rok, zimorodek nie podejmuje wędrówek, jednak na terenach, gdzie rzeki i zbiorniki wodne zamarzają zimą, ptaki te podejmują wędrówki po sezonie lęgowym. Większość ptaków zimuje w południowych częściach obszaru lęgowego, jednak nieliczne z nich przelatują nad Morzem Śródziemnym na południe do Afryki, a ptaki ze wschodniego zasięgu swojego występowania do Azji Południowo-Wschodniej. Zimorodki odbywają wędrówki głównie nocą, a niektóre populacje z Syberii muszą pokonać dystans niemal 3000 km pomiędzy terenami lęgowymi a zimowiskami[19].
Zimorodek jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie, Azji i północnej Afryce, głównie na południe od równoleżnika 60°N. Jest powszechnym gatunkiem lęgowym na większości swojego rozległego zasięgu w Europie, w północnej Afryce głównie zimuje, jednak nieliczne populacje odbywają lęgi na wybrzeżu Maroka i Tunezji. W regionach o klimacie umiarkowanym, zimorodek zasiedla czyste, wolnopłynące strumienie i rzeki oraz jeziora z brzegami silnie porośniętymi roślinnością. Odwiedza zarośla i krzewy ze zwisającymi gałęziami blisko płytkiej, otwartej wody, w której żeruje. W zimie chętniej żeruje na wybrzeżach, często w estuariach, czy zatokach oraz wzdłuż skalistych wybrzeży. Populacje tropikalne spotykane są przy wolno płynących rzekach, nad namorzynowymi strumieniami, czy na bagnach[19].
Zimorodki są ważnymi elementami ekosystemów i dobrymi bioindykatorami zdrowia społeczności słodkowodnych. Najwyższe gęstości ptaków lęgowych notowane są w siedliskach z czystą wodą oraz drzewami i krzewami na brzegach, co ułatwia obserwację ofiar. Siedliska wybierane przez zimorodki mają również najwyższą jakość wody, więc obecność tego ptaka potwierdza normę jakości wody[20].
W Polsce to nieliczny[21] (niegdyś nieliczny lub średnio liczny[22]) ptak lęgowy, spotyka się go na całym niżowym obszarze kraju. W latach 2008–2012 jego liczebność na terenie kraju szacowano na 2500–6000 par[23]. Liczebność zimorodków wykazuje silne fluktuacje, co w dużej mierze zależy od przeżywalności tych ptaków w czasie surowych zim[23].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, nadając mu nazwę Gracula Atthis[2]. Opis ukazał się w 10. edycji dzieła Systema Naturae[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Linneusz wskazał Egipt (łac. Habitat in Ægypto)[2]. Obecnie (2021) wyróżnia się siedem podgatunków A. atthis[18]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz podgatunku nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
| Podgatunek | Oryginalna kombinacja nazwy | Autor i rok opisu | Miejsce typowe |
|---|---|---|---|
| A. a. ispida | Alcedo Ispida | Linnaeus, 1758[3] | Europa i Azja (łac. Habitat ad maris littora in Europa, Asia) = Szwecja |
| A. a. bengalensis | Alcedo bengalensis | J.F. Gmelin, 1788[4] | Bengal (łac. Habitat in Bengala) |
| A. a. taprobana | Alcedo ispida var. taprobana | O. Kleinschmidt, 1894[10] | Cejlon |
| A. a. floresiana | Alcedo floresiana | Sharpe, 1892[8] | Flores, Małe Wyspy Sundajskie |
| A. a. hispidoides | Alcedo hispidoides | Lesson, 1837[5] | Buru |
| A. a. salomonensis | Alcedo ispida salomonensis | Rothschild & Hartert, 1905[24] | Rendova i Gizo, Wyspy Salomona |
Badania molekularne przeprowadzone w 2007 roku sugerują, że A. atthis jest najbliżej spokrewniony z A. coerulescens i wraz z nim tworzą grupę siostrzaną z A. quadribrachys i A. semitorquata[25].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała około 16 cm; masa ciała samców z podgatunku atthis 23–35 g, z podgatunku ispida 29–45 g, z podgatunku bengalensis 19–40 g, masa ciała samic z podgatunku atthis 30–35 g, z podgatunku ispida 34–46 g, z podgatunku bengalensis 20–30 g[17]; rozpiętość skrzydeł 24–26 cm[27]. Niewielki ptak z nieproporcjonalnie dużą głową, długim dziobem i krótkim ogonem. Głowa i dziób są niemal długości tułowia[16]. Z wierzchu niebieski (grzbiet jasnoniebieski, skrzydła z zielonkawym odcieniem; barwa w pewnym stopniu zależy od oświetlenia), od spodu pomarańczowy z białym gardłem. Policzek i kantarek pomarańczowe, biała plama z boku szyi[28][29]. W okresie lęgowym samica ma żuchwę przynajmniej w 2/3 zabarwioną różowawo-pomarańczowo, natomiast dziób samca jest cały czarny lub z niewielką ilością różowego przy nasadzie żuchwy[30]. Młode ptaki obu płci mają cały czarny dziób, brązowe znaczenia na piersi i ciemny wierzch stóp[30]. Głos to przenikliwy gwizd, często wydawany w locie[29][28]. Mimo jaskrawego ubarwienia, trudno go zauważyć, kiedy czatuje nieruchomo nad wodą i często zdradza swoją obecność właśnie głosem[28].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Istotnymi aspektami siedliska zimorodka są nieruchome lub delikatnie płynące wody obfitujące w małe ryby, a także trzcina, sitowina lub przybrzeżne krzewy z wystającymi gałęziami[17][31]. Przebywa też nad strumieniami, małymi rzekami, kanałami i rowami melioracyjnymi, a także nad jeziorami, stawami i zalanymi żwirowniami[17]. Niezbędnym elementem siedliska zimorodka są również odpowiednie skarpy na czas sezonu lęgowego, ale miejsca gniazdowania mogą być oddalone o ponad 250 m od wód, w których ptak ten zdobywa pożywienie[17][31]. Podczas zimy staje się bardziej przybrzeżny, częściej występuje u ujścia rzek, w portach i na skalistych wybrzeżach morskich[17]. W tropikalnych regionach swojego zasięgu przebywa w dolnym biegu rzek z gęsto pokrytymi roślinnością brzegami, w potokach wśród namorzynów, na bagnach i zalanych łąkach oraz nawet w dużych ogrodach[17]. We wschodniej części swojego zasięgu wchodzi w kontakt z kilkoma innymi podobnymi gatunkami zimorodków, co może ograniczyć wybór jego siedliska[17].
Okres lęgowy
[edytuj | edytuj kod]Gody
[edytuj | edytuj kod]Zimorodek jest ptakiem silnie terytorialnym. Ponieważ każdego dnia musi przyjmować pokarm o masie równej około 60% masy jego ciała, ważne jest, aby miał kontrolę nad odpowiednim odcinkiem rzeki. Przez większość roku prowadzi samotny tryb życia, dnie spędzając w gęstej roślinności. Jeśli na jego terytorium pojawi się inny zimorodek, ptaki mogą ze sobą walczyć, chwytając jeden drugiego za dziób i próbując przytrzymać go pod wodą. Zimorodki dobierają się w pary jesienią, ale każdy ptak zachowuje oddzielne terytorium, o średniej długości co najmniej jednego kilometra, maksymalnie do 3,5 km, a terytoria są łączone dopiero na wiosnę[19].
Zaloty są inicjowane przez samca, który ściga samicę, nieustannie ją nawołując, a następnie karmi ją rytualnie, po czym następuje najczęściej kopulacja[32].
Gniazdo znajduje się w norze wykopanej przez obydwa ptaki pary, w niskim stromym brzegu rzeki, a niekiedy w kamieniołomie lub innym odsłonięciu terenu. Nora ma gładkie ściany i niewielki spad. Ma średnio 60–90 cm długości i jest zakończona powiększoną komorą[32]. Nora jest początkowo czysta, jednak z czasem gromadzą się w niej odpadki z pozostałości po rybach oraz wypluwki[33].
Zimorodek składa zazwyczaj od dwóch do dziesięciu śnieżnobiałych jaj o przeciętnej szerokości 1,9 cm, długości 2,2 cm i masie około 4,3 g, z czego 5% stanowi skorupka[34]. Z jednego lub dwóch jaj w większości lęgów nie wykluwają się pisklęta, ponieważ rodzic nie jest w stanie ich przykryć. Obie płci wysiadują jaja w ciągu dnia, ale nocą tylko samica. Wysiadujący ptak zamiera w bezruchu z głową skierowaną ku wyjściu, po wypluciu wypluwki zawsze rozbija ją dziobem na kawałki. Pisklęta są gniazdownikami, wykluwają się po 19–20 dniach inkubacji. Bezbronne pisklęta pozostają w gnieździe przez kolejne 24–25 dni, niekiedy dłużej[19]. Gdy podrosną wystarczająco, młode ptaki będą podchodzić do wejścia do gniazda na karmienie[33]. W trakcie sezonu para może wyprowadzić dwa, a niekiedy trzy lęgi[32].
Przeżywalność
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze dni dla opierzonych, młodocianych ptaków są najbardziej niebezpieczne. Podczas pierwszych nurkowań do wody, około czterech dni po opuszczeniu gniazda, podloty mogą nasiąknąć wodą i utonąć[19]. Wiele młodych ptaków opuszczając terytoria rodziców nie umie jeszcze łowić ryb i tylko około połowy z nich przetrwa dłużej niż tydzień lub dwa. Większość zimorodków umiera z powodu wychłodzenia lub z braku pożywienia, a sroga zima może zabić wysoki odsetek ptaków. Powodzie występujące latem mogą zniszczyć gniazda lub utrudnić połowy ryb, co sprawia, że wiele ptaków umiera z głodu. Tylko jedna czwarta młodych dożyje sezonu lęgowego w kolejnym roku, jednak to wystarczy, by utrzymać populację. Podobnie tylko jedna czwarta dorosłych ptaków przetrwa z jednego sezonu lęgowego do następnego. Bardzo mało ptaków żyje dłużej niż jeden sezon lęgowy[35], choć źródła podają rozbieżne dane na temat maksymalnego wieku jaki dożył osobnik zimorodka: od 7,5 roku[35] do 21 lat[36].
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Zimorodek żywi się głównie rybami, które chwyta, nurkując pionowo w dół w potokach i rzekach. Zjada także wodne owady, żaby i raki. Lata szybko zazwyczaj nisko nad wodą, osiąga w locie prędkość nawet do 190 km/h.[37]. W czasie polowania siaduje na gałęziach nad rzeką i czatuje na zdobycz, wypatrując ofiar znajdujących się w wodzie. Z tego też powodu zamieszkuje akweny o czystej wodzie, bogate w odpowiedniej wielkości ryby. Atakuje je z zasadzki lub krótkiego lotu zwisającego[38]. Jeśli pokarm jest przeznaczony dla samego ptaka, to połyka go, rybią głowę skierowując do przełyku przodem[39]. W przypadku gdy podaje ją młodemu, ryba jest przekręcona w dziobie.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje zimorodka za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 0,7–1,4 miliona dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany, w Europie liczebność tego gatunku spada[12].
W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[40]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)[41].
Głównym powodem zanikania tego niewielkiego ptaka jest utrata siedlisk, głównie nienaturalna obudowa zbiorników (np. likwidacja urwistych skarp), zanieczyszczenie wody i niepokojenie powodowane przez wędkarzy i wczasowiczów. Zabijano je niegdyś dla kolorowych piór i przez wyławianie ryb[42]. W ramach działań ochronnych należy ograniczać plany zabudowy hydrotechnicznej dolin rzecznych, unikać wycinki drzew w linii brzegowej rzek i jezior, prowadzić korekty profilu skarp, które uległy erozji, wytypować „strefy ciszy” na rzekach o znacznych liczebnościach zimorodka, ograniczać penetracje nabrzeży przez ludzi w okresie lęgowym.
Zimorodek w kulturze
[edytuj | edytuj kod]W mitologii greckiej księżniczka Alkione i jej mąż Keyks zostali zamienieni w zimorodki. Byli to szczęśliwi małżonkowie, którzy ściągnęli na siebie gniew bogów porównując się do Hery i Zeusa. Zeus doprowadził do śmierci mężczyzny, a jego żona rzuciła się do morza. Bogowie pożałowali swojego gniewu i przemienili małżonków w ptaki. Greckie określenie „dni zimorodka” oznacza okres spokoju i odnosi się do kilkutygodniowego okresu w styczniu, w którym wiatry nad Morzem Egejskim uspokajają się. W wierzeniach starożytnych był to czas, w którym Eol, bóg wiatrów i ojciec Alkione, uspokajał wiatry i fale, aby córka–zimorodek mogła bezpiecznie zbudować gniazdo i złożyć jaja[43][44]. Do tego przekazu odnosi się starożytny dialog Zimorodek, którego autorstwo błędnie przypisywano Platonowi lub Lukianowi z Samosaty; jeszcze Diogenes Laertios stwierdzał, że nie jest to prawda. Rozmówcami są Sokrates i Chajrefont, czytelnik poznaje z niego mitologiczną historię i dowiaduje się, że według ludowych wierzeń pogodne dni zimą przychodzą, aby mogły się wykluć młode zimorodki[43][45]. Sokrates wykorzystuje te wierzenia do refleksji nad przemianami w przyrodzie i możliwościami ludzi[45].
W średniowieczu suszone skóry zimorodków były uważane za talizman, chroniący przed uderzeniem pioruna[46].
Irlandzka wersja opowieści o potopie tłumaczy, jak zimorodek zyskał swe jaskrawe barwy. Ptak, początkowo szary, został wysłany na zwiad z Arki Noego i opalił swój brzuszek w promieniach Słońca; błękit jego grzbietu wziął się z błękitu nieba[46].
Na tryptyku Ogród rozkoszy ziemskich autorstwa Hieronima Boscha, zimorodek zajmuje eksponowane miejsce pośród ptaków występujących w środkowej części. Jest on symbolem hipokryzji[47].
Poeta Wincenty Pol w utworze „Do Pana W. D.”, napisanym w 1856 roku, umieścił następujący fragment, nawiązujący do nazwy ptaka:
Że Pan Wodzicki wie o Zimorodku,
Co ściele gniazdo w samej zimy środku,
Temum nie przeczył; sam język świadczy,
Że tej ptaszynie zima nasza matczy[48].
Poczta Polska wyemitowała 12 kwietnia 2013 r. znaczek pocztowy przedstawiający zimorodka na uschniętej gałęzi o nominale 4,55 zł. Autorem projektu znaczka była Marzanna Dąbrowska. Znaczek wydrukowano techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym, w nakładzie 300 000 sztuk[49].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Alcedo atthis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Linnaeus 1758 ↓, s. 109.
- ↑ a b Linnaeus 1758 ↓, s. 115.
- ↑ a b J.F. Gmelin: Caroli a Linné. Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 13. T. 1. Lipsiae: impensis Georg. Emanuel. Beer, 1788, s. 450. (łac.).
