e]

|ü⁄s¡T>∑T\T, ‘Ó>∑Tfi¯ófl eT]j·TT b˛wüø£ ˝ÀbÕ\ j·÷»e÷q´+

&܈ˆ dæ.$. sêe÷sêe⁄, Á|ü<Ûëq XÊgy˚‘·Ô (ø°≥ø£ XÊg+)

e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+, u≤|ü≥¢
&܈ˆ |æ. sê»X‚KsY, düVü≤ |ü]XÀ<ÛäHê dü+#ê\≈£î\T
ÁbÕ+rj·T e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+, ‹s¡T|ü‹
&܈ˆ mdt. ø£èwüí+sêE, Ä#ês¡T´\T (‘Ó>∑Tfi¯fl XÊg+)
e´ekÕj·T ø£fi≤XÊ\, sê»eTùV≤+Á<äes¡+
&܈ˆ $. uÛÑTeH˚X¯«], d”ìj·TsY XÊgy˚‘·Ô (‘Ó>∑Tfi¯fl XÊg+)
ÁbÕ+rj·T e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+, e÷s¡TfÒs¡T
&܈ˆ dæ.ôV≤#Y. lìyêdt, Á|ü<Ûëq XÊgy˚‘·Ô (eTè‹Ôø£ XÊg+)
ÁbÕ+rj·T e´ekÕj·T |ü]XÀ<ÛäHê kÕúq+, e÷s¡TfÒs¡T

e´ekÕj·T düe÷#ês¡ eT]j·TT Á|ükÕs¡ πø+Á<ä+

Ä#ês¡´ mHé.õ. s¡+>± e´ekÕj·T $X¯«$<ë´\j·T+
˝≤+, >∑T+≥÷s¡T ` 522 034
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ
 ˆˆ
ISBN : 978`81`956254`0`6ˆˆ
düe÷#ês¡ ãT*{ÏHé HÓ+. 1

Á|ü<ÛäeT dües¡D : pHé, 2022

Á|ü‘·T\T : 2000
yÓ\ : 60/`

dü+bÕ<ä≈£î\T :
&܈ˆ j·T˝Ÿ. Á|üXÊ+‹, |ü]XÀ<ÛäHê dü+#ê\≈£î\T
&܈ˆ |æ. sê+u≤ãT, $düÔs¡D dü+#ê\≈£î\T

düVü≤ dü+bÕ<ä≈£î\T :
&܈ˆ m. eTH√CŸ, XÊgy˚‘·Ô ($düÔs¡D)

Á|ü#·Ts¡D ø£s¡Ô :
&܈ˆ m. \*‘·, Á|ü<Ûëq e´ekÕj·T düe÷#ês¡ n~Ûø±] (m|òt.m.dæ)
e´ekÕj·T düe÷#ês¡ eT]j·TT Á|ükÕs¡ øπ +Á<ä+
Ä#ês¡´ mHé.õ. s¡+>± e´ekÕj·T $X¯«$<ë´\j·T+
˝≤+, >∑T+≥÷s¡T ` 522 034

á Á|ü#·Ts¡D nìï Vü≤≈£îÿ\T Ä#ês¡´ mHé.õ. s¡+>± e´ekÕj·T

$X¯«$<ë´\j·÷ìøÏ #Ó+~j·TTqï$. nqTeT‹ ˝Ò≈î£ +&Ü á Á|ü#T· s¡D˝Àì
|ü≥eTT\T >±ì @ Ç‘·s¡ $es¡eTT\qT >±ì @ $<ÛäeTT>±qT
ñ|üjÓ÷–+#·sê<äT.
eTTÁ<äD : Á|üC≤X¯øÏÔ Á|æ+≥sY‡, ‘ê&˚|ü*¢, >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢.
ø£esY ù|J : e]˝À düT&ç<√eT, bÕeTT bı&É ‘Ó>∑T\T,
e÷ì|ü+&ÉT ‘Ó>∑T\T eT]j·TT õ+≈£î <Ûë‘·T ˝À|ü+
yÓqTø£ ù|J : e]˝À ø±+&É+ ‘=\T#·T |ü⁄s¡T>∑T, ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\T
eT]j·TT bı{≤wt ˝À|ü+
 eTT+<äTe÷≥
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À düTe÷s¡T 80 ø√≥¢ eT+~ e]ì
ÄVü‰s¡+>± rdüT≈£î+≥THêïs¡T. n+<äTe\q eTq <˚X+¯ ˝À e]ì
düTe÷s¡T>± 43 $T*j·THé ôV≤ø±ºs¡T\˝À kÕ>∑T#˚dü÷Ô 110
$T*j·THé ≥qTï\ <Ûëq´+ |ü+&çdTü HÔ êïs¡T. Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝À e]
|ü+≥ (2020`21 ˝…øÿ£ \ Á|üø±s¡+) KØ|ò,t s¡;\˝À düTe÷s¡T>±
25.52 \ø£\å ôV≤ø±ºsT¡ \T kÕ>∑T #˚dTü HÔ êïs¡T. ~>∑Tã&ç ôV≤ø±ºsT¡ ≈£î
düsêdü] 5130 øÏ˝À\T edüTÔqï~. Á|üdüTÔ‘·+ ô|s¡T>∑T‘·Tqï
»HêuÛ≤≈£î dü]|ü&Ü ~>∑Tã&çì ô|+#·&É+‘√bÕ≥T HêD´yÓTÆq
ñ‘·Œ‹Ôì n+~+#ê*. n+<äT≈£î>±qT n~Ûø£ ~>∑Tã&çì Ç#˚Ã
s¡ø±\T eT]j·TT N&É|”&É\qT ‘·≥Tº≈£îH˚ e+>∑&Ü\qT
Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*. $#·ø£åD s¡Væ≤‘·+>± düdü´s¡ø£åD eT+<äT\qT
yê&É≥+ e\q ‘·≈£îÿe kÕúsTT˝À Ä•+#˚ N&É|”&É\T
ñ<Ûèä ‘·eTj˚T´ neø±X¯+ ñ+~. n+<äT≈£î>±qT düeTÁ>∑ düd´ü s¡øDå£
|ü<‘∆ä T· \T bÕ{Ï+#ê*. s¬ ‘’ T· \T kÕ+πø‹ø£ |ü<‘∆ä T· \qT Ä#·]+∫
‘·≈£îÿe Ks¡TÑ√ |ü+≥ |ü+&ç+∫ m≈£îÿe ìø£s¡ ˝≤uÛ≤ìï
bı+<ë*. n+<äTø=s¡≈î£ á Á|ü#T· s¡D m+‘√ ñ|üj÷Ó >∑øs£ +¡ >±
ñ+≥T+~.
¬s’‘·T\˝À kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï ô|+#˚ $<ÛäeTT>±
á Á|ü#·Ts¡DqT s¡÷bı+~+∫q XÊgy˚‘·Ô\ ãè+<ëìï
n_Ûq+~düTHÔ êïqT.

(@. $wüßíes¡∆q ¬s&ç¶)

ñ|ü≈î£ \|ü‹
Ä#ês¡´ mHé. õ. s¡+>± e´ekÕj·T $X¯«$<ë´\j·T+
˝≤+, >∑T+≥÷s¡T
 |ü]#·j·T+
e] ñ‘·Œ‹Ô eT]j·TT ñ‘êŒ<äø£‘·\ô|’ N&É|”&É\
eT]j·TT b˛wüø£ ˝ÀbÕ\ Á|üu≤Û e+ #ê˝≤ n~Ûø+£ >± ñ+≥T+~.
ø£qTø£ ¬s’‘·T kÕúsTT˝À |ü⁄s¡T>∑T\T, ‘Ó>∑Tfi¯ófl eT]j·TT b˛wüø£
˝À|ü \ø£åD≤\qT m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT >∑T]Ô+∫, dü¬s’q ìyês¡D
#·s¡´\T #˚|ü≥º&É+ m+‘Ó’Hê nedüs¡+. Ç+<äT˝À uÛ≤>∑+>±
Ä#ês¡´ mHé.õ. s¡+>± e´ekÕj·T $X¯« $<ë´\j·T+ πøåÁ‘·
kÕúsTT˝À e] |ü+≥˝À e#·Tà $$<Ûä N&É|&” \É qT, b˛wüø£ |ü<ës¡ú
˝ÀbÕ\qT kÕ+πø‹ø£+>± >∑T]Ô+#·T≥≈£î nqTe⁄>± düT\uÛÑyÓTÆq
dü∫Á‘ê\‘√ á ãT˝…f…HéqT Á|ü#·T]+#·&ÉyÓTÆq~.
á düe÷#ês¡ ãT˝…f…HéqT dü$es¡+>± eT]j·TT
düsfi¡ +¯ >± s¡÷bı+~+#·≥+˝À ‘√&ÉŒ&çq XÊgy˚‘\Ô· ≈£î eT]j·TT
dæã“+~øÏ e÷ Vü≤è<äj·T |üPs¡«ø£ n_Ûq+<äq\T.

&܈ˆ j·T˝Ÿ. Á|üXÊ+‹ &܈ˆ |æ. sê+u≤ãT

|ü]XÀ<ÛHä ê dü+#ê\≈£î\T $düÔs¡D dü+#ê\≈£î\T
Ä#ês¡´ mHé.õ. s¡+>± e´ekÕj·T $X¯«$<ë´\j·T+
˝≤+, >∑T+≥÷s¡T.
 $wüj·Tdü÷∫ø£
|ü⁄s¡T>∑T\T ‘Ó>∑Tfi¯ófl
ø±+&É+ ‘=\T#·T |ü⁄s¡T>∑T 1 n–Z ‘Ó>T∑ \T 35
Ä≈£îeTT&É‘· 5
bı&É ‘Ó>T∑ \T 39
düT&ç<√eT / <√eTb˛≥T 9
u≤´ø°]º j·÷ 43
ñ*¢ø√&ÉT / <äT+|ü s√>∑+ 13 Ä≈£î m+&ÉT ‘Ó>∑T\T
‘ê{≤≈£î ‘Ó>T∑ \T 15 eT#·Ã ‘Ó>∑T\T 47
Ä≈£îq*¢ / mÁs¡q*¢ 17 bı≥º ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\T 49
e] á>∑ 17 ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\T 51
|æ+&ç q*¢ 19 e÷ì |ü+&ÉT ‘Ó>∑T\T 55
ø£+øÏ q*¢ / 21 ø£+ø£s¡ ‘Ó>T∑ \T 57
q\¢ ø£+øÏ ‘Ó>T∑ \T ≥T+Á>√ yÓ’s¡dt ‘Ó>∑T\T 59
‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\T 23 düeTÁ>∑ düdü´ s¡ø£åD 61
¬s\¢sê\Tà |ü⁄s¡T>∑T 23 b˛wüø£ ˝ÀbÕ\T
>={≤º\ |ü⁄s¡T>∑T 25 qÁ‘·»ì 63
e] ø£+|ü⁄ q*¢ 27 uÛ≤dü«s¡+, bı{≤wt 65
|ü#÷ <√eT / 29 õ+≈£î 67
B|ü|ü⁄ |ü⁄s¡T>∑T\T ÇqTeTT 69
m\Tø£\T 31 düeTkÕ´‘·àø£ uÛÑ÷eTT\ 71
j·÷»e÷q´+
e] <Ûëq´|ü⁄ ì\«˝À >∑+<Ûäø£eTT ` 75
rdüTø√e\dæq C≤Á>∑‘\Ô· T 33 $wü Á|üuÛ≤eeTT
 |ü⁄s¡T>∑T\T
ø±+&É+ ‘=\T#·T |ü⁄s¡T>∑T/yÓTTe⁄« |ü⁄s¡T>∑T/|”ø£ |ü⁄s¡T>∑T/‘Ó\ø¢ +£ øÏ
(dæÿs√Œù|ò>± ÇHédüs¡Tº\dt)
á |ü⁄s¡T>∑T Hês¡TeT&ç <äX¯ qT+&ç áìø£ <äX¯ es¡≈£î
Ä•+∫ e] ô|’s¡TqT qwüº|üs¡TdüTÔ+~. KØ|òt˝À ‘·≈£îÿe qT+&ç
eT<Ûä´düú+>±, s¡;˝À eT<Ûä´düú+ qT+&ç m≈£îÿe>± Ä•düTÔ+~.
Hês¡TeT&ç˝À Ä•ùdÔ yÓTTø£ÿ\T, |æ\ø£ <äX¯˝À Ä•ùdÔ yÓTTe⁄«
#·ìb˛‘·T+~. áìø£ <äX˝¯ À Ä•ùdÔ ø£+øÏ bÕ\T b˛düTø√ø£ ‘Ó\¢
ø£+øÏ @s¡Œ&ÉT‘·T+~ (|ü≥eTT1).
eTT<äTs¡T >√<ÛäTeT/|üdüT|ü⁄ s¡+>∑T˝À ñqï Ä&É ¬sø£ÿ\
|ü⁄s¡T>∑T\T (|ü≥eTT 2) eTT+<äT »‘· ¬sø£ÿ\ô|’ q\¢{Ï eT#·Ã
ø£*– ñ+{≤sTT. Ä≈£î ∫e] uÛ≤>±q >∑T&Éq¢ T düeTT<ëj·÷\T>±
ô|{Ϻ >√<ÛäTeT s¡+>∑T yÓ+Á≥Tø£\‘√ ø£|ü‘·T+~ (|ü≥eTT 3).
‘Ó\T|ü⁄ ` >√<ÛTä eT s¡+>∑T˝À ñ+&˚ |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\ (˝≤sê«) ‘·\
m~–q ‘·sê«‘· Hê]+»`|üdüT|ü⁄ s¡+>∑T (|ü≥eTT 4) ø£*–
ñ+≥T+~. >∑T&ÉT¶ qT+&ç e∫Ãq ˝≤sê« ø±+&ÉeTT ÁøÏ+<ä yÓ|’ ⁄ü
qT+&ç ˝À|ü*øÏ Á|üy•˚ +∫ yÓTTe«qT ‹ì y˚dTü +Ô ~.
Ä\dü´+>± Hê≥T¢ y˚dqæ |ü⁄Œ&ÉT, eTT<äTs¡T Hês¡T Hê{Ïq|ü⁄Œ&ÉT,
düTyêdüq s¡ø±\˝À, ø£sT¡ e⁄ |ü]dæ‘∆ T· \T HÓ\ø=qï dü+e‘·‡sê\˝À,
sêÁ‹ ñc˛í Á >∑ ‘ · \ T ‘· ≈ £ î ÿe>± ñ+&ç , dü ÷ s¡ ´ s¡ • à s√E≈£ î
7 >∑+≥\≈£î $T+∫ ñqï|ü⁄&ÉT, qÁ‘·»ì ms¡Te⁄\T m≈£îÿe>±
yê&É≥+ e\¢ ø±+&É+ ã\V”≤q+>± e÷]q|ü⁄Œ&ÉT á |ü⁄s¡T>∑T
m≈£îÿe>± Ä•düT+Ô ~.
|ü≥+ : 01 áìq ‘·sê«‘· |ü⁄s¡T>∑T Ä•+#·&É+ e\q ‘ê\T>± e÷]q ø£+≈£î\T
|ü≥+ : 02 |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T˝À ñqï Ä&É ¬sø£ÿ\ |ü⁄s¡T>∑T\T
|ü≥+ : 03 >√<ÛäTeT s¡+>∑T yÓ+Á≥Tø£\‘√ ø£|üŒã&çq >∑T&É¢ düeTT<ëj·T+
1
|ü≥+-01

