Sale Deed
Sale Deed
1
nqdku xkG;kps [kjsnhi=
[kjsnhi= ‘kgj----------------------------e/khy isB------fl- l-
ua-----------------------------o isB--------------e/khy fl-l-
ua------------------;k feGdrhe/khy------------------------------;k
bekjrhe/khy nqdku xkGk ua----------------------- ;k O;kikjh
xkG;kps j- :----------------------@------¼-----------QDr½ brD;k
fdaerhps] R;kps cktkjewY; j-:-------------------@-----
¼--------------QDr½
fodzh daz--------------------------nj---------------------@&izfr
pkSjl ehVj
vkt fnukad--------------------okj--------------------rs fno’kh
[kkyhyizek.ks >kys-
fygwu ?ks.kkj & Jh----------------------------------
o;---------o”ksZ] O;olk;---------------
jk-----------------------------------------
;kalh
fygwu ns.kkj-------------------------------cWad rQsZ
ekU;rkizkIr vf/kdkj
Jh------------------------------------
o;-----------o”ksZ] O;olk;------------
jk---------------------------------------------
ekU;rk ns.kkj &
Jh----------------------------------------------
o;-----------o”ksZ] O;olk;-------------------
jk-------------------------------------
‘kgj---------------isV---------------fl-l-ua------------------------o
isB------------fl-l-ua------------------------;k
feGdrhe/khy----------------------;k bekjrhe/khy vIij xzkÅaM
¶yksvjojhy nqdku xkGk ua--------------] ;kaps
{ks=QG--------------------pkS- eh- Eg.ktap------------------pkS
QqV] ;kaph prq%lhek &
iwosZl & -----------------
if’pesl & --------------------
nf{k.ksl & ----------------------
mRrjsl & --------------------------
;ke/khy ykbZV fQVhax] ykbZV ehVj o ykbZV dusD’kups
fMikWf>V o lnj xkG;kl vl.kk&;k loZ dkWeu gDdkalghr]
xkG;krhy vktferhl vl.kkjs QfuZpj] QfuZpj fQVhax] ,vj
daMh’kuj ;klg-
;s.ksizek.ks oj o.kZu dsysyh feGdr ¼;kiq<s ;k feGdrhpk
mYys[k lnjhy feGdr vlk lks;hlkBh dsyk vkgs-½ gh ekU;rk
ns.kkj ;kaP;k ekydhph gksrh- ekU;rk ns.kkj ;kauh fygwu ns.kkj
Eg.kts-----------------------------cWad----------------‘kgj
‘kk[kk ;kapsdMwu dtZ ?ksÅu lnjhy feGdr rkj.k fnyh gksrh-
ekU;rk ns.kkj ;kapsdMwu dtkZph loZ Fkdhr jDde fygwu
ns.kkj ;kauk fnyh xsyh ukgh Eg.kwu fygwu ns.kj cWadsus fn
lsD;qfjVk;ls’ku vWaUM fjdULVªD;ku vkWQ Qk;ukU’khvy
vlsV~l vWaUM~ ,uQkslZesaV vkWQ lsD;qfjVh baVjsLV
vWDV] 2002 vkf.k fn lsD;qfjVh baVjsLV ¼,uQkslZesaV½ :Yl]
2002 e/khy rjrqnhuqlkj lnjhy feGdr ekU;rk ns.kkj ;kapsdMwu
rkC;kr ?ksryh o vktferhl lnjhy feGdr fygwu ns.kkj ;kaps rkC;kr
vkgs- lnjhy feGdr lnj dk;|kP;k rjrqnhuqlkj vko’;d vl.kkjh tkghj
uksVhlgh izfl/n dsyh- fygwu ns.kkj ;kaP;k tkghj vkokgukuqlkj
fygwu ?ks.kkj ;kauh R;kaP;k xjtsiksVh lnjhy feGdr [kjsnh ?
ks.;kps fuf’pr dsyk- fygwu ns.kkj cWadsps--------------------------
O;oLFkkid ;kapscjkscj ;kauk fygwu ns.kkj cWadsP;k orhus lnj
[kjsnh O;ogkj dj.;kpk iw.kZ vf/kdkj vkgs- ;k [kjsnh O;ogkjus
lnjhy feGdrhpk [kjsnhO;ogkj ,dw.k j-:------------------
@&¼---------------------QDr½ [kjsnh fdaerhl fuf’pr >kyk-
;k [kjsnhi=kus fygwu ns.kkj ;kauk fygwu ?
ks.kkj ;kapsdMwu ;k [kjsnh O;ogkjkiksVh oj ueqn dsysyk ,dw.k
ekscnyk j-:---------------@&¼j-:-------------------½ ;kiwohZp
feGkyk vkgs- fygwu ?ks.kkj ;ksp cWad [kkR;krwu fygwu ns.kkj
;kauh lnj ,dw.k ekscnY;kph jDde oxZ d:u ?ksryh vkgs-
v’kk izdkjs fygwu ns.kkj ;kauk fygwu ?ks.kkj ;kapsdMwu
lnj ekscnY;kph laiw.kZ j-:---------------------
@&¼j- :--------------------------gtkj½ feGkyh o ikoyh] Hkj.;kcÌy
rdzkj ukgh- vkrk fygwu ns.kkj ;kauk [kjsnh O;ogkjkpk iw.kZ
ekscnyk feGkyk vlwu fygwu ns.kkj ;kauk fygwu ?
ks.kkj ;kapsdMwu dks.krsgh ;s.ks ckdh ukgh- feGkysY;k jdespk
Li”V mYys[k ;k [kjsnhi=kr dsysyk vlY;kus R;kph osxGh ikorh
ns.;kph xjt ukgh-
fygwu ns.kkj ;kauh ;k [kjsnhi=kr oj o.kZu dsysyh lnjhy
feGdr iw.kZ ekydh gDdkus fygwu ?ks.kkj ;kl gLrkrjhr dsyh
vkgs- fygwu ns.kkj ;kauh lnj feGdrhpk rkck ekydh gDdkus
fygwu ?ks.kkj ;kl vkt ;k [kjsnhi=kus fnyk vkgs- vkrk fygwu ?
ks.kkj lnj feGdrhps iw.kZ ekyd >kys vlwu R;kpk okij]
foYgsokV R;kauh oa’kijaijsus ethZuq:I dj.ksph vkgs- lnj
feGdrhps loZ ljdkjh] fueljdkjh dj vktiklwu iq<s rqEgh Hkj.;kps
vkgsr- lnjhy feGdrhps vkti;Zarps loZ uxj ifj”knsps dj] dkWeu
pktsZl ekU;rk ns.kkj ;kauh Hkjys vlwu rj rs Fkdhr vk<GY;kl rh
Fkdhr jDde ekU;rk ns.kkj ;kauh lRoj Hkj.ksph vkgs o R;kph
rks’khl fygwu ?ks.kkj ;kauk ns.;kph ukgh- ;k nLrkP;k
jftLVsª’kupk laiw.kZ [kpZ] mnk- LVWai M;wVh] jftLVsª’ku
pktsZl rlsp uxjifj”kn dj o brj [kpZ fygwu ?ks.kkj ;kauh dsysyk
vkgs-
;k [kjsnh O;ogkjkl ekU;rk ns.kkj ;kaph iw.kZ ekU;rk o
laerh vkgs- ;k nLrk}kjs ekU;rk ns.kkj vls Li”Vi.ks ekU; o dcwy
djrkr dh] gk nLr d:u ns.;kpk iw.kZ vf/kdkj fygwu ns.kkj ;kauk
vlwu ;k nLrkP;k vk/kkjs fygwu ?ks.kkj iw.kZi.ks ekyd >kysys
vkgsr o lnjhy feGdrhe/;s ekU;rk ns.kj ;kapk dks.krkgh gDd ok
fgrlaca/k mjysyk ukgh] Hkfo”;kr lnjhy feGdrhP;k Vk;Vylaca/kh
okn fuekZ.k >kY;kl R;kps fujkdj.k fygwu ns.kkj R;kaps
[kpkZus rs nwj d:u nsrhy- lnj feGdr ekU;rk ns.kkj
Jh---------------------------------;kauh es------------rQsZ izksizk-
Jh---------------------------------
jk----------------------------;kapsdMwu rk------------------------jksth
jftLVMZ [kjsnh[krkus [kjsnh dsysyh vlwu lnjps [kjsnh[kr ek- lc
jftLVªkj] --------------‘kgj ;kaps dpsjhr v ua-------------us
rk-------------------------------jksth uksanfoysys vkgs- ;k O;ogkjkl
MsOGyij es---------------------------------rQsZ izksizk
Jh------------------;kauh ekU;rk fnysyh vlwu lnjpk ys[k ;k
[kjsnhi=kl tksMyk vkgs- ;k [kjsnhi=kP;k vk/kkjs fygwu ?
ks.kkj ;kauh R;kaps uko ekyd o dCtsnkj lnjh flVh lOgsZ o
E;qfulhiy jsdkWMZ lnjh ykmu ?ks.;kps vkgs- R;klkBh
dkj.kijRos vko’;d rs loZ lgdk;Z o iwrZrk osGpsosGh fygwu
ns.kkj o ekU;rk ns.kkj ;kauh d:u ns.;kps vkgs-
;s.ksizek.ks [kjsnhi= fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?ks.kkj ;kl
d:u fnys vlwu R;kl ekU;rk ns.kkj ;kaph iw.kZ ekU;rk vkgs-
LFkG
fnukad
--------------------------
fygwu ?ks.kkj
------------------------
---
lk{khnkj fygwu ns.kkj
------------------------ ------------------
----------
¼ ½
-------------------------- ekU;rk
ns.kkj
¼ ½
2
[kqY;k tkxsps [kjsnhi=
[kjsnhi=]--------------------iksLV-------------------rk-
ft-----------------;sFkhy------------------;k [kqY;k tkxsps] vkt
fn---------------] okj-------------------------rs fno’kh]
cktkjewY; : @&
ljdkjh ewY; : @&
fygwu ?ks.kkj & 1½ Jh---------------------------------
o;--------------o”ksZ] O;olk;-----------
jk----------------------------------
2½ Jh---------------------------------
o;--------------o”ksZ] O;olk;-----------
jk----------------------------------
;kalh]
fygwu ns.kkj & Jh----------------------------
o;----------------o”ksZ] O;olk;------------
jk-----------------------------------------------
ojhyiSdh fygwu ns.kkj fygwu ?ks.kkj ;kalh dkj.ks [kjsnhi=
fygwu nsrks rs [kkyhyizek.ks &
1½ feGdrhps o.kZu &
------------------------] iksLV------------------]rk-
ft---------------------;sFkhy flVh lOgsZ
ua---------------------;kpk jsOgsU;q lOgsZ
ua-------------------] ;kaps ,dw.k {ks=QG-----------
gsDVj ---------------------gk laiw.kZ fgLlk] ;klh prq
%lhek &
iwosZl & -----------------
nf{k.ksl & ------------------
mRrjsl & ------------------
if’pesl & -------------------
gh fcu’ksrh [kqyh tkxk] R;krhy rnaxHkwr
oLrawlfgr]¼;kiq<s ;k feGdrhpk mYys[k lks;hlkBh
lnjhy feGdr vlk dsyk vkgs-½ ;kl vl.kk&;k loZ
ofgokVhP;k o brj gDdkalfgr vlysyh feGdr-
2½ oj o.kZu dsysyh lnjhy feGdr gh fygwu ns.kkj ;kaph
LodekbZr o Lolaikfnr] [kjsnh ekydhph o
dCtsofgokVhph v’kh feGdr vkgs- fygwu ns.kkj ;kauh
lnjhy feGdr Jh-------------------------;kapsdMwu
fn-----------------------jksth jftLVªjMZ [kjsnhi=kus
[kjsnh dsyh gksrh- R;kuarj vktrkxk;r fygwu
ns.kkj ;kapk lnjhy feGdrhe/;s ekydh gDd o R;kizek.ks
dCts ofgokV v[kaMi.ks vkgs-
lnjhy feGdr gh fygwu ns.kkj gs fodzh dj.kkj vlY;kus o
rh lnjhy feGdr fygwu ?ks.kkj gs [kjsnh dj.;kl bPNqd
vlY;kus mHk;rkae/;s lnj [kjsnhO;ogkjkckcr ppkZ
>kyh o lnjhy feGdr ,dw.k j-:--------------------------
@&¼j-:------------------½brD;k fdaerh; fygwu ?
ks.kkj ;kauh [kjsnh dj.;kps Bjys- R;kpk ekscnyk o
Hkj.kk [kkyh rif’kykr fnY;kizek.ks uewn dsyk vkgs-
3½ ekscnyk &
;k [kjsnh O;ogkjkpk ekscnyk Eg.kwu lnjhy feGdrhckcr
fygwu ns.kkj ;kauk fygwu ?ks.kkj ;kapsdMwu
jDde :Ik;s------------------------@&¼j-:--------------------
½vktv[ksj osGksosGh feGkyh vkgs-
;s.ksizek.ks fygwu ns.kkj ;kauk ;k [kjsnh[krkiksVh
ekscnyk Eg.kwu fygwu ?ks.kkj ;kapsdMwu ,dw.k
j- :--------------@&¼j- :----------------½feGkyh o ikoyh]
R;kcÌy rdzkj ukgh- feGkysY;k ekscnY;kpk Li”V
mYys[k ;k nLrkae/;s vlY;kus R;kph osxGh ikorh
fnysyh ukgh- vkrk ;k [kjsnhO;ogkjkiksVh fygwu
ns.kkj ;kauk fygwu ;kapsdMwu dkghgh jDde ;s.ks
ckdh ukgh-
4½ ekydh o dCtk &
;k [kjsnhi=kps nLrkus fygwu ?ks.kkj gs iw.kZ ekyd
>kys vkgsr- ;kiwohZp fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?
ks.kkj ;kauk lnjhy fedrhpk rkck fnysyk vkgs- vkt ;k
[kjsnhO;ogkjkps vk/kkjs fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?
ks.kkj ;kauk lnjhy feGdrhpk dCtk ekydh fDdkus dk;e
dsyk vkgs- fygwu ?ks.kkj ;kauh lnjhy feGdr fygwu
ns.kkj ;kapsdMwu ,d=kr o la;qDrjhR;k leku ekydh
fg’’;kus Eg.kts izR;sdh 1@2 fg’’;kus [kjsnh ?ksrysyh
vkgs- vkrk lnjhy feGdrhps iw.kZ ekyd fygwu ?ks.kkj
gs leku Eg.kts izR;sdh 1@2 fg’’;kus >kys vlwu lnjhy
feGdrhpk miHkksx ok foYgsokV fygwu ?ks.kkj ;kauh
oa’kijaijsus R;kaps ethZuq:i dj.;kpk vkgs- vkrk lnjhy
feGdrhoj fygwu ns.kkj ;kapk dks.krkgh gDd ok
fgrlaca/k jkfgysyk ukgh-
5½ geh &
;k [kjsnhi=kus fygwu ns.kkj fygwu ?ks.kkj ;kalh v’kh
Li”V geh nsr vkgs dh] lnj [kjsnhi= d:u ns.;kpk iw.kZ
vf.kdkj fygwu ns.kkj ;kauk vlwu lnjhy feGdrhps
Vk;Vy fuosZ/k o futks[kehps vkgs- lnjhy feGdr gh
fjDoh>h’ku] vWDoh>h’ku] ljdkjh izdj.k] dksVZizdj.k
;kpk fo”k; ukgh- lnjhy feGdrhoj vU; dks.kR;kgh
O;fDrpk] laLFkspk fgrlaca/k vFkok ckstk
ukgh- ;nkdnkfpr lnj feGdrhps Vk;Vy laca/kh Hkfo”;kr
dks.krkgh okn fuekZ.k >kyk rj R;kps fujkdj.k eh ek>s
inj[kpkZus d:u nsbZu o R;kph rks’khl rqEhkal ykxw
ns.kkj ukgh- lnjhy feGdrhps vkti;Zarps loZ fcu’ksrhdj
o brj dj eh Hkjys vlwu lnjhy feGdrhckcr vkti;Zar
dks.krhgh ;s.ksckdh jDde fu?kkY;kl rh eh osGpsosGh
Hk:u nsbZu-
6½ lnjhy feGdrhps ek>scjkscj >kysys fn---------------------
ps vLly [kjsnhi= rlsp] lnjhy feGdrhps laca/khph vko’;d
rh brj loZ dkxni=s eh rqEgkal fnysyh vkgsr-
lnjhy feGdr rcnhy dj.ksckcr eh ;kiwohZ dks.kklgh
dlysgh ys[kh ok rksaMh vk’oklu fnysys ukgh-
7½ oj dye 1 e/;s o.kZu dsysyh [kjsnhfeGdr
gh--------------------uxjikfydk gÌhrhy
lsDVj-----------------------e/;s ;sr vkgs- lnj feGdr [kqyh
tkxk vleu lnj feGdrhph uksan----------------------------
uxjikfydk jsdkWMZlnjh vkti;Zar >kysyh ukgh-
R;keqGs lnj feGdr [kqyh tkxk vlysckcr----------
uxjikfydsdMwu lsDVj nk[kyk o vlslesaV nk[kyk
feGw ‘kdr ukgh- o R;keqGs vlk nk[kyk tksMrk ;sr
ukgh-
8½ ;k [kjsnhi=kP;k vk/kkjs rqEgh rqeps uko ekyd o
dCtsnkj lnjh flVh lOgsZ o vU; eqydh jsdkWMZlnjh
ykowu ?ks.;kps vkgs- R;kckcr dkj.kijRos eh vko’;d rs
lgdk;Z] tckc] vWfQMsfOgV oxSjs osGpsosGh d:u
nsbZu-
;s.ksizek.ks gs [kjsnhi= eh rqEgkal vktjksth d:u fnys-
LFkG &
fnukad &
------------------
--------
fygwu ?ks.kkj
------------------
----------
fygwu ns.kkj
rQsZ eq[kR;kj
Jh----------------------------------
lk{khnkj &
1-----------------------------------------
¼ ½
2-----------------------------------------
¼ ½
3
ladqykps [kjsnhi=
ladqykps [kq”k[kjsnhi= j- :------------------------
@&¼:Ik;s------------------QDr½ :i;kps] cktkjewY;]
j-:----------------]’kgj----------------------]isB-----------------]rk-
ft---------------------;sFkhy fl l
ua---------------------;ke/khy------------------------vikVZesaV ;k
bekjrhe/khy ¶yWV ua----------] ;k ¶yWV feGdrhps]
rkjh[k---------------------jksth
-------------------------------------x`gfuekZ.k laLFkk
e;kZ-------------‘kgj
ftpk uksan.kh dzekad---------@--------------@-----------
@------------
----------------------lu----------------------fn----------------us
uksan vlysyh frps fu;ksftr lHkkln
Jh---------------------------------------
o;--------------o”ksZ] O;olk;--------------
jk-----------------------------------------
fygwu ?ks.kkj
-------------------x`gfuekZ.k laLFkk e;kZ---------------
ftpk uksan.kh dzekad---------@--------------@-----------
@------------
----------------------lu----------------------fn----------------us
uksan vlysyh frps fu;ksftr lHkkln
Jh---------------------------------------
o;--------------o”ksZ] O;olk;--------------
jk-----------------------------------------
fygwu ns.kkj
eh ojhyiSdh fygwu ns.kkj] fygwu ?ks.kkj ;kalh dkj.ks
[kq”k[kjsnhi= fygwu nsrs rs [kkyhyizek.ks &
1- ‘kgj-------------------]isB-------------------]rk-
ft---------------------;sFkhy]---------uxjifj”kn
gnn~hrhy] ;sFkhy fl l uacj-------------;ke/;s----------
vikVZesaV ukokph o ------------lgdkjh x`gfuekZ.k
laLFkk e;kZ-----------;k bekjrhrhy----------etY;kojhy
¶yWV ua-----------];kps ,dw.k {ks=--------------pkSjl
ehVj] ;kr rhu :e] ‘kkSpdwi] ckFk:e] ,d ckYduh] feGdrhl
oht ehVj dusD’ku o uGik.kh dusD’ku] ftps lfoLrj o.kZu
ifjf’k”B c e/;s dsysys vkgs o ftpk mYys[k iq<s lks;hlkBh
lnjhy feGdr vlk dsyk vkgs-
2- lnjhy feGdr fygwu ns.kkj ;kaP;k dqVaqfc;kaP;k ekydhph
vlwu R;kapsrQsZ Jh-----------------------------;kauh rh
fodflr dsyh vkgs- ;kckcr Eg.kts lnjhy feGdrhe/;s dsysY;k
cka/kdkekckcr fygwu ns.kkj ;kauh--------------
uxjifj”kn ;kapsdMwu js[kkadu vkjk[kMk R;kaps tkod i=
dzekad--------------------fnukad-----------------vUo;s eatwj
d:u ?ksryk vkgs-
3- fygwu ns.kkj ;kapsrQsZ
Jh--------------------------------;kauh lnjhy feGdrhe/;s eatwj
vkjk[kM;kizek.ks bekjrhps cka/kdke dsys
vkgs- ;kckcr------------------uxjifj”kn ;kapsdMwu fygwu
ns.kkj ;kauk i=@vkns’k---------------@--------@-------
@-------] fnukad----------------------;kauh lnj eatwj
vkjk[kM;kizek.ks o LisflfQds’kUlizek.ks dsys vkgs-
4- lnjhy feGdr gh fygwu ns.kkj ;kauk rcnhy djko;kph
vlY;kus o fygwu ?ks.kkj ;kauk lnjhy feGdr [kjsnh
djko;koh vlY;kus mHk;i{kkr ppkZ gksowu [kjsnhpk
O;ogkj jDde :Ik;s-------------------
@&¼:Ik;s--------------------------QDr½brD;k jdesl fuf’pr
>kyk- R;kuqlkj fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?ks.kkj ;kauk
fnukad---------------jksth jftLVj lkBs[k res- nq¸;e
fuca/kd------------ua--------;kapsdMs d:u fnys vkgs R;kpk
jftLVj ua-----------------------vlk vkgs- lnj lkBs[krkps
osGh fygwu ?ks.kkj ;kauh fygwu ns.kkj ;kauk ¶yWV
fdaerhP;k vWMOgkUliksVh
jDde :Ik;s-----------------------@&
¼:i;s--------------------------------QDr½brdh jDde [kkyhy
rif’kykizek.ks fnyh- lnj ¶yWVP;k laiw.kZ
[kjsnhfdaerhP;k jdespk Hkj.kk [kkyhyizekk.ks &
v- ua rif’ky jDde :-
1- fnukad-----------------P;k lkBs[krkus--------------
cWad fy-] ‘kk[kk--------------------- ;k cWadspk psd
dz----------------------------------------------
-------------@&
2- fnukad---------------------------jksthpk--------------
cWad fy-] ‘kk[k---------------------;k cWadspk psd
dz-----------------------------------------------
--------------@&
------------
--@&
,dw.k j-:
--------------@&
5- ojhy izek.ks ¶yWV feGdrhph laiw.kZ pkjsnh
jDde :i;s----------------@&fygwu ns.kkj ;kauk feGyh o
ikoyh- jdescÌy dks.krhgh rdzkj ukgh- fygwu ns.kkj ;kauk
lnj ekscnY;kph laiw.kZ jDde feGkyh vkgs- lnj
[kjsnhO;ogkjkP;k ekscnY;kiksVh vFkok lnjhy [kjsnh
feGdrhP;kckcrps vU; pktsZliksVh fygwu ns.kkj ;kauk
fygwu ?ks.kkj ;kapsdMwu vkrk dks.krhgh jDde ;s.ks
ckdh ukgh-
6- vkt ;k [kjsnhi=kus fygwu ns.kkj ;kauh [kjsnh feGdrhpk
Eg.kts--------------
vikVZesaVe/khy----------------------------etY;kojhy
¶yWV ua----------------pk ,suftulh rkck fnyk vkgs-
R;kpizek.ks ¶yWV feGdrhrhy loZ gDd lks;h lqfo/kkalg
R;kpizek.ks vikVZesaV o lkslk;Vhe/khy dkWeu iWlst]
Vsjsl]ftuk] ykWch o vU; loZ lkebZd lqfo’kke/;s vl.kkjs
vfoHkDr gDd o vf/kdkj vkt jksth fygwu ?ks.kkj ;kauk
ekydh gDdkus fnys vkgsr- R;kpizek.ks lnj ¶yWV
feGdrhe/;s fygwu ns.kkj ;kauk ts ts ekydh gDd rlsp brj
rnkuq”kafxd gDd iwohZP;k [kjsnhi=kus izkIr >kys
vkgsr rs rs loZ gDd ;k [kjsnhi=kus fygwu ?ks.kkj ;kauk
fnysys vkgsr-
vkrk fygwu ?ks.kkj gs lnj ¶yWV feGdrhps ;k dk;e
[kq”k[kjsnhi=kus ekyd >kys vlwu lnj feGdrhoj fygwu
ns.kkj ;kapk vxj R;kaps okyhokjlkapk dks.kR;kgh izdkjs
dlykgh gDd ok fgrlaca/k jkfgysyk ukgh- vktiklwu iq<s
fygwu ?ks.kkj ;kauh lnj ¶yWV feGdrhpk miHkksx
ekydh gDdkus iq=ikS=knh oa’kijaijsus fujarji.ks ?
ks.kspk vkgs vxj ethZuq:i lnj ¶yWV feGdrhph O;oLFkk
yko.ksph vkgs-
7- ;k [kjsnhi=kkus fygwu ns.kkj vls ?kksf”kr o vk’okflr
djrkr dh] fygwu ns.kkj ;kapk lnjhy feGdrhoj iw.kZ ekydh
gDd vlwu lnjhy feGdr o lnjhy [kjsnh feGdr ;koj vU;
dks.kR;kgh =;LFk O;fDrpk dks.krkgh gDd] ckstk vxj
fgrlaca/k ukgh- lnjhy [kjsnhi= fygwu ?ks.kkj ;kaps
ukokoj d:u ns.;kpk iw.kZ vf/kdkj fygwu ns.kkj ;kauk
vkgs- lnjhy feGdrhoj dsysY;k cka/kdkekckcrph dkxni=s]
mnk- eatwj vkjk[kMk] cka/kdke izkjaHkizek.ki=]
HkksxoVkizek.ki=] ;kaP;k izfr fygwu ns.kkj ;kauh
fygwu ?ks.kkj ;kauk fnysY;k vkgsr-
8- fygwu ns.kkj ;kauh lnj ¶yWV feGdrhps vkti;Zarps loZ
ljdjh] fueljdkjh dj] uxjikfydk dj] pktsZl] ,e ,l bZ ch
pktsZl bR;knh vnk dsysys vkgsr- lnjgw feGdrhr vl.kkjs
oht dusD’ku gs fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ;kauh fygwu ?
ks.kkj ;kauk R;kaps ukokoj gLrkarjhr d:u ns.ksps vkgs-
fygwu ns.kkj ;kaP;k oht dusD’kupk xzkgd
uacj---------------------------vlk vkgs- ;kal fygwu
ns.kkj ;kaph dks.krhgh gjdr ukgh- ;sFkwu iq<s fygwu ?
ks.kkj ;kauh lnjhy [kjsnh feGdrhckcrps loZ ljdkjh]
fueljdkjh dj] pktsZl ekyd Eg.kwu ns.ksps vkgsr-
9- fygwu ?ks.kkj ;kauh R;kaps uko ekyd o dCtsnkj Eg.kwu
flVh lOgsZ]-----------------‘kgj] ---------------------------
uxjifj”kn o vU;fBdk.kh ykowu ?ks.ksps vkgs- R;klkBh
vko’;d rs lgdk;Z fygwu ns.kkj djrhy ;kph laiw.kZ
tckcnkjh fygwu ns.kkj ;kaph jkghy-
10- ;k [kjsnhi=kP;k jftLVsª’kupk o LVWai M;qVhpk
laiw.kZ [kpZ fygwu ?ks.kkj ;kauh dsyk vkgs-
ifjf’k”B v
‘kgj---------------------] isB------------------] rk
ft----------------;sFkhy]--------------------uxjifj”kn
gnn~hrhy] ;sFkhy fl l uacj--------------------- ;ke/;s
vlysyh----------------vikVZesaV] gh bekjr ;kps ,dw.k {ks=
lqekjs-------------------------pkS- eh- ;kph prq%lhek &
iqosZl & ------------------
mRrjsl & -------------------
if’pesl & ---------------------
nf{k.ksl & ----------------------
ifjf’k”B c
oj o.kZu dsysY;k feGdrhoj vlysY;k--------------------lgdkjh
x`gfuekZ.k laLFkk e;kZfnr] -------------------;k vikVZesaV
e/khy---------------------etY;kojhy ¶yWV
dzekad----------;kapk ,dw.k fcYVvi ,fj;k-----------------pkS- eh-
fdaok-----------------pkSjl QwV ;klh prq%lhek [kkyhyizek.ks &
iqosZl & ------------------
mRrjsl & -------------------
if’pesl & ---------------------
nf{k.ksl & ----------------------
;s.ksizek.ks [kjsnhi= fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?
ks.kkj ;kauk d:u fnys-
LFkG ------------
----------------
fnukad fygwu
ns.kkj
¼lkS---------------------½
------------------
----------
fygwu ?ks.kkj
¼Jh-----------------------½
---------------------------------------------
¼ ½
----------------------------------------------
¼ ½
lk{khnkj
4
‘kaHkj o”kkZiwohZP;k bekjrhps vksujf’ki vikVZesaVlkBh
[kjsnhi=
‘kgj----------------------;sFkhy fl l
ua--------------------------------------;k feGdrhps rkjh[k--------
jksthps
fo-dz------------nj :i;s---------------------------izR;sdh pkS-
eh- tkxspk o izfr pkS- eh- cka/kdkekpk
es- nq¸;e fuca/kd lks]---------------------------------;kaps
dk;kZy;krhy
ljdkjh eqY; :i;s &
[kjsnhph fdaer :i;s &
Jh--------------------------------------------
o;-----------------o”ksZ] O;olk; &fcYMj @ MsOgyilZ]
jk-------------------------------------------------
fygwu ?ks.kkj
;kalh-------
Jh--------------------------------------------
o;-----------------o”ksZ] O;olk;--------------------
jk-------------------------------------------------
fygwu ns.kkj
vkf.k
1- lkS-----------------------------------------
o;--------------------o”ksZ] O;olk;------------
2- Jh-----------------------------------------
o;--------------------o”ksZ] O;olk;------------
3- Jh-----------------------------------------
o;--------------------o”ksZ] O;olk;------------
fr?ks jk--------------------------------------------------
laerh ns.kkj
eh ojhyiSdh fygwu ns.kkj fygwu ?ks.kkj ;kalh dkj.ks
[kq”k[kjsnhi= fygwu nsrks rs [kkyhyizek.ks &
1½ -------------------;sFkhy--------------------------;sFkhy fl l
ua--------------] ;kps {ks=-------------------------------
pkS- eh- ;kr vlysys foV] ekrh cka.kdkeke/khy ‘kaHkj
o”kkZiwohZph beY;klghr vlysyh feGdr ;klh prq
%lhek&
iwosZl & ------------------------
if’pesl & ------------------------
nf{k.ksl & ------------------------
mRrjsl & ------------------------
;s.ksizek.ks oj o.kZu dsysyh feGdr ¼;kiq<s lks;hlkBh
frpk mYys[k lnjhy feGdr vlk dsysyk vkgs-½ fygwu
ns.kkj ;kaps ofMyksikftZr ekydhph vkgs-
2½ lnjhy feGdr gh fygwu ns.kkj ;kauk rcnhy djko;koh
vlY;kus o fygwu ?ks.kkj ;kauk lnjhy feGdr [kjsnh
djko;kps vlY;kus mHk; i{kkae/;s lnjhy feGdrhpk
[kjsnhpk O;ogkj fuf’pr >kyk-
3½ lnjhy feGdrhps izLrqr [kjsnhi= >kY;kuarj fygwu ?
