Li-el wang

Li-el wang (nu Hulam a kamu: 李爾王)

李爾王（King Lear）是威廉·莎士比亞著名的悲劇之一。

由於兩位女兒阿諛奉承，李爾王將自己的產業分給了她們，造成了悲慘的後果。

Lie-el wang (李爾王)（King Lear）hananay u singanganay sakalaluman cacayay a kacud kyuni ni Wey-lien Sa-se-pi-ya (威廉·莎士比亞).

ya kungku nina Lie-el wang (李爾王), namakayni ya tatusaay tatayna a wawa niza. kina tatusaay a wawa sa matinengay milimula’, ci Lie-el wang (李爾王) han han sa paepunen niza kiya zaysang atu lacul nida tu henian, alaw han sadikuday sa sakadihian, sakalaluman tu ku nikauzip sananay.

sapigiki kaku a cudad (戲劇版本)

戲劇於1605年寫成，故事講述了一位傳說中羅馬人時代之前，不列顛國王李爾的故事，關於這位國王的史記、詩歌和劇作在莎士比亞時代前便已存在。

莎士比亞的早期版本《李爾王生平的真實歷史和他的三位女兒》於1608年以四開本的形式出版。

ina sapigiki a cuda i 1605 a mihcaan a nisulitan, ina kungku musakamu tu cacay  nakamuan i  kiya Lu-ma(羅馬) a tademaw ayawan nu zi-day(時代), u ni Bu-li-tien(不列顛) a ku-wan (國王) Lie-el wang (李爾王) a kungku, namakayni tina ku-wan (國王) a nisulitan tu likisi, dadiw atu sapigiki, I ayaw nu Sa-se-pi-ya(莎士比亞) a zi-day(時代) idaw tu.

nu sayaway nu Sa-se-pi-ya(莎士比亞) a nisulitan tu “Lie-el wang (李爾王) nikaudipan a kawaw atu tatuluay tatayna a wawa niza,  na i 1608 a mihcaan u sepatay mabuhatay a kaku a cudad patahekal.

另一更加適合演出的版本則在1623年出現在《第一對開本》上。

今天，編輯們常常就將兩者進行對比，有人則認為每一版本都有自己獨特的完整性，應當得到保護。

u duma u tanengay sakapahay a sapisakasu a kaku a cudad, na i 1623 a mihcaan mapatahekal i labu nu“sakacacay masasupangkiw mabuhat kaku a cuda.

ayda,ya misulitay naming hina macacubelis maaazih, u kamu niheni sa, mahiniay kasasizuma kaku a cudad  idaw ku micidekay aca tu matatudungay, kiyu sakapahen a mudiput musikul.

sakasenengan nu Sa-se-pi-ya (莎士比亞) a nisulitan (莎士比亞最偉大的創作)

清教徒革命後劇院往往不喜歡這部作品中虛無主義的味道，因此一般在上演時對它改編。但第二次世界大戰後這部作品被普遍公認為莎士比亞最偉大的創作許多有名的演員扮演過李爾王，但一般認為只有上了年紀的演員才能真正體現這個角色。

nadikuda malapacaw nu cing-ciyaw-tu(清教徒), makai ku misakacuduay  tu mahiniay a nisulitan tu inayiay ku azi saan, sisa alahican yu misakasu sa sumaden ku nipisulit.

nika nazikizan namamin tu sakatusaay a kalalais sa, kina Lie-el wang (李爾王) a nisulitan a cudad palutatenga’ tu ku piazih, Sa-se-pi-ya(莎士比亞) a nisulitan tu “Lie-el wang (李爾王) u sakasenengan a nisulitan .

tu yadah kida singanganay a misakasuay a tademaw namisakasu tu ci Lie-el wang (李爾王), a u simihcaay tu a balakiay ku misakasuay ku kapahay sa, u heni kiya matineng tu mahiniay a nipisakasu.

micidekay nu sakalaluman a giki (悲劇的特色)

悲劇的特色在於探究人類的不幸和親屬之間的關係。蕭伯納曾寫道說：「沒有人可以寫出比『李爾』更加悲慘的戲劇了。」

u micidekay nu sakalaluman a giki sa pani i nikalalaecus nu tatademaw atu nikaudip nikasasuidang nu laluma’an.

ci Siyaw-puna(蕭伯納) hananay namisulit sakamu sa inayay tu ku makasulitay tu pikilaluman nu Lie-el wang (李爾王) a giki sa.

u tademaw (人物)

1.李爾王：不列顛國王，他是一位很專制的人物，他對他的女兒們錯誤的判斷導致了他的失敗。

Lie-el wang (李爾王): Bu-li-tien(不列顛) a ku-wan (國王), u maniketay atekakay ku balucu’ a tademaw cinida, nika payza tu i tataynaay a wawa nida sa caay kalucuk ku tudawa niza kiyu u masepayay a wama cinida.

2.高納里爾（Goneril或Gonerill）：李爾的長女，奧本尼公爵的妻子

Kaw-na-li-el (高納里爾): u sakakaay tatayna a wawa ni Lie-el wang (李爾王), u acawa ni Aaw-peng-ni-kung-cey(奧本尼公爵).

3.里根（Regan）：李爾的次女，康華爾公爵的妻子

Ri-ken(里根): sakatusaay nu  tatayna a wawa ni Lie-el wang (李爾王), u acawa ni  Kang-hwa-l kung-cey(康華爾公爵).

4.寇蒂莉亞（Cordelia）：李爾的三女，也是李爾最疼愛的女兒。

Ku-ti-li-ya (寇蒂莉亞) : sakatuluay nu tatayna a wawa ni Lie-el wang (李爾王), atu u sakanamuhan nida a wawa.

5.奧本尼公爵（The Duke of Albany）：高納里爾的丈夫，高納里爾對他的「牛奶似的禮貌」不滿，得知高納里爾有意害死他後起來反對高納里爾。

ci Aaw-peng-ni-kung-cey(奧本尼公爵)（The Duke of Albany）： u acawa ni Kaw-na-li-el (高納里爾), pasayda i “mahidaay u mili-ku(牛奶) a limaw caay pisulul ci Kaw-na-li-el (高納里爾) cinizaan, tu maydih mupatay cinizaan, yu matineng tu ci Aaw-peng-ni-kung-cey(奧本尼公爵) sa, mibabeluh tu ci Kaw-na-li-elan (高納里爾).

6.康華爾公爵（The Duke of Cornwall）：里根的丈夫，在一次風暴中他將肯特伯爵推上了柴堆，將李爾放在一個火爐上，刺瞎了葛羅斯特伯爵。此後葛羅斯特伯爵的一個侍者攻擊他並使他負致命傷。

ci Kang-hwa-l kung-cey(康華爾公爵): u acawaw ni Ri-ken(里根), nakinacacay baliyusan a demiad cuduhen nida ci Ken-te pu-cey (肯特伯爵)  i kasukasuyan, padengen niza ci Lie-el wang (李爾王) i pabaw nu silamalay a banangah, cucuk mimenu’ ku mata ni Ke-lu-s-te pu-cey(葛羅斯特伯爵). nadikudan satu sacaculculen ni Ke-lu-s-te pu-cey(葛羅斯特伯爵) a tademaw alaw han misetul ci Kang-hwa-l kung-cey(康華爾公爵) kyu maduka ciniza.

7.葛羅斯特伯爵（The Earl of Gloucester）：愛德伽和愛德蒙的父親，愛德蒙欺騙他,反對愛德伽，後來愛德伽扮裝逃亡。

ci Ke-lu-s-te pu-cey(葛羅斯特伯爵): u wama ni Ayte-ciya(愛德伽) atu Ay-te-mung(愛德蒙), masasulaecu’kina malekakaay tatusa, paceba ci Ay-te-mung(愛德蒙) ci amaan niza, u mibabelihay ciniza ci Ay-te-cya (愛德伽), sadikuday sa ci Ay-te-cya (愛德伽) sumaden nida ku dikuc tu milaliw.

8.肯特伯爵（The Earl of Kent）：李爾的忠臣，他反對李爾對寇蒂莉亞的態度後被李爾驅逐，但他扮裝為僕人繼續為李爾服務，只是不讓李爾知道他是誰。

ci Ken-te pu-cey (肯特伯爵): u kuli ni Lie-el wang (李爾王), mihangtay cinida  ci Liel-wangan(李爾王), tu pisuayaw ci Ku-ti-li-ya (寇蒂莉亞)  a wayway, sisa bahbahen ni Lie-el wang (李爾王) ciniza, nika sumaden nida ku nikasidikuc pacici han tayza tu musakakawaw malacaculculen a tademaw, nika caay pakatinengaw ci Lie-el wang (李爾王) .

9.愛德蒙（Edmund或Edmond）：葛羅斯特伯爵的私生子，他為高納里爾和里根服務來使得自己不斷向上爬，三人之間關係曖昧。

ci Ay-te-mung(愛德蒙) : u bucud ni Ke-lu-s-te pu-cey(葛羅斯特伯爵), mikuliay cinida ci Kaw-na-li-el (高納里爾) atu ci Ri-ken(里根)  itida musakakawaw maydih macakat sa cinida, tu idaw ku masasukaydih nuheni tatalu.

10.愛德伽（Edgar）：葛羅斯特伯爵的兒子，他改裝後化名為「湯姆·白德蘭 (Tom Bedlam)」，繼續服侍他的父親，最後成為國王。

Ay-te-cya (愛德伽): u tatamaay a wawa ni Ke-lu-s-te pu-cey(葛羅斯特伯爵), sumaden nida ku udip pasaduma tu ngangan ci“Tangmu-paytelan (湯姆·白德蘭)(Tom Bedlam)”，duducen nida musikul ku wama niza, sadikuday sa mala ku-wan (國王)cinida.

11.奧斯華德（Oswald）：高納里爾的侍者，被稱為「有效的壞蛋」。他試圖刺殺葛羅斯特伯爵，但被愛德伽所殺。

Aw-se-hwa-te (奧斯華德): u caculculen ni Kaw-na-li-el (高納里爾), panganganan tu “u tatenga’ay a makatalay”. mitanam cinida maydih mupatay ci Ke-lu-s-te pu-cey(葛羅斯特伯爵),nika pacuken ni Ay-te-cya (愛德伽) ciniza.

12.弄人（The Fool）：一個忠於李爾和寇蒂莉亞的宮廷小丑。

ci nung-zen(弄人): u pasaydaay ci Lie-el wang (李爾王)  atu ciKu-ti-li-ya (寇蒂莉亞) u pakatawa a tademaw.

kungku nu giki (劇情)

年事已高的李爾王打算退位，將自己的國度交由三位女兒來統治，並稱自己將會把最大部分領地賞賜給最愛他的人。

balaki tu kaku sa ci Lie-el wang (李爾王) maydih cinida a miales, ya kawaw nu kanatal maydih pabi papikuwanen tiya tuluay tatayna a wawa nida, sakamu sa ya satabakiay a lala’niza sa a pabelien niza tu sakanamuhay cinizaan a tademaw.

malimula’ ku wayway (獻媚)

高納里爾、里根紛紛獻媚，稱自己愛他勝於世上的一切。寇蒂莉亞不願阿諛奉承，認為她的愛不可以用言辭表達，結果激怒了國王。李爾王在盛怒中取消了寇蒂莉亞的繼承權，將國度分割給了高納里爾和里根。

ci Kaw-na-li-el (高納里爾) atu ci Ri-ken(里根)  imahini sa sawsawni milinula’ku wayway , sakamu sa: i kitakit u sakanamuhay sakaydihan nuheni sa ci Lie-el wang (李爾王) saan atu malakuwit ku kaydih nuheni i kitakit aca. nika ci Ku-ti-li-ya (寇蒂莉亞)  kayi sa milimula’ ku wayway,sakamusa ya namuhay atu kaydih niza tu ci Lie-el wang (李爾王), caay kaw nu kamu ku sapalilid tu wayway, imahini sa mabalucu’ kiya ku-wan (國王), kyu lawpes han tu nida ku sapakilul tu  ki-kung(繼承)  ni Ku-ti-li-ya (寇蒂莉亞),alaw palatusaen nida ku kanatal sipabeli ci Kaw-na-li-el (高納里爾) atu ci Ri-ken(里根).

sakatulu a wawa ci Ku-ti-li-ya (寇蒂莉亞) atu ci Ken-te pu-cey (肯特伯爵)

肯特認為此舉不公，表示反對。李爾大怒，將其流放。李爾召見了勃艮第公爵和法蘭西國王，兩人都向寇蒂莉亞求婚。當得知寇蒂莉亞被剝奪了繼承權，勃艮第公爵撤銷了婚約，法蘭西國王則因對她真心的愛所以將其迎娶。

ci Ken-te pu-cey (肯特伯爵) sakamu sa, mahini a nipabeli caay kaw kapahay, malinges mabalucu’ ci Lie-el wang (李爾王),  tu bahbahen ci Ken-te pu-cey (肯特伯爵).

mitakus ci Lie-el wang (李爾王) tu ci Pukenti-kung-cey(勃艮第公爵) atu ci Falanse-ku-wan(法蘭西國王), ina tatusaay sa namiyukiw ci Ku-ti-li-ya (寇蒂莉亞) mikikung a malaacawa.

yu makatineng tu kuheni tu nikalawpes tu ku sapakilul tu ki-kung(繼承) ni Ku-ti-li-ya (寇蒂莉亞), ci Pukenti-kung-cey(勃艮第公爵) kasenen sa makayi tu pikikung, nika ci Falanse-ku-wan(法蘭西國王) sa u kaydihan nida ci Ku-ti-li-ya (寇蒂莉亞), kiyu a mikikung ciniza.

sakakaatay a wawa atu sakatusaay a wawa tu tatayna (大女兒與二女兒)

李爾宣布自己將會在高納里爾、里根兩家輪流居住，並為自己預留了一百名騎士作為隨從。高納里爾、里根私下對話，揭示了她倆的虛偽，稱李爾不過是個老朽而已。愛德蒙痛恨自己的私生子名分，設計陷害哥哥愛德伽。他向父親葛羅斯特伯爵寄去假信，稱愛德伽想私吞財產。

mihapiy ci Lie-el wang (李爾王) a itida kaku ci Kaw-na-li-el (高納里爾) atu ci Ri-ken(里根),  a luma’an makakutay itida mueneng sa, miladay ciniza tu cacay a lasubu a hitay caculculan nida. ci Kaw-na-li-el (高納里爾) atu ci Ri-ken(里根) masasukamu, kina tatusaay malekakaay a tatayna, u pacebaay a kuheni, musakamu sa: ci Lie-el wang (李爾王) u ama nuheni u tadababalakiay u nayinayi tu a  babalaki sa.

imahinisa malinges ci ci Ay-te-mung(愛德蒙)  tu u bucud a wawa ciniza, pakaluwaluway palulaetus maydih a miduka ci kakaan niza ci Ay-te-cya (愛德伽).

patigami ci  amaan nuheni ci Ke-lu-s-te pu-cey(葛羅斯特伯爵) tu pacebaay a nisuliten a tigami. sakamu sa ci Ay-te-cya (愛德伽) maydih mikidum  tu zaysang sa.

namakayiniay a nasulitan (參考資料)

中文維基網站-李爾王：https://zh.wikipedia.org/wiki/李爾王