|ü≥+-02

|ü≥+-03

2
 Hês¡TeT&ç˝À #·ˆˆ MT≥s¡T≈£î ˇø£ ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T ˝Ò<ë >∑T&É¢
düeTT<ëj·T+, |æ\ø£\ <äX˝¯ À #·<sä |¡ ⁄ü MT≥s¡T≈£î ˇø£ ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T
˝Ò<ë >∑T&É¢ düeTT<ëj·T+ ˝Ò<ë 5 XÊ‘·+ #·ìb˛sTTq yÓTTe⁄«\T
˝Ò<ë *+>±ø£s¸¡ ø£ ãT≥º\˝À yêsêìøÏ ãT≥º≈î£ 25`30 eT>∑ s¬ ø£ÿ\
|ü⁄s¡T>∑T\T >∑eTì+∫q yÓ+≥H˚ düd´ü s¡øD å£ #˚|{ü ≤º*.
Hês¡T |”ø£{≤ìøÏ yês¡+ s√E\T eTT+<äT 5 ôd+≥¢
(200 #·.MT.) Hês¡TeT&çøÏ 800 Á>±. ø±s√“|òPü ´sêHé 3 õ >∑T[ø£\qT
|ü\T#·>± ˙s¡T+∫ #·*¢ Ä eT&ç˝ÀH˚ Ç+πø≥≥T¢ #˚j÷· *. HêfÒ
düeTj·T+˝À Hês¡T ø£≥\º ∫es¡\qT Á‘·T+#·e˝…qT. |æ\ø£ ˝Ò<ë
<äTãT“ #˚ùd <äX˝¯ À ø±s√“|òPü ´sêHé 3 õ >∑T[ø£\qT mø£sêìøÏ
10 øÏ˝À\T y˚j÷· * ˝Ò<ë mdæù|{ò Ÿ 75 mdt.|æ.1.5 Á>±. ˝Ò<ë
ø±sêº|t ôV≤’ Á&√ø√¢s¬ &’ é 50 mdt.|æ. 2 Á>±. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ
|æ∫ø±] #˚j·÷*. n+≈£îs¡+ qT+&ç ∫s¡Tbı≥º <äX¯˝À ø±sêº|t
ôV≤’ Á&√ø√¢s¬ &’ é 4 õ >∑T[ø£\T 8 øÏ˝À\T ˝Ò<ë ø√¢sê+Á{≤ì*Áb˛˝Ÿ
0.4 XÊ‘·+ >∑T[ø£\T 4 øÏ˝À\T y˚j÷· * ˝Ò<ë ø±sêº|t ôV≤’ Á&√ø√¢s¬ &’ é
50 mdt.|æ. 2 Á>±. ˝Ò<ë Áb˛ô|òH√bòÕdt 2 $T.©. ˝Ò<ë
ø√¢sê+Á{≤ì*Áb˛˝Ÿ 20 mdt.dæ.æ 0.4 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ
|æ∫ø±] #˚j÷· *.

|ü≥+ : 04 ‘·\ m~–q ‘·sê«‘· Hê]+»`|üdüT|ü⁄ s¡+>∑T ø£*–q ˝≤sê«

3
|ü≥+-04

4
 Ä≈£îeTT&É‘· / HêeTT / ‘Ó\¢ ‘Ó>T∑ \T
(HÓ|˝üò ÀÁø√dædt yÓT&çHê*Hé)
Hê{Ïq <ä>sZ∑ ¡ qT+&ç b˛{≤≈£î <äX¯ es¡≈î£ KØ|òt eT]j·TT
s¡;˝À Ä•düT+Ô ~. b˛{≤≈£î <äX˝¯ À Ä•ùdÔ qwü+º m≈£îÿe. ˝≤sê«\T
Ä≈£î\ s¬ +&ÉT n+#·T\qT ø£*|æ >=≥º+>± #˚dæ Ä≈£î|ü#÷ ì |ü<ësê∆ìï
^øÏ ‹q≥+ e\¢ Ä≈£î\T ‘Ó\¢ã&ç ‘·sê«‘· m+&ç b˛‘êsTT
(|ü≥eTT 5). á |ü⁄s¡T>∑T d”‘êø√ø£ ∫\Tø£\T (|ü≥eTT 6)
eTT<äTs¡T >√<ÛTä eT s¡+>∑T˝À ñ+&ç s¬ ø£ÿ\ n+#·T\ eT<Û´ä düqïì
q\¢ ^‘·\T+{≤sTT. Ä≈£î\T ì\Te⁄>± eTT&ÉT#·Tø=ì ‘Ó\¢>±
^‘·\T+&É≥+, Ä≈£îeTT&É‘\· T $&ÉBùdÔ ˝≤sê« <äX˝¯ À (|ü≥eTT7)
ñqï ˝Ò‘· |ü⁄düT|ü⁄ ˝Ò<ë Ä≈£îeT#·Ã |ü⁄s¡T>∑T\T ø£qã&É≥+ ˝Ò<ë
bı\+˝À q&Éd÷ü Ô ñ+fÒ >∑T+|ü⁄\T >∑T+|ü⁄\T>± m–πs s¬ ø£ÿ\ |ü⁄sT¡ >∑T\qT
ã{Ϻ Ä≈£îeTT&É‘q· T >∑T]Ô+#·e#·TÃqT.
Ä\dü´+>± Hê{Ïq bı˝≤˝À¢, es¡¸u≤Û e |ü]dæ‘ú T· \˝ÀqT, bı\+
#·T≥÷º ˙&É Á|ü<X˚ Ê\T ñ+&É≥+, qÁ‘·»ì ms¡Te⁄ n~Ûø£ yÓ÷‘ê<äT˝À
yê&É≥+ e\q á |ü⁄sT¡ >∑T ñ<Ûèä ‹ ô|s¡T>∑T‘·T+~. eTTK´+>± yÓ&˝É ≤Œ{Ï
Ä≈£î >∑\ s¡ø±˝À¢ m≈£îÿe>± Ä•düT+Ô ~. bı{≤≈£î <äX˝¯ À <äTãT“øÏ
1 qT+&ç 2 ø=‘·>Ô ± ‘Ó\>¢ ± ^ø£ã&çq Ä≈£î\T, yê{Ï˝À ∫qï ˝≤sê«\T
>∑eTì+∫q yÓ+≥H˚ düd´ü s¡øD å£ #˚|{ü ≤º*.
|üsêqïJe⁄˝…q’ Áf…øÆ √Á>±e÷ œ˝ÀìdtqT mø£sê≈£î 20,000
#=|üq eT÷&ÉT kÕs¡T¢ e~* n]ø£≥ºe#·TÃqT. |æ\ø£ <äX¯˝À
#˚qT≈£î n&É+¶ >± ‘ê&ÉTqT 2`3 kÕs¡T¢ ˝≤–‘˚ |ü⁄s¡T>∑T\T ÁøÏ+<ä

|ü≥eTT 5 : Ä≈£îeTT&É‘· Ä•+∫q bı\eTT

|ü≥eTT 6 : ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T

5
|ü≥+-05

|ü≥+-06

6
|ü&bç ˛‘êsTT. Bì ìyês¡D≈£î ø√¢]ô|]’ bòÕdt 2.5 $T.©. ˝Ò<ë mdæù|{ò Ÿ
1.5 Á>±.\T ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *. b˛{≤≈£î <äX˝¯ À
ø±sêº|t ôV≤’ Á&√ø√¢s¬ &’ é 50 mdt.|æ. 2 Á>±.\T ˝Ò<ë ø√¢sê+Á{≤ì*Áb˛˝Ÿ
20 mdt.dæ.0.4 $T.©. ˝Ò<ë |òPü u¢ +… &ÜyÓT&Æ é 20 &ÉãT¢´.&ç.õ 0.25
Á>±. ˝Ò<ë |òPü u¢ +… &ÜyÓT&Æ é 48 mdt.dæ. 0.1 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· * ˝Ò<ë ø±sêº|t ôV≤’ Á&√Áø√¢s¬ &’ é 4 õ 8 øÏ˝À\
˝Ò<ë ø√¢sê+Á{≤ì*Áb˛˝Ÿ 0.4 XÊ‘·+ 4 øÏ˝À\T >∑T[ø£\T mø£sê≈£î
#=|ü⁄Œq y˚j÷· *.

|ü≥eTT 7 : Ä≈£î eTT&É‘· ˝≤sê«

7
|ü≥+-07

8
 düT&ç<√eT / <√eTb˛≥T
>√<ÛTä eT es¡|í ⁄ü <√eT (˙\|üs«¡ ‘ê \÷C…H‡é )
‘Ó\¢ eT#·Ã <√eT (kı>∑f˝… ≤¢ ô|]ò ‡ô|sò ê)
e] |ü+&ç+#˚ nìï ÁbÕ+‘ê˝À¢ á s¬ +&ÉT s¡ø±\ <√eT\T
Hês¡TeT&ç ˝Ò<ë |æ\ø£ <äX˝¯ À ns¡T<äT>±qT, bı≥º <äX,¯ áìø£
<äX˝¯ À¢ m≈£îÿe>±qT |æ\,¢ ô|<ä› <√eT\T ˙{Ï eT≥º+ô|’ ñ+&ç
<äTãT“\ qT+&ç s¡d+ü |”\Ã≥+ <ë«sê qcÕºìï ø£\T>∑ CÒkÕÔsTT
(|ü≥eTT 8). ñ<Ûèä ‹ m≈£îÿyÓ‘’ ˚ bı\+ m+&çb˛sTT |ü&bç ˛e≥+,
‘ê\T –+»\T @s¡Œ&É&É+ ˝Ò<ë q÷]Ãq|ü⁄Œ&ÉT q÷ø£ ne«≥+
»s¡T>∑T‘·T+~. düT&ç<√eT e\¢ ªªÁ>±d”d+ºü {Ÿμμ nH˚ yÓs’ d¡ t ‘Ó>T∑ \T
≈£L&Ü yê´|æÔ #Ó+<ä&ÜìøÏ neø±X¯+ ñ+~. ñ<Ûäè‹ m≈£îÿe>±
ñqï|ü⁄Œ&ÉT bı\+˝À ˙{Ïì >∑eTìùdÔ ‘Ó≥Tº˝≤>± ‘˚*j·÷&ÉT‘·÷
ø£qã&ÉT‘·T+~.
>√<ÛäTeT s¡+>∑T (|ü≥eTT 9) ˝Ò<ë ‘Ó\T|ü⁄ s¡+>∑T
(|ü≥eTT 10 ) ˝Ò<ë ã÷&ç<ä s¡+>∑T˝À M|ü⁄ô|’ ‘Ó\¢ eT#·Ã >∑\
<√eT\T ˙{Ï eT{≤ºìøÏ ô|’ uÛ≤>±q <äTãT“ô|’ s¬ +&ÉT s¡÷bÕ\˝À
(¬sø£ÿ\Tqï$, ¬sø£ÿ\T n_Ûeè~∆ #Ó+<äì$) ø£qã&É‘êsTT. ‘=*
<äX¯˝À s¡kÕìï |”\Ã&É+ e\¢ ô|’s¡T ˝Ò‘· |üdüT|ü⁄ esêíìøÏ
e÷s¡T‘·T+~. ñ<Ûäè‹ ô|]π> ø=~› ô|’s¡T düT&ÉT\T düT&ÉT\T>±
e\j·Tø±s¡+˝À m+&çb˛‘·÷ ñ+≥T+~ (|ü≥eTT 11).
qÁ‘·»ìì n~Ûø£ yÓ÷‘ê<äT˝À yê&çq|ü⁄Œ&ÉT, ø±* u≤≥\T
rj·Tì bı˝≤˝À¢, ô|s’ T¡ ‘=*<äX˝¯ À Ä≈£î\qT Ä•+#˚ |ü⁄s¡T>∑T\
ìyês¡D≈£î ø√¢]ô|’]bòÕdt ˝Ò<ë Áb˛ô|òH√bòÕdt ˝Ò<ë dæ+<∏ä{Ïø˘
|ü≥eTT 8 : <äTãT“ yÓTT<äfi¯fl˝À >√<ÛäTeT eT]j·TT ‘Ó\¢ <√eT\T
|ü≥eTT 9 : >√<ÛäTeT s¡+>∑T <√eT

9
|ü≥+-08

|ü≥+-09

10
ô|s’ Á¡ <∏ësTT&é eT+<äT\qT yê&çq|ü⁄&ÉT á |ü⁄s¡T>∑T ñ<Ûèä ‹ m≈£îÿe
ne⁄‘·T+~.
|æ\ø£\ <äX¯˝À <äTãT“≈£î 10 <√eT\T, áìø£ <äX¯˝À
<äTãT“≈£î 20`25 <√eT\T >∑eTì+∫q yÓ+≥H˚ düdü´s¡ø£åD
#˚|{ü ≤º*. <√eTqT ‘·≥Tº≈î£ H˚ e] s¡ø±˝…q’ ø£èwüyí D˚ ,Ï B|æ,Ô Ç+Á<ä,
neTs¡, uÛ≤e|ü⁄] düHêï\T eT]j·TT Áo<Ûèä ‹ e+{Ï s¡ø±\T kÕ>∑T
#˚ d ü T ø=qe˝… q T. bı˝≤ìï n&É b Õ<ä & É b Õ Äs¡ u … { ≤º * . e]
HêfÒ≥|ü&ÉT Á|ü‹ 2 MT≥s¡≈¢ î£ 20 ôd+.MT.\ u≤≥\T rj·÷*.
Bì ìyês¡ D ≈£ î ©≥s¡ T ˙{Ï ø Ï mdæ ù |ò { Ÿ 1.5 Á>±. ˝Ò < ë
yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 2.2 $T.©. ˝Ò<ë Ç<∏√ô|òH√ÁbÕø˘‡ 2 $T.©.
˝Ò<ë ô|Hò √ãTø±sY“ 2 $T.©. ˝Ò<ë Ç$T&Üø√¢Á|æ&é 0.25 $T.©.
˝Ò<ë <∏j ä ÷Ó $T<∏ëø±‡yéT 0.2 Á>±. ˝Ò<ë ãTÁb˛ô|õò Hé 1.6 $T.©.
˝Ò<ë ô|’yÓTÁ{ÀC…’Hé 0.6 Á>±. ˝Ò<ë Åf…Æ|òüP¢$TCÀô|ò’]yéT 0.486
$T.©. ˝Ò<ë &ÓH’ √f…|Püò ´sêHé 0.4 Á>±. ˝Ò<ë Ç$T&Üø√¢Á|æ&é G
m~∏Áb˛˝Ÿ 0.25 Á>±. ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *.

