ญิฮาด

ญิฮาด (อาหรับ: جهاد, อังกฤษ: Jihad) มาจากคำกริยา ญะฮะดะ ในภาษาอาหรับหมายถึง การดิ้นรนต่อสู้หรือความพยายาม ในทางศาสนาหมายถึง ความพยายามที่จะเพิ่มศรัทธาในพระเจ้ารวมทั้งการทำความดี การเผยแพร่ศาสนา ผู้ทำการญิฮาดเรียกว่ามุญาฮิด พหูพจน์เรียกว่ามุญาฮิดีน

ในทางศาสนาอิสลามแล้ว คำนี้ไม่ได้หมายถึงสงครามศักดิ์สิทธิ์ดังที่ผู้มิใช่มุสลิมเข้าใจ และเป็นศัพท์ทางศาสนาคำหนึ่งที่ถูกเข้าใจผิดบ่อยครั้ง คำว่าญิฮาดนี้มีปรากฏทั้งในอัลกุรอ่านและหะดิษต่างๆ

ความหมายของญิฮาด

ญิฮาดในอัลกุรอาน

ความหมายของญิฮาดในอัลกุรอานมีหลายความหมาย เช่น

• การดิ้นรนของจิตวิญาณ เช่นในอัลกุรอาน (29:69)

  และบรรดาผู้ที่ต่อสู้ดิ้นรนในทางของเรา แน่นอนเราจะชี้แนะแนวทางที่ถูกต้องแก่พวกเขาสู่ทางของเรา

• ความพยายามในการควบคุมอารมณ์ของตน และการช่วยเหลือผู้อื่น เช่น "ผู้มใดต่อสุ้ดิ้รน แท้จริงเขาย่อมต่อสู้ดิ้นรนเพื่อตัวเอง

โดยสรุปในอัลกุรอานให้มุสลิมทำญิฮาดเพื่อความโปรดปรานและได้ใกล้ชิดกับพระเจ้า มิใช่การต่อสู้กับผู้ที่มิใช่มุสลิมด้วยอาวุธหรือความรุนแรง

ญิฮาดในหะดิษ

ในหะดิษซึ่งเป็นการรวบรวมคำพูด โอวาทหรือการปฏิบัติตนของมุฮัมมัด ได้ให้ความหมายของญิฮาดในการต่อสู้เพื่อทำให้จิตใจของตนบริสุทธิ์ เช่นกล่าวว่า การรบในสมรภูมิเพื่อศาสนาเป็นญิฮาดเล็ก การต่อสู้กับความอ่อนแอของตนคือญิฮาดใหญ่ และญิฮาดที่ยิ่งใหญ่ที่สุดคือ การพูดความจริงต่อหน้าผู้กดขี่

ญิฮาดในคำอธิบายของนักวิชาการมุสลิม

นักวิชาการมุสลิมแบ่งญิฮาดเป็น 4 ประเภทคือ

• ญิฮาดโดยหัวใจ คือการต่อสู้กับกิเลสตัณหาในตัวเอง
• ญิฮาดโดยลิ้น คือการเผยแพร่ศาสนาโดยใช้วาจา
• ญิฮาดโดยมือ คือการสนับสนุนความถูกต้องโดยใช้กำลังร่างกาย
• ญิฮาดโดยอาวุธ คือการตอบโต้การกดขี่ข่มเหงด้วยกำลังอาวุธเมื่อไม่มีทางแก้ไขอย่างอื่น

ญิฮาดในยุคกลางของศาสนาอิสลาม

ธงที่ใช้ในกองทัพมุสลิมในยุคต้นของอิสลาม

ยุคกลางของศาสนาอิสลามอยู่ระหว่าง พุทธศตวรรษที่ 13-16 นักนิติศาสตร์อิสลามในยุคนั้นได้เพิ่มเติมการจัดประเภทดินแดนตามสภาพการณ์ที่เปลี่ยนไปในขณะนั้น ซึ่งดินแดนดังกล่าว ได้แก่

• แดนสันติ คือดินแดนที่มีประชากรเกือบทั้งหมดเป็นมุสลิม มีการปกครองและใช้กฎหมายแบบอิสลาม
• แดนพันธไมตรี เป็นดินแดนที่ประชากรส่วนใหญ่ไม่ใช่มุสลิม แต่มีสนธิสัญญาผูกพันอยู่กับรัฐอิสลาม
• แดนข้าศึก คือดินแดนที่เป็นข้าศึกของอิสลาม มีลักษณะดังนี้
  • หมกมุ่นอยู่ในพฤติกรรมที่ผิดหลักศาสนา เช่น ค้าประเวณี การพนัน การดื่มสุรา
  • มีท่าทีโจมตีคุกคามรัฐอิสลาม หรือปิดกั้นทางสัญจรของรัฐอิสลาม
  • ทำให้มุสลิมที่อยู่ภายใต้การปกครองไม่ปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน หรือบังคับให้มุสลิมเปลี่ยนแปลงศรัทธา

การจะกำหนดว่าดินแดนใดเป็นแดนข้าศึกจะต้องมีคุณสมบัติครบทั้งสามประการโดยชัดแจ้ง ไม่ใช่เพียงการสงสัยหรือสันนิษฐาน

เงื่อนไขของญิฮาด

การประกาศญิฮาดในทางศาสนาจะเกิดขึ้นเมื่อมีเงื่อนไขต่อไปนี้ครบสมบูรณ์

• เฉพาะผู้นำสูงสุดของรัฐอิสลาม (เช่นเคาะลีฟะห์ในอดีต กาหลิบของมุสลิมซุนนี หรืออิมามของมุสลิมชีอะห์) เท่านั้นที่ประกาศญิฮาดได้
• กระทำได้เมื่อการแก้ไขด้วยสันติวิธีทุกวิธีล้มเหลว
• กระทำได้เมื่อเป็นการป้องกันตนเอง เมื่อถูกบังคับให้ล้มเลิกศรัทธา

ข้อกำหนดในการญิฮาด

• ผู้ออกรบต้องมีเจตนาเพื่อปกป้องศาสนาอิสลามเท่านั้น
• ต้องต่อสู้กับผู้เกี่ยวข้องในสงครามเท่านั้น
• ห้ามทำร้าย เด็ก ผู้หญิงและคนชรา
• ห้ามทำลายสัตว์เลี้ยงและพื้นที่ทำการเกษตร
• ห้ามปล้นทรัพย์สิน
• เมื่อศัตรูต้องการเจรจาหรือขอสันติภาพ มุสลิมต้องยอมตาม
• ทรัพย์สินที่ได้จากสงครามต้องแบ่งปันตามหลักศาสนา

ญิฮาดในประวัติศาสตร์

ตั้งแต่การเกิดขึ้นของศาสนาอิสลาม มีการประกาศญิฮาดทั้งที่ได้รับการยอมรับและไม่ยอมรับจากมุสลิมดังนี้

• ญิฮาดในสมัยนบีมุฮัมมัด มีปรากฏในอัลกุรอ่าน 6 ครั้ง คือ สงครามบะดัร (พ.ศ. 1167) สงครามอุฮุด (พ.ศ. 1168) สงครามคอนดัก (พ.ศ. 1170) สงครามบนูกูรอยเซาะห์ (พ.ศ. 1170) การทำสนธิสัญญาอัล อุดัยบิยะห์ (พ.ศ. 1171) และสงครามตะบูก (พ.ศ. 1173)
• ญิฮาดในสงครามครูเสด (พ.ศ. 1639 - 1827)
• การประกาศญิฮาดของโจรสลัดในแอฟริกาเหนือ เพื่อโจมตีกองเรือของชาวคริสต์ ซึ่งกลายเป็นข้ออ้างให้ชาติตะวันตกทำสงครามกับจักรวรรดิออตโตมัน
• การประกาศญิฮาดของจักรวรรดิออตโตมันเมื่อ พ.ศ. 2457 เพื่อต่อต้านการรุกรานแอฟริกาเหนือของชาติตะวันตก แต่การประกาศครั้งนี้ไม่ได้รับการสนับสนุนจากมุสลิมเชื้อสายอาหรับ
• การประกาศญิฮาดในอัฟกานิสถานเพื่อต่อต้านอังกฤษ เกิดขึ้น 2 ครั้ง ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2382 ครั้งที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2462 ผลสุดท้ายทำให้อัฟกานิสถานพ้นสภาพรัฐในอารักขาของอังกฤษ และได้รับเอกราช
• การประกาศญิฮาดในอัฟกานิสถานเพื่อต่อต้านสหภาพโซเวียต เริ่มเมื่อ พ.ศ. 2525 โดยมุญาฮีดีนกลุ่มต่างๆ และได้รับการสนับสนุนจากสหรัฐอเมริกา ซาอุดิอาระเบียและปากีสถาน ผลสุดท้ายโซเวียตยอมถอยทัพ
• การประกาศญิฮาดในสงครามกลางเมืองของอัฟกานิสถาน (พ.ศ. 2532 - 2543) เป็นการประกาศญิฮาดระหว่างกลุ่มมุญาฮิดีนที่เคยร่วมรบกับโซเวียตมาเพื่อแย่งชิงอำนาจ ผลสุดท้าย กลุ่มตาลีบันสามารถยึดครองกรุงคาบูลได้
• การประกาศญิฮาดในสงครามอ่าวเปอร์เซีย โดยประธานาธิบดีซัดดัม ฮุสเซนของอิรัก แต่ไม่ได้รับการยอมรับเท่าใดเพราะก่อนหน้านี้ อิรักรุกรานคูเวตที่เป็นมุสลิมเหมือนกัน
• การประกาศญิฮาดในอัฟกานิสถานเพื่อต่อต้านสหรัฐ เมื่อ พ.ศ. 2544 ผลสุดท้าย รัฐบาลตาลีบันถูกล้มล้าง แต่ยังเคลื่อนไหวต่อต้านรัฐบาลใหม่ของอัฟกานิสถานอยู่

ดูเพิ่ม

• ประวัติศาสตร์อัฟกานิสถาน

อ้างอิง

• ศราวุฒิ อารีย์. การก่อการร้ายในมุมมองของโลกอิสลาม. กทม. จุฬาลงกรณืมหาวิทยาลัย. 2550 หน้า 34-46
• สุรินทร์ หิรัญบูรณะ. สมรภูมิศรัทธา การใช้อาวุธต่อสู้ของมุสลิมเพื่อป้องกันศาสนาและตนเอง (ญิฮาด). กทม. มติชน. 2550

แหล่งข้อมูลอื่น

• อิสลาม.in.th : เพื่อความเข้าใจอิสลาม และมุสลิม เก็บถาวร 2009-10-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน