Decije
Gaj Mesije Kvint Trajan Decije (lat. Gaius Messius Quintus Traianus Decius; Sirmijum oko 201. - Abrit, 1. jul 251) je bio rimski car. Decije Trajan je bio prvi rimski car ilirskog porekla. Takođe je poznat kao progonitelj hrišćana. Ubijen je zajedno sa sinom Herenijem Etruskusom nakon što im je vojska poražena od Gota u bici kod Abrita.
Decije Trajan je bio prva ličnost sa teritorije današnje Srbije, koja se uzdigla na rimski presto. Rođen je u okolini Sirmijuma, u selu Budalija (današnji Martinci), u provinciji Donjoj Panoniji, na tlu današnje Srbije. Otac mu je bio oficir, a majka Herenija Etruscila je starog italskog porekla. Iako je bio starosedelačkog porekla, opredelio se za vojnu karijeru i zbog svoje hrabrosti i odlučnosti napredovao je od nižeg oficira, do zapovednika rimske vojske. Između 234 - 238. bio je guverner provincije Donje Mezije. Oko 245. godine, car Filip Arabljanin dodelio mu je važnu komandu na Dunavu. Krajem 248. godine bio je poslat da zaustavi pobunu u Gornjoj Meziji i Panoniji. Omiljen među vojnicima ušao je u 249. godine u građanski rat sa funkcijom perfekta grada Rima. Pobeđuje Filipa Arbljanina u bici kod Verone i od voske biva izbran za cara. U jesen iste godine Decije Trajan je stigao u Rim, gde je formalno postao rimski car. Počeo je reforme i unapređivan od države, ali je morao da interveniše na dunavksoj granici.
Tokom svoje kratke vladavine, Decije Trajan je ratovao protiv Gota koji su prelazili Dunav da bi pljačkali po Meziji i Trakiji. Rat je trajao tokom 250. i 251. godine. Goti su opseli Nikopolj, ali ih je rimska vojska tada iznenadila, pa su pobegli. Ubrzo su porazili Rimljane, koje je predvodio Decije Trajan. Prvi put u istoriji rimski car je pobegao pred varvarima. Ostrogoti su onda opseli i osvojili Filipopolj. Tada se Tit Julije Prisk proglasio za cara pod zaštitom Gota. Oni su se ipak dosta iscrpili prilikom opsade Filipopolja i tako je Decije Trajan mogao da pređe u ofanzivu. Varvari su se povlačili i do bitke je došlo u močvarnoj oblasti današnje Dobrudže, u blizini Abrita 1. jula 251. Tada je, na početku bitke Herenije Etruskus, sin Decija Trajana bio ubijen, a ubrzo je ta sudbina zadesila i cara. Rimljani su bili teško poraženi. Decije Trajan je postao tako prvi rimski car koji je bio ubijen u bici. Ubrzo je deifikovan, zajedno sa sinom.
Težeći da obnovi Rim, tradiciju i običaje, 250. godine je pokrenuo prvi oštar pogrom hrišćana, obznanjujući edikt o svojim namerama. Car je zahtevao da episkopi Crkve prinose žrtve njemu lično, što je za hrišćane bilo nemoguće.
U mitologiji starih Slovena je postojao bog Trojan (Trajan), za čije ime se veruje da je postalo od imena rimskog cara. Istorijski izvor poznat kao Otkriće Svete Marije božje u paklu iz 12. veka nam govori da su slovenski bogovi Trajan, Horz, Veles i Perun bili ljudi, a Apokalipsis apostola, apokrif iz 16. veka, govori isto tako da su Trajan, Perun, i Horz bili ljudi, a pri tom dodaje da je Perun živeo kod Grka, Horz na Kipru, a Trajan u Rimu kao car rimski.
U Vukovom Rečniku je zapisana jedna srpska legenda o bogu (ili demonu) Trojanu, koja je zanimljiva zbog povezivanja Trojana sa Sremom, budući da se zna da je rimski car Decije Trajan rođen u Sremu. Deo legende, koji je nama zanimljiv, kaže: "Na planini Ceru u okolini Šapca, u blizini Trojanovog grada, živeo je Trojan. Svake noći, išao je on u Srem kod kakve žene ili devojke". Sličnu legendu možemo naći i u Milićevićevoj Kneževini Srbiji: "U jednom zamku na planini Ceru živeo je car Trojan". Takođe, u srpskom narodu postoji verovanje da najbolji junaci potiču od demona Trojana, zmajeva i vila.