9 ãdüy˚X¯«s¡ |ü]Dj·T+

` bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏Tä &ÉT

#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç. Á|üX¯ï\T:

Ä sêeT#·+Á<äT˝≤ ø±fi¯óflø£&^ç ‘êqT ø£q´<ÛësêuÀôdqT 1. á bÕ≥ <˚ìï >∑T]+∫
ø±+‘·˝≤ q\T>∑T]˙ »q≈£L&ÉT <ÛësêuÀd” sTT#ÓÃqT ‘Ó*j·TCÒdTü qÔ ï~?
‘ÓsN¡ s¡rdæ‘˚ lsêeTT˝≤ p∫ <˚$ ‘êqTbıŒ+¬>qT 2. d”‘êsêeTT\ ø£˝≤´D+ Ç|üŒ{Ïø°
eT+>∑fi≤dü÷Á‘·eTTà\÷ sêeT#·+Á<äT\÷ y˚&TÉ ø£‘√ eTqsêh+˝À yÓu’ eÑÛ +>± mø£ÿ&É
qe⁄«#·÷ lsêeT#·+Á<äT\÷ ‘êqT d”‘· yÓT&É >∑fqº… T »s¡T>∑T‘·T+~?
ÄDÏeTT‘·´|ü⁄ ‘·\+Áu≤\÷ ÄsêeT#·+Á<ä÷\÷ y˚&TÉ ø£‘√ 3. ªø£ ˝ ≤´D+μ˝À bÕ{Ï + #˚
qe⁄«#·÷ lsêeT#·+Á<ä÷\÷ ‘êqT d”‘· •s¡dTü q uÀôdqT dü+Á|ü<ëj·÷\ >∑T]+∫ MT≈£î
∫{Ïø¬ q Áy˚\÷ |ü≥÷ºø=ì d”‘‘· √ lsêeTT\÷ ‘Ó*dæq dü+>∑‘T· \T #Ó|Œü +&ç.
yÓy’ êVæ≤ø£|⁄ü y˚~ø£≈î£ #·qT<Ó+∫ <˚$‘√ >∑÷s¡TÃ+&ÓqT 4. ªø£ ˝ ≤´D≤ìøÏ μ ` |ü s ê´j· T
dü|bÔü Õ<äeTT\|ü&É÷ ‘=øÏÿ+∫ ns¡T+<Û‹ä ì #·÷|æ+∫Ø |ü<ë\T #Ó|Œü +&ç.
` Åd\Ô” sêe÷j·TD|ü⁄ bÕ≥\T (sê|òTü e ø£˝≤´D+)

bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ / H˚|<ü ´ä∏ +

|üse¡ T•e⁄DÏí Äsê~Û+#˚yêfi¯fl+‘ê ˇø£fÒ eT‘·eTì, ≈£î\, C≤‹, es¡,Z es¡í uÛ<Ò ë\ ø£r‘·yTÓ qÆ düeT düe÷»
kÕú|qü ≈£î ø£èwæ#d˚ qæ eTVü‰‘·Tà&ÉT ãdüyX˚ «¯ s¡T&ÉT. ªø±sTTø£y(˚ y˚T) ø¬ ˝’ ≤düμ (ÁX¯eT Jeqy˚T ÁX‚w)ü̃ eTì #ê{Ïq
#Ó‘’ q· ´eT÷]Ô. Ç‘·&TÉ ø£sêí≥ø£˝Àì Væ≤+>∑Tfi‚X«¯ s¡ uÛ≤>∑yê{Ï nH˚ nÁ>∑V‰ü s¡+˝À e÷<ë+ã, e÷~sêE <ä+|ü‘T· \≈£î
1160˝À »ìà+#ê&ÉT. e÷<ë+ã k˛<äsT¡ &ÉT ã\<˚e⁄&ÉT ø£fi≤´Dø£≥ø£sê»sTTq _»®\T&ç <ä>sZ∑ ¡ ø√XÊ~Ûø±].
ã\<˚e⁄&ÉT ‘·q ≈£L‘·Ts¡T >∑+>±+ãqT ãdüyX˚ «¯ s¡T&çø∫Ï Ã $yêVü≤+ »]|æ+#ê&ÉT. ÄHê{Ï $yêVü≤ dü+düÿ è‹ì
‘Ó*j·TCÒjT· &É+ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .

96 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒ+¡ ~«|ü<ä Á|üÁøÏjT· ≈£î #Ó+~+~. ø±yê´ìï
~«|ü<ä #Û+· <ädTü ‡˝À sêùdÔ <ëìï ~«|ü<ä ø±e´+ n+{≤s¡T.
á bÕsƒ+¡ ªãdüe|ü⁄sêD+μ Á|ü<eä∏ ÷XÊ«dü+˝Àì~.

