Arhont basileus
Arhont basileus (starogrčki: ἄρχων βασιλεύς) naziv je jedne političke funkcije u Antičkoj Grčkoj. Taj termin doslovno znači "arhont kralj", a sastavljen je od reči arhont (= "vladalac" ili "čelnik") i basileus (= "kralj" ili "suveren").
U drevnoj Atini funkcija arhonta basileusa (koji se zvao i samo basileus) bio je ostatak nakadašnje atinske monarhije. Tokom 7. i 6. veka pne. većinu političke moći držali su ostali arhonti Atine (polemarh, arhont eponim i tesmosteti), te isprva Areopag, a kasnije veće i narodna skupština. Arhont basileus, s druge strane, preuzeo je pre svega religijske dužnosti nekadašnjih kraljeva, pa je tako bio odgovoran za misterije, Lenejski festival i Antesterije, a predsedavao je i Areopagom.[1]
Prema jednoj tradiciji, arhonti su se isprva birali na svakih deset godina, a od 683. pne. na svakih godinu dana. Nakon Solonovih reformi za arhonte su birani samo Atinjani koji su pripadali jednoj od dve najbogatije grupe građana ― pentakosiomedimnima (πεντακοσιομέδιμνοι) ili hipejima (ἱππεῖς). Od 487. pne. arhonti su postavljani slučajnim žrebom sa popisa do koga se prvo došlo izborima. Od 457/6. pne. za arhonte su mogli biti postavljeni i oni koji su pripadali trećem imovinskom razredu ― zeugitima (ζευγῖται).[2]
Svake godine tokom festivala Antesterija supruga arhonta basileusa, koja je nosila tituli basiline (βασιλίννα), udavala se za boga Dionisa u svečanom verskom obredu "svetog venčanja" (hieros gamos), najverovatnije da bi se od boga dobila naklonost i sigurnost za ceo polis.[3] Nije poznato šta je tačno taj obred podrazumevao, no svakako se radilo o važnoj ulozi za jednu ženu, koja bi inače ― prema Plutarhu i Solonu ― svoj život provodila uglavom u kući i u anonimnosti.
- ↑ M. C. Howatson, ed., The Oxford Companion to Classical Literature (2nd ed.), Oxford University Press, Oxford, New York, 1997, s.v. archons.
- ↑ The Oxford Classical Dictionary (3rd ed.), 2003, s.v. archontes.
- ↑ Stanton, G.R. (1990). Athenian Politics c.800–500 B.C.: A Sourcebook. London and New York: Routledge. str. 7.