Rumunija
Za ostale upotrebe, v. Rumunija (razvrstavanje).
România Rumunija | |
|---|---|
| Geslo: nema | |
| Himna: "Deşteaptă-te, Române!" | |
| Službeni jezici | Rumunski |
| Government | |
| Klaus Iohannis | |
• premijer | Nicolae Ciucă |
| Utemeljenje | 9. maj 1877. (od Osmanskog Carstva) |
| Površina | |
• Vode (%) | 3 |
| Stanovništvo | |
• Popis iz 2021 | 19.186.201 (61.) |
• Gustoća | 80,4 /km2 |
| Valuta | Lej |
| Vremenska zona | +2 do +3 |
| Pozivni broj | 40 |
| Veb-domena | .ro |
Rumunija ili Rumunjska (rumunski România [romɨˈni.a]), država na jugoistoku Evrope. Graniči se sa Ukrajinom i Moldavijom na severoistoku, Mađarskom i Srbijom na zapadu i Bugarskom na jugu. Rumunija izlazi na Crno more nevelikom obalom.
Ime Rumunija (rum. România) dolazi od imena grada Rima (Roma) ili od imena Istočnog Rimskog Carstva, i ukazuje na ovu teritoriju kao rimsku koloniju. U kasnoj antici, na latinskom se Carstvo zvalo Romania.
Glavni članak: Istorija Rumunije
Rimljani su pobjedili Dačane - 106. godine, što je označilo početak mnogobrojnih invazija na teritoriju današnje Rumunije.
U srednjem veku, Rumuni su živeli u tri odvojene kneževina: Vlaškoj, Moldaviji i Translivaniji. Sve tri kneževine su bile deo Osmanskog Carstva, ali sa određenim stepenom autonomije. Krajem 17. veka, Transilvanija je postala deo Habsburške Monarhije, a 1867. godine je autonomija ove oblasti ukinuta i priključena je Ugarskoj, jednom od dva autonomna dela Austro-Ugarske.
Savremena Rumunija je nastala kada su se kneževine Moldavija i Vlaška ujedinile 1859. i postale nezavisne 1877. Država je proširena nakon Prvog svetskog rata kada su Transilvanija, Bukovina i Besarabija pripojene Rumuniji i stvorena Kraljevina Rumunija.
Delovi Rumunije su pripojeni Sovjetskom Savezu 1940 godine. Ove teritorije su danas većinom deo nezavisne Moldavije, dok mali deo pomenutih teritorija danas pripada Ukrajini. Nakon Drugog svetskog rata, Rumunija je postala socijalistička država pod nadzorom Sovjetskog Saveza
Nakon dugih decenija, vlast predsednika Nikolaja Čaušeskua (Nicolae Ceauşescu) se završila ustankom krajem 1989. godine, iako se bivši komunisti, kao reformisani socijal-demokrati, i danas nalaze u demokratski izabranim vladama.
Glavni članak: Politka Rumunije
Rumunija je demokratska republika. Zakonodavna grana Rumunske vlasti čini dva veća, Senat (Senat) sa 140 senatora i Veće zastupnika (Camera Deputaţilor) sa 345 poslanika. Članovi oba veća se biraju na neposrednim izborima svake četiri godine.
Predsednik, glava izvršne vlasti, se takođe bira neposrednim glasanjem na period od pet godina (do 2004. se birao na četiri godine). Predsednik daje mandat premijeru koji predlaže ministre, koje imenuje parlament.
Glavni članak: Rumunjski okruzi
Rumunija je podeljena u 41 judeţa ili okruga i teritoriju grada Bukurešt (Bucureşti) – glavnog grada.
Okruzi su (abecednim redom):
|
|
Glavni članak: Geografija Rumunije
Veliki deo granice Rumunije sa Srbijom i Bugarskom čini reka Dunav. U Dunav se takođe uliva i Prut koji čini granicu sa Moldavijom.
Istočni Karpati dominiraju zapadnim delovima Rumunije, sa vrhovima koji dosežu i do 2500 metara, sa najvišim vrhom Moldoveanu (Moldoveanu) visine 2544 metra.
Najveći gradovi su glavni grad Bukurešt (Bucureşti), zatim Braşov (Brašov), Temišvar (Timişoara), Cluj-Napoca (Kluž-Napoka), Constanţa (Konstanca), Craiova (Krajova) i Iaşi (Jaši).
Vidi još:
Glavni članak: Ekonomija Rumunije
Nakon raspada Sovjetskog Bloka u periodu 1989.-91., Rumunija je ostala sa zastarelom industrijom i industrijskim i proizvodnim kapacitetima koji uopšte ne odgovaraju uslovima i potrebama zemlje.
U februaru 1997., u Rumuniji počinje detaljna makroekonomska stabilizacija i strukturalna reforma, ali u tom periodu tranzicije dolazi do čestih zaustavljanja i nastavljanja reformi koji ne doprinose brzom oporavku zemlje. Program restruktuiranja podrazumeva postavljanje na noge i prodaju velikih industrijskih postrojenja i promene u poljoprivrednom i finansijskom sektoru.
Rumunska nestabilna ekonomska\ situacija se ipak menja u makoroekonomski stabilnu, sa velikim privrednim rastom i sve manjom nezaposlenošću.
Rumunija je postigla sporazum sa MMF-om u avgustu 2004. o kreditu od 547 miliona $, ali dobijanje druge tranše je odgođeno za oktobar jer postoje neslaganja u budžetskim rashodima zemlje.
2002. i 2003. godina su uspešne ekonomske godine sa rastom BNP-a od 4.5 % godišnje. U prvoj polovini 2004. godine, rast je bio čak 6.6 % što je najveći rast u regionu, a u 2005. se predviđa da će biti 7-8 %. Prosečna bruto plata u Rumuniji (za april 2004.) je 8 292 762 leja (oko 200 €) i u porastu je u odnosu na prethodni mesec za 7.8 %. Prosečna plata početkom 2004. godine je bila 5 969 555 leja.
Nezaposlenost u Rumuniji je u 2004. pala na 6.2 % što je dosta malo u odnosu na neke zemlje zapadne Evrope.
Decembra 1999., Rumunija je pozvana da počne pregovore o pridruživanju EU, u koju će najverovatnije stupiti, zajedno sa Bugarskom, 2007. godine.
Glavni članak: Demografija Rumunije
- Etničke zajednice (procena za 2002.):
| Rumuni | 89.50% |
| Mađari | 6.60% |
| Romi | 2.50% |
| Ukrajinci | 0.30% |
| Nemci | 0.30% |
| Rusi | 0.20% |
| Turci | 0.20% |
| Srbi | 0.10% |
| ostali | 0.30% |
- Veroispovesti (procena za 2002.):
| Pravoslavci | 87% |
| Protestanti | 6.8% |
| Rimokatolici | 5.6% |
| ostali (uglavnom muslimani) | 0.4% |
| neizjašnjeni | 0.2% |
Zvanični jezik Rumunije je rumunski (Limbă Româna ili samo Româna), romanski jezik iz italske podgrupe indoevropskih jezika.
Od manjinskih jezika, pretežno su zastupljeni mađarski i nemački jezik u Transilvaniji, kao i romski. U rumunskom Banatu mali broj stanovnika govori srpski, a u okrugu Sućeava, mala etnička zajednica (nekoliko hiljada ljudi) su Poljaci.
Većina stanovnika Rumunije su vernici rumunske pravoslavne crkve. U opštinama gde žive Mađari i Nemci, najčešća veroispovest su rimokatolička i protestantska.
U Dobrudži, oblasti na obali Crnog Mora živi mala muslimanska zajednica (pretežno turskog porekla), kao ostatak otomanske kolonizacije u prošlosti.
Glavni članak: Kultura u Rumuniji
Vidi još:
- Spisak Rumuna
- Rumunski pesnici
- Muzika Rumunije
- Rumunska književnost
- Rumunska umetnost
- Rumuni u Srbiji i Crnoj Gori
- Komunikacije u Rumuniji
- Prevoz u Rumuniji
- Vojska u Rumuniji
- Rumunska diplomatija
- Državni praznici u Rumuniji
- Romania - informacije na stranici Wikivoyage
- Zvanični sajt Rumunske vlade (engleski)
- Rumunsko Predsedništvo (engleski)
- Rumunski Senat
- [https://web.archive.org/web/20061207033814/http://www.cdep.ro/pls/dic/site.page?id=103&idl=2 Arhivirano 2006-12-07 na Wayback Machine-u Camera Deputaţilor (donji dom Parlamenta)]
- [https://web.archive.org/web/20050512031311/http://www.mtromania.ro/ Arhivirano 2005-05-12 na Wayback Machine-u Ministarstvo Turizma]
- [https://web.archive.org/web/20050313083805/http://www.spirit.ro/ Arhivirano 2005-03-13 na Wayback Machine-u Duh Rumunije – putovanja, slike, zvuci]
- [https://web.archive.org/web/20050305224425/http://numismondo.com/pm/rom/ Arhivirano 2005-03-05 na Wayback Machine-u Rumunski novac]
| Samostalne države |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nepriznate ili djelomično priznate države | |||||||||
| Zavisni teritoriji | |||||||||
1 Značajan dio teritorija se nalazi u Aziji. • 2 U potpunosti u Aziji, ali ima društvene i političke veze s Evropom. • 3 Posjeduje zavisne ili slične teritorije izvan Evrope. | |||||||||
Države članice Evropske unije | |
|---|---|
| Aktualne | |
| Bivše |
|