Nekropola u Gizi
Koordinate: 25° 44' 00 SGŠ, 32° 36' 00 IGD
| Memfis i njegove nekropole - polje piramida od Gize do Dašhura | |
|---|---|
| Registriran: | 1979. (3. zasjedanje) |
| Vrsta: | kulturna |
| Mjerilo: | i, iii, vi |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Nekropola u Gizi je arheološki lokalitet na platou kod Gize u Egiptu. Ovaj kompleks antičkih monumentalnih građevina uključuje tri piramide poznate kao Velike piramide, masivnu skulpturu Velike sfinge, nekoliko grobnica, radionice i naselje za radnike. Lokalitet je udaljen oko 9 kilometara od centra Gize (25 km od Kaira). Piramide su postale atrakcija još za helenizma kad su proglašene jednim od Sedam svjetskih čuda. Danas su jedino čudo iz tih vremena koje još uvijek postoji.
Keopsova piramida izgrađena je po nalogu faraona Kufua (kako su ga Egipćani zvali ili Keopsa, kako su ga Grci zvali), vladara četvrte dinastije, oko 2560. pne. kao njegova grobnica. Tradicija gradnje piramida započela je u starom Egiptu kao otmenija varijanta mastabe, odnosno platforme koja natkriva kraljevsku grobnicu. Ova veza se najbolje može videti na primeru Stepenaste piramide kralja Zosera u Sakari koju je podigao poznati egipatski arhitekta Imhotep.
Piramida je visoka 138,75 metara, dužine 225 metara i obuhvata površinu od 5,3 hektara i jedina je piramida koja ima i uzlazne i silazne hodnike. Kada je izgrađena bila je visoka 145,75 m, ali je tokom godina vrh urušen za oko 10 m. Prema pisanju Herodota, pripreme za gradnju Keopsove piramide trajale su više od dvadeset godina. Na njoj je radilo 100.000 ljudi, dvadeset godina po tri meseca godišnje, u vreme poplave Nila, kada se nije mogla obrađivati zemlja. Radili su robovi i seljaci. U Keopsovu piramidu ugrađeno je oko 2,5 miliona blokova, isklesanih u kamenolomu na desnoj obali Nila. Blokovi su od krečnjaka, bazalta i granita, bili su teški od dve do četiri tone (u proseku 2,5, maksimalno 7,5). Veliki granitni neotesani blokovi sa kojima je građen plafon za kraljevski salon, težili su preko pedeset tona.
Završni, pokrivni sloj (koji je propao tokom vremena) činio je građevinu spolja veoma glatkom. Iako se ne zna kako su blokovi postavljani, postoji nekoliko mogućih teorija. Jedna teorija podrazumeva korišćenje ravne ili spiralne rampe koja se podizala kako je građevina građena uvis, dok druga terija pretpostavlja korišćenje dugačkih poluga. Glavni nadzornik radova na Keopsovoj piramidi bio je verovatno Hemiunu, Keopsov nećak.
Ulaz se nalazi na severnoj strani. Više prolaza, galerija i holova vodi ili u glavnu odaju kraljevske grobnice ili u pomoćne prostorije. Kraljevska grobnica nalazi se u središtu piramide. Sarkofag je napravljen od crvenog granita, kao i zidovi grobnice, sarkofag je za samo 1 cm uži od ulaza u grobnicu. Ugao stranica u odnosu na osnovu iznosi 51 stepen i 51 minut. Svaka strana je pažljivo orijentisana prema jednoj od četiri strane sveta. Horizontalni presek građevine uvek je kvadratan u bilo kom delu, a dužina stranice osnove iznosi tačno 229 m. Cela građevina se sastoji od približno 2 miliona kamenih blokova od kojih svaki teži više od dve tone.
Keopsova piramida bila je najviša građevina na Zemlji tokom 4300 godina i koju su nadvisile druge građevine tek krajem 19. veka. Prostor koji zauzima Velika piramida dovoljan je da unutar sebe obuhvati katedralu Svetog Petra u Rimu i katedrale u Milanu i Londonu - zajedno.
Istočno od piramide su tri sporedne piramide namenjene kraljicama, grobnica kraljice majke Heteferes, grobnica kraljice Meritites i (verovatno) grobnica kraljice Henutsen.
Pored Keopsove, na platou Gize nalaze se i piramide faraona Kefrena i Mikerina (Kefrenovog naslednika).
Kefrenova piramida je druga po veličini, ali je podignuta na višem tlu pa izgleda kao veća iako je 8 metara niža od Keopsove. Tavanica piramide je izrađena od ploča. Ulaz je sa severne strane. Na vrhu ove piramide očuvan je deo spoljašnjeg omotača (na slici).