$<ë´s¡T\ú ≈£î dü÷#·q\T

 bÕsƒ+¡ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝Àì Á|üy•˚ ø£ #·<eä +&ç. bÕsƒ+¡ ˝Àì $wüj÷· ìï }Væ≤+#·+&ç.
 bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç. ns¡+ú ø±ì |ü<ë\≈£î øÏ+<ä ^‘·\T ^j·T+&ç.
 yê{Ï nsêú\qT ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À >±ì ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ>±ì ‘Ó\T‡ø√+&ç.

ø£$ |ü]#·jT· +

<˚oj·T dü+Á|ü<ëj·T+˝À s¡#·q\T #˚dæq yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï ø£$ bÕ\Tÿ]øÏ

k˛eTHê<∏Tä &ÉT. ãdüe|ü⁄sêD+ s¡∫+∫ ãdüyX˚ «¯ s¡Tì #·]Á‘·qT |ü⁄sêD+>± ì]à+∫,
~«|ü<≈ä î£ ø±e´ >ös¡yêìï ø£*–+∫q XËe’ ø£$, zs¡T>∑\T¢ düMTbÕq >∑\ bÕ\≈£î]Ô
(bÕ\≈£î]øÏ / bÕ\Tÿ]øÏ) k˛eTq »qàdü\ú +. ‘·*¢ Á•j·÷<˚$, ‘·+Á&ç $wüßsí ê$T<˚e⁄&ÉT.
k˛eTq Ms¡e÷ùV≤X¯«sê#ês¡´Áe‘·T&ÉT.
(1160`1240) ãdüyX˚ «¯ s¡TìMT<ä n#·+#·\ uÛøÑ ÔÏ $XÊ«kÕ\qT ô|+#·Tø=ì, Ä eTVü‰‘·Tàì J$‘·+,
(}Vü‰∫Á‘·+) uÀ<Ûqä \ Ä<Ûës¡+>± nH˚ø£ s¡#q· \T #˚XÊ&ÉT. ãdüe |ü⁄sêDeTT, nqTuÛeÑ kÕs¡eTT,
ãdüy√<ëVü≤s¡DeTT, eècÕ~Û|ü X¯‘ø· e£ TT, #·‘T· sπ «<äkÕs¡eTT, #ÓqïeT\T¢ d”deü TT\T,
|ü+&ç‘êsê<Û´ä #·]Á‘·eTT yÓTT<ä˝q’… $ k˛eTq ø£è‘·T\T. s¡>&∑ ,É >∑<´ä , |ü+#·ø+£ , nwüøº +£ ,
~«|ü<,ä X¯‘ø· +£ , yÓTTˆˆ kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏjT· \≈£î áj·Tq Ä<äT´&ÉT. dü+düÿ è‘·+, ‘·$Tfi¯,
ø£qï&É, eTsê؃ uÛ≤cÕ |ü<ë\qT j·T<∏#˚ ÷ >¤ ± ‘·q s¡#q· ˝À ñ|üj÷Ó –+∫q ãVüQuÛ≤cÕ
ø√$<äT&ÉT. ‘Ó\T>∑T˝À eTDÏÁ|üyêfi¯X*’Ë ì yê&çq ‘=*ø£$.

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 97

 Á|üy•˚ ø£
uÛ≤s¡rj·T dü+Á|ü<ëj·T+˝À $yêVü‰ìøÏ $X‚wyü TÓ qÆ ÁbÕ<Ûëq´+ ñ+~. BìøÏ ø£˝≤´D+
nì eTs=ø£ù|s¡T. n+fÒ X¯óuÛøÑ s£ y¡ TÓ +Æ ~ nì ns¡+ú . Ç~ eT‘ê\qT, ø±˝≤\qT, bÕ\≈£î\qT
nqTdü]+∫ $$<Ûä s¡÷bÕ\qT dü+‘·]+#·T≈£î+~. $yêVü≤ã+<Û+ä øπ e\+ Ç<äs› T¡ eTqTwüß\qT
ø£*ù|~ e÷Á‘·y˚T ø±<äT, ¬s+&ÉT e+XÊ\qT Á|üuÛ≤$‘·+#˚dü÷Ô ‘·s¡‘·sê\qT ‘·]+|üCÒùd
dü+Á|ü<ëj·T+.
|ü<eä T÷&√ X¯‘êã›+˝À, Ms¡Xe’Ë eT‘·+ $X‚wü Á|ü#ês¡+˝À ñqï|ü
&ÉT ø£˝≤´D XÀuÛÑ
m{≤¢ ñ+&˚<√ á bÕsƒ+¡ <ë«sê Á>∑V≤æ <ë›+.

eTø£s¡ ‘√s¡DeTT\T eTDÏ ‘√s¡DeTT\T

eTT≈£îs¡ ‘√s¡DeTT\T eTTqT>∑≥"º ãì∫
ªªø£\j·T+>∑ M<∏Tä \">∑d÷ü ]Ô j·T\T≈£î"
&Ó\$T eTTø±Ô|\üò +ãT\ ÁeTT>∑TZ *&ÉT"&ÉT
s¡+&ÉT uÛ≈Ñ î£ \Ô " _\Te⁄+&ÉT MT s¬ <äTs¡T
y=+&ÉT! y˚>e∑ T ‘√&ç ‘Ó+&ÉT ‘Ó+&ÉqT#·T
ì≥e#·TÃqj·T´\ ø¬ <äTs¡T e#·TÃ#·TqT
q≥e#·TÃqj·T´\ ø£]ú ÁyÓTT≈£îÿ#·TqT
j·T$s¡fi¯ qe´ |ü⁄cÕŒ+»\T *∫Ã
Á|ü$eT\ <Û÷ä |ü B|ü+ãT˝§q]Ã
j·TeTàVü‰‘·Tà\≈£î kÕcÕº+>∑T&Ó’ j·Tø£å
DeTà $uÛ÷Ñ ‹ M&É´eTTà \]Œ+∫
ø√˝≤≥eTTqT u≤Á‘· >=+&ç¢ ù|]DÏjT· T"
>π [ø£ CÀø£jT· T ©\ q{Ï+|ü"
u≤j·Tø£ ªª#ê+>∑T! uÛfiÑ ≤μμ j·TqT X¯ã›
e÷j·T‹ Hêø£d+ü ã+~ |òTü ÷]í\¢

98 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 q*πs– y˚DT MD≤ yê<ä´ $‘·‘T·
\T*j·TT#·T ©\‘√ H=ø£ÿ≥ ÁyÓ÷j·T
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
Hêq+<ä ^‘·+ãT \–Z+#·Tyês¡T—
|üPì X¯+ø£s^¡ ‘·eTT\T yê&ÉT yês¡T— ♦ á ~«|ü<qä T #·~yês¡T ø£<ë! B+{À¢ $qkı+|ü⁄>± ñqï
|ü<ë\T @$?
»‹ ^‘·eTT\ MT<ä" »|üŒ≥ *&ÉT#·T
q‹X¯jT· •euÛøÑ ÔÏ Hê&Ó&TÉ yês¡T— ♦ ªª$uÛ÷Ñ ‹M&É´eTTà\]Œ+∫μμ nì ñ+~ø£<ë! Bì uÛ≤e+
@$T{Ï?
Hê~ |ü⁄sê‘·HêbÕ~‘· düT‘Ô T· \T
♦ ãdüyX˚ «¯ s¡Tì ô|+&çø¢ Ï @j˚T qè‘ê´\T #˚XÊs¡T? @j˚T
y˚<ës¡eú TT\T >±">∑ $e]+#·Tyês¡T—
dü+^‘· |ü]ø£sê\T ñ|üj÷Ó –+#ês¡T? Bìïã{Ϻ Hê{Ï
HÓiÏ •eeTs¡T\Tq >∑TiÏ˝ìÒ y˚&ÿÉ
$yêVü‰\˝À dü+^‘·, qè‘ê´\≈£î >∑\ ÁbÕ<Ûëq´+
qiÏeTTiÏ $Tqï+~ j·÷&Ó&TÉ yês¡T—
e÷{≤¢&+É &ç.
ÁyÓTTøÏÿ •yêq+<äeTTq" <äeTTà eTi∫
ìø£ÿ|ü⁄ düTKeTTq ìÁ~+#·T yês¡T

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 99

 II

ìœ\ e÷ùV≤X¯«s¡ ìø£s+¡ ãTì≥T¢

düTK©\" >=\Te⁄qï#√ ãdüej·T´
j·TbÕŒ<ä»\eTT\ q_Ûw≈æ î£ "Ô &É>T∑ #·T
H=|æŒ ~yê´+ãs¡ j·TT>∑à+ãT kÕ‹
uÛdÑ ‘æ +· |ü⁄ HÓi|üP‘· |ü\T#·>±" ã÷dæ
H=dü\" Á~|ü⁄+Á&É yÓTTô|Œdü">∑ <Û]ä +∫
eTÚ[" ÁãkÕ<ä düTeT+ãT\T <äTiÏ$T
b˛\">∑ s¡TÁ<ëø£å uÛ÷Ñ wü\T <ë*Ã
kÕs¡yTÓ Æ *+>∑|kü ÕsTT‘·+uHÓ&TÉ
ù|s¡qT >∑\TZ ø£sêƒ s¡+ãT >∑{ºÏ
j·÷q+<ä u≤wüŒ+ãT \\T>∑T\T yêi
y˚TqT s√e÷+#· dü$Tà[‘·yTÓ Æ ‘·qs¡
uÛøÑ ÔÏ X¯è+>±s¡yT˚ s¡Œ&É" C≤i>=qï
uÛøÑ ÔÏ ø£fi≤s¡|í ⁄ü ãdüej·T´" p∫
ªªsTT{Ϻ <Ûqä T´"&É HÍ<äTH˚ sTT|ü
μμ &ÉqT#·T
<ä≥Tº"&ÉT ã\<˚e <ä+&ÉHêj·T≈£î&ÉT Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
‘·q ≈£L"‘·T" >±$T˙»q‹\ø£+ãT ♦ ãdüy˚X¯«s¡TDÏí $yêVü‰ìøÏ m˝≤
qqT|üeT X¯è+>±s¡eq~Û >∑+>±+ã" n\+ø£]+#ês¡T? Ç˝≤ m+<äT≈£î #˚dæ
<√&Ó∫Ô Ãj·T≥¢ uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î ÁyÓTTøÏÿ+∫ ñ+{≤s¡T?
j˚T&Ô̊s¡ X¯óuÛ#Ñ w˚ ºü ˝…<Tä s¡Tø=q+>∑ ♦ n\+ø£sD¡ \≈£î dü+düÿ è‹øÏ >∑\ dü+ã+<Û+ä
•euÛøÑ Ô£ eì‘·\T ùddü\T dü\¢ @$T{Ï?
•e ã\+ã>∑*Z +∫q eTTVüAs¡eÔ TTq ♦ ã\<˚e⁄&ÉT ãdüeDÏí #·÷dæ ‘·q J$‘·+
<Ûqä ´yÓT+Æ <äì m+<äT≈£î uÛ≤$+∫ ñ+{≤&ÉT?
y˚<√ø£Ô •e<Ûsä à¡ $~Û ãdüeìøÏ
♦ $yêVü≤+ #˚j·T&ÜìøÏ e<ÛäTe⁄
>±~* düT‘·" u…+&ç¢ >±$+#Ó q+‘·...
‘·*¢<ä+Á&ÉT\T es¡T&ÉT m˝≤ ñ+&Ü\ì
ø√s¡Tø=+{≤s¡T? m+<äT≈£î?

100 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 kÕsê+X¯+
ãdüyX˚ «¯ s¡T&ÉT ô|+&çø¢ Ï n+^ø£]+#·>±H˚ ã\<˚e <ä+&ÉHêj·T≈£î&ÉT |ü≥Dº eT+‘ê eTø£s‘¡ √s¡D≤\T, eTDÏ‘√s¡D≤\T,
eT˝…|¢ Pü \ ‘√s¡D≤\T ø£f+ºÒ <äT≈£î ÄC≤„|+æ #ê&ÉT. ªªM<∏Tä \+‘ê ø£d÷ü ]Ô ‘√ n*øÏ eTT>∑T\Z T ô|≥º+&ç. uÛ≈Ñ î£ \Ô +<ä]˙ |æ\e+&ç.
ãdüyX˚ «¯ s¡Tì rdüTø=ì s¡+&çμμ nì #Ó|Pü ,Ô »+>∑eT<˚es¡\+<ä]˙ |ü⁄cÕŒ+»\T\‘√ <Û÷ä |üBbÕ\‘√ ÄVü‰«ì+∫, kÕcÕº+>∑
qeTkÕÿsê\T #˚d,æ $uÛ÷Ñ ‹ j·TTø£yÔ TÓ qÆ ‘ê+ã÷˝≤\qT düeT]Œ+#ê&ÉT.
Ä dü+<äs“¡ +¤ >± ø√˝≤≥+, ãVüQs¡÷|ü⁄\T, >=+&ç,¢ ù|]DÏ, øπ [ø£ yÓTT<ä˝q’… qè‘ê´\T #˚d÷ü ,Ô ª#Ûê+>∑T uÛfiÑ ≤!μ nH˚
X¯u≤›\T Äø±XÊqï+fÒ $<Û+ä >± e÷s√à>∑T‘·T+&É>±, y˚DTe⁄, MD≤yê<ä´‘·+Á‘·T\˙ï yÓ÷>∑T‘·T+&É>± ø=+<äsT¡ Äq+<ä
^‘·T\T bÕ&Üs¡T— X¯+ø£sT¡ ì düT‹Ô +#ês¡T eT]ø=+<äsT¡ — Ä »‘·T\≈£î ^‘ê\≈£î nqT>∑TD+>± #·|Œü ≥T¢ ø=&É÷Ô n‹X¯sTT+∫q
•euÛøÑ ‘ÔÏ √ Ç+ø=+<äsT¡ q]Ô+#ês¡T— ÁbÕNqø±\+ qT+&û |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&çï düT‹Ô +#˚ $<ÛëHêìï ø=+<äsT¡ $e]+#ês¡T—
nbÕs¡yTÓ qÆ •euÛøÑ ÔÏ bÕs¡eX¯´+‘√ eT] ø=+<äsT¡ ñ‘ê‡Vü≤+‘√ >∑+‘·T˝ÒXÊs¡T— Ç+ø± ø=+‘·eT+~ •yêq+<ä+˝À ©qyÓTÆ
düTKìÁ<ä˝À eTTì–b˛j·÷s¡T.
Ä $<Û+ä >± »+>∑eTj·T´\+‘ê dü+‘·Twüß˝º j ’… T· T+&É>± yê] bÕ<ä»\+‘√ n_Ûw≈æ î£ &Ô q’Ó ãdüyX˚ «¯ s¡T&ÉT ~e´yÓTqÆ
eÁkÕÔ\qT <Û]ä +∫, uÛkÑ Õàìï ì+&ÉT>± n\eTTø=ì, qT<äT≥ $uÛ÷Ñ ‹πsK\T <Û]ä +∫, yê] |üPC≤|ü⁄cÕŒ\qT dæ>˝∑ À
‘·Ts¡TeTTø=ì, s¡TÁ<ëø£eå ÷\\T y˚dTü ø=ì, *+>∑|kü ÕsTT‘·eTH˚ K&ÜZìï q&ÉTeTT≈£î ø£≥Tºø=ì, Äq+<äu≤cÕŒ\Tsê\>±,
s√e÷+∫‘·yTÓ qÆ X¯Øs¡+‘√, uÛøÑ ÔÏ kÂ+<äs´¡ + ñ{Ï|º &ü TÉ ‘·T+&É>± e#êÃ&ÉT.
ãdüyX˚ «¯ s¡Tì #·÷dæ ã\<˚e⁄&ÉT ‘·q J$‘·+ <Ûqä ´yÓT+Æ <äì nqT≈£îHêï&ÉT. kÂ+<äs´¡ e‹, ÁX‚wßü s˜ ê˝…q’ ‘·q ≈£L‘·Ts¡T
>∑+>±+ãqT |æ*|æ+#ê&ÉT. uÛ≈Ñ î£ \Ô +<ä]ø° yÓTTøÏÿ+∫, •e uÛ≈Ñ î£ sÔ ê+Á&É+‘ê nø£‘å \· T #·\T¢‘÷· +&É>± •eã\+ n‹X¯sTT+∫q
eTTVüAsêÔq y˚<√ø£+Ô >± •e<Ûsä êàqïqTdü]+∫ Á|æjT· yÓTqÆ ‘·q ≈£L‘·Ts¡TqT ãdüyX˚ «¯ s¡Tì øÏ∫à ô|+&ç¢ >±$+#ê&ÉT.

#·<eä +&ç ` ‘Ó\TdüTø√+&ç

1) $uÛ÷Ñ ‹ M&É´eTT : M&É´eTT n+fÒ $&çj·T+ ˝Ò<ë ‘ê+ã÷\+. Ms¡XË’yê#ês¡+˝À $uÛÑ÷‹‘√ ø£*|æ
‘ê+ã÷\+ Ç∫à »+>∑eT<˚es¡\qT, >∑Ts¡Te⁄\qT, |”sêƒ ~Û|‘ü T· \qT ÄVü‰«ì+#˚≥|ü
&ÉT
düeT]Œ+#˚~ $uÛ÷Ñ ‹ M&É´+. ‘Ó\ì¢ eg+˝À $uÛ÷Ñ ‹‘√bÕ≥T ‘·eT\bÕ≈£î\T, eø£ÿ\T,
Ks¡÷s® |¡ +ü &ÉT¢ ô|{Ϻ ÇkÕÔsT¡ .
2) ù|]DÏ : j·TT<ä∆ düqï<äT\∆ qT #˚jT· &ÜìøÏ, Ms¡uøÑÛ ìÔÏ Á|üø{£ +Ï #·&ÜìøÏ |ü⁄s¡Twüß\T #˚ùd Ms¡Hê≥´+.
3) >=+&ç¢ : ÇB ø√˝≤≥+ e+{Ï<.˚ qs¡≈Ô î£ \T eè‘êÔø±s¡+˝À ì\ã&ç ‘êfi¯ \j·÷qT>∑TD+>±
qè‘·´+ #˚kÕÔsT¡ .
4) bÕÁ‘· : s¡øs£ ø¡ ±\ y˚cÕ\T <Û]ä +∫ Á|ü<]ä Ù+#˚ Ä≥.
5) πø[ø£ : ÇB ˇø£ Hê≥´ $X‚w+ü .
6) »‹ : dü+^‘· qè‘ê´˝À¢ \j·÷qT>∑TDyÓTqÆ dü«s¡ $Hê´dü+.

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 101

 Ç$ #˚jT· +&ç

I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. ô|[fly˚&TÉ ø£˝À bÕ{Ï+#˚ dü+Á|ü<ëj·÷\T @y˚T+ ñ+{≤sTT? ‘Ó\|ü+&ç.
2. á bÕsƒêìï sê>∑+‘√, uÛ≤e+‘√ #·<eä +&ç.
3. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·<eä +&ç. <ëì øÏ+<ä Ç∫Ãq Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç...
#·. düTs¡es¡ |üP»´! |üP»´>∑TDXÀ_Û‘!· XÀ_Û‘s· ÷¡ |ü! s¡÷|ü$
düTŒ¤s‘¡ s· o¡ \! o\>∑TD|ü⁄+>∑e! |ü⁄+>∑edü‘Ô· «! dü‘«· dü+
Vü≤s¡ |üsy¡ ê<ä! yê<äuj ÑÛ T· e]®‘· bÕ|ü$#ês¡#ês¡! á
X¯«s¡deü T ˙yÓ~≈£îÿ ` ãdüyê! ãdüyê! ãdüyê! eècÕ~ÛbÕ!
Á|üXï¯ \T :
n) k˛eTHê<∏øä $£ s¡∫+∫q á |ü<´ä + ªeT≈£î{≤μ qïqTdü]+∫ @ X¯‘ø· +£ ˝À~ ‘Ó\Œ+&ç.
Ä) á |ü<´ä + #Û+· <ädTü ‡qT >∑eTì+∫, @ eè‘·yÔ ÷Ó >∑T]Ô+#·+&ç.
Ç) á |ü<´ä +˝Àì n\+ø±s¡yT˚ ~? m˝≤ #Ó|Œü >∑\s¡T?
á) á |ü<´ä + <ë«sê ø£$ me]ì düT‹Ô düTHÔ êï&ÉT?
4. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) k˛eTHê<∏Tä ì >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
Ä) ªªÇ{Ϻ <Ûqä T´&É HÍ<äTH˚ sTT|ü
μμ&Éì mes¡T, me]‘√, @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À nHêïs√ yê´U≤´ì+#·+&ç.
Ç) ãdüyX˚ «¯ s¡Tì ô|+&ç¢ dü+<äs“¡ +¤ >± ø£$ ù|s=ÿqï Ä≥bÕ≥\T @$?
á) bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± Hê{Ï dü+düÿ è‹, dü+Á|ü<ëj·÷\ >∑T]+∫ @y˚T$T ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T?

II. e´ø°øÔ s£ D¡ ` düè»Hê‘·àø£‘·

1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) n\+ø±s¡+ n{≤¢ ñ+&É{≤ìøÏ ø±s¡D≤˝Ò$?
Ä) H˚{Ï $yêVü‰˝À¢ e<Û÷ä es¡T\ n\+ø£sD¡ ˝…˝≤ ñ+{≤jÓ÷ sêj·T+&ç.
Ç) ãdüyX˚ «¯ s¡Tì >∑T]+∫ sêj·T+&ç.

102 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

 2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î |ü<d˚ æ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) á bÕsƒ+¡ kÕsê+XÊìï MT e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) ÁbÕNq ø±yê´\≈£î dü+ã+~Û+∫q bÕsƒê\T #·<eä &É+e\¢ ø£*>π Á|üj÷Ó »Hê\qT $e]+#·+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX+¯ dæd÷ü Ô sêj·T+&ç.
n) ~«|ü<ä s¡÷|ü+˝Àì á bÕsƒ´¡ uÛ≤>±ìï >π j·T+>± >±ì, e#·q ø£$‘·>± >±ì eT\#·+&ç.
Ä) Hê{Ï‘√ b˛*ùd,Ô H˚{Ï $yêVü≤|ü⁄y˚&TÉ ø£˝À¢ e∫Ãq e÷s¡TŒ\T @$T{Ï? M{Ï >∑T]+∫ $eTs¡ÙHê‘·àø£+>±
MT ùdïVæ≤‘·TìøÏ ˇø£ ˝ÒK sêj·T+&ç.

III. uÛ≤cÕ+XÊ\T

|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ e÷≥\T dü+<äsꓤqïqTdü]+∫ m˝≤ ñ|üj÷Ó –+#ês√ Á>∑V≤æ +∫, Ç+ø=ø£ yêø£´+ sêj·T+&ç.
n) ‘√&Ó#Ô T· à : sê<Ûä ‘·q ùdïVæ≤‘·Tsê*¬ø<äTsπ – ‘√&Ó∫Ô Ã+~.
Ä) n\T>∑T\Tyês¡T : d”‘· <ä÷s¡yTÓ qÆ |ü
&ÉT sêeTT&ÉT ø£˙ïs¡T n\T>∑T\T yês¡>± @&ÜÃ&ÉT.
Ç) s√e÷+∫‘·+ : ‘êHÓ+‘·>±H√ n_Ûe÷ì+#˚ >∑Ts¡Te⁄>±s¡T Vü≤sƒê‘·T>Ô ± ø£ì|æ+#·>±H˚ •ej·T´
y˚TqT Äq+<ä+‘√ s√e÷+∫‘·yTÓ +Æ ~.
á) <Ûsä à¡ $~Û : <Ûsä à¡ $~ÛqqTdü]+∫ ø±sê´\T ìs¡«Væ≤+#·&+É dü+düÿ è‹˝À ˇø£ uÛ≤>∑+.
2. ì|òTü +≥Te⁄ kÕj·T+‘√ øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
n) n]ú :
Ä) |òTü ÷]í\T¢ :
Ç) eTT≈£îs¡eTT :
3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î düe÷Hêsêú\ì#˚à eT] s¬ +&ÉT |ü<ë\qT ‘Ó*|æ, yê{Ï‘√ ˇø=ÿø£ÿ yêø£´+ sêj·T+&ç.
n) ≈£sêƒ s¡eTT :
Ä) ìø£ÿeTT :
Ç) $‘·‹ :
4. øÏ+~ |ü<ë\˝À Á|üøè£ ‘·T˝Òy√, $ø£è‘·T˝Òy√ >∑T]Ô+∫, dü+ã+~Û‘· |ü<ë\qT m<äTs¬ <äTs¡T>± sêj·T+&ç.
|ü⁄wŒü eTT ã–‹ nj·T´ dæ+>±s¡eTT
düTKeTT X¯è+>±s¡eTT Äs¡´ uÛøÑ ÔÏ
|ü⁄e⁄« düTø£eTT

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 103

 yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
1. øÏ+~ U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.
$dü+~Û dü+~Û|<ü +ä dü+~Ûù|s¡T
n) Ä G eTVü‰‘·Tà\T R
Ä) G R |ü⁄sê‘·HêbÕ~‘·
Ç) y˚<ä G ñø£eÔ TT R
á) R ô|+&ç>¢ ±$+#Ó
ñ) G R |ü\T#·>±"ã÷dæ
2. MT bÕsƒê´+X¯+˝Àì øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) <ä«+<ä« düe÷dü+ Ä) dü+uÛ≤eq |üPs¡«|ü<ä ø£sà¡ <Ûës¡jT· düe÷dü+
Ç) dü|MÔü T ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+
3. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç.
n) z sêC≤! ˙ j·TX¯Xï +Á~ø£\T ~>∑+‘ê\≈£î yê´|æ+#êsTT.
Ä) nC≤„Hê+<Ûøä ±s¡+˝À ≈£Ls√Ã≈£î+&Ü $C≤„qM<∏Tä ˝À¢ $Vü≤]+#ê*.
4. øÏ+~ bÕ<ë\qT, yê{Ï >∑D $uÛ»Ñ qqT |ü]o*+#·+&ç. @+ >∑eTì+#ês√ #Ó|Œü +&ç.
q\ s¡ uÛÑ Vü≤
I I II UI U U I I UI
• n $s¡fi¯ qe´ |ü⁄ cÕŒ+»\T *∫Ã
q\ s¡ uÛÑ Vü≤
II I I U I U UI I UI
Á|ü$eT\ <Û÷ä |ü B |ü+ãT ˝§ q]Ã
‘· ‘· ‘· Vü≤
U U I U U I UU I UI
• Hê q+<ä ^‘·+ãT \–Z+#·T yês¡T

s¡ dü\ dü\ Vü≤

U I U II UI I I U I U I
• |üPì X¯+ ø£s¡ ^‘· eTT\T yê&ÉT yês¡T

Á|ü‹ bÕ<ä+˝ÀqT yÓTT<ä≥ eT÷&ÉT Ç+Á<ä>D∑ ≤\T ˇø£ dü÷s¡´>∑D+ e#êÃsTT ø£<ë!
Á|ü‹ |ü<´ä +˝À s¬ +&ÉT bÕ<ë\THêïsTT ø£<ë!
Ç˝≤ s¬ +&ÉT bÕ<ë\Tqï |ü<ë´H˚ï ~«|ü<ä n+{≤s¡T. Ç~ C≤‹ |ü<´ä +.
104 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
 5. Á|üdTü ‘Ô · bÕsƒ+¡ ~«|ü<sä ÷¡ |ü+˝À ñ+~ ø£<ë! á bÕsƒ+¡ ˝Àì @yÓH’ ê s¬ +&ÉT bÕ<ë\≈£î >∑D$uÛ»Ñ q #˚jT· +&ç
~«|ü<ä \ø£Då ≤\‘√ b˛\Ã+&ç.

uÛ≤cÕø±s¡´ø£˝≤bÕ\T / ÁbÕC…≈î£ º |üì

♦ ~«|ü<ä s¡÷|ü+˝À ñqï @yÓH’ ê s¡#q· \T / |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì ø=+‘· uÛ≤>±ìï ùdø£]+#·+&ç. <ëìï sêdæ #·~$
$ì|æ+#·+&ç. (ñ<눈 düTuÛÁÑ <ë ø£˝≤´D+, s¡e÷|ü]Dj·T+, |ü˝≤ï{Ï Ms¡#]· Á‘·, s¡+>∑Hê<∏ä sêe÷j·TD+
yÓTT<ä˝q’… $).

#·<eä +&ç ` ‘Ó\TdüTø√+&ç

~«|ü<ä \ø£Då + :
* ~«|ü<ä C≤‹|ü<´ä +
♦ Ç+<äT˝À Á|ü‹ |ü<´ä +˝À s¬ +&ÉT bÕ<ë\T+{≤sTT.
♦ Á|ü‹bÕ<ä+˝À es¡d> ü ± eT÷&ÉT Ç+Á<ä>D∑ ≤\T, ˇø£ dü÷s¡´>∑D+ ñ+{≤sTT.
♦ eT÷&Ée >∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£s å +¡ j·T‹. j·T‹˝Òì #√≥ ÁbÕdüjT· ‹ #Ó\T¢‘T· +~.
♦ ÁbÕdü ìj·TeT+ ñ+≥T+~.

* ÁbÕdüìj·TeT+ ˝Òì ~«|ü<qä T eT+»Ø~«|ü<ä n+{≤s¡T.

* ~«|ü<ä Á|üÁøÏjT· ˝À s¡#q· #˚dqæ yês¡T : bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏Tä &ÉT, >√qãT<ë∆s¬ &ç,¶ >ös¡q, lHê<∏Tä &ÉT,
‘êfi¯flbÕø£ ‹eTàø£ÿ, ‘êfi¯flbÕø£ ∫qïqï, ‘·]>=+&É yÓ+>∑e÷+ã yÓTT<ä˝q’… yês¡T.

XÊ+‹‘·T\´ ‘·b˛Hêdæ,Ô q dü+‘√cÕ‘·Œs¡+ düTK+

dü÷øÏÔ q ‘·ècÕíj÷· ' |üs√yê´~Û', q #· <Ûsä √à <äj÷· düeT'
` Äs¡´<Ûsä à¡
XÊ+‘·+ e+{Ï ‘·|dü Tü ‡, dü+‘√wü+ ø£+fÒ düTK+,
ø√]ø£qT $T+∫q yê´~Û, <äjT· qT uÀ*q <Ûsä à¡ +
˝Àø£+˝À ˝Òe⁄.

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 105