|ü≥eTT 10 : ‘Ó\¢ eT#·Ã <√eT

|ü≥eTT 11 : düT&ç eT#·Ã ‘Ó>∑T\T

11
|ü≥+-10

|ü≥+-11

12
ñ*¢ø√&ÉT / <äT+|ü s√>∑+ / >={≤º\T / >=≥º|⁄ü s√>∑+ / ø=&ÉT|ü⁄
(Ä]‡jÓ÷*j·÷ ˇ¬sC’ …)
Hês¡TeT&ç /|æ\ø£<äX¯˝À á |ü⁄s¡T>∑TqT >∑eTì+#·e#·TÃ.
<√eT C≤‹øÏ #Ó+~q ô|<ä› |ü⁄s¡T>∑T\T eTT<äTs¡T ms¡T|ü⁄ s¡+>∑T˝À
(|ü≥eTT 12) ñ+&ÉTqT. >∑T&ÉT¶ qT+&ç e∫Ãq yÓ+≥H˚ |æ\¢
|ü⁄s¡T>∑T\T (e÷>∑{Ÿ‡) (|ü≥eTT 13) ø±+&É+˝ÀìøÏ b˛sTT
n+≈£îs¡+ e<ä› eè~∆ #Ó+<˚ Áø£eT+˝À n+≈£îs¡+ ñ*¢ ø±&Ée˝…
˝Ò‘· Ä≈£î|ü#÷ ì bı&ÉT>±{Ï >=≥º+>± e÷s¡TŒ #Ó+~ ãj·T≥≈£î
edüT+Ô ~. ø£+øÏ y˚jT· <äT. <äTãT“\˝Àì ø=ìï |æ\ø£\T e÷Á‘·yT˚
ñ*¢ø±&Ée˝… >={≤º\T>± (|ü≥eTT 14) e÷s¡T‘êsTT.
ñ*¢ø√&ÉT ‘·≥Tºø√ì s¡ø±\qT kÕ>∑T #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT,
ãTT‘·T|üeHê\T Ä\dü´eTsTT´, Hê≥T¢ Ä\dü´eTsTTq|ü⁄Œ&ÉT,
>±*˝À ‘˚eT 82`88 XÊ‘·+ eT<Ûä´ ñqï|ü&ÉT ôdô|º+ãsY˝À
200 $T.MT. ø£+fÒ m≈£îÿe es¡¸+ ≈£î]dæq|ü⁄Œ&ÉT á |ü⁄s¡T>∑T
ñ<Ûäè‹ m≈£îÿe ne⁄‘·T+~. Hês¡TeT&ç˝À #·<äs¡|ü⁄ MT≥s¡T≈£î
ˇø£ ñ*¢ø√&ÉT k˛øÏq |æ\ø£, |æ\ø£ <äX˝¯ À 5 XÊ‘·+ ñ*¢ >={≤º\T
˝Ò<ë <äTãT“øÏ ˇø£ ø√&ÉT k˛øÏq |æ\ø£ >∑eTì+∫q yÓ+≥H˚
düd´ü s¡øD
å£ #˚|{ü ≤º*.
ñ*¢ ø√&ÉT ‘·≥Tº≈î£ H˚ s¡ø±˝…q’ ø±e´, ~e´, mÁs¡eT˝…\¢ T,
b˛‘·q, lø±≈£îfi¯+ düHêï\qT kÕ>∑T #˚jT· e˝…qT. Hês¡TeT&ç˝À
yÓTT˝¬ø‹Ôq 10 qT+&ç 15 s√E\ ˝À|ü⁄ ˇø£ ôd+≥T≈£î
160 Á>±. \ ø±s√“|òPü ´sêHé 3 õ >∑T[ø£\qT ˝Ò<ë 50 Á>±.
bò˛sπ {Ÿ >∑T[ø£\qT |ü\T#·>± ˙s¡T+∫ #·*¢ Ä eT&ç˝ÀH˚ Ç+πø≥≥T¢
#˚j÷· *. Hê≥T¢ Ä\dü´+>± y˚dqæ |ü⁄&ÉT, Hê{Ïq 10 qT+&ç 15
s√E\˝À ø±s√“|òPü ´sêHé 3 õ >∑T[ø£\qT mø£sê≈£î 10 øÏ˝À\T
˝Ò<ë bò˛πs{Ÿ 10 õ >∑T[ø£\qT mø£sê≈£î 5 øÏ˝À\T #=|ü⁄Œq
y˚j·÷*.
|ü≥eTT 12 : ñ*¢ ø√&ÉT ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T
|ü≥eTT 13 : |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T (e÷>∑{Ÿ‡)
|ü≥eTT 14 : ñ*¢ ø√&ÉT
13
|ü≥+-12 |ü≥+-13

|ü≥+-14

14
 ‘ê{≤≈£î ‘Ó>T∑ \T (Væ≤kÕŒ)
(&Óø’ ±¢&kç ÕŒ Ä]àC…sê)
ô|<ä› ô|+≈£î |ü⁄s¡T>∑T\T ˙\+‘√ ≈£L&çq q\T|ü⁄ s¡+>∑T˝À
(|ü≥eTT 15) yÓTs¡Tdü÷Ô X¯Øs¡+ô|’ eTTfi¯ófl ø£*– ñ+{≤sTT. |æ\¢
eT]j·TT ô|<ä› |ü⁄s¡T>∑T\T Ä≈£î\ ô|u’ ≤Û >±ìï ^øÏ ‹ìy˚jT· &É+ e\¢
‘Ó \ ¢ ì ì\Te⁄ #ês¡ \ T @s¡ Œ &É ‘ êsTT. |æ \ ¢ |ü ⁄ s¡ T >∑ T \T
(Á>∑uŸ‡) ˝Ò‘· |üdTü |ü⁄ s¡+>∑T˝À (|ü≥eTT 16) Ä≈£î bıs¡\˝À <ë–
ñ+&ç |üÁ‘·Vü≤]‘êìï ‹q&É+ e\¢ Ä≈£î\T m+&çb˛‘êsTT
(|ü≥eTT 17).
á |ü⁄s¡T>∑T ñ<Ûèä ‹ì qÁ‘·»ì ms¡Te⁄\T m≈£îÿe>± yê&çq
bı˝≤˝À¢, ‘=\ø£]˝À eTT+<äT eT+∫ esê¸\T |ü&,ç Ä ‘·sê«‘·
u…≥º |ü]dæ‘ú T· \T HÓ\ø=Hêï, |ü>{∑ `Ï sêÁ‹ ñc˛íÁ>∑‘\· eT<Û´ä ‘˚&Ü
‘·≈î£ ÿe>± ñHêï, >±*˝À ‘˚eT m≈£îÿe>± ñHêï, bı\+˝À ˙&É
Á|ü<X˚ Ê\˝ÀqT >∑eTì+#·e#·TÃ.
<äTãT“≈£î s¬ +&ÉT ô|+≈£î |ü⁄s¡T>∑T\T ˝Ò<ë s¬ +&ÉT |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\T
Ä•+∫q Ä≈£î\T >∑eTì+∫q yÓ+≥H˚ düd´ü s¡øD å£ #˚|{ü ≤º*.
ìyês¡D≈£î Áb˛ô|òH√bòÕdt 2 $T.©. ˝Ò<ë ø√¢]ô|’]bòÕdt
2.5 $T.©. ˝Ò<ë yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 1.6 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *.

|ü≥eTT 15 : Væ≤kÕŒ ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T

|ü≥eTT 16 : Væ≤kÕŒ |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T
|ü≥eTT 17 : Væ≤kÕŒ Ä•+∫q bı\eTT

15
 |ü≥+-15

|ü≥+-16

|ü≥+-17

16
 Ä≈£îq*¢ / mÁs¡q*¢
(ˇ*>√ìø£dt ˇ¬sC’ Ÿ)
kÕ<Ûës¡D+>± |ü+≥qT 40 s√E\ qT+&ç 80 s√E\ es¡≈î£
á q*¢ Ä•düT+Ô ~. kÕ©&ÉT C≤‹øÏ #Ó+~q á q\T¢\T Hê\T>∑T
»‘·\ ø±fi¯fl‘√ ‘Ó\T|ü⁄ ˝Ò<ë |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T˝À ñ+{≤sTT
(|ü≥eTT 18). Ä≈£î\ yÓqT≈£ yÓ|’ ⁄ü áHÓ\ yÓ+ã&ç e⁄+&ç s¡kÕìï
|”\TkÕÔsTT. eTT+<äT>± Ä≈£î\ô|’ ∫qï ‘Ó\T|ü⁄ eT#·Ã\T @s¡Œ&ç Áø£y˚T|æ
Ä≈£ î \T bÕ*b˛sTT (|ü ≥ eTT 19). <ä ÷ s¡ + qT+&ç #˚ q T
m+&çb˛sTTq≥T¢ ø£ì|ædTü +Ô ~.
esê¸uÛ≤e |ü]dæú‘·T\T, n~Ûø£ ñc˛íÁ>∑‘·\T, n~Ûø£ qÁ‘·»ì
ms¡Te⁄\T yê&Éø+£ ñ+fÒ á |ü⁄s¡T>∑T ñ<Ûèä ‹øÏ nqT≈£L\+. nedüsêìï
ã{Ϻ ˙{Ï˝À ø£]>π >∑+<Ûøä +£ bı&ç 3 Á>±. ˝Ò<ë &Óø’ √bòÕ˝Ÿ 5 $T.©.
˝Ò<ë ôdŒÌs√yÓTdæô|òHé 1.0 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±]
#˚j·÷*.
e] á>∑
(ôV≤’ Á&Ó*j
¢ ÷· |ò*æ |æŒHê)
á |ü⁄s¡T>∑T KØ|ò˝t À Hê≥T¢ Ä\dü´yÓTqÆ |ü⁄Œ&ÉT, s¡;˝À m≈£îÿe>±
Hês¡TeT&ç/|æ\ø£ <äX¯˝À 40 s√E\˝À|ü⁄ ô|’s¡TqT Ä•+∫ qwüº
|üs¡TdüTÔ+~. |æ\¢|ü⁄s¡T>∑T Ä•+∫q Ä≈£î\ô|’ ∫qï s¡+Á<Ûë\T
@s¡Œ&É‘êsTT. |ü⁄s¡T>∑T\T Ä•+∫q <ä>∑Zs¡ Ä≈£î ‘Ó\¢ã&ç >±*øÏ
$]–b˛‘êsTT (|ü≥eTT 20 21).
m+&çq ø=q\T sê*, ô|s’ T¡ m<äT>∑T<ä\ ø°D å dÏ Tü +Ô ~. ø=ìïkÕs¡T¢
ñ<Ûèä ‹ m≈£îÿyÓ‘’ ˚ yÓqTï˝Àì ø=ìï –+»\T bÕ\T b˛düTø√ø£ bÕøÏøå +£ >±
‘ê\T>± e÷s¡T‘êsTT. Bì ìyês¡D≈£î ø√¢]ô|]’ bòÕdt 2.5 $T.©.
˝Ò<ë Áb˛ô|Hò √bòÕdt 2 $T.©. ˝Ò<ë yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 1.6 $T.©.
©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *.
|ü≥eTT 18 : Ä≈£î q*¢
|ü≥eTT 19 : Ä≈£îq*¢ Ä•+∫q Ä≈£î\T
|ü≥eTT 20 21 : e] á>∑ Ä•+∫q Ä≈£î\T
17
|ü≥+-18

|ü≥+-19

|ü≥+-20 |ü≥+-21

18
 |æ+&ç q*¢ / MT© ã>¥
(Áu…yÓìïj·÷)
á q\T¢\T ∫qï$>±, ‘Ó\{¢ Ï yÓTqÆ +˝≤+{Ï |üP‘· ø£|Œü ã&ç
yÓT‘·{Ô Ï X¯Øs¡eTT‘√ s¬ ø£ÿ\T ˝Òì |ü⁄s¡T>∑T\T. Ç$ ø±+&ÉeTT eT]j·TT
Ä≈£î ‘=&ÉTeTT\ eT<Ûä´ >∑T+|ü⁄\T >∑T+|ü⁄\T>± ñ+{≤sTT
(|ü≥eTT 22). kÕ<Ûës¡DeTT>± bı\+ >∑≥¢ <ä>sZ∑ ˝¡ À M{Ï e\q
ø£*π> qcÕºìï >∑eTì+#·e#·Tà (|ü≥eTT 23). Ç$ ø±+&ÉeTT
qT+&ç s¡d+ü |”\TÃ≥ e\q Ä≈£î\T bÕ*b˛‘êsTT. yÓTTø£ÿ\˝À
m<äT>∑T<ä\ ñ+&Éø£ –&Édü u≤s¡‘êsTT. yÓqTï\T @s¡Œ&Ée⁄.
ìyês¡D≈£î eT˝≤~∏j·÷Hé 3 $T.©. ˝Ò<ë &Ó’$T<∏√j˚T{Ÿ
2 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ <ëì‘√ bÕ≥T 5 $T.©. y˚|qü ÷HÓ
ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *.

|ü≥eTT 22 : |æ+&ç q*¢ |ü⁄s¡T>∑T\T

|ü≥eTT 23 : |æ+&ç q*¢ Ä•+∫q yÓTTø£ÿ\T

19
|ü≥+-22

|ü≥+-23

20
 ø£+øÏ q*¢ / q\¢ ø£+øÏ ‘Ó>T∑ \T
(d”ìº jÓ÷{≤s√‡˙eTdt dæŒ+øÏ)
n‹ dü÷ø£àå yÓTqÆ kÕ©&ÉT esêZìøÏ #Ó+~q á |ü⁄s¡T>∑T
(|ü ≥ eTT 24) |æ \ ø£ <ä X ¯ qT+&ç Ä•dü T Ô + ~. KØ|ò t ˝ À
Ä>∑wßü `º ôdô|+º ãsY, s¡;˝À e÷]Ã`@Á|æ˝Ÿ˝À Bì ñ<Ûèä ‹ m≈£îÿe>±
ñ+≥T+~. Bìì s¬ ‘’ T· kÕúsTT˝À >∑T]Ô+#·≥+ ø£w+ºü . ø=ìï s¡ø±\
•©+Á<Ûë\‘√ ø£*dæ Ä•ùdÔ –+»\ MT<ä q\¢ eT#·Ã\T sêe≥+
˝Ò<ë ‘ê\T b˛e&É+ »s¡T>∑T‘·T+~ (|ü≥eTT 25). Ä≈£î\ eT<Û´ä
áHÓô|’ ˝Ò<ë Ä≈£î ‘=&ÉT$T MT<ä ˝Ò<ë ø±+&É+ MT<ä >√<ÛTä eT
qT+&ç q\¢{Ï eT#·Ã\T >∑eTì+#·≥+, yÓqTï\T e+ø£s¡ ‹s¡>≥ ∑ +
˝Ò<ë bÕøÏåø£+>± ãj·T≥≈£î sêe≥+ eT]j·TT –+» ‘·j·÷Ø
<äX˝¯ À –+»\ MT<ä q\T|ü⁄ eT#·Ã\T @s¡Œ&ç bÕ\T b˛düTø√ø£
‘ê\T –+»\T @s¡Œ&É&+É ã{Ϻ ø£+øÏq*¢ Ä•+∫q≥T¢ >∑T]Ô+#ê*.
|ü>{∑ Ï ñc˛íÁ>∑‘\· T 28`300 ôd+{° Áπ>&ÉT,¢ >±*˝À n~Ûø£
‘˚eT ø£+øÏq*¢ ñ<Ûèä ‹øÏ #ê˝≤ nqT≈£L\+. n~Ûø£ ñc˛íÁ>∑‘\· T,
u…{º |ü]dæ‘∆ T· ˝À¢ |ü⁄s¡T>∑T ‘·«]‘·+>± eè~∆ #Ó+<äT‘·T+~.
q*¢ Ä•+∫q \ø£åD≤\T >∑eTì+∫q yÓ+≥H˚ ˝Ò<ë
n+≈£îs¡+ <äX˝¯ À Ábı|òHæ √bòÕdt 2 $T.©. ˝Ò<ë &Óø’ √bòÕ˝Ÿ 5 $T.©.
˝Ò<ë ôd’Œs√yÓTdæô|òHé 1.0 $T.©. G Ábı|æø=qCÀ˝Ÿ 1 $T.©.
˙{ÏøÏ ø£*|æ ˇø£kÕ], 15 s√E\≈£î eTs√kÕ] |æ∫ø±] #˚j÷· *.