ks.kkj gs lnjhy feGdrhe/;s vksujf’ki rRokojhy
vikVZesaV bekjrhps cka/kdke dj.kkj vkgsr- ;kckcr
fygwu ?ks.kkj--------------------uxj ifj”knsdMwu
vkjk[kMk eatwj d:u ?ks.kkj vkgsr- ;kdkj.kklkBhp
fygwu ?ks.kkj lnjhy feGdr [kjsnh ?ksr vkgsr- fygwu
ns.kkj ;kauk lnj fu;ksthr bekjrhe/khy [kkyhy uewn
o.kZu dsysyh ¶yWV feGdr ekydh gDdkus ?ks.;kph
vkgs- ;kckcr fygwu ns.kkj o fygwu ?ks.kkj ;kapse/;s
[kkyh uewn dsY;kizek.ks [kjsnhi=kP;k vVh o ‘krhZ
fuf’pr >kY;k-
3- ekscnyk &
lnjht feGdrhP;k izLrqr [kjsnh O;ogkjkpk ekscnyk
Eg.kwu fygwu ?ks.kkj ;kauh fygwu ns.kkj ;kauk lnjhy
feGdrhe/;s fygwu ?ks.kkj dj.kkj vlysY;k vksujf’ki rRokojhy
vikVZesaVP;k bekjrhe/khy ikfdZaxojhy LVhYV
etY;kojhy----------------pkS- QwV brD;k lqij fcYVvi
{ks=QGkP;k ,dw.k---------------[kksY;kapk] o R;kyxr
vlysyk-------------------pkS- QwV fcYVvi {ks=QGkpk Vsjsl]
v’kk o.kZukpk jfgoklh ¶yWV ekydh gDdku rkC;kr ns.;kpk
vkgs- lnj ekscnY;kP;k ¶yWV feGdrhps o.kZu ;k [kjsnhi=kP;k
ifjf’k”B v e/;s dsys vkgs- fygwu ns.kkj ;kauk |ko;kP;k oj o.kZu
dsysY;k {ks=QGkP;k jfgoklh ¶yWV feGdrhP;k
{ks=QGkis{kk------pkS- QwV lqij fcYVvi tknk {ks=QGkpk
Lora= ekscnyk jDde :i;s -------------------@&fygwu ns.kkj fygwu
?ks.kkj ;kauk iq<s uewn dsY;kizek.ks ns.kkj vkgsr- fu;ksfte
bekjrhps vkj lh lh dke iw.kZ >kysuarj o R;kckcrph ys[kh lwpuk
fygwu ?ks.kkj ;kauh fygwu ns.kkj ;kauk fnY;kuarj ojhy jdesiSdh
jDde :i;s----------------@& fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?
ks.kkj ;kauk ns.;kps vkgsr- moZfjr jDde :i;s----------------@&
fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?ks.kkj ;kauk ojhy uewn ¶yWV
feGdrhpk rkck fLodkjrsosGh ns.kspk vkgs- v’kkizdkjs] fygwu ?
ks.kkj gs fygwu ns.kkj ;kauk ekscnY;kps
{ks=QG------------------lqij fcYVvi {ks=QG vkf.k Lora=
ekscnyk fLodk:u--------lqij fcYVvi {ks=QG vls ,dw.k-------------
pkS- QwV lqij fcYVvi {ks=QGkpk jfgoklh ¶yWV ekydh
gDdkus ns.;kpk vkgs- ;kckcr LVhYV etY;kpk cka/kdke
vkjk[kMk dh] T;ke/;s lnj ekscnY;kP;k ¶yWV feGdrhpk lekos’k
vkgs] rks vkjk[kMk ;k [kjsnhi=klkscr tksMyk vkgs- ;k cka/kdke
vkjk[kM;kizek.ksp cka/kdke vkjk[kMk fygwu ?
ks.kkj ;kauh-------------------uxjifj”knsdMwu eatwj d:u ?ks.;kpk
vkgs- ijarq] lnj udk’kk--------------ucjifj”knsdMs eatwjhl
fnysuarj R;kapsdMwu eatwjhl fnysY;k vkjk[kM;kr tj dkgh cny
lqpo.ksr vkyk rj R;kizek.ks vkjk[kM;kr cny dsyk tkbZy- ek=]
dks.kR;kgh ifjfLFkrhr izLrqr [kjsnhi=kr uewn dsysY;k o fygwu
ns.kkj ;kauk |ko;kP;k jghoklh ¶yWV feGdrh O;frfjDr brj fu;ksftr
cka/kho Hkkxkckcr vkjk[kMk fygwu ?ks.kkj ;kauk ikfgys rlk
r;kj o eatwj d:u ?ksrk ;sbZy- v’kkizdkjs] ;k [kjsnhi=kr uewn
dsysY;k o ekscnyk Eg.kwu fygwu ns.kkj ;kauk ekydh gDdkus
rkC;kr |ko;kP;k ¶yWV gk yky v{kjkus js[kkafdr dsysyk vkgs- ;k
¶yWV feGdrhe/;s fygwu ?ks.kj ;kauh dks.kR;k vWfeuhVht~
Eg.kts Qj’kk] jax] njokts o f[kMD;k ;kaP;k QzsUl] ykbZV o
okWVj fQVhaXt~] laMkl o ckFk:e e/khy Qj’kk oR;ke/khy
fQVhaXt~] njoktkps ykdwM] f[kMD;kaP;k Xyklpk izdkj
bR;knh ;k [kjsnhi=kP;k ifjf’k”B c e/;s uewn dsys vkgs- fygwu ?
ks.kkj ;kauh lnj ¶yWV feGdrhe/;s cka.kdke o
vWfeuhVht~ ;klkBh ykx.kkjs loZ eVsfj;y mPp o izFke
ntkZe/khy okij.;kps vkgs- ;kckcr osGksosGh rikl.kh dj.;kps
vf/kdkj fygwu ns.kkj ;kauk vkgsr- ;k ¶yWV feGdrhcjkscjp
fygwu ns.kkj ;kauk vU; ¶yWV /kkjdkaizek.ksp bekjrhe/khy loZ
dkWeu Hkkxkae/;s o vWfefuVht~e/;s gDd jkgrhy- lnj
ekscnY;kP;k ¶yWV feGdrhpk dCtk ekyd lnjh [kjsnhi=kaps
vk/kkjs fygwu ns.kkj ;kauk fygwu ?ks.kkj ;kauh vkt rkj[ksikleu
16 efgU;kaps vkr ns.;kpk vkgs- ;kckcr lnj [kjsnhi= >kY;kuarj
yodjkr yodj bekjr cka/kdkekpk vkjk[kMk eatwj d:u feGdrhpk
dCtk ns.;kckcr vkjk[kMk eatwj dj.;kckcrP;k dks.kR;kgh lcch
ykxw gks.kkj ukghr- ek=] uSlfxZd vkiRrheqGs Eg.kts Hkwdai]
Tokykeq[kh] iwj oxSjs xaHkhj uSlfxZd vkiRrh eqGs tj eqnrhr
vlk rkck fygwu ?ks.kkj fygwu ns.kkj ;kauk nsow ‘kdys ukghr rj
vlk dkyko/kh ojhy uewn 16 efgus dkyko/khckcr viokn jkghy- tj]
dks.kR;kgh ifjfLFkrhr lnj ekscnY;kpk ¶yWV fygwu ?ks.kkj
fygwu ns.kkj ;kauk eqnrhr Eg.kts vkt iklwu 16 efgU;kr nsow
‘kdys ukfgr] rj izR;{k ¶yWV feGdrhpk dCtk fygwu ns.kkj ;kauk
feGsi;Zar njegk jDde :i;s------------------------@& fygwu
ns.kkj ;kaP;k jfgokl dkj.kkaLro fygwu ?ks.kkj ;kauh fygwu
ns.kkj ;kauk ns.;kps vkgsr- tjh] ;k [kjsnhi=ke/;s oj uewn
dsY;kizek.ks uqdlku HkjikbZph rjrqn dsyh vlyh rjh] dks.kR;kgh
ifjfLFkrhr fygwu ?ks.kkj ;kauh fygwu ns.kkj ;kauk ;k
[kjsnhi=ke/;s o.kZu dsysY;k ¶yWV feGdrhpk dCtk [kjsnhi=kus
ns.;kpk vkgs- R;keqGs] lnj ¶yWV fegdr fygwu ?ks.kkj ;kauk
dks.kR;kgh ifjfLFkrhr vU; =;LFk O;Drhl fodrk ;s.kkj
ukgh- ;kckcr Lora= djkjukek fygwu ?ks.kkj ;kauh fygwu
ns.kkj ;kauk fygwu ?ks.kkj ;kaps uko lnjhy feGdrhP;k flVh
lOgsZ jsdkWMZlnjh lnj [kjsnhi=kP;k vk/kkjs ykxysuarj yxpsp
nql&;k fno’khp osxGk dks.krkgh ekscnyk u ekxrk ;k
[kjsnhi=ke/;s uewn dsysY;k o o.kZu dsysY;k ¶yWV feGdrhckcr
jftLVªkj dpsjhr uksanhr d:u ns.;kpk vkgs- ;k djkjukE;kpk loZ
jftLVsª’ku [kpZ fygwu ns.kkj Eg.kts ¶yWV feGdr [kjsnh ?ks.kkj
;kauh dj.kspk vkgs- rlsp] lnj ekscnY;kP;k ¶yWV feGdrhe/;s
fygwu ns.kkj ;kaps ukokoj Lora= ykbZV ehVj o dusD’ku fygwu
?ks.kkj ;kauh lnj ¶yWV feGdrhpk dCtk ns.;kiwohZp clowu
ns.ksps vkgs- lnj ekscnY;kckcr Lora= djkjukek vkt nksUgh
i{kkae/;s >kyk vlwu rks mHk; i{kkaoj ca/kudkjd vkgs-
4- [kjsnh feGdrhps gLrkarj.k &
[kjsnhi=ke/khy dye 1 e/;s o.kZu dsysY;k lnjhy
feGdrhpk ,suftulh dCtk ekydlnjh vkt ;k [kjsnhi=kus fygwu
ns.kkj ;kauh fygwu ?ks.kkj ;kauk fnyk vkgs- vkrk fygwu ?
