Millî Görüş
| Makale serilerinden |
Millî Görüş veya Erbakancılık,[1] Necmettin Erbakan tarafından kurulan, 1969 yılında "Bağımsızlar Hareketi" ile başlayan ve ilk olarak Millî Nizam Partisi ile partileşerek günümüze kadar gelen İslamcı ideoloji ve siyasi akım.[2] Günümüzde Türkiye'de Yeniden Refah Partisi ile Saadet Partisi resmî olarak Millî Görüş ideolojisini benimsemektedir. Ancak her iki parti de Millî Görüş'ün tek temsilcileri olduklarını iddia edip birbirlerini Millî Görüş'e karşı ihanetle suçlamaktadırlar.[2]
Millî Görüş, Türkiye'nin kendi insani ve ekonomik gücü ile kalkınabileceğini, öz değerlerini koruyarak ve arkasına tarihinin verdiği kuvveti alarak daha hızlı adımlarla yürüyebileceğini savunur. Partileri 1974-1978 tarihleri arasında ikincil ortak olarak dört kez,[Not 1] 1996-1997 döneminde ise büyük ortak olarak beşinci kez hükûmette yer aldı. İktidarları döneminde Ağır Sanayi Hamlesi ve D8 grubunun oluşturulması, Havuz Sistemi[3] gibi projelere imza attı. Millî Görüş hareketi dünyadaki İslami ülkeleri birleştirerek İslam Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve İslam Askeri Birliği teşkilatlarıyla[4] adil yeni bir dünya kurmayı amaçlar.
Kapatılan Millî Nizam Partisi, Millî Selamet Partisi, Refah Partisi ve Fazilet Partisi'nin ardından kurulan Saadet Partisi ve Yeniden Refah Partisi ile siyasete devam etmektedir. Millî Görüş hareketinden ayrılarak kurulan partiler ise Adalet ve Kalkınma Partisi ve Halkın Sesi Partisi şeklindedir. Adalet ve Kalkınma Partisi'ni kuran Bülent Arınç, Abdullah Gül, Recep Tayyip Erdoğan gibi isimler siyasete Millî Görüş ile başlamıştır.
Temel doktrinleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu bölüm hiçbir kaynak içermemektedir. (Mart 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
- Adil Düzen: Faizin olmadığı bir serbest piyasa ekonomisini öngörür. Paranın mal gibi alınıp satılmasını reddeder. Bu durumun adaleti bozduğunu, güçlüyü daha güçlü yaptığını savunur.
- Reel Ekonomi: Üretime dayalı kooperatifsel çok ortaklı yapıların güçlendirilmesi esasına dayanır. Bu tarz tüm işletmelere faizsiz devlet kredisi tahsisini savunur.
- Hak Anlayışı: Haksız kazanca ve ekonominin sömürü temelinde olmasına karşıdır.
- Doğuştan insanlara verilen haklar, temel insan hakları
- Yaşama
- Mülkiyet
- Neslin muhafazası
- Aklın muhafazası hürriyeti
- Diğer bilinen temel insan hakları hürriyetleri (seyahat, iş tutabilme, meslek seçebilme vs.)
- Emek.
- Rıza ile yapılan anlaşma ve mukaveleler.
- Adalet gereği doğan haklar. İnsanın özlemi mutluluk içinde yaşamaktır. Mutluluk ancak Gerçek Hak anlayışı ile sağlanabilir. İnsanların saadeti için gerçek hak anlayışını benimsemek ve uygulamak şarttır.
- Doğuştan insanlara verilen haklar, temel insan hakları
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Necmettin Erbakan, 1969 seçimlerinde Konya bağımsız milletvekili olarak parlamentoya girdiğinde, Millî Görüş Hareketi de siyasi arenada boy gösterdi. Kısa bir süre sonra Erbakan, Millî Nizam Partisi'ni kurdu. Ancak Erbakan'ın kurduğu ilk partinin ömrü kısa oldu ve 20 Mayıs 1971'de kapatıldı.
11 Ekim 1972'de Erbakan, Millî Selamet Partisi'ni kurdu. İslamî motifleri ağır basan bir partiydi. 1974 yılında Bülent Ecevit'le birlikte CHP-MSP koalisyonuna katılarak iktidar denkleminde yer aldı. Ancak bu ortaklık bir süre sonra bozuldu. Millî Görüşçüler, 1975'te Adalet Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi ile koalisyona katıldı. Bu hükûmete Milliyetçi Cephe adı verildi.
Bir süre sonra koalisyon bozulduğunda I. Milliyetçi Cephe Hükûmeti geride kalmıştı. Ancak iktidara taşınan MSP 1977'de yeniden bir koalisyona gitti. Ortaklar da hükûmetin ismi de aynıydı. II. Milliyetçi Cephe Hükûmeti dönemi başlıyordu. Ortaklık, 12 Eylül Darbesi'yle birlikte son buldu. Diğer tüm partiler gibi, MSP de kapatıldı.
Millî Görüş Hareketi siyasi arenadaki yerini sağlamlaştırabilmek için darbe sonrası, 1983'te Refah Partisi adıyla yeniden sahneye çıktı.[5] Ancak Millî Güvenlik Konseyi'nin vetoları sonucu 1983 seçimlerine giremedi.[5] Veto edilen Ali Türkmen'in yerine Ahmet Tekdal geçti. Partinin ilk seçimi 1984 yılında yapılan yerel seçimdir.[5] 1987'deki referandumla birlikte siyasi yasağı kalkan Necmettin Erbakan ise 17 arkadaşıyla birlikte, partiye katıldı. 2. RP Kongresi'nde ise genel başkan seçildi. 1991 seçimlerinde barajı geçerek meclise 62 milletvekili soktu. 1996'da Doğru Yol Partisi'yle Erbakan'ın başbakanlığında koalisyon kurdu. Ancak parti 16 Ocak 1998 yılında “laikliğe aykırı fiillerin odağı olduğu” iddiasıyla kapatıldı.[5][6]
Millî Görüş'ün siyasi arenadaki temsilcisi olan Fazilet Partisi, RP kapatılmadan arenaya çıktı. 17 Aralık 1997'de kurulan FP'ye, RP'nin birçok milletvekili ve belediye başkanı katıldı. Ancak, bu parti de "RP'nin devamı olduğu gerekçesi"yle kapatılma davası açılmaktan kurtulamadı. Anayasa Mahkemesi FP'yi de 22 Haziran 2001 tarihinde kapattı.
Milli Görüş içinde yetişen Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül, Bülent Arınç gibi kendilerine 'yenilikçiler' diyen bir grup ise ayrılarak "Adalet ve Kalkınma Partisi" altında toplandılar.[7] AK Parti, genel başkanı Erdoğan'ın "Millî Görüş gömleğini çıkardık. Geçmişi unutun, yeni bir partiyiz" sözleriyle ifade ettiği gibi Milli Görüşçü değildir.[8][9]
Millî Görüş Hareketi'ni Temmuz 2001'de Necmettin Erbakan ve Recai Kutan tarafından kurulan Saadet Partisi devam ettirdi. Kasım 2018'de Necmettin Erbakan'ın oğlu Fatih Erbakan tarafından kurulan Yeniden Refah Partisi de Milli Görüş'ü benimsemiştir.[10]
Millî Görüşçü kuruluşlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Millî Görüşçü Kuruluşlar (MİLKO), 54. Hükûmetin Başbakanı Necmettin Erbakan tarafından 1969 yılında başlatılan Millî Görüş hareketini destekleyen, bu hareketin bünyesinden çıkmış kuruluşlara denir.[11][Not 2] Anadolu Gençlik Derneği, Milli Gençlik Vakfı, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (ESAM) Cansuyu Derneği, Teknik Elemanlar Derneği (TEKDER), Şuurlu Öğretmenler Derneği (ÖĞ-DER), Din Görelileri Birliği (DİN-BİR-DER) ve Uluslararası Medya ve İletişim Derneği (UDM) günümüzde faaliyet gösteren bazı MİLKO'lardır. Ayrıca 2020 yılında Milli Görüş Vakfı kurmuştur.[12]
Seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Genel seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | Parti | Genel Başkan | Oy | Sandalye | Sıra | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kısaltma | Adı | Fotoğraf | İsim | Seçim Bölgesi | % | ± | ± | |||||
| 1973 | MSP | Millî Selamet Partisi | Süleyman Arif Emre | İstanbul | 1.265.771 | %11,80 | — | 48 / 450
|
— | 4. | ||
| 1977 | Necmettin Erbakan | Konya | 1.269.918 | %8,56 | 24 / 450
|
3. | ||||||
| 1987 | RP | Refah Partisi | 1.717.425 | %7,16 | 0 / 450
|
5. | ||||||
| 1991* | 4.121.355 | %16,88 | 62 / 450
|
4. | ||||||||
| 1995 | 6.012.450 | %21,38 | 158 / 550
|
1. | ||||||||
| 1999 | FP | Fazilet Partisi | Recai Kutan | Malatya | 4.805.384 | %15,41 | 111 / 550
|
3. | ||||
| 2002 | SAADET | Saadet Partisi | 785.489 | %2,49 | 0 / 550
|
8. | ||||||
| 2007 | İstanbul (I) | 820.289 | %2,34 | 0 / 550 | — | 7. | ||||||
| 2011 | Mustafa Kamalak | İstanbul (II) | 543.454 | %1,27 | 0 / 550 | 5. | ||||||
| Haziran 2015 | İstanbul (I) | 950.359 | %2,06 | 0 / 550 | ||||||||
| Kasım 2015 | 325.978 | %0,68 | 0 / 550 | |||||||||
| 2018 | Temel Karamollaoğlu | Cumhurbaşkanı Adayı | 673.731 | %1,34 | 2 / 600 | +2 | 6. | |||||
| 2023 | Cumhurbaşkanı Yardımcısı Adayı [Not 3] | Saadet Partisi, Millet İttifakı'nın 7 Nisan 2023'te YSK'ye sunduğu ek protokol gereği bu seçime CHP listelerinden 24 adayla katılmış ve bu listelerden 10 kişi vekil seçilmiştir.[Not 4][13] | 10 / 600 | +8 | — | |||||||
| Yeniden Refah | Yeniden Refah Partisi | Fatih Erbakan | İstanbul (II) | 1.529.119 | %2,81 | — | 5 / 600
|
+5 | 6. | |||
(*) Milliyetçi Çalışma Partisi ve Islahatçı Demokrasi Partisi adayları Refah Partisi listelerinden seçimlere katıldılar.
(**) Büyük Birlik Partisi adayları Saadet Partisi listelerinden seçimlere katıldı.
(***) Saadet Partisi seçimlere Millet İttifakı ile girdi. Kendi listelerinden vekil çıkaramasa da CHP listelerinden iki kişi[Not 5] milletvekili oldu.
Yerel seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | Parti | Genel Başkan | Sıra | Belediye Başkanlığı | Büyükşehir Belediye Başkanlığı | İl Genel Meclis Üyeliği | Belediye Meclis Üyeliği | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kısaltma | Adı | Resim | İsim | Oy | % | Kazanılan | Oy | % | Kazanılan | Oy | % | Kazanılan | Oy | % | Kazanılan | |||
| 1973 | MSP | Millî Selamet Partisi | Necmettin Erbakan | 4. | 167.376 | %3,86 | 31 / 1.621 %1,91
|
— | 631.412 | %6,33 | 64 / 1.915 %3,34
|
212.477 | %5,42 | 1.211 / 24.873 %4,86
| ||||
| 1977 | 3. | 51 / 1.710 %2,98
|
73 / 2.111 %3,45
|
1.443 / 27.031 %5,33
| ||||||||||||||
| 1984 | RP | Refah Partisi | Ahmet Tekdal | 6. | 16 / 1.700 %0,09
|
119.511 | %3,72 | 0 / 3
|
— | — | ||||||||
| 1989 | Necmettin Erbakan | 4 | 74 / 1.984 %3,72
|
1 / 8
|
||||||||||||||
| 1994 | 3. | 329 / 2.710 %12,14
|
6 / 15
|
|||||||||||||||
| 1999 | FP | Fazilet Partisi | Recai Kutan | 3. | 488 / 3.215 %15,17
|
4 / 15
|
||||||||||||
| 2004 | SAADET | Saadet Partisi | 6. | 63 / 3.193 %1,97
|
0 / 16
|
19 / 3.208 %0,58
|
961 / 34.477 %2,87
| |||||||||||
| 2009 | Numan Kurtulmuş | 5. | 80 / 2.903 %2,76
|
0 / 16
|
29 / 3.281 %0,88
|
1.081 / 32.392 %3,34
| ||||||||||||
| 2014 | Mustafa Kamalak | 5. | 27 / 1.351 %2,00
|
0 / 30
|
5 / 1.251 %0.40
|
411 / 20.500 %2,00
| ||||||||||||
| 2019* | Temel Karamollaoğlu | 6. | 21 / 1.355 %1,55
|
0 / 29 [Not 6]
|
3 / 1.272 %0.24
|
295 / 20.745 %1,42
| ||||||||||||
| 2024 | ||||||||||||||||||
| Yeniden Refah | Yeniden Refah Partisi | Fatih Erbakan | ||||||||||||||||
(*) Yeniden Refah Partisi, Seçime girme yeterliliğini yerine getiremediği için seçimlere giremedi.[14]
Millî Görüş hükûmetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Millî Görüş, iktidara ilk defa 1974'te Millî Selamet Partisi'nin Bülent Ecevit'in genel başkanlığını yaptığı Cumhuriyet Halk Partisi ile koalisyon kurmasıyla geldi. Başbakanlığını Bülent Ecevit'in ve başbakan yardımcılığını Necmettin Erbakan'ın yaptığı bu hükûmet döneminde Kıbrıs Barış Harekatı gerçekleştirildi ve ağır sanayi hamleleri yapıldı.[15] Ardından çeşitli sağ partilerle 1975'te Birinci, 1977'de de İkinci Millî Cephe hükûmetleri kuruldu. Son olarak Milliî Görüş, Refah Partisi'nin 1995'te Tansu Çiller genel başkanlığındaki Doğru Yol Partisi'yle kurduğu Refahyol Hükûmeti'yle son kez iktidarda bulundu.
Millî Görüş, Fazilet Partisi kapatıldıktan sonra kurulan Saadet Partisi ile 2002 - 2018 yılları arasına girdiği hiçbir seçimde Türkiye'de uygulanan yüksek seçim barajı uygulaması yüzünden TBMM'de temsil edilemese de 2018 yılında Genel Başkan Temel Karamollaoğlu'nun girişimleriyle kurulan Millet İttifakı sayesinde Konya'dan milletvekili seçilen Abdulkadir Karaduman ve Nazır Cihangir İslam ile 16 yılın ardından yeniden TBMM'de temsil edilmiştir.
Millî Görüş hükûmetleri listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]| № | Başbakan | Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı | Seçim | Görev tarihi | Görev süresi | Güvenoyu | Parti | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 37. | Bülent Ecevit (CHP) | Necmettin Erbakan (MSP) | 1973 | 26 Ocak 1974 – 17 Kasım 1974 | 295 gün | 235/373 | Cumhuriyet Halk Partisi | |||
| Millî Selamet Partisi | ||||||||||
| 39. | Süleyman Demirel (AP) | 31 Mart 1975 – 21 Haziran 1977 | 2 yıl, 82 gün | 222/442 | Adalet Partisi | |||||
| Millî Selamet Partisi | ||||||||||
| Turhan Feyzioğlu (CGP) | Cumhuriyetçi Güven Partisi | |||||||||
| Alparslan Türkeş (MHP) | Milliyetçi Hareket Partisi | |||||||||
| 41. | Necmettin Erbakan (MSP) | 1977 | 21 Temmuz 1977 – 5 Ocak 1978 | 168 gün | 229/448 | Adalet Partisi | ||||
| Alpaslan Türkeş (MHP) | Millî Selamet Partisi | |||||||||
| 54. | Necmettin Erbakan (RP) | Tansu Çiller (DYP) | 1995 | 28 Haziran 1996 – 30 Haziran 1997 | 1 yıl, 2 gün | 278/544 | Refah Partisi | |||
| Abdullah Gül (RP) | Doğru Yol Partisi | |||||||||
Zaman çizelgesi
[değiştir | kaynağı değiştir]İlgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tuğrul, Talip (1 Ocak 2017). "Millî Görüş Hareketi Bibliyografyası - Bibliyografya, Etki ve Yansımalar-". Journal of Turkish Studies (İngilizce). 12 (Volume 12 Issue 8): 247-336. doi:10.7827/TurkishStudies.11644. ISSN 1308-2140. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2022.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ 37, 39, 41 ve 43. hükümetler
- ^ Bunlardan bazıları şunlardır: Anadolu Gençlik Derneği AGD, Millî Gazete, TV5, Saadet Partisi, Anadolu Gençlik Dergisi, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi ESAM, İslam Toplumu Millî Görüş, Evrensel Hâfızlar Derneği, İlim Kültür ve Eğitim Vakfı, Şuurlu Öğretmenler Derneği, Teknik Elemanlar Derneği, Esnaf ve Sanatkârlar Derneği, Cansuyu Yardım Derneği, Evrensel Sevgi ve Kardeşlik Derneği, Hukuki Araştırmalar Derneği, NSW Millî Görüş, Müzik ve Sinema Derneği.
- ^ Millet İttifakı protokolüne göre cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçtaroğlu'nun seçilmesi durumundan ittifaktaki diğer 5 partinin genel başkanı cumhurbaşkanı yardımcısı olacaktı. Bu sebeple Temel Karamollaoğlu seçim kampanyasında kendisinden "Cumhurbaşkanı Yardımcısı Adayı" olarak bahsetmiştir.
- ^ Seçilen vekiller Mesut Doğan, Şerafettin Kılıç, Mehmet Atmaca, Necmettin Çalışkan, Birol Aydın, Mustafa Kaya, Bülent Kaya, Mahmut Arıkan, Hasan Bitmez ve Mehmet Karaman'dır.
- ^ Seçilen vekiller Abdulkadir Karaduman ve Cihangir İslam'dır. Cihangir İslam daha sonra Saadet Partisinden istifa ederek Cumhuriyet Halk Partisine katıldı.
- ^ a b c İstanbul Büyükşehir Belediyesinin sonuçları seçim iptal edildiği için dahil edilmemiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2022.
- ^ a b Ömer BAYKAL; Ömer ÇAHA. "Milli Görüş Hareketinin Kuruluşu: Türk Siyasetinde Milli Nizam Partisi Deneyimi". DergiPark. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2016.
- ^ a b c d "'Milli Görüş Hareketi'nin üçüncü siyasi partisi Refah Partisi işte böyle kapatıldı". Milli Gazete. 16 Ocak 2017. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
- ^ "Refah Partisi de aynı gerekçelerle kapatıldı". 15 Nisan 2008. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
- ^ "Milli Gazete". Milli Gazete. 11 Temmuz 2019. 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
- ^ "Erdoğan: Gömleği kaç kez çıkardık". Haber7. 20 Temmuz 2007. 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
- ^ "AKP'nin eli bu kez Saadet Partisi'ne uzandı: 'Milli Görüş gömleği' şimdi kıymete bindi!". birgun.net. 6 Ekim 2017. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
- ^ Muhammed Kaygın (26 Ekim 2019). "'Milletin yüzünü Yeniden Refah ile güldüreceğiz'". www.aa.com.tr. 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
- ^ "Necmettin Erbakan'ın Millî Gazete demeci". 18 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2010.
- ^ "Milli Görüş Vakfı kuruldu… Karamollaoğlu ve Kutan kurucular arasında". Independent Türkçe. 14 Şubat 2020. 19 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023.
- ^ "Saadet Partisinden 10 vekil CHP listesinden Meclise giriyor". 15 Mayıs 2023. 14 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023.
- ^ "31 MART YEREL SEÇİMLERİ AÇIKLAMASI | Yeniden Refah Partisi". yenidenrefahpartisi.org.tr. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2023.
- ^ "CHP-MSP koalisyonu ve CHP-Saadet seçim işbirliği". Milli Gazete. 11 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023.
| MNP, MSP, RP ve SAADET lideri |
| |
|---|---|---|
| Başbakanlık | ||
| Ailesi |
| |
| Ayrıca bakınız | ||