|ü≥eTT 24 : ø£+øÏ q*¢

|ü≥eTT 25 : ø£+øÏ q*¢ Ä•+∫q ø£+≈£î\T

21
|ü≥+-24

|ü≥+-25

22
 ‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\T
(ôdHº øé {° ÀÁ‹|t‡ u…b’ Õò ]àHé)
esê¸u≤Û e |ü]dæ‘∆ T· ˝À¢, eTTK´+>± s¡;˝À Hês¡TeT&ç, |æ\ø£
<äX˝¯ À n~Ûø£ ñc˛íÁ>∑‘\· T eT]j·TT ˙{Ï m<ä&› ç HÓ˝ø=qï|ü⁄&ÉT á
|ü⁄s¡T>∑T Ä•düT+Ô ~.
|æ\,¢ ô|<ä› |ü⁄s¡T>∑T\T (|ü≥eTT 26) Ä≈£î\ qT+&ç s¡kÕìï
|”\Ã&É+ e\¢ Ä≈£î\ n+#·T\T ô|ø’ Ï #·T≥Tº≈î£ +{≤sTT. Ä≈£î\T dü÷~
yÓTTq˝≤¢>± ø£qã&É‘êsTT (|ü≥eTT 27).
ñ<Ûèä ‹ m≈£îÿe>± ñ+fÒ yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 1.6 $T.©. ˝Ò<ë
|òÁæ b˛ì˝Ÿ 2 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *.
s¬ \¢sê\TÃ |ü⁄s¡T>∑T
(yÓT~Æ e∏ ÷ï ôd|üsπ {≤)
KØ|ò˝t À ˇø=ÿø£ÿkÕ] á |ü⁄s¡T>∑T e] |ü+≥\≈£î rÁeqwü+º
ø£*–düT+Ô ~. |ü>\∑ T uÛ÷Ñ $T˝À <ë≈£îÿì sêÁ‹ y˚fi˝¯ À¢ |ü+≥\≈£î
rÁe qwü+º ø£*–kÕÔsTT. ˝≤sê«\T (|ü≥eT 28) –+» >∑{|ºÏ &ü ˚
<äX¯˝À ø£+≈£î\qT ø£‹Ô]+∫ y˚kÕÔsTT. ø£‹Ô]+∫q ø£+≈£î\T
sê*b˛‘êsTT.
áìø£ <äX˝¯ À #·<sä |¡ ⁄ü MT≥s¡T≈£î 4`5 |ü⁄sT¡ >∑T\T >∑eTì+∫q
yÓ+≥H˚ düd´ü s¡øDå£ #˚|{ü ≤º*. yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 1.6 $T.©. ˝Ò<ë
ø√¢]ô|]’ bòÕdt 2.5 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ kÕj·T+Á‘·+ y˚fi˝¯ À¢
|æ∫ø±] #˚j÷· *.

|ü≥eTT 26 : ‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T

|ü≥eTT 27 : ‘êeTs¡ |ü⁄s¡T>∑T\T Ä•+∫q <äTãT“\T
|ü≥eTT 28 : ¬s\¢sê\TÃ |ü⁄s¡T>∑T

23
 |ü≥+-26

|ü≥+-27

|ü≥+-28

24
 >={≤º\ |ü⁄s¡T>∑T / øπ dt yêsYà
(ì+|ü⁄˝≤ &û|+ü ø±º*d)t
á |ü⁄sT¡ >∑T |æ\ø£ <äX¯ ø£+fÒ eTT+<äT>± Ä•+∫ qwü|º sü T¡ düT+Ô ~.
d”‘êø√ø£ ∫\Tø£\T ‘Ó\T|ü⁄ s¬ ø£ÿ\‘√ ˝Ò‘· >√<ÛTä eT s¡+>∑T‘√ ≈£L&çq
|üdTü |ü⁄ eT#·Ã\T (|ü≥eTT 29) ø£*– sêÁ‹ BbÕ\ yÓ\T>∑T≈£î
Äø£]¸+|üã&É‘êsTT. |æ˝¢ |ü⁄s¡T>∑T\T (˝≤sê«\T) Ä≈£î\ ø=q\qT
ø£‹]Ô +∫ >={≤º\T>± #·T{Ϻ yê{Ï˝À <ë– ñ+&ç ˙{Ï˝À ‘˚\T‘·÷ ˇø£
<äTãT“ qT+&ç eTs=ø£ <äTãT“≈£î b˛‘êsTT (|ü≥eTT 30). ˝≤sê«\T
|üÁ‘·V≤ü ]‘êìï >√øÏ ‹q&É+ e\¢ ô|s’ T¡ ‘Ó\㢠&ç m+&çb˛‘·T+~.
áìø£ <äX˝¯ À #·ˆˆ MT≥s¡T≈£î 4 qT+&ç 5 |ü⁄sT¡ >∑T\T ø£ì|æ+∫q
yÓ+≥H˚ düd´ü s¡øDå£ #·s´¡ \T #˚|{ü ≤º*. ˙s¡T m≈£îÿe>± ô|{Ϻ ø±\Te\
<ë«sê ˙{Ïì rdæyù˚ dÔ Bì ñ<Ûèä ‹ ‘·>T∑ ‘Z T· +~. ñ<Ûèä ‹ rÁe+>±
ñ+fÒ ø√¢]ô|]’ bòÕdt 2.5 $T.©. ˝Ò<ë yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 1.6 $T.©.
©≥s¡T ˙{Ï˝À ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *.

|ü≥eTT 29 : πødt yêsYà ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T

|ü≥eTT 30 : πødt yêsYà Ä•+∫q Ä≈£î\T

25
|ü≥+-29

|ü≥+-30

26
 e] ø£+|ü⁄ q*¢ / >∑+~Û ã>¥
(˝…b˛ºø=¬sk’ Õ ˇs¡{À]j·THé)
eTTK´+>± KØ|ò˝t À –+» bÕ\T b˛düTø=H˚ <äX˝¯ À Ä•+∫
qwü+º ø£*–düT+Ô ~. ôdô|+º ãs¡T qT+&ç qe+ãs¡T es¡≈î£ rÁe+>±
Ä•kÕÔsTT. ô|<ä› |ü⁄s¡T>∑T\T ã÷&ç<‘ä √ ≈£L&çq Ä≈£î|ü#÷ s¡+>∑T˝À
ñ+{≤sTT (|ü≥eTT 31). Ç$ ñqï bı\+˝À #Ó&TÉ yêdüq edüT+Ô ~.
á q*¢ì kÕj·T+Á‘·+ y˚fi˝¯ À¢ bı\+˝À >∑eTì+#·e#·TÃ. |æ\,¢
ô|<ä› |ü⁄s¡T>∑T\T bÕ\T b˛düT≈£îH˚ <äX˝¯ À bÕ\qT |”\Ã&É+ e\¢
–+»ô|’ q\¢{Ï eT#·Ã\T @s¡Œ&É‘êsTT ˝Ò<ë –+»\T ‘ê\Tb˛‘êsTT.
<äTãT“≈£î 1`2 |ü⁄s¡T>∑T\T >∑eTì+∫q yÓ+≥H˚ düd´ü s¡øD å£
#˚|{ü ≤º*.
bı\+ n+#·T\ qT+&ç #·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·÷ eT<Û´ä #˚sπ $<Û+ä >±
ø√¢]ô|]’ bòÕdt 2.5 $T.©. ˝Ò<ë eT˝≤~∏j÷· Hé 2 $T.©. ©≥s¡T
˙{ÏøÏ ø£*|æ kÕj·T+Á‘·+ y˚fi˝¯ À¢ |æ∫ø±] #˚j÷· *.

|ü≥eTT 31 : e] ø£+|ü⁄q*¢

27
|ü≥+-31

28
 |ü#÷ <√eT / B|ü|⁄ü |ü⁄s¡T>∑T\T (õm˝Ÿ ôV≤#Y)
(HÓb˛ò f…{øÏ ‡˘ $¬sôdHé‡ / HÓb˛ò f…{øÏ ‡˘ HÓÁ>√|æødº£ t)
KØ|òt eT]j·TT s¡;˝À á |ü⁄s¡T>∑T Hês¡TeT&ç <äX¯ qT+&ç
áìø£ <äX¯ es¡≈î£ ø£ì|ædTü +Ô ~. á |ü⁄s¡T>∑T ªª≥T+Á>√ yÓs’ d¡ μt μqT
yê´|æÔ #˚dTü +Ô ~. ôdô|+º ãs¡T 2 e yês¡+ qT+&ç qe+ãs¡T es¡≈L£
KØ|ò˝t Àq÷, e÷]à qT+&ç @Á|æ˝Ÿ es¡≈L£ s¡;˝Àq÷ |ü#÷ <√eT
m≈£îÿe>± ø£q|ü&ÉT‘·T+~. ô|<ä› |ü⁄s¡T>∑T\T eTT<äTs¡T Ä≈£î|ü#·Ã
s¡+>∑T˝À ‘·\ Á‹ø√D+>± ñ+&ç eTT+<äT s¬ ø£ÿ\ô|’ q\¢{Ï eT#·Ã
ø£*– ñ+{≤sTT (|ü≥eTT 32). Ç$ e+ø£s>¡ ± q&ÉTkÕÔsTT. |ü#÷
B|ü|⁄ü |ü⁄s¡T>∑T\T bı\+˝À ø£qã&É≥+ (|ü≥eTT 33), yÓTTø£ÿ\T
dü]>± <äTãT“#˚jT· ø£ –&Éduü ≤] b˛e&É+ ˝Ò<ë >∑TãTs¡T>± ô|]–
ø£+≈£î\T y˚jT· ø£ b˛e≥+ ã{Ϻ ≥T+Á>√ ‘Ó>T∑ \TqT >∑T]Ô+#·e#·TÃ.
qÁ‘·»ì n~Ûø£ yÓ÷‘ê<äT˝À yê&É≥+, u…≥º |ü]dæ‘ú T· \T eT]j·TT
n~Ûø£ ñc˛íÁ>∑‘\· T nqT≈£L\+.
Hês¡TeT&ç <äX,¯ |æ\ø£\ <äX\¯ ˝À <äTãT“≈£î 10 |ü⁄s¡T>∑T\T,
áìø£ <äX˝¯ À <äTãT“≈£î 20 |ü⁄s¡T>∑T\T, ≥T+Á>√ Ä•+#˚ ÁbÕ+‘ê˝À¢
#·ˆˆ MT.≈£î 1 ˝Ò<ë 2 |ü⁄s¡T>∑T\T ˝Ò<ë 1 yÓs’ d¡ t k˛øÏq <äTãT“
>∑eTì+∫q yÓ+≥H˚ düd´ü s¡øD å£ #˚|{ü ≤º*.
mdæù|{ò Ÿ 1.5 Á>±eTT\T ˝Ò<ë yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 2.2 $T.©.
˝Ò<ë Ç<∏√ô|Hò Áé bÕø˘‡ 2.0 $T.©. ˝Ò<ë ã÷´Áb˛ô|õò Hé 1.6 $T.©.
©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ yÓs’ d¡ t k˛øÏq <äTãT“\qT |”øÏ HêX¯q+ #˚dqæ
yÓ+≥H˚ |æ∫ø±] #˚j÷· *.

|ü≥eTT 32 : |ü#·Ã<√eT ‘·*¢ |ü⁄s¡T>∑T

|ü≥eTT 33 : |ü#·Ã <√eT |æ\¢ |ü⁄s¡T>∑T\T

29
|ü≥+-32

|ü≥+-33

30
 m\Tø£\T
m\Tø£\ e\q düTe÷s¡T 5 qT+&ç 65 XÊ‘·+ qwüº+
ø£\T>∑T#·Tqï~. e]˝À ∫qï |ü+~ø=≈£îÿ, ∫f…º\Tø£ eT]j·TT
ô|<ä › |ü + ~ø=≈£ î ÿ e\q qwü º + ø£ \ T>∑ T ‘· T +~. m\Tø£ \ T
kÕ<Ûës¡D+>± m&Ü~øÏ 2`3 kÕs¡T¢>± 6`8 |æ\¢\qT ô|&É‘êsTT.
m\Tø£\T ø£‹Ô]+∫q e] <äTãT“\T (|ü≥+ 34) 45 &çÁ^\
ø√D+˝À @≥yê\T>± ø£ì|ækÕÔsTT. m\Tø£\ ìyês¡D |ü+≥˝Òì
düeTj·÷\˝À¢ kÕeT÷Væ≤ø£+>± ˇπøkÕ] #˚|ü&ç‘˚ yê{Ï düeTdü´qT
#ê˝≤ es¡≈£î ‘·–Z+#·e#·Tà (|ü≥+ 35).
ùd<ä´ |ü<ä∆‘·T\T : ˝À‘·T>± <äTqï&É+, >∑≥¢qT M˝…’q+‘·es¡≈£î
∫qï$>± #Ó≈£îÿø√e&É+, ø£\T|ü⁄, Ç‘·s¡ |ü+≥\ neX‚cÕ\T
˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TT≥ <ë«sê yê{Ï ì\Te ˙&É, Á|ü‘ê´e÷ïj·T
ÄVü‰s¡+ ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·Te#·TÃ.
j·÷+Á‹ø£ |ü<ä∆‘·T\T : ms¡ ãT≥º\T : e] Hê≥¢ qT+&ç ô|’s¡T
<äTãT“ #˚j·TTes¡≈£î mø£sê≈£î 20 ãT≥º\T ô|{Ϻ m\Tø£\qT
ìyê]+#·e#·TÃ.
bı>∑u≤]+#˚ $<Ûëq+ (ãÁs√k˛àøÏ+>¥) : |ü+≥ bÕ\Tb˛düT≈£îH˚
<äX¯˝À m\Tø£\ dü+‘êH√‘·Œ‹Ô »s¡T>∑T‘·T+~. ø£qTø£ á <äX¯˝À
ãÁs√k˛àø£sYqT ñ|üjÓ÷–+∫ ‘·*¢, |æ\¢ m\Tø£\qT #·+|üe#·TÃ.
s¡kÕj·Tìø£ |ü<ä∆‘·T\T
1. õ+≈£î bòÕôd’Œ&é $wü|ü⁄ ms¡ :
1e s√E : m\Tø£\Tqï ø£Hêï\T >∑T]Ô+∫ Ä ø£Hêï\≈£î n&ÉT¶>±
ø±–‘·+ ô|{Ϻ eT{Ϻ‘√ eT÷dæ y˚j·÷*.
2e s√E : ‘Ós¡T#·Tqï ø£Hêï\qT >∑T]Ô+∫ yê{Ï˝À 20 Á>±eTT\
$wü+ ø£\|üì ms¡ bÕ¬ø≥¢qT (98 bÕfi¯ófl q÷ø£\T G 2 bÕfi¯ófl
q÷HÓ) ñ+#ê*.
|ü≥eTT 34 : m\Tø£ ø£‹Ô]+∫q e] <äTãT“
|ü≥eTT 35 : e] |ü+≥qT qwüº |üs¡TdüTÔqï m\Tø£
31
4e s√E : ms¡ ñ+∫q ø£Hêï\˝À eTs¡\ 10 Á>±eTT\
$wü|ü⁄ ms¡ bÕ¬ø≥¢qT (96 bÕfi¯ófl q÷ø£\T, 2 bÕfi¯ófl q÷HÓ,
2 bÕfi¯ófl õ+ø˘ bòÕôd’Œ&é) ñ+#ê*.
5e s√E : #·ìb˛sTTq m\Tø£\qT, $T–*b˛sTTq $wü|ü⁄
ms¡qT rdæy˚dæ $T–*q ø£Hêï\qT ø±–‘·+ ô|{Ϻ eT{Ϻ‘√
eT÷dæy˚j·÷*.
6e s√E : eTs¡\ ‘Ós¡T#·T≈£îqï ø£Hêï\˝À n\÷´$Tìj·T+
bòÕôd’Œ&é 1.2 Á>±. y˚dæ ‘·&çeT{Ϻ‘√ ø£Hêïìï ø£|æŒ }<äs¡ ô|{≤º*.
˝Ò<ë ãÁs√k˛àø£sY <ë«sê ≈£L&Ü bı>∑ ô|≥ºe#·TÃ.
2. ÁuÀyÓ÷&Éj·÷˝ÀHé $wü|ü⁄ ms¡ : m\Tø£\Tqï ø£Hêï\qT >∑T]Ô+∫
yê{Ï˝À¢ 10 Á>±. ÁuÀyÓ÷&Éj·÷˝ÀHé $wü|ü⁄ ms¡qT (96 bÕfi¯ófl
q÷ø£\T, 2 bÕfi¯ófl q÷HÓ, 2 bÕfi¯ófl ÁuÀyÓ÷&Éj·÷˝ÀHé) ô|{≤º*.
á $<ÛäeTT>± 10 s√E\ø√ø£kÕ] nedüs¡yÓTÆ‘˚ ñ|üjÓ÷
–+#·e#·TÃ.
|ü≥+-34 |ü≥+-35