ks.kkj gs lnjhy feGdrhps iw.kZ ekyd >kys vkgsr- oj uewn
dsY;kizek.ks fygwu ?ks.kkj lnjhy feGdrhe/;s ekyd Eg.kwu
bekjrhps cka/kdke d: ‘kdrhy-
5- ;k [kjsnhi=kP;k vk/kkjs fygwu ?ks.kj ;kaps uko ekyd o
dCtsnkj Eg.kwu flVh lOgsZ o E;qfufliy jsdkWMZlnjh
fygwu ?ks.kkj ykowu ?ksow ‘kdrhy- ;klkBh dkj.kijRos
fygwu ns.kkj R;kapk tckc @ uk gjdr nsrhy-
6- ;k [kjsnhi=kus fygwu ns.kkj fygwu ?ks.kkj ;kauk vls
vk’okflr djrkr dh] lnjhy feGdrhps iw.kZ ekyd fygwu
ns.kkj gsp vlwu lnj [kjsnhi= d:u ns.;kpk iw.kZ vf/kdkj
fygwu ns.kkj ;kauk vkgs- lnjhy feGdr fuosZ/k o
futks[kehph vlwu lnjhy feGdrhoj vU; dks.kR;kgh
O;Drhpk dks.krkgh gDd ok fgrlaca/k ukgh- vkt v[ksj
lnjhy feGdrhpk loZ E;qfufliy dj fygwu ns.kkj ;kauh
Hkjyk vlwu vktiklwu iq<s rks fygwu ?ks.kkj ;kauh
Hkj.kspk vkgs-
7- lnj [kjsnhi=kus fygwu ns.kkj ;kauk fygwu ?ks.kkj ;kauh
ekscnyk Eg.kwu Hkfo”;kr |ko;kP;k o oj o.kZu dsysY;k
fu;ksfte bekjrhrhy-----------------lqij fcYVvi- pkS- QwV
{ks=QGkP;k fuoklh ¶yWV feGdrhckcr ;k [kjsnhi=kpk
laiw.kZ [kpZ] LVWaEi M;qVh] uksan.kh Qh o brj
rnuq”kafxd [kpZ fygwu ?ks.kkj ;kauh dsyk vkgs- oj
o.kZu dsY;kizek.ks fygwu ns.kkj [kjsnh dj.kkj vl.kk&;k
tknk---------------pkS- QwV lqij fcYVvi {ks=QG gs lnj
[kjsnhi=ke/khy ekscnY;kpk Hkkx ulY;kus R;koj vkr
LVWaEi M;qVh ns.;kph xjt ulY;kus ;k [kjsnhi=kus
lnj---------------pkS- QwV lqij fcYVvi {ks=QGkoj
LVWaEi M;qVh fnysyh ukgh o rh LVWaEi
M;qVh ;kckcr Lora= djkjukek oj ueqn dsY;kizek.ks
djrsosGh ns.ksr ;s.kkj vkgs-
;s.ksizek.ks [kjsnhi= fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?
ks.kkj ;kaps ukokoj d:u fnys-
ifjf’k”B v
‘kgj-------------------------------;sFkhy fl l
ua--------------------] ;kaps {ks=-------------------------pkS- eh ;k
feGdrhe/khy fygwu ?ks.kkj [kpkZus dj.kkj vlysY;k fu;ksftr
vksujf’ki rRokojhy vikVZesV bekjrhps cka/kdkeke/khy
ikfdZaxojhy LVhYV etY;kojhy if’pe fn’ksdMhy o
cktwdMhy-------------------pkS-QwV brD;k lwij fcYVvi] nksu
csM:e] ,d gkWy] ,d fdpu] laMkl o ckFk:e brD;k [kksY;kapk]
ykbZV o ik.kh dusD’ku o fQVhaXt~ ;kl Lora=----------pkS-
QwV fcYV vi {ks=QGkps Vsjsl gk jfgoklh ¶yWV-
ifjf’k”B c
ri’khy (LIST OF SPECIFICATIONS)
1- vkj lh lh LVªDpj -----------------------------------
2- foV cka/kdke 1½ ckgsjhy ohV
cka/kdke-------------------------
2½ vkrhy ohV
cka/kdke--------------------------
3- njokT;kP;k pkSdVh 1½ eq[;
njoktk------------------------------------
2½ vkrhy
njokts---------------------------------
4- njokts ------------------------------------------
-------------
5- f[kMD;k ------------------------------------
-------------------
6- ykW¶Vl~ @ ekGs
-------------------------------------------------------
7- Qj’kk --------------------------------------
8- laMkl] ckFk:e VkbZYl
------------------------------------
9- Lo;aikd vksVk ------------------------------------
10- ik.;kps uG o fQVhaXt~
---------------------------------------
11- lWfuVjh ------------------------------------
------
12- bysDVªhd ikWabZaVl~ o fQVhaXt~
-------------------------------------------------
13- jax ------------------------------------------
------
LFkG
fnukad
1--------------------------
fygwu
ns.kkj
2--------------------------
fygwu ?
ks.kkj
lk{khnkj
1--------------------------------
2--------------------------------
5
‘ksrtehuhps [kjsnhi=
[kjsnhi=] ekSts------rQZ-------;sFkhy ‘ksrtehu lOgsZ
uacj-------------------] ;k feGdrhiSghps vkt fnukad---------------]
okj--------------] rs fno’kh
fygwu ?ks.kkj Jh------------------------------------------
o;----o”ksZ] O;olk;--------------------
jk-----------------------------------------
;kalh]
fygwu ns.kkj Jh------------------------------------------
o;----o”ksZ] O;olk;--------------------
jk-----------------------------------------
ekU;rk ns.kkj 1- Jh------------------------------------------
o;----o”ksZ] O;olk;--------------------
jk-----------------------------------------
2- Jh------------------------------------------
o;----o”ksZ] O;olk;--------------------
jk-----------------------------------------
3- Jh------------------------------------------
o;----o”ksZ] O;olk;--------------------
jk-----------------------------------------
1- [kjsnh feGdrhps o.kZu &
rqdMh o iksVrqdMh----------------------rk-
ft---------------------]ek- lc jftLVªkj lks-]
‘kgj-------------------dz------------;kaps gnn~hrhy]
rk-------‘kgj----------------;kaps gnn~hrhy
ekSts---------------;sFkhy ‘ksrfeGdr] R;kps o.kZu [kkyhyizek.ks
&
xV uacj------------------------;kaps ,dw.k {ks=QG--------------
gsDVj-----------vkj] vkdkj--------:i;s-------------iSls] ;ke/khy
fygwu ns.kkj ;kapk------------vk.ks------------------iS brdk
fgLlk] ;kps {ks=--------------gsDVj ----------------vkj] ;klh prq
%lhek &
iwosZl & ------------------------
if’pesl & ------------------------
nf{k.ksl & ------------------------
mRrjsl & ------------------------
;s.ksizek.ks o.kZu vlysyh ‘ksrfeGdr ¼;kiq<s ;k feGdrhpk
mYys[k lnjhy feGdr vlk dsyk vkgs½] gh fygwu ns.kkj ;kaph
LodekbZr dwGgDdkph feGdr vkgs-
2- lnjhy feGdr fygwu ns.kkj ;kauh fygwu ?ks.kkj ;kauk ;k
[kjsnhi=kiwohZ [kjsnh ns.;kps
fuf’pr dsys- ;kckcr fygwu ns.kkj o fygwu ?ks.kkj ;kapsr lnj
pkjsnh O;ogkjkckcr ppkZ >kyh- R;kuqlkj lnj
[kjsnhO;ogkjkpk ,dw.k ekscnyk j-:--------------------@& brdk
fuf’pr >kyk- lnjhy feGdrhckcrP;k lnj [kjsnh O;ogkjkckcr
lacaf/kr ‘kklfd; vWFkkWfjVhdMwu iwoZijokuxh ?ks.ks vko’;d
gksrs- R;kizek.ks fygwu ns.kkj ;kaps orhus fygwu ?ks.kkj ;kauh
lnj [kjsnh O;ogkjkckcr ek- mifoHkkxh; vf/kdkjh]---------‘kgj
mifoHkkx] ;kapsdMwu R;kapk vkns’k dz- dqGdk;nk@,l vkj----
@---] fnukad----------vUo;s vko’;d rh iwoZijokuxh feGoyh- lnj
vkns’kkph izr ;k [kjsnhi=klkscr tksMyh vkgs- ;k vkns’kkizek.ks
lnjhy feGdr fygwu ?ks.kkj ;kauk [kjsnh ns.;kph ijokkuxh fygwu
ns.kkj ;kauk izkIr >kysyh vkgs- lnjhy feGdrhoj es------lgdkjh
irlaLFkk ;kapk ckstk gksrk- lnjhy feGdrhojhy ckstk ulY;kps
izek.ki= lnj irlaLFksph lnj [kjsnh O;ogkjkl dks.krhgh gjdr ukgh-
lcc] vkrk fygwu ns.kkj ;kauk lnjhy feGdrhps [kjsnhi= fygwu ?
ks.kkj ;kauk d:u ns.;kpk iw.kZ gDd ok vf/kdkj izkIr >kyk vkgs-
R;kuqlkj lnj [kjsnhi= fygwu ns.kkj fygwu ?ks.kkj ;kaps ukokoj
djhr vkgsr-
3- ekscnyk &
;k [kjsnh O;ogkjkpk ekscnyk Eg.kwu fygwu ns.kkj ;kauh
fygwu ?ks.kkj ;kauk [kkyhyizek.k ekscnyk fnyk vkgs-
v-dz- rif’ky j-:
1 fnukad----------jksth jks[k Lo:ikr
-----------------@&
2 fnukad-----------jksth jks[k Lo:ikr
------------------@&
3 fygwu ns.kkj ;kaps orhus o R;kaps lqpusuqlkj
R;kapsdMs------------------cWad fy]
-----------------------;k cWadspk
fnukad---------------------jksthpk
---------------------@&
Mh Mh dz-------------------------
,dw.k ------------
---------@&
ojhy rif’kykizek.ks fygwu ns.kkj ;kauk fygwu ?
ks.kkj ;kapsdMwu ,dw.k j- :--------------@&
¼jDde :i;s-------------QDr½feGkys o ikoys] ekscnyk o
Hkj.;kckcr dks.krhgh rdzkj ukgh- vkrk fygwu ns.kkj ;kauk
fygwu ?ks.kkj ;kapsdMwu ekscnY;kiksVh ok lnj [kjsnh
O;ogkjkiksVh dks.krhgh ;s.ks ckdh ukgh-
4- ekydh o rkck &
;k [kjsnhi=kus lnjhy feGdrhpk ,suftulh dCtk @ rkck fygwu
ns.kkj ;kauh fygwu
?ks.kkj ;kauk ekyd lnjh vkt fnyk vkgs- vkrk lnjhy feGdrhps
laiq.kZ ekyd fygwu ?ks.kkj >kys vkgsr- fygwu ?ks.kkj ;kauh
lnjhy feGdrhpk miHkksx] okij] foYgsokV R;kaps ethZuq:i
oa’kijaijsus dj.kspk vkgs- vkrk lnjhy feGdrhe/;s fygwu
ns.kkj ;kapk dks.krkgh gDd ok fgrlaca/k mjysyk ukgh- lnjhy
feGdrhps jsdkWMZlnjh fygwu ?ks.kkj ;kauh R;kaps uko ekyd o
dCtsnkj lnjh ;k pkjsnhi=kP;k vk/kkjs ykowu ?ks.;kps vkgs- R;kl
fygwu ns.kkj osGpsosGh iw.kZ lgdk;Z djrhy-
5- geh &
;k [kjsnhi=kus fygwu ns.kkj v’kh geh nsrkr dh] lnjhy
feGdrhoj dks.kR;kgh =;LFk O;Drhpk gDd ok fgrlaca/k
ukgh- oj ueqn dsY;kizek.ks es--------------------lgdkjh
irlaLFkk ;k laLFkspkp ckstk lnjhy feGdrhoj gksrk o vU;
dks.kR;kgh laLFkspk ok O;Drhpk ckstk ok gDd uOgrk- ;k
pkjsnhi=kiwohZ lnj irlaLFkspk lnjhy feGdrhojhy ckstk
laiq”Vkr vkyk vlwu R;kckcr lnj laLFksus izek.ki= fnysys
vkgs- tj lnjhy feGdrhP;k Vk;Vyckcr dks.kR;kgh =;LFk
O;Drhpk o laLFkspk okn fuekZ.k >kyk rj R;kps fujkdj.k
fygwu ns.kkj R;kaps [kpkZus osGhp djrhy o R;kph
rksf’k”k fygwu ?ks.kkj ;kauk ykxwu ns.kkj ukghr-
6- laerh &
lnjhy feGdrhl jsOgsU;q jsdkWMZlnjh varxZr dks.krkgh
jLrk ukgh- ;krhy ekU;rk ns.kkj uacj 1 rs 3 fygwu ?
ks.kkj ;kauk lnjhy feGdrhe/;s ;s&tk dj.;klkBh ekU;rk ns.kkj
uacj 1 rs 3 ;kauh R;akps feGdrhe/khy iwoZsdMhy
cktwdMhy mRrj nf{k.k vlk---------------ehVj :anhpk jLrk
lnjhy feGdrhi;Zar ns.;kpk vkgs- fygwu ?ks.kkj ;kauk lnj
ekU;rk ns.kkj uacj 1 rs 3 ;kaP;k feGdrhe/kwu v’kk
izdkjs ;s&tk dj.;kl] fodzh dj.;kl] fcu’ksrh dj.;kl ekU;rk
ns.kkj ;kauh dks.krhgh gjdr ok vMFkGk dj.;kpk ukgh-
lkscr lfoLrj udk’kk [kjsnhi=klkscr tksMyk vkgs-
lnjhy feGdrhP;k mRrjsl ekU;rk ns.kkj uacj 1 o 2 ;kaph
feGdr vlwu R;kauh ;k [kjsnh O;ogkjkl laerh fnyh vlwu
R;kckcr R;kauh ;k [kjsnhi=koj lg;k dsY;k vkgsr-
;s.ksizek.ks lnjhy feGdrhckcr [kjsnhi= fygwu ns.kkj ;kauh
fygwu ?ks.kkj ;kauk d:u fnys vlwu R;kl ekU;rk
ns.kkj ;kauh ;k [kjsnhi=koj LoPNsus lk{khnkjkaleksj lg;k
dsY;k vkgsr-
LFkG
fnukad ------------------
-------------------
fygwu ns.kkj
------------------------
------------
fygwu ?ks.kkj
1----------------------------
2---------------------------
3---------------------------
ekU;rk ns.kkj
lk{khnkj
1--------------------------------
2---------------------------------
6
eqnr[kjsnhnLr
eqnr[kjsnhnLr]----------------;sFks vkt
fnukad------------------------jksth >kyk rks [kkyhyizek.ks &
Jh-----------------------------------
o;--------o”ksZ] O;olk;-------------------
jk-------------------------------------
i{k ua 1
vkf.k
Jh-----------------------------------
o;--------o”ksZ] O;olk;-------------------
jk-------------------------------------
i{k ua 2
1- feGdrhps o.kZu& ekSts----------------;sFkhy xV
uacj-----------------;kps {ks=QG----------------pkS- eh-]
R;ke/khy ik.;kph foghj] bysDVªhd eksVkj o ikbZIl~
fQVhaXt ;klg] gh ‘ksrfeGdr] ;klh prq%lhwk
[kkyhyizek.ks &
iwosZl & ------------------------
if’pesl & ------------------------
nf{k.ksl & ------------------------
mRrjsl & ------------------------
;s.ksizek.ks o.kZu vlysyh ‘ksr feGdr dh] ftpk
mYys[k ;kiq<s lnjhy feGdr vlk lks;hlkBh dsyk vkgs-
2- lnjhy feGdr i{k ua 1 ;kaP;k ekydhph o dCtsofgokVhph
vkgs- lnjhy feGdr i{k ua 1 ;kaP;k [kjsnhekydhph feGdr
vkgs- lnjhy feGdrhP;k jsOgsU;q jsdkWMZlnjh i{k ua
1 ;kaP;k ukokph uksan ekyd o dCtsnkj Eg.kwu vkgs-
lnjhy feGdrhe/;s i{k ua 1 ;kauh vkti;Zar-------------gh fids
?ksrysyh vkgsr-
3- i{k ua 1 ;kauk R;kaP;k eqyhP;k fookgklkBh vkfFkZd
uM gksrh- lnj [kpZ dj.;kpk iw.kZ fu/kh i{k ua 1 ;kaps
dMs miyC/k ukgh- ;kckcr i{k ua 1 ;kauh i{k ua 2 ;kaps
dMs jDde :i;s-----------------------ph ekx.kh dsyh- i{k ua 2
;kauh i{k ua 1 ;kauk lnj jDde :i;s-------------------------;k
nLrkrhy uewn vVh o ‘krhZoj ns.;kps ekU; dsys-
4- ;k nLrkus i{k ua 2 ;kauh i{k ua 1 ;kauk jDde :i;s
-----------------brdh jDde gkrmlus Eg.kwu jks[k fnyh
vkgs- lnj jDde i{k ua 1 ;kauk vkt izR;{k feGkyh vkgs-
lnj jDde feGkY;kpk Li”V mYys[k ;k nLrke/;s dsysyk
vlY;kus Lora= ikorh ns.;kph xjt ulY;kus Lora= ikorh
fnysyh ukgh- lnj jDde i{k ua 1 i{k ua 2 ;kauk vktiklwu 5
o”kkZr chuO;kth ijr djrhy-
5- ;k nLrkus i{k ua 1 ;kauh R;kaP;k ekydhph ojhy o.kZu
dsysyh LFkkoj feGdr i{k ua 2 ;kaP;k rkC;kr ;k nLrkus
eqnr [kjsnhus fnyh vkgs- ojhy uewn 5 o”kkZP;k
dkyko/khr o i{k ua ;kauh lnjhy feGdrhrwu fidkaps
mRiUu ?ks.;kps vkgs-
6- oj uewn dsY;kizek.ks i{k ua 1 ;kauh ikp o”kkZps vkr
R;kauh i{k ua 2 ;kapsdMwu ?ksrysyh jDde i{k ua
2 ;kauk ijr dj.ksph vkgs- lnj dkyko/kh gk ijrQsM dj.;kph
eq[; vV jkghy- tj] ;k dkyko/khr i{k ua 1 ;kauh i{k ua
2 ;kauk lnj jDde ijr dsyh ukgh rj oj uewn dsysyh feGdr
gh i{k ua 2 ;kaP;k ekydhph vkiksvkip ikp o”ksZ
lairsosGh Eg.kts fnukad-----------------jksth gksbZy o lnj
eqnrpkjsnhpk O;ogkj iw.kZ [kjsnhi=ke/;s :ikarfjr
gksbZy- v’kkizdkjs] vktiklwu 5 o”kkZuarj i{k ua 1 ;akuk
R;kauh ?ksrysyh jDde ijr dj.;kpk vf/kdkj jgk.kkj ukgh o
v’kkifjfLFkrhr i{k ua 1 ;kuk i{k ua 2 ;kapsdMwu lnj
feGdr ijr ekx.;kpk vf/kdkj jgk.kkj ukgh- v’kkizdkjs lnj
LFkkoj feGdrhpk gk O;ogkj eqnr[kjsnhpk vlwu rks
xgk.kkpk ukgh-
7- ojhy uewn dsysY;k dkyko/khr i{k ua 2 ;kauh lnj LFkkoj
feGdrhps loZ dj Hkj.;kps vkgsr- vkti;Zarps lnj dj i{k ua
1 ;kauh Hkjysys vkgsr-
8- lnjhy feGdr fuosZ/k o futks[kehph vlwu lnj eqnr[kjsnhpk
O;ogkj dj.;kpk iw.kZ gDd o vf/kdkj i{k ua 1 ;kauk ekyd
Eg.kwu vkgs-
;s.ksizek.ks eqnr[kjsnhi= nksUgh i{kkae/;s >kys vlwu
R;knk[ky nksUgh i{kkauh R;akP;k lg;k ;k[kkyh nksu
lk{khnkjakleksj dsY;k vkgsr-
LFkG
fnukad i{k ua 1
i{k ua 2
1---------------------------------------
2--------------------------------------
lk{khnkj
7
pwd nq:Lrh ys[k
pwd nq:Lrh ys[k fnukad----------------------------jksth j-
ua-----------------------us fnukad ------------jksth nq¸;e
fuca/kd]--------------------dzekad&2 e/;s uksanhr >kysY;k
[kq”k[kjsnhi=kckcr-
fygwu ?ks.kkj-----------------------------lgdkjh x`gfuekZ.k
laLFkk e;kZ- ftYgk ifj”kn
lsod-----------------------;kapk jftLVªs’ku uksan.kh
dz------------------------------------
fnukad-------------------------------------us uksnysyh
frps fu;ksftr lHkkln
1- lkS-----------------------------------------
iWu ua-------------------------------
o;------------------------o”ksZ] O;olk;----------------------
2- Jh-----------------------------------------
iWu ua-------------------------------
o;------------------------o”ksZ] O;olk;----------------------
;kalh]
fygwu ns.kkj---------------------------lgdkjh x`gfuekZ.k
laLFkk e;kZ- ftYgk ifj”kn
lsod--------------------------------ps lHkkln
Jherh------------------------------------------
o;-----------------------o”ksZ] O;olk;--------------
jk----------------------------------------------------------
ojhyiSdh fygwu ns.kkj ;kauh fnukad ----------------------
jksth fygwu ?ks.kkj ;kauk----------------;sFkhy nq¸;e fuca/kd oxZ
2-----------------------dzekad 2 ;kaps dpsjhr [kq”k [kjsnhnLr
dzekad----------gk nLr [kkyhy uewn o.kZukoh feGdrhlkBh
uksn.kh d:u fnyk vkgs-
fuoklh okijkpk fcu’ksrh IykWV o R;ke/khy ?kj feGdr ek>s
Lolaiknhr [kjsnh ekydh gDd ofgokVhpk fcuckstkpk rqdMh o
iksV rqdMh---------------- iSdh ftYgk o rkywdk iapk;r
lferh----------------------ekSts---------------------
rk---------------------;sFkhy fuoklh okijkpk fcu’ksrh IykWV o
R;ke/khy ?kj feGdr-
fj l ua ua ufou----------------tquk----------------
tquk-----------------;ke/khy fuoklh fcu’ksrh IykWV ua------------
@--------------;kpk ,dw.k ,fj;k----------------pkS- QwV
Eg.ktsp------------pkS- eh- [kqyh tkxk laiw.kZ ;kpk xzk- ia- fe-
ua----------------;kr yksMcsvjhax bekjr lqekjs 12 o”kkZiwohZph
tquh ‘kkSpky;klg cka/kdke {ks=---------------------pkS-
QqV ;kps---------------pkS- eh- fcYVvi laiw.kZ ;klh prq%lhek &
iwosZl & ------------------------
if’pesl & ------------------------
nf{k.ksl & ------------------------
mRrjsl & ------------------------
lnj [kjsnhi=ke/;s ,dw.k ekscnY;kph fdaer
jDde :i;s---------------------brdh uewn dj.;kr vkyh gksrh- R;kiSdh
jDde :i;s-------------@&vWMOgkUl Eg.kwu fnyh gksrh- moZfjr
jDde :i;s-----------------@&uarj ns.;kr ;s.kkj gksrh- ijarq]
utjpqdhus lnj [kjsnhi=krhy iku ua 2 oj ‘ksoVP;k ifjPNsnkr
Hkj.kk ri’khy ;k ‘kh”kZdk[kkyh ßjDde :i;s----------------@& ?
kjh jks[k fcuys[k ?ksrys rs lcc dcqy o ikoys rdzkj ukgh]Þ vls
uewn dj.;kr vkys gksrs-
rlsp] [kjsnhnLrkps iku ua 3 ifjPNsn dzekad 4 oj ‘ksoVP;k
nksu vksGhe/;s fdaer jDde :i;s--------------@&v{kjh :i;s ngk
yk[k QDr ,o<h Bjyh vleu rh mHk;rk ekU; o dcwy >kyh o brj
Hkj.;kr uewn izek.ks ikoyh- vls uewn dj.;kr vkys gksrs-
R;kuarj] lnj [kjsnhnLrkrhy iku ua 4 dye ua 10 e/;s ßoj dyw
1 e/;s uewn dsY;kixek.ks jDde :i;s-----------@&
¼v{kjh :i;s-----------yk[k QDr½ikoyk R;kckcr rdzkj ukghÞ vls
ueqn dj.;kr vkys gksrs-
okLrfod ikgrk [kjsnhnLrkps osGh fygwu ?ks.kkj ;kauh
fygwu ns.kkj ;kauk dsoG jDde :i;s----------@&brdhp jDde izR;
{kkr fnyh gksrh- moZfjr jDde :i;s---------------@&gh
ekscnY;kph jDde [kjsnhnLrkP;k uksan.khuarj fygwu ?
ks.kkj ;kauh fygwu ns.kkj ;kauh ns.ksph gksrh- ijarq] utjpqdhus
ewG [kjsnhnLrkr o mYys[k dsY;kizek.ks ekscnY;kph loZ
jDde :i;s--------------@& feGkY;kps pwdhus uewn dj.;kr vkysys
vkgs- ;klkBh lnjps [kjsnhi= pwd nq:Lrh ys[kkus nq:Lr gks.ks
xjtsps vkgs- ;kckcr] izLrqr pwd nq:Lrh ys[k dj.;kr ;sr vkgs-
lnj pqd nq:Lrhus vuqdze ua---------------------us uksanysY;k
fnukad--------------jksthP;k [kq”k[kjsnhi=ke/;s [kkyhy nq:Lrh
dj.;kr ;sr vkgs-&
[kjsnhnLrkP;k iku ua 2 ojhy Hkj.kk ri’khy ;k ‘kCnkuarj
R;k[kkyh jDde :i;s----------------@&;k ‘kCnka,soth
jDde :i;s------------------@&vls okpkos ;kf’kok; [kkyhy etdwj
lekfo”V dj.;kr vkyk vkgs &
jDde :i;s ri’khy
---------------@& jDde :i;s---------gtkj vkt
jksth ?kjh jks[k fcuys[k ?ksrys
rs lcc dcwy o ikoys rdzkj ukgh
----------------@& jDde :i;s--------------QDr ;k
[kjsnhi=kP;k uksan.kh uarj ns.ksps
vkgsr-
---------------------------
------------@& ,dw.k------------------:i;kl
----------------------
rlsp] [kjsnhi=ke/khy dye 4 o dye 10 e/;s j- :-----------
@&¼:i;s----------yk[k½
;k ‘kCnka,soth-----------------@j- :---------gtkj vls ‘kCn
okp.;kr ;kosr-
R;kpizek.ks lnj [kjsnhi=kP;k iku ua 3 oj dye 4 e/;s
‘ksoVP;k nksu vksGhe.khy okD;kaiSdh ßfdaer
jDde :i;s-----------@&v{kjh :i;s-----------yk[k QDr ,o<h Bjyh
vleu rh mHk;ark ekU; o dcwy >kyh-Þ ;k okD;kiq<s o brj Hkj.;kr
uewn izek.ks ikoyh ;k vksGh ,soth lnj jdesiSdh
jDde :i;s-------------@&eyk feGkyh vlwu moZfjr
jDde :i;s-----------------------@&gh jDde ;k [kjsnhi=kps
uksan.khuarj rqEgh eyk ns.ksps vkgsr] v’kh vksG okp.ksr ;koh-
rlsp] lnj [kjsnhi=krhy dye 10 e/;s oj dye 1 e/;s uewn
dsY;kizek.ks jDde :i;s---------------@&ikoyk] ;k vksGh ,soth
jDde :i;s--------------@&rqEgh eyk [kjsnhi=kps uksan.khuarj
ns.ksps vkgsr- v’kh vksG okp.ksr ;koh-
;s.ksizek.ks pwd nq:Lrh ys[k fygwu ns.kkj ;kauh d:u fnyk
vls-
LFkG
fnukad fygwu ns.kkj
----------lgdkjh x`gfuekZ.k laLFkk
e;kZ- ftYgk ifj”kn
lsod-------------ps lHkkln
Jherh--------------------
fygwu ?ks.kkj
----------lgdkjh x`gfuekZ.k laLFkk e;kZ- ftYgk
ifj”kn
lsod-------------ps fu;ksftr
lHkkln-------------------
1- lkS------------------------------------
2- Jh---------------------------------------
1 -------------------------------------------
¼ ½
2 -------------------------------------------
¼ ½
lk{khnkj
Ukequk & 21
[kjsnh & [kr ¼uequk nqljk½
[kjsnh & [kr egkuxjikfydk] ------------- ps gnnhrhy o rk-
-------- o ft ----- iSdh] eksgYys --- --------------- ;sFkhy ,d
IykWV T;kph fdear #i;s ---------@& ¼½ ps vkt fnukad ---uko%
o; %
/kank ------------ ftYgk -------
fygwu ?ks.kkj
Ukko %
lkS-
/kank %
------------- ftYgk ---------- & fygwu
ns.kkj
dkj.ks [kjsnh & [kr fygwu nsrs dh] eh ------------------ firk
---------- ;kapsdMwu eksgYyk] ---------------------
---------- ;sFkhy IykWV - ¼½ o T;kpk tquk E;qfufliy ua-------
o ;kpk fl- Vh- ua-- ---------- o T;kpk tquk E;qfulhiy ua -------
o ;kpk fl-Vh-,l ua- --- lh- ua- ---- o T;kph ykach nf{k.k & mRrj
---- QqV Eg.kts ---- fe- vkgs- o #anh iqoZ&if’pe --- QqV Eg.kts
--- o T;kph prqZflek iqoZ------- if’pe------thph tehu T;kpk fl-
Vh-,l- ua -------] nf{k.k---- T;kpk fl-Vh-,l- ua ----- mRrj ------
T;k fl-Vh-,l- ua ----- ;s.ks izek.ks prqZflesP;k vkrhy o tks
lkscrP;k udk’kkr yky jaxkus js[kkafdr dsyk vkgs- vlk IykWV eh
lc jftLVkj ----------- ;sFkhy jk – ua- ------ fnukad -------- }kjk
[kjsnh dsyk vlwu R;k vk/kkjs ek>s uko lacaf/kr dk;kZy;ke/;s
uksanoys xsys ukgh- o R;kph eh iq.kZi.ks ekyhd o dCtsnkj
vkgs- lnjpk IykWV eh vki.kkl varfjd o ckg; gDdklg vkrhy ty] rV
ik”kk.kklg jDde #- -------- ¼v{kjh -------------½ e/;s dk;e fodzh
dsyk vlwu lnjhy jdespk Hkj.kk [kjsnhnkj fgtiklwu nLr,sot
uksanors osGh nq- fu- lkgsc] rk------- ;kaps le{k cWadlZ psd ua-
------------ & ---------@--- fn- ----- --------}kjk ?ksbZu- v’kk
fjrhus ,dq.k #i;s ---------------- eyk iw.kZ olwy >kys vkgs- olqyh
jdescnny dkgh rdzkj jkghysyh ukgh-
Lknjgw] IyWkV vktp eh vkiY;k izR;{k rkC;kr ekydh gDdkus
fnyk vkgs- vki.k R;kpk iw.kZi.ks ekyd Eg.kwu miHkksx ?;kok-
R;kr eh fdaok ek>s ukrsokbZd] okjl gLrd] oxSjs] dks.khgh
vMFkGk dj.kkj ukghr- dsY;kl R;kph loZLoh tckcnkjh ekÖ;koj
jkghy o rh eh ekÖ;k Lo[kpkZus fuokj.k djhu-
Lknjgw IykWV iw.kZi.ks nks”keqDr vlwu rks ;kiwohZ
dksBsgh xgk.k vFkok nku dsysyk ukgh- rlsp lnjhy IykWVoj
dks.kR;kp izdkjpk cks>k [kktxh vFkok ljdkjh ukgh- rlsp lnjhy
IykWVoj dlY;kp izdkjps VWDlsl ckdh ukghr- fu?kkY;kl R;kph
laiw.kZ tckcnkjh ek>soj vlsy-
Lknjgq IykWVps cslesaV pktsZl ;k iwohZ -------- e/;s fn--------
jksth ikorh dz ------ Onkjs Hkjysys vkgs-
Lknjgq [kjsnh[krkv/kkjs rqEgh vkiys uko ;kiwohZ -----------] o
lhVh losZ dk;kZy;kr ekydh gDdkauh ykowu ?ks.;kl loZLoh
vf/kdkjh vkgkr o R;kl ek.k dlykp izdkjpk m> ukgh- e/;s fn-
------- jksth ikorh dz- -------- }kjk Hkjysys vkgs-
lnjgq IykWV vki.kkl fodzh dj.;kps dkj.k dh] eyk dkSVqafcd
[kpkZlkBh] ?kjcka/k.khlkBh o brj [kpkZlkBh iS’kkph vR;ar
vko’;drk vlY;keqGs fodzh dsyk vkgs-
lnjhy IykWVps [kjsnhoj gh] ;k [kjsnh[krk vk/kkjs iq.kZi.ks ekyd
>kys vkgsr o eh vkiys laiw.kZ ekydh gDd o btsesaV jkbZVl lg
rqEgkyk dk;epk fodh dsyk vkgs-
lcc gs [kjsnh[kr eh ek>s Lolarks”kkus o vDdy gq’kkjhus
Lok{kjh d#u lk{khnkjk le{k vkt fnukad ------- jkst ----- jksth
fygwu fnys vkgs-
lk{khnkj % [kjsnh[kr fygwu ns.kkj
1½ ------- ¼------------½
2½ ------- ¼½
3½ ------- ¼½
[kjsnh[kr IykWV ‘kgj -----
[kjsnh ns.kkj %
[kjsnh ?ks.kkj %
fodzhr jax %
Ukequk & 22
fodzh & [kr ¼uequk frljk½
fodzh[kr ‘kgj --------- rk-------- ft- ------- ;sFkhy ------- ojhy
‘ksrkiSdh ,d IykWVpk mRrjsdMhy Hkkx tks -----------]
uxjikfydk vf/kdkj {ks=krhy vkgs- T;kps vktps
cktkjHkkokizek.ks fdaewr #i;s --------@& ps vkt fnukad ------ b-
jksth
uko% o; -------
/kank % ------- fygwu ?ks.kkj
uko% o; -------
/kank % ------- fygwu ns.kkj
dkj.ks fodzh[kr fygwu nsrks ,slk ts dh] ek>s oMhy] ----------- jk
------------------- ;kauh Lod”VkftZr [kjsnh ?ksrysys ‘ksr la -au-a
--@-- iSdh ,d IykWV vkgs- T;kpk jftyLVh ua- ---@--- cq- ua- --
[kaM --- ik- ua- --fn- ---------- Qlyh vkgs- o R;kuarj vkEgk
Hkkokr okV.kh d#u fodzh d#u fnyh T;kpk vkj- lh- ,l- ua- -------
fn- -------- b- vk/kkjs ek>s tkrh ekydh o rkC;kpk vkgs- R;kiSdh
mRrjsdMhy Hkkx [kkyhyo.kZukpk vkEgkl dk;epk fodzh dsyk
vkgs-
Lknjhy IykWVP;k Hkkxkps o.kZu %&
1- Rkq- ------- o ft- ------- iksV rq- o rk- ---- ‘kgj ------------
rk- ft -------;sFkhy ‘ksr l- ua- --- ts -------- uxjikfydk vf/kdkj
{ks=krhy vkgs- R;kiSdh ,d IykWV T;kpk u-ik-u- tquk ----- o
uok u-ik- ua- --- vkgs o T;k pk fl-l-ua----- f’kaV ua---- vkgs-
R;kiSdh ---- mRrjsdMhy Hkkx T;kph ykach nf{k.k mRrj
if’pesdMwu -----QqV Eg.kts -------- eh- vkgs- o iqosZdMwu ----
QqV Eg.kts ----- eh vkgs- o T;kph prq%lhek
iqosZl ----------
if’pes
nf{k.ksl
mRrjsl
;s.ksizek.ks prq%lhesP;k vkrhy lnjhy IykWVpk Hkkx lkscr
udk’kkr yky jaxkus n’kZfoysyk vkarfjd o ckg; gDdklg eh
vkiys /ka|kP;k mUUrhlkBh o ---- ;sFks ?kj cka/k.kslkBh o
brj [kpkZlkBh Eg.kwu ,dq.k #i;s ------- ¼v{kjh -----------½
e/;s rqEgkl fodzh dsyh vkgs-
2- lnjhy IykWVP;k Hkkxkph fdaer o LVWEiph deh vf/kdph
laiw.kZ tckcnkjh [kjsnhnkjkoj jkghy-
3- lnjhy IykWVP;k Hkkxkph ,dq.k Bjysyh fdaer #i;s -----------
¼v{kjh -------
iSdh #i;s ------- ¼v{kjh ------- ½ c;kuk Eg.kwu uxnh olwy
>kys vkgsr o ckdh jkghysys #i;s nLr,sot ukasnrs le;h Jh-----
nq-fu- lk- ---- ;kaps le{k eh uxnh ?ksbZu v’kk fjrhus ,dq.k
#i;s -------@& ¼v{kjh ------- ½ eyk iw.kZ olwy >kys
vkgsr- olqyh jdescnny eyk dkghp rdzkj jkghysyh ukgh-
4- lnjhy IykWVP;k Hkkxkoj [kjsnhnkjkpl ekydh gSf’k;kru
iwohZp rkckgh d#u fnyk vkgs- lnjh [kjsnhnkj gk lnjh
IykWVP;k Hkkxkpk oa’k ijaijkxr ekydh gSf’;;rkus miHkksx
?ks.;kpk fdaok dks.kkl dks.kR;kgh izdkjs gLrkarj.k oxSjs
iw.kZ dj.kspk iw.kZ vf/kdkj o fodzh [krkvk/kkjs
[kjsnhnkjklkBh ;kl izkIr >kyk vkgs-
5- lnjhy IykWVPkk Hkkx iqohZ dksBs xgk.k vxj fodzh d#u
fnysyk ukgh- o rlsp lnjhy IykWVP;k Hkkxkoj dks.kR;kp
izdkjpk cks>k [kktxh vFkok ljdkjh ukgh- fu?kkY;kl R;kph
laiw.kZ tckcnkjh ek>soj vkgs-
6- lnjhy IykWVP;k Hkkxkr vFkok [kjsnknkjkP;k ekydhr fdaok
rkC;kr dks.kh okjl oxSjs dkgh vkns’k vFkok vMFkGk
fuekZ.k djrhy R;kaph laiw.kZ tckcnkjh ek>soj vkgs-
7- lnjhy IykWVP;k Hkkxkpk Qsj Qsjpk vkaey eh d#u nsbZu-
ulrk [kjsnhnkj gk ijHkkjs Hkwekiu dk;kZy; -- fdaok uxj
ikfydk dk;kZy; ----- ;sFks vtZ nsowu vkiys ukos ekydhph
uksan d#u ?ksÅ ‘kdrks-
8- lnjh IykWV izks- Vw- fu- lk- rk- ------ ;kaps vf/kdkj
{ks=kkrhy vkgs- lcc gs fodzh[kr eh vkiys Lolarks”kkus
fygwu fnys rlsgh ----
fnukad -------------- %
lk{k
lk{khnkj fygwu ns.kkj
1½ -------------------
2½ -------------------
uequk & 23
fodzh & [kr ¼uequk frljk½
----