Historija Albanije
Istorija Albanije je istorija područja današnje Albanije od antičkog doba do danas.
U antičkoj dobi na području današnje Albanije su živjeli Iliri, Indoevropski narod koji se pojavio otprilike oko 1000 pne. Njihov glavni grad je bio Skadar u sjevernozapadnoj Albaniji koji je još uvijek naseljen. Rimljani osvajaju područje godine 9. i teritorija moderne Albanije je podjeljeno između rimskih provincija Makedonija, Dalmacija i Epirus.
Tokom većeg dijela srednjeg vijeka, Albanija pripada Bizantu. Slabljenjem vizantijske države pod Anđelima krajem XII veka javljaju se i prvi pokušaji osamostaljivanja albanskih oblasti između Škumbe i Drima, sa središtem u Kroji, gde se porodica Progona osamostaljuje s težnjom da objedini sve albanske zemlje.[1] Dimitrije Progon se proglašava "arhontom Arbanasa" i stupa u međunarodne veze sa Dubrovnikom, Venecijom i Raškom.[1] 1204. godine, zbog pomoći u ratovanju protiv Mlečana, Bizant uspostavlja nezavisnu albansku kneževinu Epirusa, od Drača do Korintskog zaliva, sa prestonicom u Arti.
Nakon propasti Epira 1261. pod vlašću Karla Anžujskog ujedinjen je veći deo albanske teritorije u "Kraljevinu Albaniju" (Regnum Albaniae), sa sedištem u Draču. Kraljevina Albanija je obuhvatala širi prostor albanskih zemalja, sa gradovima Krojom, Beratom i Valonom, kao i ostrvom Krfom. Ova kraljevina se održala do 1286, kada je tu ponovo uspostavljena vizantijska vlast.[1] Srpski imperator Stefan Dušan osvaja skoro čitavu Albaniju, osim Drača, u kampanji 1342/1343. godine. U svojoj tituli Dušan se naziva "car i samodržac Srbljem, Grkom, Blgarom i Arbanasom", čime je legitimisana činjenica da se Albanci uključuju u sastav carstva kao njegov ravnopravni elemenat.[1] Karlo Topija obnavlja nekadašnju Kraljevinu Albaniju sa sedištem u Draču (1359-1388). Energičan otpor Albanaca protiv Turaka organizovan je 1433. godine, kada najpre Dukađini napadnu i osvoje od Turaka grad Danj kod Skadra, a potom se koalicija albanskih prvaka "od skadarskih planina do Valone" na čelu sa Arnitom Spatom (Arijanitom Komnenom), tri godine uspešno nosila sa žestokim turskim napadima.[2]
U 15. veku, kada je veliki deo balkanskog poluostrva pao u ruke Turaka, Albanci su pod vođstvom Skenderbega, "zmaja od Albanije", vodili bespoštednu borbu protiv Osmanskog carstva čitave dve decenije.[3] Đorđ Kastriot Skenderbeg oslobađa i ujedinjuje skoro celu Albaniju u Lešku Ligu, utvrđuje se u gradu Kroji i postaje glavna ličnost u savezu albanskih gospodara protiv Osmanlija.[4] 1450. je turska vojska bezuspešno opsela Kroju, ali je Murat II morao da se povuče. 1457. se Skenderbeg povlaći u planine pred turskom vojskom, koja je provalila preko Albanije u Zetu. Kroja je bez uspeha opsađivana i 1466. i 1467.[1] Skenderbeg umire u Lješu 1468. godine. Nakon Skenderbegove smrti, albanski otpor se nastavio još deset godina, sve dok otomanska vojska 1478. godine, iz četvrtog pokušaja, konačno nije zauzela Kruju, njegov rodni grad.
- Vidi još: Opsada Kroje
1478. godine albansku državu osvaja Osmansko carstvo. Tokom otomanskog perioda, mnogi Albanci prelaze su na Islam. Albanska islamska zajednica je bila podjeljena među Sunita i Bektaša.
U drugoj polovini 19. vijeka počinje borba za nezavisnost Albanije. 1878. godine osnovana je Prizrenska liga sa ciljom da se napravi nezavisna Albanska država. U ova doba je napravljena moderni alfabet albanskog jezika.
Prvih godina 20. veka umnožavaju se pobune Albanaca, usmerene na dobijanje autonomije u okviru Turske carevine. Početkom 1912. izbija veliki albanski ustanak pod vođstvom Opšteg ustaničkog komiteta, na čijem čelu su bili Bajram Curi, Isa Boljetinac, Hasan Priština i drugi. Iste 1912. godine, Albanija stiče svoju nezavisnost od Osmanskog carstva. 1928. godine Ahmed-beg Zogu, sin vođe jednog Albanskog plemena, uspije nagovoriti parlament da pretvori Kneževinu Albaniju u kraljevinu, a da on postane kralj. Kralj Zogu vlada Albanijom do 1939. godine, kad je osvaja fašistička Italija. Iako je do tada zvanično vladao Zogu, stvarnu vlast nad Albanijom imali su Italijani koji su i kraljem i državom upravljali "iz senke" još od kasnih 1920-ih godina.
Tokom Drugog svetskog rata albanski partizani su poveli borbu protiv italijanskih fašista, koji su 1939. anektirali Albaniju. Borbom je rukovodila Komunistička partija Albanije. Borbu Albanaca protiv okupatora je pomagala i bratska Komunistička partija Jugoslavije.[5] Pred kraj 1944. godine čitava Albanija je bila oslobođena, a 1945. godine je uspostavljena "vlast narodne demokratije". Decembra 1945. godine održani su izbori za Ustavotvornu skupštinu, na kojima je lista Narodnooslobodilačkog fronta Albanije predvođena Enverom Hodžom osvojila 93% glasova. Skupština je januara 1946. godine ukinula monarhiju i proglasila Narodnu Republiku Albaniju.
Spoljna politika NR Albanije se često radikalno menjala. U početku je Albanija imala izuzetno dobre odnose sa Jugoslavijom, a vođeni su i pregovori oko udruživanja u veliku Balkansku federativnu republiku. 1948. godine, kada je stupila Rezolucija Informbiroa, Albanija se od Jugoslavije okreće Sovjetskom Savezu. Posle smrti Josifa Staljina i početka procesa "destaljinizacije" u SSSR-u, Albanija se okreće Kini. Dobri odnosi sa Narodnom Republikom Kinom su trajali sve do smrti Mao Cedunga. Nakon okončanja kineske izolacije prema zapadu, Hodža prekida odnose između Albanije i Kine te upostavlja politiku izolacije Albanije. Ova politika uzrokuje propast albanske privrede.
Godine 1967. NR Albanija je proglašena prvom ateističkom zemljom u svetu.
Enver Hodža umire 1985. godine. Nakon 1990. godine u Albaniji se uvodi višepartijski sistem i zemlja menja naziv u Republika Albanija. Od 1990. zemlja je orijentisana prema zapadu. Primljena je u Savet Evrope, i zatražila je prijem u NATO.
Demokratski ustav je upostavljen 1998. godine. Nova demokratska Albanija je jedna od najsiromašnijih država u Evropi. Albanska radna snaga je nastavila da emigrira u Grčku, Italiju, Evropu i Severnu Ameriku.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu”. Arhivirano iz originala na datum 2010-05-25. Pristupljeno 2010-01-07.
- ↑ K. Jireček, Ist. Srba I, 360.
- ↑ Marin Barleti, 1508, Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis
- ↑ K. Jireček, Ist. Srba I, 367-368.
- ↑ Milorad Komatina, Enver Hodža i jugoslovensko-albanski odnosi, Službeni list SRJ, Beograd 1995.
- History of Albania Arhivirano 2009-01-16 na Wayback Machine-u
- The Albanian Communist Party From Its Foundation Up To Its Fourth Congress Arhivirano 2010-11-21 na Wayback Machine-u, Open Society Archives, 1960 (en)