Rajac
Za ostala značenja, vidi Rajac (razvrstavanje).
Rajac
| |
|---|---|
Spomenik 1300 kaplara na Rajcu delu Suvobora
| |
| Visina | 848 m |
Lokacija
| |
| Država | |
| Rajac | |
|---|---|
Kosidba na Rajcu | |
| Najbliži grad | Ljig, |
| Površina | 17,71 km² (7 mi² ) |
| Osnivanje | 2024.[1] |
| Upravitelj | Turistička organizacija Ljig |
Rajac je planinski predeo, deo planine Suvobor, u okviru Valjevskog kompleksa planina. Nalazi se na teritoriji opštine Ljig [2], na 10 km od Ljiga, na 25 km od Gornjeg Milanovca, na 45 km od Aranđelovca, na 50 km od Valjeva, odnosno oko 90 km južno od Beograda. Nadmorska visina Rajca kreće se od 600 do 849 m.[3]
Mada se u pojedinim opisima Rajac definiše kao posebna planina, on ne poseduje sve elemente planine, kao što su prevoji, klisure, tako da u geografskom smislu Rajac predstavlja samo predeo, čiji je najviši vrh Rajac jedan od vrhova Suvobora.[4]
Na području Rajca postoji više pećina i jama, a najznačajnija je Rajačka pećina, ukupne dužine kanala 286 m. [3]
Rajac je poznat kao turističko izletište, a šire je poznat po manifestaciji „Kosidba na Rajcu“ koja se tradicionalno održava prve nedelje nakon Petrovdana. Pogodan je i za paraglajding, a do Rajca se vrlo često organizuju i đačke i studentske ekskurzije.[3]
Na teritoriji opštine Ljig i planine Suvobor se tokom Prvog svetskog rata odigrala slavna Kolubarska bitka u kojoj je i učestvovalo čuvenih 1300 kaplara. U slavu njima je podignut spomenik na Rajcu.[3]
Uredbom Vlade Republike Srbije 68/2024, Rajac je proglašen za predio izuzetnih odlika, kao prirodno dobro međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja i svrstan u I kategoriju. Cilj zaštite i očuvanja su:
- izuzetne predeone karakteristike
- položaj u regionu sa ambijentalnim i ekološkim značajem
- simbol regiona u odnosu na istorijski značaj i prirodne i kulturne vrednosti
- autentičnosti prirodnih karakteristika, sadržanih u reljefu, geologiji i hidrogeologiji, klimi i živom svetu
- priroda i prirodne vrednosti
- staništa potencijalnog NATURA 2000 područja
- reprezentativnosti i značaja geoloških i hidrogeoloških pojava i nasleđa
- efekta netaknute očuvane prirode
- efekta vazdušne banje.
Rezervat obuhvata površinu od 1.770 ha, od čega je 30,51% u državnom, a preostali dio u privatnom vlasništvu.[1] Utvrđeni režimi zaštite su:
- I stepen, površine 80,27 ha,
- II stepen, na površini 1.029,46 ha
- III stepena, površine 656,85 ha, na kojoj se sprovodi proaktivna zaštita:
- upravljačke intervencije u cilju restauracije,
- revitalizacije i ukupno unapređenje zaštićenog područja,
- razvoj sela i unapređenje seoskih domaćinstava,
- uređenje objekata kulturno-istorijskog nasleđa i tradicionalnog graditeljstva,
- očuvanje tradicionalnih delatnosti lokalnog stanovništva,
- selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih resursa i prostora.
Zabeležena su ukupno 243 biljna taksona, od kojih 75 ima i nacionalni i međunarodni značaj. Preovlađuju šume bukve, hrasta, breze, jasena, cera, dok na većim visinama ima četinari: jele i bora. Od životinjskih vrsta može naići na fazane, srndaće, lisice, divlje svinje, zečeve, grlice.
-
Panorama sa planine Rajac
-
Pogled sa planine Rajac na sela Ba i Slavkovica
- Mala enciklopedija Prosveta, Treće izdanje (1985); Beograd: „Prosveta“; ISBN 86-07-00001-2
- Jovan Đ. Marković (1990): Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije Sarajevo: „Svjetlost“; ISBN 86-01-02651-6
- Rajac.net Arhivirano 2019-05-02 na Wayback Machine-u - sajt o planini Rajac
- Kosidba.com - sajt o Kosidbi na Rajcu
- Turizam.rs Arhivirano 2007-05-18 na Wayback Machine-u - Rajac na sajtu Turističke ponude Srbije
- ↑ 1,0 1,1 „Uredba Vlade Srbije o PIO Rajac”. Službeni glasnik RS broj 68/2024.. Pristupljeno 7. 2. 2025.
- ↑ „geoSrbija - Nacionalna infrastruktura geoprostornih podataka – NIGP”. Arhivirano iz originala na datum 2016-03-28. Pristupljeno 2014-08-30.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 TOS: „Rajac“ Arhivirano 2013-03-18 na Wayback Machine-u, pristup 17.4.2013
- ↑ Planinsko društvo Naftaš: Planine Srbije, pristup 17.4.2013