32
 e] <Ûëq´|ü⁄ ì\«˝À rdüTø√e\dæq C≤Á>∑‘\Ô· T
• ÁøÏ$T ø°≥ø±\T, yê{Ï >∑T&ÉT¢ bı\+ qT+&ç –+»\ <ë«sê
ì\« #˚ùd >√<ë+˝ÀøÏ Á|üy•˚ +#·≈î£ +&Ü C≤Á>∑‘|Ô· &ü Ü*.
• <ÛëHê´ìï u≤>± m+&Éu…{Ϻ (13 ˝Ò<ë 14 ‘˚eTXÊ‘·+
ñ+&˚≥≥T¢), e]ì ˝ÀVü≤|ü⁄ >±<Ó\T, bÕÁ‘·˝À¢, dæyÓT+≥T
ø±+Áø°≥T >√<ëeTT\˝À >±ì ì\« e⁄+∫‘˚ |ü⁄s¡T>∑T\
u≤]qT+&ç s¡ø+åÏ #·e#·TÃ.
• <ÛëHê´ìï u≤>± X¯óÁuÛ|Ñ sü ∫¡ <äTeTTà, <Û÷ä [, #Ó‘,Ô· #Ó<ës¡+,
‘ê\T –+»\T ˝Ò≈î£ +&Ü $H√ïesY\T, ø°q¢ s¡‘¢ √ X¯óÁuÛ|Ñ sü #¡ ê*.
• q÷]Œ&ç #˚ùd ÁbÕ+‘ê\T X¯óÁuÛ+Ñ >± ñ+#·Tø√yê*. m&É㢠+&ÉT,¢
Á≥≈£îÿ\T, Á{≤ø£sº T¡ ,¢ Áf…\Æ s¡T¢ yÓTT<ä˝q’… $ X¯óÁuÛ+Ñ >± ñ+#ê*.
<Ûëq´+ ì\«≈£î ø=‘·Ô >√HÓ dü+#·T\qT ˝Ò<ë bÕ‘·y‘’Ó ˚ m˝≤+{Ï
|ü ⁄ s¡ T >∑ T \T ˝Ò ì yê{Ï ì yê&Ü*. bÕ‘· >√‘ê\ô|’
eT˝≤~∏j·÷Hé ©≥s¡T ˙{ÏøÏ 10 $T.©. #=|üq ø£*|æ
˙&É˝À Äs¡u{… qºÏ ‘·sT¡ yê‘· <Ûëq´+ ì\« #˚jT· e˝…qT.
• ì\« #˚ùd >√<ëeTT\˝À ‘˚eT, es¡¸|⁄ü ˙s¡T Á|üy•˚ +#·≈î£ +&Ü
>√<ëeTT\ H˚\ô|,’ ô|’ ø£|⁄ü Œ\˝À |ü>T∑ fi¯ófl, s¡+Á<Ûë\T ˝Ò≈î£ +&Ü
dæyÓT+≥T‘√ |üP&çÃy˚j·÷*. <äTeTTà, <Ûä÷[ @<Ó’Hê ñ+fÒ
<Ûëq´|ü⁄ ø=≥¢qT+∫ ‘=\–+∫ HêX¯q+ #˚j÷· *.
• ÄVü‰s¡ <ÛëHê´\T ì\« #˚jT· &ÜìøÏ ‘·–q ìsêàD≤\qT m+|æø£
#˚düTø√yê*. ˝ÀìøÏ ‘˚eT, m\Tø£\T, |ü≈£åî\T Á|üy˚•+#·
≈£î+&Ü ‘·–q C≤Á>∑‘\Ô· T rdüTø√yê*. n$ ‘êeTT ‹H˚ ÄVü‰s¡+
ø£Hêï 10 s¬ ≥T¢ HêX¯q+ #˚kÕÔsTT.
• m\Tø£\ ø£Hêï\≈£î >±E eTTø£ÿ\T, sêfi¯ófl, eT{Ï,º dæyTÓ +≥T
e¬>s’ ê\‘√ ø£Hêï\qT eT÷ùdj·÷*.

33
33
• –&ɶ+>∑T\˝À |ü≈£åî\T sê≈£î+&Ü ‘·\T|ü⁄\T, øÏ{Ïø°\T,
yÓ+{Ï˝≥Ò s¡≈¢ î£ ÇqT|ü C≤©\T, _–+∫ ø£≥Tº~≥º+ #˚j÷· *.
20 >π CŸ ˝ÀVü≤|ü⁄ sπ ≈£î\qT ‘·\T|ü⁄ ÁøÏ+<ä dü+<äT ˝Ò≈î£ +&Ü
ns¡&TÉ >∑T es¡≈î£ _–+#ê*. Ç˝≤ #˚jT· ≥+ e\q m\Tø£\T
˝ÀìøÏ Á|üy•˚ +#·˝eÒ ⁄. n$ <ÛëHê´ìï ‹q&ÉyT˚ ø±ø£ s¬ ≥º\qT,
áø£\qT, yÓ+Á≥Tø£\qT, $dü]‘® ê\qT #˚]à bÕ&ÉT #˚kÕÔsTT.
n$ ‹q&É+ e\q eTq≈£î »ãT“\T dü+Áø£$T+#˚ neø±X¯+
ñ+~.
• ‘·&ç ‘·>\∑ ≈£î+&Ü ñ+&˚+<äT≈£î ãkÕÔ\ ÁøÏ+<ä #Óøÿ£ ~eTà\qT
ñ+#ê* ˝Òø£ yÓ<äTs¡T ‘·&çø£\ô|’ e⁄+∫q ãkÕÔ\≈£î ‘˚eT
‘·>∑\≈£î+&Ü #˚j·Te#·TÃ.
e] <Ûëq´|ü⁄ ì\«˝À : |ü⁄s¡T>∑T eT+<äT\ yê&Éø+£
• ì\« <ÛëHê´\≈£î ø°≥ø±\T, m\Tø£\T Ä•ùdÔ nedüse¡ Tì|æùdÔ
s¡kÕj·Tq eT+<äT\T yê&ç ìyês¡D #˚|{ü ≤º*.
• >√<ëeTT\˝À ÄVü‰s¡ <ÛëHê´\T ãkÕÔ\≈£î |ü⁄s¡T>∑T |ü≥≈º î£ +&Ü
3 ˝Ò<ë 4 yêsê\ø=ø£kÕ] 50 XÊ‘·+ eT˝≤~∏j÷· Hé #·˝≤¢*.
©≥s¡T ˙{ÏøÏ 10 $T.©. e+‘·Tq 3 ©≥s¡¢ eT+<äT Á<ëeD≤ìï
100 #·.MT. $d”sÔ +í¡ ˝À |æ∫ø±] #˚j÷· *. eT˝≤~∏j÷· Hé 50
Ç.dæ.qT >√HÓ dü+#·T\ô|q’ |æ∫ø±] #˚jT· e#·TÃ.

34
 n–Z ‘Ó>T∑ \T
(e÷>±ïb˛πsÔ ˇ¬sC’ …)
sêh+˝Àì nìï e] |ü+&ç+#˚ õ˝≤¢˝À¢ ‘Ó>T∑ \T Ä•düT+Ô ~.
nqT≈£L\ yê‘êes¡D |ü]dæ‘ú T· \˝À ‘Ó>T∑ \T ‘·≥Tºø√˝Òì s¡ø±˝À¢
70`80 es¡≈î£ <Ûëq´+ ~>∑Tã&ç ‘·>π Z neø±X¯+ ñ+~. kÕ>∑T ˙s¡T
\_Û+#˚ |ü\|¢ ⁄ü ÁbÕ+‘ê˝À¢ eT]j·TT uÀs¡T u≤e⁄\ ÁøÏ+<ä |ü+&ç+#˚
yÓTs¡ø£ ÁbÕ+‘ê˝À¢ ≈£L&Ü ‘Ó>∑T\T Ä•+∫ |ü+≥≈£î qwüº+
ø£\T>∑CdÒ Tü +Ô ~.
n–Z ‘Ó>T∑ \T uÛ÷Ñ $T ô|u’ ≤Û >±q ñqï yÓTTø£ÿ nìï uÛ≤>±\qT,
|ü + ≥ nìï <ä X ¯ \ ˝ÀqT Ä•dü T Ô + ~. •©+Á<Û ä + Ä≈£ î \ô|’ ,
Ä≈£î ‘=&çeT\ô|’ (|ü≥eTT 36 |ü≥eTT 37), ø£DT|ü⁄\ MT<ä
(|ü≥eTT 38), yÓqTï yÓT&É uÛ≤>∑+˝À (|ü≥eTT 39) eT]j·TT yÓqTïô|’
Ä•düT+Ô ~. eTT+<äT>± Ä≈£î\ô|’ düqïì >√<ÛTä eT s¡+>∑T˝À eT#·Ã\T
@s¡Œ&É‘êsTT. Áø£eT+>± eT#·Ã\T ô|<äy› ’Ó q÷\T ø£+&Ó Äø±sêìï
dü+‘·]+#·T≈£î+{≤sTT. Ç≥Te+{Ï eT#·Ã\T ô|<äy› ’Ó ˇø£ <ëì‘√
ˇø£{Ï ø£\dæb˛e&É+ e\q Ä≈£î\T |üP]Ô>± m+&çb˛‘êsTT. á
<äX˝¯ À Hês¡TeT&çì >±ì, Hê≥T¢ y˚dqæ ‘·sT¡ yê‘· Á|ü<ëÛ q bı\+qT
>±ì <ä÷s¡+ qT+&ç #·÷dæq|ü⁄Œ&ÉT ‘·>T∑ \ã&çq≥T¢>± ø£ì|ædTü +Ô ~.
n+<äTe\qH˚ á ‘Ó>T∑ \TqT n–Z ‘Ó>T∑ \ì |æ\TkÕÔsT¡ . Hê{Ïq
bı\+˝À ‘Ó>T∑ \T k˛øÏ‘˚ yÓTTø£ÿ\T ≈£îs¡#>· ± ñ+&ç |æ\ø£\T #˚jT· e⁄.
•©+Á<Ûeä TT Ä≈£î ‘=&çyTÓ e<ä› Ä•ùdÔ Ä≈£î yÓTT‘·+Ô m+&çb˛e⁄qT.
ø£DT|ü⁄\ e<ä› Ä•+∫q|ü⁄Œ&ÉT Ä Á|ü<X˚ +¯ ˝À ø£DC≤\+ ≈£î[fl, q\¢>±
e÷] ∫es¡>± |æ\ø£ ‘Ó>T∑ \T Ä•+∫q Á|ü<X˚ +¯ e<ä› $]– ÁøÏ+<äøÏ
yê*b˛e⁄qT. ô|s’ T¡ yÓqTï y˚dqæ ‘·sT¡ yê‘· ‘Ó>T∑ \T yÓqTï ÁøÏ+<ä
uÛ≤>∑+ e<ä› Ä•+∫, ø£DC≤\+ ≈£îfi¯fl&É+ e\q yÓqTï Ä Á|ü<X˚ +¯ ˝À
$]– ÁøÏ+~øÏ Áy˚˝≤&ÉT‘·÷ ñ+&ÉTqT. BìH˚ yÓT&É $s¡T|ü⁄ n+{≤s¡T.
|ü≥eTT 36 : n–Z ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q bı\eTT
|ü≥eTT 37 : Ä≈£î\ô|’ n–Z ‘Ó>∑T\T eT#·Ã\T
35
|ü≥+-36

|ü≥+-37

36
ô|s’ T¡ |ü⁄wæŒ+#˚ <äX¯ qT+&ç –+» bÕ\T b˛düT≈£îH˚ <äX˝¯ À ‘Ó>T∑ \T
yÓqTï ÁøÏ+<ä ˝Ò<ë yÓqTïô|’ Ä•ùdÔ –+»\T |üP]Ô>± ˝Ò<ë bÕøÏøå +£ >±
‘ê\T>± e÷s¡T‘êsTT. ‘Ó>T∑ \T ø±s¡ø£ •©+Á<Û+ä |ü+≥ neX‚cÕ\˝À,
$‘·Ôq+ eT]j·TT Á|ü‘·´e÷ïj·T n‹<∏˚sTT yÓTTø£ÿ\ô|’ J$+∫
ñ+&ç ‘·sT¡ yê‘· |ü+≥qT Ä•düT+Ô ~.
sêÁ‹ ñc˛íÁ>∑‘·\T 20 &çÁ^\ ôd+{° Áπ>&ÉT, n+‘·ø£Hêï
‘·≈£îÿe>±, >±*˝À n~Ûø£ ‘˚eT, ñ<äj·T|ü⁄ y˚fi¯\˝À eT+#·T
|ü&TÉ ‘·÷ #·\ì¢ >±\T\T M#˚ yê‘êes¡D+ ‘Ó>T∑ \T n_Ûeè~∆øÏ
eT]j·TT yê´|æÔøÏ nqT≈£L\+>± ñ+≥T+~. kÕ<Ûës¡D+>±
nø√ºãs¡T e÷kÕ+‘·+ qT+&ç |òÁæ ãe] ∫es¡ es¡≈î£ nqT≈£L\
|ü]dæ‘ú T· \T ñ+{≤sTT. dæbÕò s¡T‡≈£î $T+∫ qÁ‘·»ì yê&Éø+£ e\q
≈£L&Ü ‘Ó>T∑ \T m≈£îÿe>± Á|üã\T‘·T+~.
‘Ó>∑T\TqT ‘·≥Tºø√>∑*π> Á|üuÛ≤‘Y (j·T+.{Ï.j·TT.3626),
l<Û ä è ‹ (j· T +.{Ï . j· T T.1121), ø±≥Hé <=s¡ dü H êï\T
(j·T+.{Ï.j·TT.1010), $CÒ‘· (j·T+.{Ï.j·TT.1001), ◊.ÄsY. 64,
HÓ\÷¢] eTwüO] (mHé.m˝Ÿ.ÄsY.34449), ‘·s+¡ >∑DÏ (j·T+.{Ï.j·TT.
1156), dü«s¡eí TTœ (mHé.m˝Ÿ.ÄsY. 145), Áoø±≈£îfi¯+ düHêï\T
(ÄsY.õ.m˝Ÿ. 2537), e+{Ï e+>∑&Ü\qT kÕ>∑T #˚j÷· *. ‘Ó>T∑ \T
Ä•+#·ì bı\+ qT+&ç $‘·HÔ êìï ùdø£]+#ê*. $‘·qÔ X¯ó~∆ #˚j÷· *.
n+<äTø=s¡≈î£ ø±s¡“+&ÜõyéT 50 XÊ‘·+ •©+Á<ÛHä ê•ìì 1 Á>±.
©≥s¡T ˙{ÏøÏ øÏ˝À $‘·HÔ êìøÏ e+‘·Tq ø£*|æ 24 >∑+≥\ bÕ≥T
Hêqu…{ºÏ ‘·sT¡ yê‘· yÓTT\¬ø‹Ô+∫q $‘·HÔ êìï Hês¡T eT&ç˝À #·˝≤¢*
˝Ò<ë ø±s¡“+&ÓõyéT 25 XÊ‘·+ G e÷+ø√C…uŸ 50 XÊ‘·+ •©+Á<Ûä
Hê•ìì 2 Á>±. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ øÏ˝À $‘·HÔ êìøÏ e+‘·Tq ø£*|æ
≈£L&Ü yê&Ée#·TÃqT. Hês¡TeT&ç #·T≥÷º Á|ü<ëÛ q bı\+ >∑≥ô¢ |q’
ô|]π> >∑&ç¶ C≤‹ yÓTTø£ÿ\qT ìs¡÷à*+#ê*. bı\+˝À ø£\T|ü⁄
|ü≥eTT 38 : ø£DT|ü⁄\ô|’ n–Z ‘Ó>∑T\T
|ü≥eTT 39 : yÓqTïô|’ n–Z ‘Ó>∑T\T

37
m≈£îÿe>± ô|s¡>≈∑ î£ +&Ü düø±\+˝À n]ø£{≤º*. qÁ‘·»ì ms¡Te⁄qT
dæbÕò s¡dTü y˚Ts¡≈î£ <ä|üò <äbÕò \T>± yê&Ü*. yê‘êes¡D≤ìï ã{Ϻ
‘Ó>T∑ \T \ø£Då ≤\qT >∑eTì+∫ •©+Á<ÛHä êX¯qT\qT ñ|üj÷Ó –+#ê*.
n–Z ‘Ó>T∑ \T ìj·T+Á‘·D≈£î ÅfôÆ… dø’ √¢CÀ˝Ÿ 75 XÊ‘·+ 0.6 Á>±. ˝Ò<ë
◊k˛Áb˛<∏j ä ÷Ó ˝ÒHé 40 XÊ‘·+ 1.5 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ
|æ∫ø±] #˚j÷· *. –+» >∑{|ºÏ &ü ,ç |ü+≥ |üø«£ <äX≈¯ î£ e∫Ãq ‘·sT¡ yê‘·
m≥Te+{Ï •©+Á<Ûä HêX¯qT\qT ñ|üjÓ÷–+#·qedüs¡+ ˝Ò<äT.
‘Ó>T∑ \TqT ‘·≥Tºø√˝Òì s¡ø+£ ˝À yÓT&É$s¡T|ü⁄ \ø£D å ≤\qT >∑eTìùdÔ
ø±düT>±yÓTdÆ Hæ é 3 XÊ‘·+ •©+Á<Ûä HêX¯ìì 2.5 $T.©. ©≥s¡T
˙{ÏøÏ ø£*|æ ô|s’ T¡ u≤>± ‘·&#ç ˝˚ ≤ |æ∫ø±] #˚j÷· *.
|ü≥+-38

|ü≥+-39

38
 bı&É ‘Ó>T∑ \T
(s¬ C’ Àø√ºìj·÷ kı˝≤ì)
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝Àì nìï e] |ü+&ç+#˚ ÁbÕ+‘ê˝À¢ eT]j·TT
nìï e] e+>∑&Ü˝À¢ á ‘Ó>T∑ \T >∑eTì+#·&+É »s¡T>∑T‘·T+~.
|ü+≥ <äX¯ eT]j·TT ‘Ó>T∑ \T rÁe‘·qT ã{Ϻ 30`70 XÊ‘·+ |ü+≥
qwü+º »s¡>e∑ #·TÃqT. e]`e] |ü+≥ düs[¡ ì bÕ{Ï+#˚ Äj·Tø£≥Tº
ÁbÕ+‘ê˝À¢ ‘Ó>T∑ \T m≈£îÿe>± Ä•+∫ qwü|º sü T¡ düT+Ô ~.
‘Ó>T∑ \T ÁbÕ<Û$ä Tø£ \ø£Då ≤\T yÓTTø£ÿ\ yÓTT<äfifl¯ e<ä› ˙{Ï
eT{≤ºìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± ø£ì|ækÕÔsTT. eTT+<äT>± Ä≈£î ˇs¡u≤Û >∑+ô|’ ˙{Ï
&Ü>∑T eT#·Ã\T @s¡Œ&É‘êsTT. Áø£eT+>± n$ ô|<ä›yÓ’ Ä≈£î
(|ü≥eTT 40), ø±+&É+ (|ü≥eTT 41), bı≥º eT]j·TT yÓqTï
uÛ≤>±\≈£î yê´|ækÕÔsTT. eT#·Ã\T ˇø£ ì]∆wºü Äø±s¡+ ˝Ò≈î£ +&Ü,
eT<Ûä´˝À ã÷&ç<ä s¡+>∑T˝À ñ+&ç #·T≥÷º eTT<äTs¡T >√<ÛäTeT
s¡+>∑T n+#·T\T ø£*– bÕeTT bı&ÉqT b˛* ñ+{≤sTT. ‘Ó>T∑ \T
rÁe‘·s+¡ nsTT‘˚ Ä≈£î\T ˝Ò<ë yÓTT‘·+Ô yÓTTø£ÿ m+&çb˛e⁄qT.
yÓqTï es¡≈£î ‘Ó>∑T\T yê´|æùdÔ –+»\ s¡+>∑T e÷], ‘ê\T>±
e÷s¡&+É ˝Ò<ë HêD´‘· ø√˝ÀŒe&É+ »s¡T>∑TqT. eTT<äTs¡T eT#·Ã\
ñ|ü]‘·\+ô|’ d”ÿ¢ s√wæj÷· (|ü≥eTT 42) nqã&˚ >∑T+Á&Éì ;C≤\T
@s¡Œ&É‘êsTT. n$ eTT+<äT ‘Ó\¢>± ñ+&ç Áø£eT+>± >√<ÛäTeT
s¡+>∑T≈£î e÷s¡T‘êsTT.
•©+Á<Û+ä ‘Ó>T∑ \T Ä•+∫q uÛ≤>±\ô|’ d”ÿ¢ s√wæj÷· ;C≤\qT
ñ‘·Œ‹Ô #˚jT· TqT. eTT~]q ;C≤\T yÓTTø£ÿ qT+&ç ‘˚*ø£>± sê*
uÛ÷Ñ $T ñ|ü]‘·\+ô|’ |ü&,ç J$+∫ ñ+&ç ‘·sT¡ yê‘· |ü+≥ Hê{Ïq
|ü≥eTT 40 : Ä≈£î\ô|’ bÕeTT bı&É eT#·Ã\T
|ü≥eTT 41 : ø±+&É+ô|’ bÕeTT bı&É eT#·Ã\T

39
|ü≥+-40

|ü≥+-41

40
‘·s¡Tyê‘· ‘Ó>∑T\TqT ø£\T>∑ #˚j·TTqT. >±uÒs¡T, }<ä, >∑]ø£,
∫ô|Œs¡, ‘·T+>∑, C§qï, yÓTTø£ÿC§qï, ø=Ás¡, e]>∑ e+{Ï Ç‘·s¡
n‹<Ûs˚ TT yÓTTø£ÿ\ô|’ J$+∫ ñ+&ç nqT≈£L\ |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ eè~∆
#Ó+~ |ü+≥qT #˚s¡TqT. $‘·Ôq+ô|’ J$+∫ ñqï •©+Á<Ûä
‘·+‘·Te⁄\T ≈£L&Ü Hês¡T eT&ç˝À, ‘·sê«‘· Á|ü<Ûëq bı\+˝À
‘Ó>∑T\TqT ø£\T>∑#˚j·TTqT. >±*˝À n~Ûø£ ‘˚eT, ñc˛íÁ>∑‘·\T
‘Ó>T∑ \T eè~∆øÏ ‘√&ÉŒ‘êsTT. <ä>sZ∑ >¡ ± Hê≥&É+, n~Ûø£ qÁ‘·»ì
n+~+#· & É + e\q |ü + ≥ @|ü ⁄ >± m~– ˝À|ü * dü ÷ ø£ å à
yê‘êes¡D+ ‘Ó>T∑ \T yê´|æøÔ Ï nqT≈£L\+>± ñ+≥T+~. |ü+≥
u≤>± ô|]–q ‘·s¡Tyê‘· ∫s¡T »\T¢\T |ü&ç m+&Éø±ùdÔ yê´~Û
rÁe‘· ô|s¡T>∑T‘·T+~.
y˚d$ü ˝À ˝À‘·T <äTøÏÿ #˚jT· T≥ e\q |ü+≥ neX‚cÕ\˝À,
uÛ÷Ñ $Tô|’ bıs¡˝À ñqï d”ÿ¢ s√wæj÷· ;C≤\T n~Ûø£ y˚&øç Ï Jyêìï
ø√˝ÀŒ‘êsTT. |ü+≥ Hê≥T≥≈£î eTT+<äT bı\+˝Àì ø£\T|ü⁄, |ü+≥
neX‚cÕ\qT |üP]Ô>± ≈£îfi‚fles¡≈î£ <äeTTà #˚j÷· *. dæbÕò s¡T‡ #˚dqæ
<ä÷s¡+˝À Hê≥T¢ y˚j÷· *. bı\+˝À dæbÕò s¡T‡≈£î $T+∫q kÕ>∑T
˙{Ïì m≈£îÿe s√E\T ì\Te ñ+#·sê<äT. bı\+ >∑≥ô¢ |’ ø£\T|ü⁄
ô|s¡>≈∑ î£ +&Ü C≤Á>∑‘Ô· eVæ≤+#ê*. bı\+˝À ≈£\T|ü⁄qT düø±\+˝À
ìs¡÷à*+#ê*. qÁ‘·»ì ms¡Te⁄qT nedüsy¡ TÓ qÆ yÓ÷‘ê<äT˝À e÷Á‘·yT˚
n+~+#ê*. ‘Ó>∑T\T, yê‘êes¡D |ü]dæ∆‘·T\T eT]j·TT |ü+≥
<ä X ¯ q qTdü ] +∫ •©+Á<Û ä HêX¯ q T\qT |æ ∫ ø±] #˚ j · ÷ *.
ôV≤ø±‡ø=qCÀ˝Ÿ 5% Ç.dæ. 2 $T.©. ˝Ò<ë yê*&ÜyÓTdÆ Hæ é 3%
m˝Ÿ. 2 $T.©. ˝Ò<ë Ábı|æø=qCÀ˝Ÿ 25% Ç.dæ. 1 $T.©. ˝Ò<ë
f…ãT´ø=qCÀ˝Ÿ 50%GÅfbÆ… ˛ò ø¢ ‡° Ák˛º_Hé 25% 0.4 Á>±. &ÉãT¢´.õ.

|ü≥eTT 42 : ‘Ó>∑T\T k˛øÏq uÛ≤>±\ô|’ @s¡Œ&çq d”¢ÿs√wæj·÷ ;C≤\T

41
˝Ò<ë nC≤ø°‡Ák˛º_Hé 25% mdt.dæ. 1 $T.©. ˝Ò<ë nC≤ø°‡Ák˛º_Hé
18.2%G &Óô’ |Hò √ø=qCÀ˝Ÿ 11.4% mdt.dæ. 1.25 $T.©. ˝Ò<ë
nC≤ø°‡Åk˛º_Hé 11% G f…ãT´ø=qCÀ˝Ÿ 18.3% mdt.dæ.
1.5 $T.©. •©+Á<ÛHä êX¯qT\˝À @<√ ˇø£ <ëìøÏ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j÷· *. nedüsêìï ã{Ϻ 15 s√E\ e´e~Û˝À
eT+<äTqT e÷]Ã |æ∫ø±] #˚j÷· *.

|ü≥+-42

42
 u≤ø°º]j·÷ Ä≈£î m+&ÉT ‘Ó>∑T\T
(C≤+<∏√yÓTTHêdt ˇ¬s’C… bÕ<Û√esY ˇ¬s’C…)
á ‘Ó>T∑ \T kÕ>∑T ˙s¡T |ü⁄wüÿ\+>± ñ+&˚ &Ó˝≤º ÁbÕ+‘ê\˝À
Á|ü<Ûëq düeTdü´. e÷s¡T‘·Tqï yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\T, n~Ûø£
$d”sÔ +í¡ ˝À ‘·≥Tºø√˝Òì s¡ø±\ kÕ>∑T, |üP]Ô>± s¡kÕj·Tq ms¡Te⁄\‘√
|ü+≥kÕ>∑T e+{Ï ø±s¡D≤\ e\¢ ‘Ó>T∑ \T Ç+‘·≈î£ eTT+<äT n+‘·>±
Ä•+#·ì ÁbÕ+‘ê˝À¢ ≈£L&Ü düeTdü´>± e÷]+~. e] ‘·s¡Tyê‘·
e] |ü+&ç+#˚ >√<ëe] õ˝≤¢˝À¢ eT]j·TT kÕ+ã e÷wüO]
s¡ø±ìï m≈£îÿe>± |ü+&ç+#˚ Ç‘·s¡ õ˝≤¢˝À¢ á ‘Ó>∑T\T |ü+≥
qwüº+ »]π> kÕúsTT˝À Ä•düTÔ+~. ‘Ó>∑T\T rÁe‘·qT ã{Ϻ 50`60
XÊ‘·+ es¡≈£î |ü+≥ qwüº+ »s¡T>∑T‘·T+~.
‘Ó>∑T\T e] |ü+≥ Hês¡TeT&ç ˝Ò<ë Hê{Ïq 3`4 yêsê\
˝À|ü⁄ eT]j·TT yÓqTï ãj·T≥øÏ e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· <äX¯˝À yê´|æ+∫
qwüº+ ø£\T>∑CÒdüTÔ+~. Hês¡TeT&ç ˝Ò<ë Hê{Ïq bı\+˝À ‘Ó>∑T\T
Ä•ùdÔ Ä≈£î\T e&É* n+#·T\T eTT&ÉT#·T≈£îb˛sTT, |üdüT|ü⁄
s¡+>∑T≈£î e÷] Áø£eT+>± m+&çb˛e⁄qT. ‘Ó>∑T\T k˛øÏq yÓTTø£ÿ\T
H˚\≈£î ˇ]– ≈£î[flb˛e⁄qT. BìH˚ Á¬øôdø˘ <äX¯ n+{≤s¡T.
yÓTTø£ÿ\T Á|ü‘·T´‘·Œ‹Ô <äX¯≈£î #˚s¡T≈£îHêïø£ ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q
Ä≈£î\ô|’ ˙{Ï‘√ ‘·&∫ç q≥T¢+&˚ ˝Ò‘· |üdTü |ü⁄s¡+>∑T #ês¡\T n+#·T\
yÓ+ã&ç >√#·]kÕÔsTT (|ü≥eTT 43). Áø£eT+>± Ä≈£î\ n+#·T\T
|üdüT|ü⁄ |ü#·Ã>± e÷] m+&çb˛e⁄qT. ‘Ó>∑T\T rÁeyÓTÆq|ü⁄Œ&ÉT Ä≈£î
yÓTT‘·Ô+ yê´|æ+∫ m+&çb˛e⁄qT. ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q <äX¯qT ã{Ϻ

|ü≥eTT 43 : u≤´ø°º]j·÷ Ä≈£î m+&ÉT ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q Ä≈£î

43
|ü≥+-43

44
|ü+≥ qwüº+ »s¡T>∑TqT. –+» bÕ\Tb˛düT≈£îH˚ <äX¯≈£î eTT+<˚
‘Ó>∑T\T Ä•+∫ Ä≈£î\T m+&ç‘˚ |ü+≥ ~>∑Tã&çøÏ qwüº+
yê{Ï\T¢‘·T+~.
‘Ó>∑T\T ø±s¡ø£ u≤´ø°º]j·÷ $‘·Ôq+ô|’q, ˝À|ü\ eT]j·TT
–+» ˝À|ü* |æ+&ç |ü<ës¡∆+˝À J$+∫ ñ+&ç Hês¡T eT&çì #˚]
eTT+<äT>± Hês¡TeT&ç˝À eè~∆ #Ó+<äTqT. |ü+≥ yÓ÷fi¯fl˝À,
neX‚cÕ\˝À ≈£L&Ü u≤ø°]º j·÷ J$+∫ ‘·sT¡ yê‘· |ü+≥qT #˚sT¡ qT.
‘·T+>∑, >∑]ø£, bÕsê>∑&ç¶, ø£DT|ü⁄\ >∑&ç¶ e+{Ï ø£\T|ü⁄ yÓTTø£ÿ\ô|’
J$+∫ es¡¸|ü⁄ ˙{Ï <ë«sê, >±*‘√ ≈£L&çq n~Ûø£ es¡¸+ <ë«sê
|ü+≥qT #˚] bı\+˝À yê´|æ+#·TqT (|ü≥eTT 44). kÕ>∑T ˙{Ï
Á|üyêVü≤+ <ë«sê Ç‘·s¡ bı˝≤\≈£î #˚s¡TqT. á<äTs¡T >±\T\‘√
≈£L&çq esê¸\T, 20`25 &çÁ^\ ôd+{° Áπ>&é ñc˛íÁ>∑‘· ‘Ó>∑T\T
yê´|æÔøÏ <√Vü≤<ä |ü&É‘êsTT. <ä>∑Zs¡>± Hê≥&É+, n~Ûø£ qÁ‘·»ì
n+~+#· & É + e\q ≈£ L &Ü eT]+‘· > ± yê´|æ Ô »s¡ T >∑ T qT.
‘·≥Tºø√˝Òì s¡ø±\qT n~Ûø£ $d”Ôs¡í+˝À |ü+&ç+#·&É+ e\q ‘Ó>∑T\T
‘·«]‘·+>± eè~∆ #Ó+<äTqT.
‘Ó>∑T\T m≈£îÿe>± ø£ì|æ+#˚ ÁbÕ+‘ê˝À¢ ‘Ó>∑Tfi¯flqT ‘·≥Tº≈£îH˚
s¡ø±\qT m+|æø£ #˚dTü ø√yê*. ÄsY.|æ. ãjÓ÷ 226 (»qT´ |üs+¡ >±
yÓTs¡T>∑T |üs¡∫q kÕ+ã eTwüO]), n»j·T, ◊.ÄsY. 64, dü«s¡í,
Ç+Á<ä, ‘=\ø£], B|æÔ e+{Ï s¡ø±\T ø=+‘·es¡≈£î ‘·≥Tºø√>∑\T
>∑T‘êsTT. u≤ø°]º j·÷ HêX¯qT\‘√ $‘·qÔ X¯ó~∆ #˚j÷· *.Áôdbº ˛ºyTÓ dÆ Hæ é
dü˝ÒŒ¤{Ÿ G f…Á{≤Áôd’øÏ¢Hé $TÁX¯eT s¡kÕj·THêìï 1 ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
ˇø£ Á>±eTT e+‘·Tq ø£*|æ $‘·ÔHêìï 8 >∑+≥\ bÕ≥T Hêqu…{Ϻ,
eT+∫ ˙{Ï‘√ X¯óÁuÛÑ|üs¡∫, yÓTT\¬ø‹Ô+∫ Hês¡TeT&ç˝À #·˝≤¢*.

|ü≥eTT 44 : u≤´ø°º]j·÷ Ä≈£î m+&ÉT ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q bı\+

45
|ü+≥ yÓ÷fi¯ófl, neX‚cÕ\T ˝Ò≈£î+&Ü bı˝≤ìï X¯óÁuÛÑ+ #˚j·÷*
˝Ò<ë n$ |üP]Ô>± ∫$øÏ uÛÑ÷$T˝À ø£*dæb˛j˚T˝≤ <äeTTà
#˚j·÷*. b˛wüø±\qT düeT‘·T\´+>± n+~+#ê*. qÁ‘·»ì
ms¡Te⁄qT dæbòÕs¡T‡ yÓ÷‘ê<äT≈£î $T+∫ yê&Ésê<äT. ‘Ó>∑T\T
\ø£åD≤\T ø£ì|æùdÔ qÁ‘·»ì ms¡Te⁄qT ‘ê‘êÿ*ø£+>± ì*|æ
y˚j·T&É+ ˝Ò<ë 2`3 <äbòÕ\T>± y˚j·T&É+ #˚j·÷*. ‘Ó>∑T\T
Ä•+∫q bı\+˝À ˙{Ïì m≈£îÿe s√E\T ì\« ñ+#·≈£î+&Ü
m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT eTTs¡T>∑T ø±\«\ <ë«sê ãj·T≥øÏ |ü+bÕ*.
bı\+˝À ˙{Ï eT{≤ºìï u≤>± ‘·–Z+∫ ñ+#ê*. |ü+≥ |ü]düsê˝À¢
˙&É ì#˚Ã #Ó≥¢qT ‘=\–+#ê*. yê´~Û k˛øÏq bı\+ qT+&ç
kÕ>∑T ˙{Ïì Äs√>∑´+>± ñqï bı\+˝ÀøÏ yÓfi¯fl≈£î+&Ü #·s¡´\T
rdüTø√yê*.
|ü≥+-44

46
 eT#·Ã ‘Ó>∑T\T
(ôV≤*à+<∏√k˛Œ]j·T+ ˇ¬s’C…)
<˚X¯ yê´|ü+Ô >± nìï e] |ü+&ç+#˚ ÁbÕ+‘ê˝À¢ á ‘Ó>T∑ \T
$düÔ]+∫ ñ+~. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À uÛÑ÷kÕs¡+ ‘·≈£îÿe>± ñ+&˚ ‘˚*ø£
H˚\˝À¢ ‘Ó>∑T\T m≈£îÿe>± Ä•+∫ Ä]úø£ qwüº+ ø£*–düTÔ+~. yê´~Û
rÁe‘·qT ã{Ϻ 16`40 XÊ‘·+ es¡≈î£ ~>∑Tã&ç ‘·>T∑ ‘Z T· +~. ‘Ó>T∑ \T
$‘·Ôq+ yÓTT\¬ø‹Ôq <äX¯ qT+&ç ô|’s¡T |üø£« <äX¯≈£î e#˚Ã+‘· es¡≈£î
m|ü⁄Œ&ÓH’ ê Ä•+#·e#·TÃqT. yÓTT\¬ø‹Ôq yÓTT\ø£˝Àì Á|ü<eäÛ T eT]j·TT
~«rj·T Ä≈£î\ô|’ ‘Ó>T∑ \T Ä•+#·&+É e\q n$ s¡+>∑TqT ø√˝ÀŒsTT
≈£î∫+#·T≈£î b˛‘êsTT. Hês¡T eT&ç˝À ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q|ü⁄Œ&ÉT
yÓTTø£ÿ\T ≈£îs¡#·>± e÷] ∫e]>± m+&ç b˛‘êsTT. m~–q
yÓTTø£ÿ\˝À Ä≈£î\ô|’ n+&Üø±s¡|ü⁄ ˝Ò<ë qTe⁄« –+» Äø±sêìï
b˛*q >√<ÛäTeT s¡+>∑T eT#·Ã\T (|ü≥eTT 45) @s¡Œ&É‘êsTT.
–+»\ô|’ eTT<äTs¡T >√<ÛäTeT ˝Òø£ q\T|ü⁄ s¡+>∑T eT#·Ã\T
@s¡Œ&É‘êsTT. ‘Ó>∑T\T rÁe‘· ô|]–q|ü⁄Œ&ÉT _j·T´+ –+»\ô|’
≈£L&Ü eT#·Ã\T @s¡Œ&ç s¡+>∑T e÷s¡T‘êsTT.
•©+Á<ÛäeTT Á|ü<Ûëq+>± |ü+≥ neX‚cÕ\˝À J$+∫
ñ+&ç ‘·s¡Tyê‘· |ü+≥≈£î yê´|ædüTÔ+~. yê´~Û k˛øÏq $‘·ÔHê\T,
∫s¡T <Ûëq´|ü⁄ |ü+≥ yÓTTø£ÿ\T, >∑&ç¶ C≤‹ ø£\T|ü⁄ yÓTTø£ÿ\ô|’ ≈£L &Ü
•©+Á<ÛäeTT J$+∫ ñ+&ç $‹Ôq yÓ+≥H˚ ˝Ò<ë ‘·s¡Tyê‘· <äX¯˝À
‘Ó>∑T\TqT ø£\T>∑CÒj·TTqT. bı\+˝À yê´~Û k˛øÏq yÓTTø£ÿ qT+&ç
;C≤\T >±* <ë«sê Äs√>∑´e+‘·yÓTÆq yÓTTø£ÿ\qT #˚] ‘Ó>∑T\TqT
ø£\T>∑CÒj·TTqT. n~Ûø£ ‘˚eT, |ü>∑{Ï y˚fi¯˝À¢ eTãT“\T>± ñ+&ç
ñc˛íÁ>∑‘· 25`30 &çÁ^\ ôd+{°Áπ>&Ÿ ñ+fÒ •©+Á<Ûä ;C≤\T
yÓTT\¬ø‹Ô ‘Ó>∑T\TqT ø£\T>∑CÒj·TT≥≈£î nqTe⁄>± ñ+≥T+~.
e] |ü+≥qT ‘·≈£îÿe ñ<ä»ì dü÷∫ø£, dü÷ø£åà b˛wüø±\ ˝À|ü+
ñqï H˚\˝À |ü+&ç+∫q|ü⁄&ÉT ‘Ó>∑T\T Ä•+∫ ‘·«]‘· >∑‹q

|ü≥eTT 45 : Ä≈£îeT#·Ã ‘Ó>∑T\T

47
yê´|æÔ »s¡T>∑T‘·T+~. yÓT≥º ÁbÕ+‘ê˝À¢ <äeTTà ˝Ò≈£î+&Ü H˚s¡T>±
$‘˚Ô |ü<ä∆‹˝À ≈£L&Ü ‘Ó>∑T\T Ä•+#·TqT. |ü+≥ |ü⁄wæŒ+#˚ <äX¯
‘·s¡Tyê‘· ‘Ó>∑T\T≈£î m≈£îÿe>± ˝Àqe⁄‘·T+~.
‘Ó>∑T\T Ä•+#·ì bı\+ qT+&ç $‘·ÔHêìï ùdø£]+#ê*.
ø±s¡“+&ÓõyéT 1 Á>±. ˝Ò<ë e÷+ø√C…uŸ 2.5 Á>±. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
e+‘·Tq ø£*|æq Á<ëeD+˝À $‘·HÔ êìï 24 >∑+≥\ bÕ≥T Hêqu…{ºÏ
Ä ‘·s¡Tyê‘· $‘·TÔø√yê*. bı{≤wæj·T+ eT]j·TT dü÷ø£åà b˛wüø£
˝ÀbÕ\qT düe]+#ê*. ô|s’ T¡ ˙{Ï m<ä&› øç Ï >∑T]ø±≈£î+&Ü #·÷&Ü*.
e÷+ø√C…uŸ 2.5 Á>±. ˝Ò<ë Ábı|æø=qCÀ˝Ÿ 1 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
e+‘·Tq ø£*|æ ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q yÓ+≥H˚ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
|ü≥+-45

48
 bı≥º ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\T
(kÕs√ø±¢&çj·T+ ˇ¬s’C…)
>∑‘·+˝À á ‘Ó>∑T\T n+‘·>± ÁbÕeTTK´‘· ˝Òì~. ø±ì >∑‘·
<äXÊã∆ ø±\+˝À $&ÉT<ä˝…’q n~Ûø£ ~>∑Tã&çì#˚à e+>∑&Ü\T eT]j·TT
dü+ø£s¡ e] s¡ø±\ kÕ>∑T‘√ ‘Ó>T∑ \T Ä]úø£ qwü|º ]ü $T‹ kÕúsTTøÏ #˚]+~.
‘Ó>∑T\T #Ó<äTs¡T eT<äTs¡T>± Ä•+∫ 10`26 XÊ‘·+ es¡≈£î <Ûëq´+
~>∑Tã&çøÏ qwü+º ø£*–+#˚ neø±X¯+ ñ+~. b˛{≤≈£î ˇs¡ô|’ ∫qï >√<ÛTä eT
s¡+>∑T eT#·Ã\T @s¡Œ&ç Áø£y˚TD≤ ô|<ä›yÓ’ eT<Ûä´˝À ã÷&ç<ä s¡+>∑T≈£î e÷]
#·T≥÷º >√<ÛTä eT s¡+>∑T n+#·TqT ø£*– ñ+{≤sTT (|ü≥eTT 46). eT#·Ã\T
Ä≈£î ˇs¡ n+‘ê yê´|æ+∫ ˝À|ü* yÓqTï es¡≈î£ •©+Á<Ûeä TT yê´|æ+#·&+É
e\q yÓqTï ˝À|ü\ ≈£î[flb˛e&É+ ˝Ò<ë s¡+>∑T e÷s¡&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
‘Ó>∑T\T Ä•+∫q yÓqTï ãj·T{ÏøÏ sê<äT ˝Ò<ë bÕøÏåø£+>± ãj·T≥øÏ
e∫à s¡+>∑T e÷]q –+»\T ø£*– ñ+&ÉTqT (|ü≥eTT 47).
•©+Á<ÛäeTT ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q |ü+≥ neX‚cÕ\˝À J$+∫
ñ+&ç |ü+≥qT Ä•düT+Ô ~. •©+Á<Ûä ;C≤\T ‘Ó>T∑ \T k˛øÏq yÓTTø£ÿ qT+&ç
>±* <ë«sê Äs√>∑´e+‘·yTÓ qÆ yÓTTø£ÿ\qT #˚sT¡ ‘êsTT. ø£+øÏ q*¢ eT]j·TT
Ç‘·s¡ ø°≥ø±\T bı≥º Ä≈£î ˇs¡qT >±j·T|üs¡∫q|ü⁄&ÉT •©+Á<ÛäeTT Ä
>±j·÷\ô|’ #˚] ‘Ó>T∑ \TqT ø£\T>∑Cj Ò T· TqT. •©+Á<Ûeä TT $‘·HÔ ê\ô|’ ≈£L&Ü
J$+∫ ñ+&ç ‘·s¡Tyê‹ |ü+≥qT #˚s¡TqT. >±*˝À n~Ûø£ ‘˚eT, #·\¢ì
y˚T|òü÷eè‘·yÓTÆq yê‘êes¡D+ nqTe⁄>± ñ+≥T+~.
|ü+≥ neX‚cÕ\qT ‘=\–+∫ ìs¡÷à*+#ê*. $‘·Ôq X¯ó~∆
#˚j÷· *. düeTÁ>∑ b˛wüø£ j·÷»e÷q´+ bÕ{Ï+#ê*. $‘·qÔ yÓ÷‘ê<äTqT
dæbòÕs¡T‡ y˚Ts¡≈£î yê&Ü* eT]j·TT dæbòÕs¡T‡ #˚dæq <ä÷s¡+˝ÀH˚ Hê{≤*.
‘Ó>∑T\T \ø£åD≤\T >∑eTì+∫q|ü⁄&ÉT Ábı|æø=qCÀ˝Ÿ 1 $T.©. ˝Ò<ë
ø±s¡“+&ÓõyéT 1 Á>±. ˝Ò<ë ©≥s¡T ˙{ÏøÏ e+‘·Tq ø£*|æq •©+Á<Ûä
HêX¯qT\‘√ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
|ü≥eTT 46 : bı≥º Ä≈£î ˇs¡ô|’ @s¡Œ&çq eT#·Ã\T
|ü≥eTT 47 : bı≥º ≈£îfi¯ófl k˛øÏ bÕøÏåø£+>± e∫Ãq ø£+≈£î\T

49
|ü≥+-46

|ü≥+-47

50
 ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>∑T\T
(d”¢ÿs√wæj·T+ ˇ¬s’C…)
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À >∑‘·+˝À á ‘Ó>∑T\T≈£î n+‘·>±
ÁbÕ<Ûëq´‘· ˝Ò<äT. ø±ì Ç{°e* ø±\+˝À ‘Ó>∑T\T e] |ü+≥qT
s¬ +&ÉT ø±˝≤˝À¢ |ü+&ç+#˚ &Ó˝≤º ÁbÕ+‘ê˝À¢ u≤>± $dü]Ô +∫ |ü+≥qT
qwüº |üs¡TdüTÔ+~. |ü+≥ e÷]Œ&ç $<Ûëq+ Ä#·]+#·ì ÁbÕ+‘ê˝À¢
Bì Á|üuÛ≤e+ ô|]π> neø±X¯+ ñ+~. ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q <äX¯qT,
rÁe‘·qT ã{Ϻ 5`80 XÊ‘·+ es¡≈£î |ü+≥ qwüº+ »s¡>∑e#·TÃ.
‘Ó>∑T\T ø±s¡ø£ •©+Á<ÛäeTT kÕ<Ûës¡D+>± ô|’s¡T |æ\ø£<äX¯ ‘·s¡Tyê‘·
Ä•düTÔ+~. eTT+<äT>± ÁøÏ+<ä Ä≈£î eT≥ºô|’ ˙{Ï eT{≤ºìøÏ <ä>∑Zs¡>±
ì]∆wüº Äø±s¡+ ˝Òì ∫qï ∫qï q\¢ì eT#·Ã\T @s¡Œ&É‘êsTT.
Áø£eT+>± ‘Ó>∑T\T |æ\ø£ô|’øÏ, Á|üø£ÿ |æ\ø£\≈£î yê´|ædüTÔ+~. ô|’s ¡T
Á|ü‘·T´‘·Œ‹Ô <äX¯≈£î #˚s¡T≈£îH˚dü]øÏ ‘Ó>∑T\T |æ\ø£\ ˝À|ü*øÏ #˚s¡&É+
e\q ø£DC≤\+ ≈£î[fl yÓqTï˝Àì –+»\T |üP]Ô>± bÕ\T
b˛düTø√≈£î+&Ü |æ\ø£\T H˚\≈£î ˇ]– b˛‘êsTT. ‘Ó>∑T\T Ä•+∫
#·ìb˛sTTq |æ\ø£\qT N*à |ü]o*+∫q|ü⁄&ÉT ˝À|ü\ ø£DT|ü⁄\
e<ä› q\¢>± e÷] (|ü≥eTT 48) n+<äT˝À q\¢ì d”¢ÿs√wæj·÷
;C≤\T >√#·]kÕÔsTT (|ü≥eTT 49). ø±+&É+ ã\V”≤q |ü&É≥+
e\q yÓTTø£ÿ\T ÁøÏ+~øÏ yê*b˛‘êsTT. |üø±«ìøÏ sêø£eTT+<˚ ô|’s¡T
m+&çb˛‘·T+~ (|ü≥eTT 50).
•©+Á<Ûeä TT jÓTTø£ÿ d”ÿ¢ s√wæj÷· ;C≤\T |ü+≥ yÓ÷fi¯fl˝À,
uÛÑ÷ ñ|ü]‘·\+ô|’ J$+∫ ñ+&ç ‘·s¡Tyê‘· |ü+≥qT Ä•kÕÔsTT.
kÕ>∑T˙{Ï Á|üyêVü≤+ <ë«sê Ç‘·s¡ yÓTTø£ÿ\≈£î, bı˝≤ìøÏ #˚s‘¡ êsTT.

|ü≥eTT 48 : ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl ‘Ó>T∑ \T Ä•+∫q |æ\ø£\T

|ü≥eTT 49 : ø±+&É+ ˝À|ü\ d”¢ÿs√wæj·÷ ;C≤\T

51
|ü≥+-48

|ü≥+ ` 49

52
n~Ûø£ qÁ‘·»ì, ˙s¡T m≈£îÿe ø±\+ ì\« ñ+&É&É+, ‘ê‘êÿ*ø£
u…≥º, H˚\˝À #Í&ÉT, düT&ç<√eT, ø±+&É+ ‘=\T#·T |ü⁄s¡T>∑T\T
Ä•+#·&É+ e+{Ï |ü]dæú‘·T\T ‘Ó>∑T\T yê´|æÔøÏ <√Vü≤<ä|ü&É‘êsTT.
‘Ó>T∑ \T Ä•+∫q |ü+≥qT yÓ÷fi¯ófl e<ä\≈£î+&Ü H˚\ eT{≤ºìøÏ
ø√j·÷*. bı\+˝À |ü+≥ neX‚cÕ\qT ‘=\–+∫ HêX¯q+
#˚j·÷*. y˚dü$ ˝À‘·T <äTøÏÿ #˚j·T&É+ e\q uÛÑ÷$Tô|’ ñqï
d”¢ÿs√wæj·÷ ;C≤\T n~Ûø£ y˚&çøÏ Je+ ø√˝ÀŒ‘êsTT. >∑‘· |ü+≥
neX‚cÕ\T |üP]Ô>± ∫$πø+‘· es¡≈£î eTTs¡>∑<äeTTà #˚j·÷*.
qÁ‘·»ì ms¡Te⁄qT dæbòÕs¡T‡ y˚Ts¡≈£î e÷Á‘·y˚T yê&Ü*. bı\+˝À
m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT ø£\T|ü⁄ ìyê]+#ê*. kÕ>∑T ˙{Ïì eTTs¡T>∑T>±
e÷πs+‘· es¡≈£î ì\« ñ+#·sê<äT. ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q bı˝≤ìï
düqïì yÓ+Á≥Tø£ yêdæ HÓÁs¬ \T @s¡Œ&˚+‘·es¡≈î£ Äs¡>{∑ ≤º*. düT&ç<√eT,
ø±+&É+ ‘=\T#·T |ü⁄s¡T>∑T\qT düø±\+˝À ìyê]+#ê*. \ø£Då ≤\qT
>∑T]Ô+∫ yê*&ÜyÓTÆdæHé 2 $T.©. ˝Ò<ë Ábı|æø=qCÀ˝Ÿ 1 $T.©.
˝Ò<ë f…ãT´ø=qCÀ˝Ÿ 1 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æq •©+Á<Ûä
HêX¯qT\qT ô|’s¡T u≤>± ‘·&ç#˚˝≤ $<Ûä+>± |æ∫ø±] #˚j·÷*.
•©+Á<Ûä HêX¯ì |æ∫ø±] düeTj·T+˝À bı\+˝À ˙{Ïì u≤>±
‘·–Z+#ê*.

|ü≥eTT 50 : ø±+&É+ ≈£îfi¯ófl k˛øÏq <äTãT“\T

53
|ü≥+-50

54
 e÷ì |ü+&ÉT ‘Ó>∑T\T
(ndæº˝≤õHêsTT&çj·÷ yÓ’¬sHé‡)
e÷ì|ü+&ÉT ˝Ò<ë e÷qTø±j·T ‘Ó>∑T\T Ä•+#·&É+
eT+∫ ~>∑Tã&çøÏ dü÷#·q>± >∑‘·+˝À ¬s’‘·T\T uÛ≤$+#˚yês¡T.
ø±ì s¡ ø ±\ e÷s¡ T Œ, dü + ø£ s ¡ s¡ ø ±\ kÕ>∑ T , e÷s¡ T ‘· T qï
yê‘êes¡D+ eT÷\+>± ‘Ó>∑T\T |ü+≥ ~>∑Tã&çøÏ qwüº+ ø£*Z+#˚
kÕúsTT˝À Ä•düTÔ+~. ‘Ó>∑T\T ø±s¡ø£ •©+Á<ÛäeTT ô|’s¡T |ü⁄wæŒ+#˚
düeTj·T+˝À n+&ÜX¯j·÷ìï #˚] eè~∆ #Ó+<äT‘·T+~. ø£+øÏ˝Àì
ø=ìï –+»\T |üdüT|ü⁄|ü#·Ãì •©+Á<Ûä+ eTT<ä›\T>± e÷s¡T‘êsTT.
Áø£y˚TD≤ n$ eTT<äTs¡T Ä≈£î|ü#·Ã ‘·<äT|ü] q\T|ü⁄ s¡+>∑T≈£î
e÷s¡T‘êsTT (|ü≥eTT 51). ø=ìï s¡ø±\˝À nqT≈£L\ |ü]dæú‘·T\T
ñqï|ü⁄Œ&ÉT ø£+øÏ˝Àì nìï –+»\T •©+Á<Ûä|ü⁄ eTT<ä›\T>±
‘·j·÷s¡e⁄‘êsTT. |òü*‘·+>± ~>∑Tã&ç eT]j·TT |ü+≥ HêD´‘·
<Óã“‹+{≤sTT (|ü≥eTT 52).
•©+Á<ÛäeTT |ü+≥ ø±\Te\˝À, >∑≥¢ô|’ ñ+&˚ >∑&ç¶
C≤‹ ø£\T|ü⁄ yÓTTø£ÿ\ô|’, eq´C≤‹ e] yÓTTø£ÿ\ô|’ J$+∫
ñ+&ç >±* <ë«sê |ü+≥qT Ä•düT+Ô ~. |ü+≥˝À ‘Ó>T∑ \T Ä•+∫q
yÓTTø£ÿ\ qT+&ç >±* <ë«sê Ç‘·s¡ yÓTTø£ÿ\≈£î yê´|ædüTÔ+~. ‘·≈£îÿe
ñc˛íÁ>∑‘·, >±*˝À n~Ûø£ ‘˚eT, eT+#·T eT]j·TT eTãT“\‘√
≈£L&çq yê‘êes¡D+ ô|’s¡T |ü⁄wæŒ+#˚ <äX¯˝À ñ+fÒ ‘Ó>∑T\T
Ä•+#·&ÜìøÏ eT]j·TT yê´|æÔøÏ nqTe⁄>± ñ+≥T+~.
bı\+ #·T≥÷º ñqï ‘·T+>∑ eT]j·TT Ç‘·s¡ >∑&ç¶ C≤‹
ø£\T|ü⁄ yÓTTø£ÿ\qT, eq´ C≤‹ e] yÓTTø£ÿ\qT |ü⁄wæŒ+#˚ <äX¯≈£î
sêø£eTT+<˚ ‘=\–+#ê*. bı\+˝À eTT+<äT>± ø£ì|æ+∫q
e÷qT ø±j·T Ä•+∫q yÓqTï\qT ‘=\–+#ê*. yê‘êes¡D
|ü]dæú‘·T\qT nqTdü]+∫ ∫s¡Tbı≥º <äX¯˝À eT]j·TT 50 XÊ‘·+
yÓqTï ãj·T{ÏøÏ e#˚à düeTj·T+˝À kÕj·T+ø±\|ü⁄ y˚fi¯˝À
Ábı|æø=qCÀ˝Ÿ 1 $T.©. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æq •©+Á<ÛHä êX¯qT\qT
|æ∫ø±] #˚j·÷*.
|ü≥eTT 51 : e÷ì |ü+&ÉT ‘Ó>∑T\T k˛øÏq ø£+≈£î\T
|ü≥eTT 52 : e÷ì |ü+&ÉT ‘Ó>∑T\T k˛øÏq e] |ü+≥
55
|ü≥+-51

|ü≥+-52

56
 ø£+ø£s¡ ‘Ó>∑T\T
$düÔè‘·+>± e] |ü+&ç+#˚ ÁbÕ+‘ê\˝À e] ô|’s¡Tô|’ ø£+ø£s¡
‘Ó>T∑ \TqT >∑eTì+#·&+É »]–+~. á ‘Ó>T∑ \T Ä+>∑+¢ ˝À s¬ &éÅôd|̺ t
nì |æ\Te ã&ÉT‘·T+~. á ‘Ó>∑T\T u≤ø°º]j·T˝Ÿ ©|éÅôdºÌ|t,
u≤ø°º]j·T˝Ÿ ¬s&éÅôdºÌ|t, m˝À¢ ©|òt dæ+Á&√yéT, ¬s’dt ©|òt m˝À¢sTT+>¥
nì $$<Ûä <˚XÊ\˝À |æ\Te ã&ÉT‘·T+~.
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À á ‘Ó>∑T\TqT 2000 dü+e‘·‡s¡+˝À
XÊgy˚‘\Ô· T >∑eTì+#ês¡T. ‘·sT¡ yê‘· eTs¡\ 2001, 2003, 2006,
2009, 2012 dü+e‘·‡sê\˝À ‘·÷s¡TŒ eT]j·TT |ü•ÃeT >√<ëe]
õ˝≤¢\˝À |ü\T ¬s’‘·T πøåÁ‘ê\˝À Bìì >∑eTì+#ês¡T. n~Ûø£
ñc˛íÁ>∑‘· eT]j·TT n~Ûø£ ‘˚eT ø£*–q ÁbