Ακούσιος Ορθολογισμός VS Επίκτητη Πίστη

Με τον ιό της γρίπης Α προ των πυλών και με την ανελέητη κινδυνολογία των τηλεοράσεων, έχουμε πλέον ένα καλό παράδειγμα για να φέρουμε στην επιφάνεια ένα ψυχολογικό φαινόμενο το οποίο είναι ευρύτατα γνωστό στην φιλοσοφική και εξελικτική κοινότητα. Για την επιστήμη το όλο φαινόμενο έχει να κάνει με την αμφιταλάντευση του ατόμου πάνω στο δίπολο Ορθολογισμός – Πίστη. Ενώ για τους σκληροπυρηνικούς πιστούς το ζήτημα τίθεται σε εντελώς διαφορετική βάση, αντοχή της πίστης στην υπονόμευση της από πειρασμούς, κακόβουλες σκέψεις, κολάσιμες συμπεριφορές κ.α.

Να κάνω μια μικρή παρένθεση για να ξεκαθαρίσω μια και καλή ότι είμαι κατά της κινδυνολογίας της τηλεόρασης. Είμαι και κατά της συνομωσιολογίας που θέλει τη γρίπη Α μη υπαρκτό πρόβλημα. Θεωρώ ως μοναδικό τρόπο σοβαρής αντιμετώπισης τέτοιων κρίσεων την επιλεγμένη ενημέρωση από τους εκάστοτε ειδικούς. Πως εντοπίζεις έναν ειδικό; Πολύ απλά!!! Τον ρωτάς με ποια ιδιότητα σου μιλάει επί του θέματος. Ένα σύντομο βιογραφικό δεν έβλαψε ποτέ κανέναν· το πολύ – πολύ να ενισχύσει σημαντικά τις θέσεις του ομιλούντος. Η προκλητική αδιαφορία, από την άλλη, για την ιδιότητα του ομιλητή ειδήμονα, αναπαράγει συστηματικά την άγνοια και τους περιαστικούς μύθους.

Έτσι όταν βλέπουμε να διατυπώνονται απόψεις όπως αυτές του Άνθιμου Θεσσαλονίκης (Η θρησκεία σκοτώνει τα μικρόβια) και του Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής (Ο δεσπότης της NASA τα λέει έξω απ’ τα δόντια για τη γρίπη των χοίρων και τη Θεία Κοινωνία), δεν μπορούμε παρά να αναρωτηθούμε πόσο ανεύθυνος μπορεί να είναι κάποιος ο οποίος θα επιλέξει να αδιαφορήσει για τις παραινέσεις των ειδικών (Πώς να προφυλαχτείτε από τη νέα γρίπη) σχετικά με την μετάδοση του ιού με το συνωστισμό και με το σάλιο, και να πιστέψει τα λεγόμενα των, παντελώς άσχετων με το αντικείμενο, ιερέων!!! Όπως είπε και ο Μαυρογιαλούρος κάποτε στους αυτοδίδακτους θεραπευτές χωρικούς: - Καπνό; Πάνω στην πληγή;;; Εεε όχι βρε παιδιά, στις πληγές βάζουμε ιώδιο! Πως θα το κάνουμε τώρα; Θα αρχίσουμε να βάζουμε στις πληγές καπνό και θα φουμάρουμε το ιώδιο...; Μόνο που εκείνοι οι φουκαράδες οι χωρικοί δεν είχαν γιατρούς στο ξεχασμένο χωριό τους και η ταινία γυρίστηκε το 65. Στην σημερινή εποχή της πληροφόρησης, επιτρέπεται να πάρουν κάποιοι στα σοβαρά τους θέλω-να-γίνω-γιατρός ιερείς;

Οπότε το ερώτημα προς τους πιστούς είναι αρκετά ξεκάθαρο! Η επιστήμη (την οποία ιδίως σε θέματα υγείας τείνουμε να εμπιστευόμαστε) λέει ότι ο συνωστισμός στις εκκλησίες και η χρήση του ίδιου ποτηριού και κουταλιού κατά τη διάρκεια της θείας κοινωνίας, ευνοεί τη μετάδοση του ιού της γρίπης Α (Η1Ν1). Θα κοινωνούν λοιπόν στο εξής οι πιστοί, αφήνοντας τον εαυτό τους στο έλεος του θεού, ή θα ακούσουν τους ειδικούς και θα απέχουν; Πιστεύω ότι οι περισσότεροι θα απέχουν! Κι αν όχι από την αρχή, πιθανόν μετά τα πρώτα βεβαιωμένα κρούσματα. Ας δούμε και πως ερμηνεύει η επιστήμη την παραπάνω πιθανή συμπεριφορά. Θα προσπαθήσω να κάνω μια ανάλυση μέσω των εννοιών Πίστη στην Πίστη και Θεολογική Ορθότητα.

Μια μικρή εισαγωγή
Στις κοινωνίες των πιστών, η πίστη είναι το πιο σημαντικό πράγμα που υπάρχει. Για να έρθουμε στα της χώρας μας, η μύηση του ανθρώπου ξεκινάει από πολύ νωρίς. Σταυροκοπήματα και λαμπάδες στο εκκλησάκι της κλινικής κατά την ώρα του τοκετού, "Όλα καλά, δόξα τω θεώ" μετά τη γέννα, παναγίτσα στο κρεβάτι του μωρού, σαραντισμός και ευχή του παπά, βάπτιση, διδασκαλία της βραδινής προσευχής, "έλα να σου μάθω να κάνεις το σταυρό σου" κλπ. Όλα αυτά δε, θεωρούνται τόσο πολύ σημαντικά, ώστε ακόμα και το στενό οικογενειακό περιβάλλον τηρεί άγρυπνη στάση για την εφαρμογή τους, στην περίπτωση απείθαρχων γονέων. Η πίστη κατ’ αυτήν την έννοια, αποτελεί για τον άνθρωπο μια επίκτητη ιδιότητα.

Ο ορθολογισμός από την άλλη, είτε σε κοινωνίες πιστών, είτε σε κοινωνίες αδιάφορες για τα θέματα πίστης, είναι πάντα εκεί και αποτελεί μια έμφυτη και ακούσια ιδιότητα! Είτε διδαχτεί είτε όχι σε ένα παιδάκι, θεμελιώνεται με, είτε γρήγορα είτε αργά, αλλά σταθερά βήματα μέσα στο νεανικό μυαλό, μέσω της καθημερινής εμπειρίας, των αποδείξεων και της επαλήθευσης. Η Εξέλιξη του Δαρβίνου επιβάλλει αθόρυβα την ύπαρξη ορθολογιστικού κέντρου σε κάθε εγκέφαλο. Η ύπαρξη κάποιας υπερφυσικής πίστης μπορεί να φρενάρει τον ορθολογισμό σε αλληλεπικαλυπτόμενες περιπτώσεις, αλλά σε γενικές γραμμές, ο εγκέφαλος μας αποκτάει ολοένα και περισσότερο τη δυνατότητα να εξάγει συμπερασμούς.

• Άμα φάω πολύ, θα πονάει μετά η κοιλιά μου.
• Άμα δεν φορέσω μπουφάν όταν έχει κρύο, θα αρρωστήσω.
• Άμα κάποιος είναι άρρωστος, δεν τον πλησιάζω γιατί θα κολλήσω κι εγώ.

Πως γνωρίζουμε όλες αυτές τις συνεπαγωγές; Μέσω της επαλήθευσης. Όποτε συμβαίνει το πρώτο σκέλος, κατά κανόνα ακολουθεί και το δεύτερο. Αν μας εξηγήσει κάποιος τον μηχανισμό από νωρίς, τόσο το καλύτερο. Θα έχουμε αποκτήσει μια σημαντική γνώση. Αν πάλι δεν μας τα εξηγήσει κανείς, θα αναλάβει να μας τα εξηγήσει η εμπειρία με τον δύσκολο τρόπο.

Η Πίστη στην Πίστη (Daniel Dennett) 
Η μετάβαση από την προγενέστερη λαϊκή θρησκεία, με πλήθος φαντασιακών ιστοριών, μύθων και δεισιδαιμονιών, στη μεταγενέστερη οργανωμένη θρησκεία των κοσμικών κρατών, χαρακτηρίζεται, κατά τον φιλόσοφο Daniel Dennett, από τα εξής δύο εξελικτικά χαρακτηριστικά:

Πρώτον, το σύνολο των θρησκευτικών πεποιθήσεων υπόκειται σε ισχυρό φιλτράρισμα και παραμένουν μόνο αυτές οι πεποιθήσεις που δεν διαψεύδονται συστηματικά και που δεν έχουν σημαντικές και δυσάρεστες συνέπειες στη ζωή μας. Γι αυτόν τον λόγο, και με την πάροδο του χρόνου, εγκαταλείπονται οι ανθρωποθυσίες και κάθε λογής θυσίες, το κάψιμο μαγισσών και άλλα φαιδρά (έχουν δυσάρεστες συνέπειες στη ζωή μας). Γι αυτόν τον λόγο παραμένουν σταθερές πεποιθήσεις σχετικά με την μετά θάνατον ζωή (δεν διαψεύδονται ποτέ, άσχετα με το γεγονός ότι είναι και ανάξιες πίστης). Γι αυτόν το λόγο το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό των πιστών κάνουν προγαμιαίο σεξ (η αποχή δεν θα είχε ευχάριστες συνέπειες στη ζωή μας).

Δεύτερον, και ως συνέπεια του πρώτου, το ψαλίδισμα των θρησκευτικών πεποιθήσεων που συγκροτούσαν ένα σύστημα πίστης σε κάποιον υπερφυσικό φορέα, έχει ως συνέπεια την αποδυνάμωση του υπερφυσικού φορέα αυτού. Αυτό που απομένει πλέον είναι η διάχυτη αίσθηση για τη σημαντικότητα της πίστης, η Πίστη στην Πίστη, και όχι πλέον στο αντικείμενο της πίστης αυτό καθ’ αυτό. Στα ενδόμυχα του μυαλού του πιστού, δεν είναι πλέον τόσο σημαντικός ο θεός, αλλά σημαντικό είναι να πιστεύει ο άνθρωπος στο θεό! Ή έστω και κάπου αλλού, οπουδήποτε! Γι αυτό και ο άθεος είναι δακτυλοδεικτούμενος σε αντίθεση με τον αλλόθρησκο ο οποίος "τουλάχιστον κάπου πιστεύει και αυτός...".

Το παράδειγμα του Dennett για την Πίστη στην Πίστη είναι αφοπλιστικό: "Αν πραγματικά πιστεύεις ότι ο θεός σου σε βλέπει και δεν θέλει να αυνανίζεσαι, δεν θα αυνανίζεσαι. (Θα αυνανιζόσουν ποτέ ενώ θα σε έβλεπε η μάνα σου. Φυσικά όχι! Πολύ περισσότερο δεν θα αυνανιζόσουν ενώ θα σε έβλεπε ο θεός!!! Πιστεύεις λοιπόν ότι σε βλέπει ο θεός;;; Μάλλον όχι...)".

Η αποδυνάμωση αυτή λοιπόν του υπερφυσικού προστάτη, έρχεται να κλονίσει όμως την συνεπή θρησκευτική στάση απέναντι σε ζητήματα που μας αφορούν άμεσα, και στα οποία η λογική στέκεται απέναντι στη θρησκεία. Να αποφύγεις το προγαμιαίο σεξ; Σώπα ρε φίλε. Μα ο θεός δεν θέλει προγαμιαίες σχέσεις! Εεε πως, άμα υπάρχει αγάπη. Μα η θρησκεία μας το λέει ξεκάθαρα! Εμένα ο παπά-Δημήτρης μου είπε (δικαιολογιών συνέχεια)...

Η Αγγλικανική Εκκλησία λοιπόν έρχεται να επιβεβαιώσει το τόσο ανθρώπινο και επιστημονικά αποδεδειγμένο "καλή η πίστη, ας κοιτάξουμε όμως τώρα να σώσουμε και το τομάρι μας" (η πίστη είναι εδώ, ο θεός όμως που είναι τώρα;;;). Και αυτό σε μια χώρα που δεν βρίσκεται έξω από το χορό (31 θάνατοι μέχρι τώρα), όπως προς το παρόν η Ελλάδα με τους λαλίστατους ιερείς. Επειδή λοιπόν η πίστη στην πίστη, για το μεγαλύτερο ποσοστό των θρησκευόμενων είναι βεβαιωμένη, περιμένουμε να δούμε από τους Έλληνες αν θα υποκύψουν στο ενδόμυχο ορθολογιστικό τους ερέθισμα και θα αποφύγουν την θεία κοινωνία.

Θεολογική Ορθότητα (Justin L. Barrett)
Ο πειραματικός ψυχολόγος Justin L. Barrett έχει διαπιστώσει πειραματικά μια ιδιότητα του μυαλού, παρεμφερή ιδιότητα της πίστης στην πίστη, για την οποία έχει προτείνει τον όρο Θεολογική Ορθότητα. Σύμφωνα με αυτήν, ο άνθρωπος διατηρεί για τα θρησκευτικά του πιστεύω του δύο έννοιες. Μια πρόδηλη έννοια του θεού και των θρησκευτικών εννοιών στον χώρο της μνήμης άμεσης ανάκλησης (κάτι σαν το RAM των υπολογιστών), και μια υπόδηλη και επεξεργασμένη αντίστοιχη έννοια στον εγκέφαλο (ο αντίστοιχος σκληρός δίσκος πληροφοριών του ανθρώπου). Η πρώτη έννοια είναι προσαρμόσιμη στο εκάστοτε περιβάλλον, ώστε να παρουσιάζεται το άτομο ως θεολογικά ορθό σύμφωνα με τον θρησκευτικό του περίγυρο. Η δεύτερη έννοια διαμορφώνεται και πάλι εξελικτικά από την καθημερινή μας εμπειρία και το φυσικά ορθό, και κάθε άνθρωπος την κρατάει για τον εαυτό του.

Ο Barrett με σειρά πειραμάτων σε μεγάλο δείγμα ανθρώπων απέδειξε την ισχύ της Θεολογικής Ορθότητας. Σε ένα από τα πειράματα του π.χ. ρωτούσε αρχικά τους συμμετέχοντες σχετικά με τα χαρακτηριστικά του θεού τους. Η άμεση ανάκληση πληροφοριών οδηγούσε τους ανθρώπους σε δημόσια δήλωση των εννοιών "πανταχού παρών", "παντοδύναμος", "βλέπει τα πάντα" κλπ. Στη συνέχεια με βάση αυτές τις έννοιες κατασκεύασε ιστορίες όπως π.χ. ότι ο θεός έσωσε κάποιον από πνιγμό στη μέση του ωκεανού ενώ ταυτόχρονα βοηθούσε μια γυναίκα στην κορυφή ενός βουνού να ξεφύγει από μια πελώρια αρκούδα. Όταν στο τέλος του πειράματος έβαλε τους συμμετέχοντες να ξαναγράψουν μια προς μια τις ιστορίες που τους διηγήθηκε, διαπίστωσε με έκπληξη ότι σε ποσοστό κοντά στο 100%, αυτοί, στο προηγούμενο παράδειγμα, ανέφεραν ότι ο θεός έσωσε κάποιον από πνιγμό και μετά έσωσε και μια γυναίκα από τα νύχια μιας αρκούδας. Με άλλα λόγια, το μη δημόσιο "πιστεύω" τους αφαίρεσε από την ιστορία έννοιες που στερούνται λογικής, όπως την έννοια "πανταχού παρών".

Βάσει των παραπάνω θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να δούμε τις αντιδράσεις των θρησκευόμενων στο θέμα του της επικινδυνότητας της θείας κοινωνίας στον καιρό της γρίπης των χοίρων. Και δεν εννοώ τις λεκτικές αντιδράσεις! Αυτές θα ακολουθήσουν το δημόσιο "πιστεύω".

Κάθε καλός χριστιανός, όταν θα ερωτηθεί, θα απαντήσει ότι δεν μεταδίδεται καμία αρρώστια με τη θεία κοινωνία. Όταν θα έρθει όμως η ώρα να πάει να κοινωνήσει, όπου δεν θα εξετάζεται ενώπιον άλλων ως προς τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, αλλά θα έχει να λογοδοτήσει μόνο στον εαυτό του και να σκεφτεί το γεγονός ότι κινδυνεύει σοβαρά ο ίδιος και έχει και μικρά παιδιά τα οποία πρέπει να κρατήσει μακριά από την αρρώστια, εκεί τα πράγματα αλλάζουν. Θα σκεφτεί άραγε ορθολογιστικά, ή αδυνατώντας να αναγνωρίσει τους κινδύνους γύρω του, θα γίνει έρμαιο της φυσικής επιλογής;;; Ίδωμεν...

Συνέχεια στο άρθρο...

Η Εξέλιξη στην Πολιτισμική Διάδοση των Θρησκειών (ή παίζει ο χριστιανικός θεός ζάρια;)

Αν ο χριστιανικός θεός δεν παίζει ζάρια, είναι πολύ κρίμα. Το ότι είναι πολύ κρίμα, είναι βέβαια προσωπική μου άποψη, αλλά θα σπεύσω να την αιτιολογήσω αμέσως.

Πρώτον όπως όλοι, όσοι απολαμβάνουν τον καφέ τους παίζοντας τάβλι, γνωρίζουν, δεν είναι καθόλου εύκολο να ορίσει ή έστω να προβλέψει κανένας το αποτέλεσμα της ρίψης των παιγνιόκυβων. Αν κάποιος από εμάς είχε τέτοια δυνατότητα, θα ήταν ο απόλυτος άρχοντας του παιχνιδιού. Και όμως, ο γνωστός θεός της Αγίας Γραφής, με τις τρισυπόστατες εμφανίσεις του και το βιογραφικό του Ιησού, έχει να επιδείξει πλήθος σημαντικότερων θαυμάτων από το να επηρεάζει απλά το αποτέλεσμα της ρίψης των ζαριών. Ο τύπος έχει δώσει το φως σε τυφλούς, έχει κάνει παράλυτους να τρέχουν, έχει περπατήσει πάνω στην επιφάνεια του νερού και έχει αναστήσει (ακόμα και τον εαυτό του). Συνεπώς αν έπαιζε και ζάρια, απλά θα ήταν ο Tiger Woods του αθλήματος.

Δεύτερον, ειλικρινά τον βλέπω ανίκανο να ασχοληθεί με οτιδήποτε άλλο. Γιατί αν κρίνω από τον κόσμο που έφτιαξε, παίζοντας μόνος του, ε δεν τα κατάφερε και πολύ καλά. Αφού το κακό εμφανίζεται συνεχώς μπροστά στα μάτια μας με πολέμους, αρρώστιες, εγκληματικότητα, πείνα και κακομεταχείριση των ανθρώπων και των ζώων, πολύ απλά ο τύπος είτε θέλει το κακό όντας πανάγαθος, είτε δεν μπορεί να το εξαλείψει όντας παντοδύναμος. Τέτοιο μπερδεμένο άτομο μόνο με ξερά ζάρια θα μπορούσε να ασχοληθεί· με σκάκι σίγουρα όχι!

Τρίτον, αν ο θεός λάμβανε τις αποφάσεις του με βάση τα ζάρια, τότε σίγουρα θα είχε συντριπτικά λιγότερες απώλειες σε πιστούς, οι οποίοι δεν θα νομιμοποιούνταν, όπως π.χ. εγώ, να του καταλογίσουν κακή πρόθεση. Θα ρωτούσε ας πούμε ο κακότυχος πιστός "Ακολουθώ τις εντολές σου κατά γράμμα, πηγαίνω στην εκκλησία, προσεύχομαι και δεν κάνω σεξ παρά μόνο για τεκνοποίηση. Γιατί μου πήρες τη γυναίκα τόσο νέα, γιατί έχασα τον μικρό μου γιο σε τροχαίο και γιατί παλεύω δεύτερη φορά με τον καρκίνο, ενώ ο Βρασίδας που δεν σε πίστεψε ποτέ και χλευάζει στα ανοικτά την εκκλησία, έχει δύο πολυκατοικίες, ένα εξοχικό στη Σκιάθο, δύο κότερα, μια γυναίκα που τον υπεραγαπάει και δύο παιδιά καλοπαντρεμένα και επιστήμονες;". Και θα λάμβανε την πληρωμένη απάντηση "Δεν φταίω εγώ τέκνο μου, αλλά τα ζάρια. Για εσάς τα ντόρτια κι οι διπλές, για ‘κείνον οι εξάρες!" "Μα καλά Κύριε, γιατί λαμβάνεις τις αποφάσεις σου με βάση τα ζάρια;". Απάντηση, "Μα για το αδιάβλητο των αποφάσεων τέκνο μου!"

... και η λίστα συνεχίζεται...

Χιζ φέιβοριτ γκέημ!

Η λίστα των ευφυολογημάτων θα μπορούσε βέβαια να συνεχιστεί στο άπειρο. Όταν μια ιδέα μπάζει από παντού, τα ανέκδοτα βγαίνουν πολύ εύκολα. Αλλά ας περάσουμε στο πλέον επιστημονικό συμπέρασμα που είναι και το σημαντικότερο όλων, και μας έρχεται από τις πιο πρόσφατες ανθρωπολογικές – βιολογικές ανακαλύψεις και την τρισκατάρατη Φυσική Επιλογή. Ο χριστιανικός θεός είναι γεννημένος για ζάρια, γιατί πολύ απλά είναι απίστευτα τυχερός (μαζί με μερικούς ακόμα από το σινάφι του)! Χιλιάδες θρησκευτικές αντιλήψεις έχουν γεννηθεί από τότε που πρωτοεμφανίστηκε ο άνθρωπος, ελάχιστες από αυτές επέζησαν μέχρι σήμερα, και αυτό το οφείλουν σε μία σειρά από χαρακτηριστικά τα οποία ευνοούνται από τη διαδικασία της εξέλιξης. Και ο χριστιανικός θεός, καλώς ή κακώς, κατάφερε να φτάσει ως εμάς.

Οπότε, ας προχωρήσουμε σε μια πολύ συνοπτική παρουσίαση της εξελικτικής διαδικασίας στην πολιτισμική μετάδοση των θρησκειών (ή πως προάγει ο ο ανθρώπινος εγκέφαλος τις θρησκευτικές αντιλήψεις).

Εμπρόθετοι Φορείς
Τα έμβια όντα που καταφέρνουν να προσαρμόζονται στην αμείλικτη διαδικασία της Φυσικής Επιλογής είναι αυτά τα οποία αναπτύσσουν αισθήσεις ή και μηχανισμούς ώστε να αποφεύγουν τους κινδύνους. Ένα μεγάλο όπλο αποφυγής του κινδύνου ήταν αρχικά η δυνατότητα εντοπισμού εμπρόθετων φορέων. Η δυνατότητα δηλαδή του να εντοπίζουμε κάποιο ον με πρόθεση σε οποιοδήποτε συμβάν του οποίου δεν γνωρίζουμε την αιτία. Όταν π.χ. το ζώο Α ακούει ένα θρόισμα στους θάμνους δίπλα του, και το αποδίδει στην κίνηση κάποιου θηρευτή, 9 στις 10 φορές θα τρέξει να ξεφύγει άδικα, γιατί το θρόισμα οφείλονταν στον άνεμο. Την 1 φορά όμως που θα οφείλεται το θρόισμα στον θηρευτή, το ζώο Α θα καταφέρει να διαφύγει. Το ζώο Α έχει λοιπόν ένα τεράστιο εξελικτικό πλεονέκτημα έναντι του ζώου Β, το οποίο «δεν χαμπαριάζει» από ύποπτους θορύβους. Η πλήρης επικράτηση του ανθρώπου σε βάρος των άλλων ζώων οφείλεται εν πολλοίς και στο ότι, αν και λιγότερο προικισμένος σε σωματικά χαρίσματα, είχε τη δυνατότητα να εντοπίζει εμπρόθετους φορείς ώστε να φυλάγεται, και φυσικά ανέπτυξε και τρόπους αντιμετώπισης των εχθρών, πέρα από τη φυγή. Απλά κάπου το κακό παράγινε. Καταλόγιζε λοιπόν προθέσεις στο θρόισμα, στους κεραυνούς, στην φωτιά, ακόμα – ακόμα μεταγενέστερα και στην κακή σοδειά. Δεν κρύβεται όμως πίσω από όλα αυτά κάποιος υπαρκτός εχθρός· και εγένετω... οι Θεοί!

Οντολογικές Έννοιες.
Η μαθησιακή διαδικασία και η δυνατότητα αφομοίωσης κάθε παρεχόμενης πληροφορίας, στηρίζονται σε μια οργάνωση των εννοιών στων εγκέφαλο με τη χρήση προτύπων. Έτσι, κάνοντας χρήση των απλών οντολογικών κατηγοριών Πρόσωπο, Ζωό, Φυτό, Φυσικό Αντικείμενο, Εργαλείο, Τεχνούργημα, έχουμε τη δυνατότητα να μαθαίνουμε διαρκώς καινούρια πράγματα κάνοντας αυτόματους συμπερασμούς με βάση τις οντολογικές αυτές κατηγορίες. Η πρόταση π.χ. "Η Βούρδαινα (© Σόλων Φασιανός) είναι ο βασικός θηρευτής της νυφίτσας" αυτομάτως καταχωρεί στον εγκέφαλο μας ένα νέο ζώο με την ονομασία Βούρδαινα. Χωρίς να μας ενημερώσει κάποιος για οτιδήποτε άλλο, συμπεραίνουμε ότι η Βούρδαινα αναπνέει, τρέφεται, αναπαράγεται, και γεννάει άλλες βούρδαινες και όχι π.χ. ελάφια. Αυτά τα συμπεράσματα μας προκύπτουν από την καταχώρηση της Βούρδαινας στην οντολογική κατηγορία Ζώο.

Κατάλληλες Υπερφυσικές Αντιλήψεις.
Οι σύγχρονοι ανθρωπολόγοι έχουν καταλήξει μετά από σειρά ερευνών και πειραμάτων στο συμπέρασμα ότι όλες οι επιτυχείς θρησκευτικές αντιλήψεις προκύπτουν από κάποια καταχώρηση σε οντολογική κατηγορία, η οποία όμως παραβιάζει κάποιο (αλλά μόνο ένα) από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά αυτής της κατηγορίας (οντολογική παραβίαση). Επιτυχημένη θρησκευτική αντίληψη θεωρούμε αυτήν που μπόρεσε να επιβιώσει και να διαδοθεί πολιτισμικά από γενιά σε γενιά. Π.χ. ο χριστιανικός θεός είναι πανταχού παρών, δηλαδή Πρόσωπο το οποίο κληρονομεί τις ιδιότητες του να σκέπτεται, να γνωρίζει, να θέλει, να αγαπάει κ.α., παραβιάζει όμως το χαρακτηριστικό που θέλει κάθε πρόσωπο να βρίσκεται σε συγκεκριμένο σημείο του τόπου και του χρόνου κάθε φορά.

1. Εισάγετε λοιπόν στον εγκέφαλο σας μία νέα καταχώρηση σε οντολογική κατηγορία και έχετε τη διαδικασία της εκμάθησης, η οποία μάλιστα ενισχύεται από την επανάληψη (μήτηρ πάσης μαθήσεως).
2. Εισάγετε μια νέα καταχώρηση σε οντολογική κατηγορία, εισάγοντας παράλληλα και ένα παράδοξο για την κατηγορία χαρακτηριστικό, και έχετε αμέσως μια εξωφρενική ιδέα, μια ιδέα που "μένει" στο μυαλό, έναν υπερφυσικό φορέα ο οποίος διαθέτει όλα τα εξελικτικά χαρακτηριστικά για τη δημιουργία κάποιας θρησκείας που δεν θα σβήσει στο πέρασμα των χρόνων.
3. Εισάγετε μια νέα καταχώρηση σε οντολογική κατηγορία, παραβιάζοντας, περισσότερα του ενός, θεμελιώδη χαρακτηριστικά της κατηγορίας, και το μυαλό δυσκολεύεται πλέον να αντιληφθεί και συνθέσει τη συγκεκριμένη έννοια. Για παράδειγμα, μπορούμε να φανταστούμε έναν θεό ο οποίος βρίσκεται παντού και γνωρίζει τα πάντα (Πρόσωπο, το οποίο όμως δεν υπόκειται στους περιορισμούς τόπου και χρόνου) και προσευχόμαστε σε αυτόν οπουδήποτε! Μπορούμε να φανταστούμε μια θαυματουργή εικόνα, η οποία ακούει τις προσευχές μας και τις πραγματοποιεί (Τεχνούργημα το οποίο όμως έχει βιολογικά χαρακτηριστικά, ακούει, αξιολογεί, ικανοποιεί αιτήματα κ.λ.π.), οπότε πηγαίνουμε στο σημείο που βρίσκεται για να προσευχηθούμε. Ο εγκέφαλος μας όμως θα πάρει μόνος του την πρωτοβουλία να απορρίψει μια εικόνα που πραγματοποιεί τις προσευχές μας και είναι και πανταχού παρούσα (Τεχνούργημα με δύο οντολογικές παραβιάσεις, δεν υπόκειται στον περιορισμό τόπου και χρόνου και έχει παράλληλα και βιολογικά χαρακτηριστικά).

Η Αγέλη.
Η έννοια ενός μοναδικού θεού, ο οποίος εξουσιάζει τα πάντα, δημιουργεί αυτόματα σύνολα υποτακτικών σε κάποιον ανώτατο υπερφυσικό φορέα – ηγεμόνα, ομαδοποιώντας έτσι αυτόνομα άτομα σε ένα είδος αγέλης. Μία αγέλη από την οποία κανένας δεν σκέπτεται καν να φύγει, αφού ο αρχηγός έχει υπερφυσικές δυνάμεις. Επίσης, επειδή είναι ένας ο θεός, δεν υπάρχει το αντίπαλο δέος, ώστε να ταχτεί κάποιος μ' αυτό.

Και ως γνωστόν, η αγελαία συμπεριφορά αποτέλεσε για πολλά είδη του ζωικού βασιλείου ένα σημαντικό εξελικτικό εφόδιο για την επικράτηση τους στον αγώνα της Φυσικής Επιλογής.

Για περισσότερες πληροφορίες πάνω στις προαναφερθείσες έννοιες έχω να συστήσω τα:
WHY WOULD ANYONE BELIEVE IN GOD? (Cognitive Science of Religion Series) από τον Justin L Barrett και ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΠΛΑΣΕ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ από τον Pascal Boyer.

Εν Κατακλείδι
Οι σκεπτικοί αναγνώστες θα ρωτήσουν: "Καλά, αν αυτά είναι επιστημονικά συμπεράσματα αιχμής, πως τα γνώριζαν οι ιδρυτές του Χριστιανισμού, ώστε να προικίσουν τη θρησκεία τους με τέτοια χαρακτηριστικά;". Απάντηση: Δεν τα γνώριζαν, απλά στάθηκαν εξελικτικά τυχεροί! Πολλές θρησκευτικές και υπερφυσικές αντιλήψεις δημιουργήθηκαν ανά τους αιώνες, μετρημένες όμως στα δάχτυλα του χεριού είναι αυτές που επιβίωσαν και κυριάρχησαν μέχρι σήμερα. Απλώς αν σήμερα είχαμε κρατούσα θρησκεία την πίστη στον Διόνυσο, τότε αυτόν θα είχε ως αντικείμενο η παρούσα ανάρτηση.

"Είχε λογική η θρησκεία όταν πρωτοεμφανίστηκε;". Η απάντηση που δόθηκε στο Α είναι σαφέστατα ναι!
"Την χρειαζόμαστε τη θρησκεία σήμερα;".Η απάντηση είναι ίδια με την απάντηση στο ερώτημα "Δικαιούμαι να αποδίδω τον κεραυνό σε κάποιο υπερφυσικό ον, όντας καθισμένος στο σαλόνι του διαμερίσματος μου, έχοντας πάει για 12 τουλάχιστον χρόνια στο σχολείο, και έχοντας δύο εγκυκλοπαίδειες και internet στο σπίτι μου;". Φυσικά ΟΧΙ!

Η θεωρία της Εξέλιξης, δεν είναι "απλώς μια θεωρία" όπως θέλουν να διαδίδουν ορισμένοι απολογητές της θρησκείας, είναι μια πλήρως θεμελιωμένη θεωρία με ευρύτητα εφαρμογών, από τις πολύπλοκες νοητικές διεργασίες του εγκεφάλου μέχρι τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα! Αν σας ξενίζουν οι έννοιες Εξέλιξη και Φυσική Επιλογή, απλώς λάβετε υπ’ όψιν ότι είναι κατά κάποιον τρόπο η επιστημονική ονομασία γι αυτό που χρησιμοποιείτε ευρέως στην καθημερινή σας ζωή, το γνωστό "Εκ του Αποτελέσματος"!

Συνέχεια στο άρθρο...