San Salvator (AL)

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

San Salvator

Stat:	Italia
Region:	Piemont
Provincia:	Provincia ëd Lissandria
Nòm 'n italian:	San Salvatore Monferrato
Coordinà:	Latitudin: 44° 59′ 42.3′′ N Longitudin: 8° 34′ 01.3′′ E Mostra an sla carta
Autëssa:	205 m s.l.m.
Surfassa:	31,69 km²
Abitant:	4.212 (2019)
Comun dj'anviron:	Castlèt Monfrà, Lissandria, Lu e Cucri, Mirabèl, Quargnent, Valensa
CAP:	15046
Prefiss tel.:	0131
Còdes ÌSTAT:	006154
Còdes fiscal:	I144
Sant protetor:	san Cirìach e Pentecost
Festa dël borgh:	martes ëd Pentecost

Sit istitussional

San Salvator o San Salvador (San Salvatore Monferrato an italian) a l'é un comun dël Piemont ëd 4.212 abitant ^[1], ant la provinsa ëd Lissandria.

Ël pais a resta an sij brich ai margin orientaj dël Bass Monfrà, a na desen-a 'd km a nòrd ëd Lissandria.

Stòria

Ël teritòri 'd San Salvator a l'é abità fin da l'Età dël Fer, quand ch'a l'é probàbil che un prim ansediament a sia stàit fondà da part ëd na tribù ligurin-a dël grup che ij roman a ciameran "Ligures Statielli" opura "Ligures Bagienni". Dal IV sécol prima 'd Crist, a s'anandia la calà dij Celt (o Gaj, pr'ij roman) da Oltralp, che a së stabilisso an bon-a part ëd l'Italia stentrional mës-ciandse con le popolassion locaj e lassand trasse përfonde ant la cultura dle gent dël pòst.

La conquista roman-a dl'area a pija sò achit antra 'l ters e lë scond sécol prima 'd Crist; ël pais a dovìa ciamesse Villa ad Vites e a l'era colocà ai màrgin stentrionaj ëd la IX Region Augùstea (Liguria), che a andasìa dal Mar Lìgur al Pò. La tradission a veul che la conversion al Cristianesim dël pais a sìa dovùa a le campagne d'evangelisassion ëd san Siro, vësco pavèis dël sécol ch'a fa IV, e ch'a sìa stàit pròpi chiel a arbatié 'l pais tanme Villa Sancti Salvatoris. Le prime vere sorgiss ch'a documento la stòria dël pais a armonto a l'Età 'd Mès: ant ën diplòma imperial dël 7 ëd magg 999 l'imperator Oton III ëd Sassònia a conced ël borgh al vësco 'd Vërsèj. Antra ij sècoj ch'a fan X e XI, l'abà dl'abassìa 'd san Pé 'd Breme a fa edifichè 'n castel an sla sima dla colin-a për dësfende j'abitant dj'anviron da le incursion dij Sarasin; davsin a le muraje dël castel a l'è stàita batìa la cesa 'd San Martin. Dantorn a castel e piev as dësvlupa ël neuv borgh. Dël 1164 l'imperator Federich I Barbarossa a don-a San Salvator a Vielm, marchèis ëd Monfrà. Ant ël sécol ch'a fa XIII, ël pais a subiss sachegi e atach dai Lissandrin e dël 1290 a ven drocà dël tut, dòp la catura dël marchèis Vielm VII ëd Monfrà.

Dal sécol ch'a fa XIV ël pais as ministra con la creassion ëd la Comun-a rural, dotà 'd pròpie lèj ch'a ven-o codificà dël 1374. San Salvator a sarà mai anfeodà a chèich famija nòbil, ma a resta "Tèra Inmedià" (valadì a la direta dipendensa) dij Marchèis ëd Monfrà (prima j'Aleràmich, peui dal 1306 ij Paleòlogh, anfin dal 1536 ij Gonsaga e Gosaga-Nevers). Dël 1514 ël capitan ëd ventura Gaspare Stampa, a j'órdin ëd jë Sfòrsa, a fa n'àutra terìbil incursion sël pais e dël 1555 ël castel a ven demolì për evitè ch'a fussa dovrà da jë Spagneuj për but militar. Dël 1708, an séguit a la Guèra 'd Sucession Ëspagneula e al sucessiv Tratà d'Utrecht, San Salvator a passa ansema a tut ël Monfrà al Ducà 'd Savòja 'd Vitòrio Medeo II, che pì tard a dventa Regn ëd Sardëgna. D'apress a l'época dla dominassion fransèisa ëd Napoleon Bon-a-part, dël 1814 a torna ant ël Regn ëd Sardëgna col tìtol ëd Borgh Regio e a l'é aministrà sota a la Division (peui Provinsa) ëd Lissandria, a la Provinsa (peui Sircondari) ëd Lissandria e a l'é a cap d'ën Mandament comprendent ëdcò Castlèt Monfrà e Lu. Për des dì dai 30 d'avril 1859 a së stabiliss a San Salvator ël Quarté General ëd l'Armà Sarda, comandà dal re Vitòrio Emanuel II. Ai 3 ëd magg ël re a monta an sla Tor dël Paleòlogh për vardé da leugn le maneuvre dle trupe austrìache ant la Sconda guèra d'Indipendensa. Dël 18 d'otóber 1894 a oten ël tìtol onirìfich ëd Sità.