UMQONDO WENKONDLO
Umqondo wenkondlo wethula lokho okushiwo yinkondlo. Kubhekwa kabanzi okushiwo
yinkondlo / ukuthi inkondlo ikhuluma ngani. Ngakho-ke uma usuchaza ukuthi inkondlo ithini
usuke usuwenaba kabanzi ngokushiwo yinkondlo. Okushiwo yinkondlo kumele kufakazelwe
amabinza wonke
INDIKIMBA
Indikimba ingumgogodla /ingqikithi/ umongo wenkondlo. Indikimba yenkondlo isethulela
umqondo ophelele wenkondlo. Indikimba isethulela imbangela yokubhala inkondlo. Iphinde
iphendule umbuzo othi kungani imbongi ibhale leyo nkondlo. Ingaba igama elilodwa noma
amabili. Isibonelo; Uthando, Umlando weqhawe, Ezombusazwe, njl. Imbongi isebenzisa
amagama athile ekugqamiseni indikimba yenkondlo.
UMOYA
Isimo imbongi ekuso ngenkathi ibhala inkondlo. Lokhu kungavezwa imizwa nemicabango
yembongi okugqanyiswa amagama ewasebenzisile ngenkathi ibhala inkondlo. Imbongi
ingabhala ngomuzwa owodwa noma ibe nemizwa exubile enkondlweni eyodwa. Kungenzeka
imbongi iveze imizwa efana nalena elandelayo: umuzwa wokujabula, wokuncenga, wothando,
wokuncoma, wokugxeka, njl.
UMLAYEZO
Yilokho imbongi efisa ukukudlulisa ngokubhala inkondlo yayo. Kungavezwa imiyalezo
eyahlukene ngokwenkondlo ebhalwe yimbongi.
Umlayezo ungadlulisa lokhu okulandelayo:
Ø Isifundo okumele sitholakale ngemuva kokufunda inkondlo
Ø Ukudlulisa ulwazi
Ø Ukuxwayisa
Ø Ukuqwashisa
UKUXHUMANA
Ukusetshenziswa kwamagama/ isiqu noma umsuka ofanayo emgqeni emibili noma ngaphezulu
elandelanayo ngenhloso yokugqamisa umqondo othile enkondlweni. Sinezinhlobo ezine
zokuxhumana ezidalwa ukuthi amagama afanayo asetshenziswe kanjani emigqeni yenkondlo.
Imbongi isebenzisa ukuxhumana ukuletha umgqumo omnandi enkondlweni Kanye
nokugcizelela okuthile ekhuluma ngakho, emigqeni elandelanayo, ebinzeni noma emqondweni
wenkondlo.
IMVUMELWANO
Ukusetshenziswa kwamalunga afanayo emgqeni emibili noma ngaphezulu elandelanayo.
Ilunga kungaba unkamisa nongwaqa noma unkamisa kuphela uma usekuqaleni, kanti uma
ungasekugcineni kuba ilunga lokugcina elifanayo. Imvumelwano iletha umgqumo omnandi
enkondlweni kanye nokugcizelela okuthile kulowo mugqa esetshenziswe kuwo.
Izinhlobo zemvumelwano
Ø Imvumelwano siqalo
Ø Imvumelwano maphakathi
Ø Imvumelwano sigcino
ISIGQI
Siqonde umgqumo olethwa umoya kanye nomqondo wenkondlo. Isigqi sakhiwa ukuhleleka
kwemisindo namagama, ubude bemigqa, ukuvuleka nokuvaleka kwemigqa, ubude
nobufushane bemigqa kanye nezimpawu zokuloba. Ngakho-ke singasho ukuthi isigqi sidalwa
izinto eziningi enkondlweni. Isigqi senkondlo singashesha noma sinense. Isibonelo: inkondlo
enesigqi esinensayo kuvame ukuba kube yinkondlo yosizi kanti uma isigqi sishesha kusuke
kuyinkondlo enomoya wenjabulo.
I-ENJAMBAMENTI
Umugqa oba nomqondo ophelela emgqeni olandelayo. Lo mugqa uvamise ukuba ungabi nalo
uphawu lokuloba emgqeni ongenhla, lolu phawu luze lutholakale emgqeni olandelayo. IEnjambamenti ingaba yimigqa emibili elandelayo noma
engaphezulu.
ISIZURA/ISIKHAWU
Lo mugqa uba nophawu lokuloba ngaphakathi kwamagama emgqeni. Kungaba ukhefana,
umbuzi, umbabazi njl. Yilapho imbongi isuke ibala, ihlukanisa izinto ngokuhleleka kwazo noma
iveza imizwa ethile kuyona imigqa.
IFANAMSINDO
Ukufana kwemisindo eminingana emgqeni owodwa enkondlweni. Isuke iletha umgqumo
omnandi ozwakala samculo kanye nokugcizelela okuthile okusuke kwethulwa yimbongi kulowo
mugqa. Ifanamsindo ihlukene kabili:
Ifanankamisa- Ukufana konkamisa abaningana emgqeni owodwa.Ifanangqwaqa- Ukufana kongqwaqa abaningana emgqeni owodwa.
AKASEKHO (Inkondlo
1Besinaye MANJE-
2Ngokuphazima kwehl' akasekho;
3Unyamalele!
4Kuthiw' akagoduke,
5UGODUKILE!
6Akasekho …
7 Besinaye MANJE;
8 Uhambile.
9Kazi ngizomtholaphi?
10Kazi ngizomthungathaphi?
11AKASEKH' UKUB' ENGEKHO!
12Besinaye MANJE;
13Ngokunyazima kweso
14AKASEKHO:
15UHAMBILE,
16Kodwa besinaye MANJE!
17HAMBA, Mbalenhle:
18Ungakhohlwa YIMI!
19Hamba Ntombenhle;
20Ungikhumbul' emsingeni,
21Emsingeni wamagagas' ezinhliziyo;
22Nasemgugweni wothando lwezinhliziyo,
23 Laph' umkhumbi wothando ngiwugwedla;
24 Siphothana sipilingana sishwilingana
25 Kuyimin' umgwedli sipilingana!
26AKASEKHO?
27Goduka Gugw' elihle:
28Nami ngilapha nje
29KANGISEKHO! Angikho nhlobo;
30Ngithathekile; Ngithathekile
31SENGIYALANDELA
32Angisekho ngempela:
33Lutho! KANGISEKHO!