Sarajevski pogrom nad Srbima 1914
Sarajevski pogrom nad Srbima 1914 je pogrom nad stanovnicima Sarajeva srpske nacionalnosti koji je bio jedan od pogroma nad Srbima organizovanih u Austrougarskim provincijama Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj povodom Sarajevskog atentata 1914.[1][2]
Ubistvo austrijskog nadvojvode Franca Ferdinanda i njegove supruge Sofije je izazvalo nasilne antisrpske demonstracije gnevnih Hrvata i muslimana tokom večeri 28 juna 1914 i većim delom sutrašnjeg dana. Ovo je dovelo do duboke međuetničke podeljenosti kakva nije zabeležena u dotadašnjoj istoriji grada. Ivo Andrić je ovaj događaj opisao kao "sarajevsku mahnitost mržnje".[3] Rulja je usmerila svoj bes ka poslovnom prostoru u vlasništvu znamenitijih Srba, Srpkoj Pravoslavnoj Crkvi, školama, Srpskom kulturnom društvu Prosvjeta, banci i kancelariji novina na srpskom jeziku "Srpska riječ". Tokom nasilja su tog istog dana dva Srbina ubijena.[4] U Sarajevu je, prema ruskom izveštaju, više od hiljadu kuća i radnji bilo uništeno.[5] Čak je i konzervativna bečka štampa sutradan izvestila da Sarajevo izgleda kao poprište pogroma.[6]
Po izvršenju Sarajevskog atentata antisrpska osećanja su bila na izrazito visokom nivou u celoj Austrougarskoj.[7] Uhapšeno je i proterano oko 5.500 viđenijih Srba, 460 je osuđeno na smrt a Austrougarske vlasti su u Bosni i Hercegovini oformile pretežno muslimansku specijalnu miliciju (nem. Schutzkorps) koja je progonila Srbe.[8][9] Brojni muslimanski verski lideri su protestvovali zbog pogroma nad Srbima.[10] Iste noći su antisrpski neredi organizovani u brojnim drugim delovima Austrougarske, poput Zagreba i Dubrovnika.[11][12]
Antisrpske demonstracije u Austrougarskoj i događaji koji su ih sledili su imale značajnog uticaja na stav Rusije čija štampa je isticala da odgovornost za događaje leži ne na Srbiji već na onima koji su gurnuli Austriju u Bosnu i suprotstavili je Srbiji tako da Rusija ima humanu dužnost da zaštiti braću koja su se našla u jarmu.[13]
- ↑ Christopher Bennett (1995). Yugoslavia's Bloody Collapse: Causes, Course and Consequences. C. Hurst & Co. Publishers. str. 31. ISBN 978-1-85065-228-1. »...high throughout the Habsburg Empire and in Croatia and Bosnia-Hercegovina it boiled over into anti-Serb pogroms.«
- ↑ Milorad Ekmečić (1973). Ratni ciľjevi Srbije 1914. Srpska književna zadruga. str. 165. »Ријеч „демонстрација" овдје нема право значење, и ту филологија не стоји у складу са реалношћу историје; назив- „погром" је адекватнији.«
- ↑ Daniela Gioseffi (1993). On Prejudice: A Global Perspective. Anchor Books. str. 246. ISBN 978-0-385-46938-8. Pristupljeno 2 September 2013. »...Andric describes the "Sarajevo frenzy of hate" that erupted among Muslims, Roman Catholics, and Orthodox believers following the assassination on June 28, 1914, of Archduke Franz Ferdinand in Sarajevo...«
- ↑ Sarajevo: a biography, by Robert J. Donia. Google Books. 29 June 1914. Pristupljeno 16 January 2012.
- ↑ Milorad Ekmečić (1973). Ratni ciľjevi Srbije 1914. Srpska književna zadruga. str. 165. »Према једном руском из- вјештају, само у Сарајеву било је уништено преко хиљаду кућа и радњи.«
- ↑ William Jannen (1996). Lions of July: Prelude to War, 1914. Presidio. str. 10. ISBN 978-0-89141-569-5. »A conservative Vienna paper reported the next day that "Sarajevo looks like the scene of a pogrom."«
- ↑ Yugoslavia's bloody collapse: causes, course and consequences, by Christopher Bennett. Google Books. Pristupljeno 16 January 2012.
- ↑ Tomasevich (2001), p. 485
The Bosnian wartime militia (Schutzkorps), which became known for its persecution of Serbs, was overwhelmingly Muslim.
- ↑ Herbert Kröll (28 February 2008). Austrian-Greek encounters over the centuries: history, diplomacy, politics, arts, economics. Studienverlag. str. 55. ISBN 978-3-7065-4526-6. Pristupljeno 1 September 2013. »...arrested and interned some 5.500 prominent Serbs and sentenced to death some 460 persons, a new Schutzkorps, an auxiliary militia, widened the anti-Serb repression.«
- ↑ E. Greble (23 February 2011). Rt-Sarajevo 1941-1945 Z. Cornell University Press. str. 8. ISBN 978-0-8014-6121-7. »For example, when the Habsburgs persecuted Orthodox Serbs in retaliation for the assassination, a number of important Muslim leaders protested.«
- ↑ Beginning the twentieth century: a history of the generation that made the war, by Joseph Ward Swain. Google Books. Pristupljeno 16 January 2012.
- ↑ John Richard Schindler (1995). A hopeless struggle: the Austro-Hungarian army and total war, 1914-1918. McMaster University. str. 50. Pristupljeno 2 September 2013. »...anti-Serbian demonstrations in Sarajevo, Zagreb and Ragusa.«
- ↑ Bernadotte Everly Schmitt (1966). The coming of the war 1914. 1. Fertig. str. 442. »...crime rested really, not with Serbia, but with those who had pushed Austria on in Bosnia and against Serbia, and that "in the ... and that the "pogroms" made desirable the liberation of the Serbs and the other Slav nationalities from the German yoke.«
- Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. 2. San Francisco: Stanford University Press. ISBN 0-8047-3615-4.