- ↑ a b R.P. Lesson: Description de mammifères et d’oiseaux récemment découverts. Paris: 1837, s. 345. (fr.).
- ↑ A.E. Brehm. Etwas über den Zug der Vögel in Nord-Ost-Afrika. „Journal für Ornithologie”. 1, s. 454 (przypis), 1853. (niem.).
- ↑ a b G. Radde: Ornis Caucasica. Die Vogelwelt des Kaukasus: systematisch und biologisch-geographisch beschrieben. Kassel: Verlag von Theodor Fischer, s. 324. (niem.).
- ↑ a b R.B. Sharpe: Catalogue of the Birds in the British Museum. Cz. 17. London: Printed by order of the Trustees, 1892, s. 140, 151. (ang.).
- ↑ A.F. Koenig. Zweiter Beitrag zur Avifauna von Tunis.. „Journal für Ornithologie”. 40, s. 367, 1892. (niem.).
- ↑ a b O. Kleinschmidt. Alcedo ispida,var. taprobana Kleinschm.. „Ornithologische Monatsberichte”. 2, s. 126, 1894. (niem.).
- ↑ A. Laubmann. Beiträge zur Kenntnis des Formenkreises Alcedo atthis. „Archiv für Naturgeschichte. Abteilung A.”. 84, s. 75, 80, 1918. (niem.).
- ↑ a b Alcedo atthis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Alcedininae Rafinesque, 1815 – zimorodki (wersja: 2023-04-08). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-05-18].
- ↑ P. Busse (red.), Z. Czarnecki, A. Dyrcz, M. Gromadzki, R. Hołyński, A. Kowalska-Dyrcz, J. Machalska, S. Manikowski, B. Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 368, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
- ↑ a b Wiesław Boryś, Hanna Popowska-Taborska: O pridevu čarni u srpskohrvatskom jeziku. Wrocław: Ossolineum, 1987, s. 117–118. ISBN 83-04-02269-9.
- ↑ a b Stastny 1993 ↓.
- ↑ a b c d e f g h P.F. Woodall: Common Kingfisher (Alcedo atthis). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-05-04]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Rollers, ground rollers, kingfishers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
- ↑ a b c d e Fry, Fry i Harris 1999 ↓, s. 219–221.
- ↑ Peris i Rodriguez 1996 ↓, s. 31–38.
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 492. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego nieliczny oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km².
- ↑ Ludwik Tomiałojć: Ptaki Polski rozmieszczenie i liczebność. Warszawa: PWN, 1990, s. 259. ISBN 83-01-09080-4. Według skali przyjętej przez autora, dla okresu lęgowego nieliczny oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km², a średnio liczny oznacza zagęszczenie 10–100 par na 100 km².
- ↑ a b T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
- ↑ W. Rothschild & E. Hartert. Further contributions to our knowledge of the Ornis of the Solomon Islands. „Novitates Zoologicae”. 12, s. 255, 1905. (ang.).
- ↑ R.G. Moyle, J. Fuchs, E. Pasquet & B.D. Marks. Feeding behavior, toe count, and the phylogenetic relationships among alcedinine kingfishers (Alcedininae). „Journal of Avian Biology”. 38 (3), s. 317–326, 2007. DOI: 10.1111/J.2007.0908-8857.03921.x. (ang.).
- ↑ Johann Daniel Meyer, Angenehmer und nützlicher Zeit-Vertreib mit Betrachtung curioser Vorstellungen allerhand kriechender, fliegender und schwimmender [...] Thiere, sowohl nach ihrer Gestalt und äusserlichen Beschaffenheit als auch der accuratest davon verfertigsten Structur ihrer Scelete oder Bein-Cörper nebst einer [...], Nürnberg: gedr. bey Johann Joseph Fleischmann, 1748.
- ↑ P. Sterry, A. Cleve, A. Clements & P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Świat Książki, 2007, s. 250. ISBN 978-83-247-0818-5.
- ↑ a b c Lars Jonsson, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, 2006.
- ↑ a b Lars Svensson, Killian Mullarney, Dan Zetterstrom, Collins Bird Guide, second edition, 2009.
- ↑ a b Javier Blasco-Zumeta, Gerd-Michael Heinze, 282. Kingfisher [online] [dostęp 2017-03-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-27].
- ↑ a b J.H. Reichholf (red.), G. Steinbach (red.), E. Bezzel, K. König, E. Keller, B. Kremer, F. Sauer, K.L. Schuchmann, A. Siegl & R. Witt: Ptaki. Cz. 3: Papugowe, sowy, lelkowe, jerzykowe, kolibry, kraskowe, dzięciołowe, wróblowe. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 68, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7311-622-2.
- ↑ a b c Snow i Perrins 1998 ↓, s. 956–958.
- ↑ a b Coward 1930 ↓, s. 284–287.
- ↑ Kingfisher Alcedo atthis (Linnaeus, 1758). [w:] BirdFacts [on-line]. British Trust for Ornithology. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-11-14)]. (ang.).
- ↑ a b Survival and threats. [w:] Kingfisher [on-line]. Royal Society for the Protection of Birds. [dostęp 2017-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-05)].
- ↑ Longevity list of birds ringed in Europe. [w:] Kingfisher [on-line]. EURING. [dostęp 2008-08-23].
- ↑ Paweł Warowny, Zimorodek - ptasi klejnot i król rybaków - Przygody przyrody [online], Przygody Przyrody, 24 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-25] (pol.).
- ↑ David Chandler: RSPB Spotlight Kingfishers. Bloomsbury Publishing, 23 Mar 2017, s. 26–29. ISBN 978-1-4729-3372-0.
- ↑ James Vanderbeek Remsen: Community Ecology of Neotropical Kingfishers. University of California Press, 1991, s. 3. ISBN 978-0-520-09673-8.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ Richarz 2009 ↓.
- ↑ a b Cooper 1998 ↓.
- ↑ Alcyone and Ceyx. greeka.com. [dostęp 2017-04-26].
- ↑ a b Pseudo-Platon: Zimorodek i inne dialogi. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1985. ISBN 83-01-05484-0.
- ↑ a b Rachel Warren Chadd, Marianne Taylor: Birds: Myth, Lore and Legend. Bloomsbury Publishing, 2016, s. 97. ISBN 1-4729-2288-3.
- ↑ The birds in the Garden of Earthly Delights. Birding140, 2014-01-13. [dostęp 2017-04-26]. (ang.).
- ↑ Wincenty Pol: Dzieła: wierszem i prozą, Tom 5. Lwów: F.H. Richter, 1876, s. 347.
- ↑ Marek Jedziniak: Polskie ptaki. www.kzp.pl, 2013-04-12. [dostęp 2018-06-02]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
- J.C. Cooper: Zwierzęta symboliczne i mityczne. Poznań: Ryń i Leszek Ryń, 1998.
- C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 1–824. (łac.).
- C. Hilary Fry, Kathie Fry, Alan Harris: Kingfishers, Bee-eaters and Rollers. Londyn: Christopher Helm, 1999. ISBN 978-0-7136-5206-2. (ang.).
- S.J. Peris, R. Rodriguez. Some factors related to distribution by breeding Kingfisher (Alcedo atthis L.). „Ekologia Polska”. 44 (1–2), s. 31–38, 1996. (ang.).
- David Snow, Christopher M. Perrins: The Birds of the Western Palearctic concise edition (2 volumes). Oxford: Oxford University Press, 1998. ISBN 978-0-19-854099-1. (ang.).
- Thomas Alfred Coward: The Birds of the British Isles and Their Eggs (two volumes). Wyd. 3. T. 1. Frederick Warne, 1930. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Alcedo atthis (Zimorodek). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 245–249. ISBN 83-86564-43-1.