Zastava M56
| Zastava M56 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zastava M56 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rad na novom domaćem automatu započeo je, praktično, odmah nakon obustavljanja proizvodnje M1949 (1954. godine). Na prvi konkurs bilo je prijavljeno 8 prototipova: 6 iz kragujevačke Zastave (poznatih konstruktora, poput Đurđa Matića, poslovođe odjeljenja neautomatskog oružja Milana Ilića, te Danila Cukića), jedan iz Instituta naoružanja Uprave za vojnotehnička istraživanja i razvoj JNA (rešenje kapetana I klase Todora Cvetića) i jedan iz Uprave artiljerije (kontrolnog organa UA pri Zastavi, kapetana I klase Ljube Mijomanovića).
Kragujevački automati uglavnom su se bazirali na modelu iz 1949; Mijomanović je prijavio nemački ERMA MP-40, prekalibrisan na municiju 7,62h25 mmTT, dok je Todor Cvetić konkurisao sa potpuno novim rješenjem oružja sa slobodnim zatvaračem. Cvetićev model najbolje se pokazao. Tokom drugog kruga testova, jedini je izdržao probu na 27.000 metaka (samo 7 zastoja). Tako je u naoružanje JNA usvojen automat 7,62mm M56 (radni kodirani naziv artikal 11). U osvajanju proizvodnje i ispitivanjima automata, između ostalih, učestvovao je i stručnjak Instituta naoružanja, major, dipl inž Milan Vasiljević. Tokom 1956. godine izrađeno je 20 primjeraka, neophodnih za trupna ispitivanja. Serijska proizvodnja artikla 11 (M56) započeta je 1960; do 1975 (kada je proizvodnja obustavljena), Zastava je vojsci i policiji isporučila 88.889 automata M56. Inače, 1965. godine, za potrebe izvoza, izrađena je i ograničena serija istog oružja u kalibru 9 mm Parabellum (M65). [1]
Automat M56 je radio na principu trzanja slobodnog zatvarača, a dejstvovao je sa otvorenim zatvaračem. Udarna igla je bila integralni dio zatvarača, na kome se nalazio izvlakač sa oprugom, donosač metaka i kružni otvor za ručicu. Povratna opruga, smještena u sanduku, bila je većeg prečnika od onog kod MRi-40, bez teleskopske obloge. Iz automata se moglo dejstvovati jedinačno i rafalnom paljbom. Regulator vatre, smješten ispred branika obarače, bio je poprečnog tipa, sličan onom na modelima M1949 i M49/57. Sastojao se iz poluge pravougaonog presjeka sa polukružnim izrezom za razdvajač i obostranog nareckanog dugmeta sa jasno vidljivim natpisima “jed.“(inačno) i “rafal.“(no). Potiskivanjem lijevog dugmeta regulatora udesno, do položaja kada je na njemu bio čitljiv natpis “jed.“, poluga se postavljala na pravac kretanja razdvajača. Nakon opaljenja, prilikom kretanja zatvarača unazad, poluga regulatora sprečavala je da razdvajač djeluje na polugu obarače, odnosno, da zadnji krak zapinjače zadržava zatvarač u zadnjem položaju. Prilikom potiskivanja desnog dugmeta ulijevo (da je čitljiv natpis “rafal.“), urez na polugi se dovodio na pravac razdvajač. Ručica zatvarača istovremeno je predstavljala i kočnicu. U cilju blokiranja zatvarača u prednjem ili zadnjem položaju, ručicu je trebalo zaokrenuti za 90° u smjeru suprotnom od kazaljke na satu. U ovom položaju, na gornjoj površini ručice je bilo čitljivo “ukočeno“. Kada bi se ručica zaokrenula u suprotnom smjeru, zatvarač se kretao slobodno a na ručici je bio vidljiv natpis “otkoč“(eno). Sanduk je, u suštini, imao kanal duž koga se kretala ručica zatvarača. Na prednjem i zadnjem dijelu kanala nalazio se kružni otvor sa prečnikom većim od širine samog kanala. Istovreemeno, neposredno iza glave ručice zatvarača nalazilo se rebro pravougaone forme sa širinom koja je odgovarala širini kanala a visina – prečniku kružnih otvora. Tako je u vertikalnom položaju (ručica okrenuta 90°suprotno od kazaljke na satu), rebro sprečavalo kretanje ručice duž kanala a time i samog zatvarača. Osim ovog jednostavnog i efikasnog rešenja, na ručici je bio montiran utvrđivač zatvarača koji je sprečavao neželjeno (slučajno) opaljenje oružja – manu koju su imali prethodni domaći, ali i svi inostrani modeli automata. Upravo iz tog razloga, Uprava pješadije je od konstruktora zahtevala da riješi ovaj problem. Cvetićev utvrđivač je, naime, na vertikalnom kraku imao kvadratni izrez, dok je opruga pod donjim krakom utvrđivač držala priljubljenim uz sanduk. Na prednjem delu sanduka nalazila se bradavica. Prilikom neželjenog kretanja unapred ili u krajnjem prednjem položaju zatvarača, bradvica je “zaskakala“ u otvor utvrđivača, obezbeđivala sigurno rastojanje (1,2-2mm) između fiksne udarne igle na zatvaraču i čela čahure u ležištu i time sprečavala slučajno aktiviranje kapsle. Prilikom povlačenja zatvarača unazad, strijelac je obuhvatom ručice zatvarača savlađivao silu opruge, čime se utvrđivač zaokretao oko osovine, zub “iskakao“ iz proreza i time oslobađao zatvarač. Obloga sanduka sa pištoljskim rukohvatom i branikom obarače izrađivana je od crne plastike. Obloga je, prema konstruktorovoj zamisli, sa unutrašnje strane imala naizmjenična polukružna rebra – distancere između sanduka i obloge, što je omogućavalo strujanje vazduha, hlađenje i smanjenje vibracija. Koliko je ova ideja bila ispred svog vremena ukazuju loša iskustva sa НK-G36, izražena u Afganistanu 2001. godine, kada je, usred pregrijvanja cijevi i uticaja toplote na polimerske obloge, dolazilo do zastoja pa i otkazivanja oružja. Automat se punio zakrivnjenim okvirom kapaciteta 30 metaka 7.62x25mmTT. Konačno, automat M56 je imao preklopni skeletni metalni kundak.[1] Kundak je iskopiran od puške MP40 koji se može savijati i tako sačuvati dužinu. Neobična karakteristika M56 je da ima bajonetnu ušicu na cijevi i tako može da prihvati bajonet. [2]
Države koje koriste ovu pušku su: