Jezuitët

Shoqëria e Jezusit (S.I. ose S.J.; lat. Societas Iesu) është një kongregacion ose urdhër fetar i Kishës Katolike që zanafillën e vet e ka në Spanjën e shek. XVI. Anëtarët e këtij urdhëri quhet Jezuitë (lat. Iesuitae).^[1]

Historia

Me 15 gusht 1534 Injac Lojola, një spanjoll nga vendi Bask i Lojolws, dhe 6 studente nw universitetin e Parisit, Francisco Xavier, Alfonso Salmeron, Diego Laínez, Nicolás Bobadilla, Peter Faber, dhe Simão Rodrigues u takuan në Montmantre nw njw dhome tw nwndheshme poshtw kishws sw Shwn Denisit. Ata e quanin veten Shoqëria e Jezusit, dhe gjithashtu Amigos en El Señor ose "Friends in the Lord", sepse ata ndienin "ata ishin vendosur së bashku nga Krishti". Emri kishte jehonë nga ushtria (si në një "kompani" të këmbësorisë), si dhe të dishepullimit ("shokët" e Jezusit). Fjala "kompani" vjen sepse Injaci i Loyolws ishte kapiten i ushtrisë spanjolle.

Urdhrat fetare të vendosura në epokën mesjetare u emëruan sipas burrave të veçantë: Françeskut të Asizit (Françeskanëve), Domingo de Guzmán, më vonë kanonizuar si Shën Dominik (Dominikanë); Dhe Augustini i Hippo (Augustinians). Injacii i Lojolës dhe ithtarët e tij përvetësuan emrin e Jezusit për rendin e tyre të ri, duke provokuar pakënaqësi nga fetë të tjerë që e konsideronin të supozuar, pasi të gjitha urdhrat e tjerë u emëruan pas themeluesve të tyre; Pakënaqësia u regjistrua nga jezuit José de Acosta i një bisede me Kryepeshkopin e Santo Domingo.

Më 1537, ata udhëtuan për në Itali për të kërkuar miratimin papal për rendin e tyre. Papa Pali III u dha atyre një lavdërim dhe i lejoi ata që të shugurohen priftërinj. Këto hapa fillestar çuan në themelimin e asaj që do të quhej Shoqëria e Jezusit më vonë në vitin 1540. Termi societas në latinisht rrjedh nga socius, partner ose shok.

Ata u shuguruan në Venecia nga peshkopi i Arbit (24 qershor). Ata u përkushtuan për predikimin dhe punën bamirëse në Itali, pasi Lufta Italiane e 1535-1538 rinovohej midis Charles V, Perandorit të Shenjtë Romak, Venecias, Papës dhe Perandorisë Osmane, e bëri të pamundur ndonjë udhëtim në Jerusalem. Ata ia paraqitën projektin Palit III. Pas disa muajsh mosmarrëveshjeje, një mbledhje e kardinalëve raportoi pozitivisht mbi Kushtetutën e paraqitur, dhe Pali III e konfirmoi rendin me anë tw ediktit papal Regimini militantis ecclesiae ("Për Qeverinë e Kishës Militante") më 27 shtator 1540, por kufizoi numrin e anwtarwve e saj në gjashtëdhjetë. Ky është dokumenti themelues i Jezuitëve si një rend zyrtar fetar katolik.

Ky kufizim u hoq nëpërmjet ediktit papal Debitumit Exposcit. Injaci u zgjodh si eprori i përgjithshëm dmth., Udhëheqësi i jezuitëve. Ai dërgoi shokët e tij si misionarë në Evropë për të krijuar shkolla, kolegje dhe seminare.

Në përmbushjen e misionit të "Formula e Institutit të Shoqërisë", jezuitët e parë u përqendruan në disa aktivitete kyçe. Së pari, ata themeluan shkolla në të gjithë Evropën. Mësuesit e jezuitëve u stërvitën rigorozisht në të dy studimet klasike dhe në teologjinë, dhe shkollat e tyre reflektuan këtë. Së dyti, ata dërguan misionarë anembanë globit për të ungjillizuar ata popuj që nuk kishin dëgjuar ende Ungjillin, duke themeluar misione në rajone shumë të ndryshme, si Paraguai, Japonia, Ontario dhe Etiopia. Së fundi, megjithëse jo i formuar fillimisht për këtë qëllim, ata kishin për qëllim ndalimin e protestantizmit për të përhapur dhe për të ruajtur bashkësinë me Romën dhe pasardhësin e Pjetrit. Zelli i jezuitëve e kapërceu lëvizjen drejt protestantizmit në Commonwealth-in polako-lituanez dhe në Gjermaninë jugore. Injaci shkroi kushtetutat jezuite, të miratuara në 1553, të cilat krijuan një organizatë të ngushtë të centralizuar dhe theksuan dhe bindjen ndaj Papës dhe mbikëqyrësve të tyre fetarë. Parimi i tij kryesor u bë moto jozyrtare: Ad Maiorem Dei Gloriam ("Për lavdinë më të madhe të Perëndisë"). Kjo frazë është projektuar për të pasqyruar idenë se çdo vepër që nuk është e keqe mund të jetë e merituar për jetën shpirtërore, nëse ajo kryhet me këtë qëllim, madje gjërat që konsiderohen normalisht me pak rëndësi.

Shoqëria e Jezusit klasifikohet në mesin e instituteve si një rend i përshpirtshëm i punonjësve të rregullt, domethënë një grup priftërinjsh të organizuar për punë apostolike, duke ndjekur një sundim fetar dhe duke u mbështetur në lëmoshë ose donacione për mbështetje. Termi "jezuit" (që do të thotë një që përdorte shumë shpesh ose përvetësonte emrin e Jezusit) u aplikua për herë të parë në Shoqërinë. Termi kurrë nuk ishte përdorur nga Injaci i Lojolës, por me kalimin e kohës, anëtarët dhe miqtë e Shoqatës e përvetësuan emrin me një kuptim pozitiv.

Përhapja

Shqipëri, në kohën e Perandorisë Osmane

Thuhet se urdhri jezuit u vendos për të parën herë në Shkodër në vitin 1846 për të formuar e themeluar një qendër të vazhdueshme dhe një seminar papnor, me leje nga autoritetet e Perandorisë Osmane në Stamboll. Një pjesë e elementit musliman me në krye Hamz agë Kazazin iu kundërvu ndërtimit të seminarit dhe ua shembi muret, të cilat nuk u prekën për trembëdhjetë vjet. Pas Konferencës së Parisit mbas luftës së Krimesë ku perandorisë iu njoh anëtarësia në arenën e shteteve të mëdha sovrane, shpalljes së Hatt-ı Hümâyun të 1856 dhe me përkrahjen e Perandorisë Austriake, jezuitët u vendosën në viset shqiptare.^[2]

Referime

^ Spiteri, Stephen C. (2016). Baroque Routes. University of Malta. p. 16.
^ Bushati, Hamdi (1998). Shkodra dhe motet v. I. Shkodër: Idromeno. fq. 603–604. OCLC 645720493. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1] Spiteri, Stephen C. (2016). Baroque Routes. University of Malta. p. 16.

[:32-2] Bushati, Hamdi (1998). Shkodra dhe motet v. I. Shkodër: Idromeno. fq. 603–604. OCLC 645720493. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]