Sigismund I Stari
| Sigismund I Stari | |
|---|---|
| Portret Sigismunda | |
| Kralj Poljsko-Litvanske Unije | |
| Vladavina | 1506. - 1548. |
| Krunidba | 1507. |
| Prethodnik | Aleksander Jagelović |
| Nasljednik | Sigismund II August |
| Supruga | Barbara Zapolja (umrla 1515.), Bona Sforza |
| Djeca | Jan, Hedwiga, Izabela, Sigismund II August, Sofija, Ana, Katerina |
| Dinastija | Jagelovići |
| Otac | Kazimir IV Jagelović |
| Majka | Elizabeta Habsburška |
| Rođenje | 1. januar 1467. Kozienice, Poljsko-Litvanska Unija |
| Smrt | 1. april 1548. Krakov, Poljsko-Litvanska Unija |
| Pokop | 1548. Wawelska katedrala |
Sigismund I Stari (poljski: Zygmunt I Stary, litvanski: Žygimantas II Senasis, Kozienice, 1. januar 1467. - Krakov, 1. april 1548.[1]) bio je kralj Poljsko-Litvanske Unije koji je vladao od 1506. do 1548.[2]
Sigismund je za svog mandata uspio pod suverenitet Kraljevine Poljske podvrgnuti Prusku i Mazoviju.[2]
Sigismund je rođen tek kao peti po redu sin Kazimira IV Jagelovića i Elizabete Habsburške, pa je od 1499. upravljao malim vojvodstvom oko Głogówa u Šleskoj a od 1504. Lužicom i čitavom Šleskom. Iako je vladao kratko reformama je uspio srediti te krajeve u uzorne zemlje.[2]
Nakon što mu je brat Aleksander umro, u Vilniusu je 20. oktobra 1506. izabran za litvanskog Velikog kneza, a 8. decembra na sejmu u Piotrkówu i za poljskog kralja.[1]
Za kralja Poljsko-Litvanske Unije je okrunjen 1507. u Wawelskoj katedrali.
Odmah na početku svoje vladavine našao se u problemu ispražnjene riznice, ali je uz pomoć dobro odabranih savjetnika, uvođenje reda u naplatu carina i obnovu zapuštenih rudnika soli to doveo u red. Iako nije zbog opstrukcije sejma uspio osigurati trajni i stabilni porez.[1] Iako je uspio stabilizirati financije i provesti monetarnu reformu, često se sukobljavao sa poljskim sejmom (dijetom) zbog tog što su brojni magnati smatrali da ima prevelike prerogative.[2] Puno buke i napetosti donio mu je izbor 9-godišnjeg sina Sigismund II August u sejm 1529.[1]
Velika Kneževina Litvanija je za ratova koje je vodila između 1507.-08. i 1512.-22. sa Velikom Kneževinom Moskve, unatoč nekih pobjeda izgubila Smolensk 1514.[1]
Budući da je car Maksimilijan I favorizirao Velikomoskovskog kneza Vasilija III, i odbio sklopiti ponuđeni mirovni sporazum u Toruńu 1466. a usput je i nadalje pomogao Teutonskom viteškom redu da se ne pokori Poljsko-Litvanskoj Uniji - Sigismund se u strahu od opkoljavanja povukao iz antihabsburgške koalicije sa Ugarskom.[1]
Da izgladi stvar - 1515. sklopio je u Beču sporazum sa njim, rezultat je bio da se car povukao iz saveza sa Velikom moskovskom kneževinom i priznao poljski suverenitet nad Teutonskim redom.[1]
Kako se nakon ugarskog poraza u Mohačkoj bitci nadvila opasnost od Osmanskog Carstva nad čitavu Evropu, Sigismund je raskinuo dotadašnji savez sa Sulejmanom II.[1]
Na zahtjev sejma oženio se Barbarom, kćerkom Ugarskog palatina Stjepana Zapolje, da osigura savez sa Ugarskom. Kako je ona ubrzo umrla - 1518. se oženio nećakinjom svetorimskog cara Maksimilijana, Bonom Sforza iz Milana, koja mu rodila nasljednika i četiri kćeri. Posljednja od njih Katerina udala se za Johana III, i postala rodonačelnica švedske Dinastije Vasa.[2]
Sigismundova vojska, koju je vodio jedan od njegovih glavnih savjetnika i hetman Jan Tarnowski, pokorila je 1521. Teutonski viteški red, koji je dotad vladao Istočnom Pruskom. Kad se 1525. Veliki majstor njihova reda Albrecht Hohenzollern preobratio na luteranstvo, pristao je priznati Sigismunda za svog monarha. Sigismund mu je zauzvrat dao titulu pruskog vojvode.[2]
Jedan od njegovih posljednjih poteza bio je inkorporiranje Mazovije u Kraljevinu Poljsku.[1]
Hetman Tarnowski uspio je zaustaviti invaziju iz Kneževine Moldavije na jug Unije pobjedivši njihove snage u Bitci kod Obertina 1531.[2]
Sigismund je pod utjecajem svoje druge supruge doveo talijanske umjetnike u Krakov, koji su utjecali na širenje renesanse po Poljskoj. Obnovio je Wawelsku katedralu i dogradio kapelu za svoj sarkofag.[1]
Iako je bio pobožni katolik, provodio je politiku vjerske tolerancije prema Pravoslavcima i Židovima. Iako se na početku energično suprostavljao rastućem utjecaju luteranstva, kasnije se pomirio sa tim.[2]
- Sigismund I. Stari (sh)
- Sigismund I king of Poland (en)
- Zygmunt I Stary (pl)