Treća piramida iz Gize, koju je podigao Mikerin, prvobitno je bila visoka 65,5 metara, ali danas visina iznosi 62 m. Baza piramide iznosi 103,4 m. Sagrađena je od krečnjaka i granita.
Velika sfinga u Gizi u Egiptu je daleko najveća i najčuvenija statua sfinge. Ona predstavlja ležećeg lava sa ljudskom glavom. Verovatno je podignuta u vreme četvrte egipatske dinastije, oko 2700–2600. godina pre nove ere.
Više od 4000 godina sfinga se uzdiže iznad peska egipatske pustinje. Duga je 73,5 metra, široka 6 metara i visoka oko 20 metara. Ispružene noge su duge oko 15 metara. Ostaci boje u ušima ukazuju na činjenicu da je skulptura originalno bila obojena živim bojama. Izgrađena je od brda blokova kamena krečnjaka preostalog od izgradnje Keopsove piramide. Pored sfinge podignut je hram koji leži u istoj liniji u kojoj je hram Kefrenove piramide.
Sfinga je tokom vremena pretrpela mnoga oštećenja. Klesana je u krečnjaku a vremenom je došlo do zatrpavanje skulpture peskom i obrušavanju zasutih delova. Prvi pokusi da se iskopaju zasuti delovi su se ostvarili tokom 1400-tih godina pne. kada je na osnovu odluka Tutmosa IV otkopana do vidljivosti prednje šape gde je postavljena stela na pomen ovog događaja.
Sfingi fali prvobitno otprilike jedan metar široki nos (njuška). Jako raširena legenda tvrdi da su ga odstrelili Napoleonovi ratnici prilikom njegovih pohoda na Egipat. Ovo tvrđenje se ne zasniva na istini jer postoje slike pre Napoleonovih pohoda na kojima već nepostoji ovaj deo sfinge. Egipatski istoričar al-Makrizi pripisuje uništenje nosa sufijskom fanatiku imenom Muhamad Saim al-Dahr koji je bio ogorčen time što su seljeci poštovali sfingu da bi time poboljšali svoje prinose. Ovaj fanatik je za svoje delo bio obešen za vandalizam. Uništenje nosa trebalo je da se odigra godine 1378.
Godine 1817. protekle su prva savremena iskopavanja koja je vodio kapetan Đovani Batista Kavidžlija koji je potpuno otkrio sfingine grudi. U potpunosti je otkopana 1925. godine.
Kraljica Hentkaus I je sahranjena u Gizi. Njena grobnica poznata kao LG 100 i G 8400 se nalaze na centralnom području, pored Mikerinove piramide. Piramidalni kompleks kraljice Kentakus uključuje: njenu piramidu, piramidalni grad i hram.
Rad, koji je podrazumevao izradu, premeštanje i postavljanje velike količine stena koje su se koristile u izgradnji piramida, moglo bi da završe nekoliko hiljada obučenih radnika, zatim neobučenih radnika i pomoćne radne snage. Za ovakve projekte bili su neophodni i pekari, nosači vode, stolari i slično. Postoje oprečna mišljenja o tome koliki broj radnika je bio neophodan da bi se završio posao izgradnje projekata ove veličine. Grčki istoričar Herodot je posetio Gizu 450 godine p.n.e, i zapisao je da su gradnju piramida vršilo 400.000 ljudi 20 godina, a radili su u tromesečnim smenama po 100.000 ljudi u svakom trenutku.
Piramide u Gizi okruživao je veliki kameni zid, ispred kog je Mark Lehner i njegov tim iskopao naselje, u kom su stanovali graditelji piramida. Nalazi se jugoistočno od Kefrenove i Mikerinove piramide. U njemu su pronađeni dijelovi kuhinja, spavaonica, pa čak i nešto kao bolnica sa grobnicom gde su iskopani skeleti sa jasnim tragovima ozljeda tokom izgradnje.
Istovremeno sa gradnjom piramida, u neposrednoj okolici podignute su i nekropole za niže plemstvo. Glavna nekropola leži pored Kefrenove piramide, istočno od glavnih piramida odmah do kraljične piramide. Te grobnice su podjeljene ulicama i bulevarima. Groblje G 700 je jedno od najstarijih i sadrži grobnice za žene, sinove i ćerke pripadnika 4. dinastije. Na drugoj strani za zapadne strane nalazi se groblje G 1200 i G 4000. Ovo su groblja za pripadnike 5. i 6. dinastije.
Abu Mena • Islamski Kairo • Memfis s nekorpolama u Sakari, Abusiru i piramidama od Gize do Dahšura • Nubijski spomenici od Abu Simbela do Filea • Manastir Svete Katarine na Sinaju • Drevna Teba sa svojim nekropolama • Dolina kitova (Wadi Al-Hitan) | |||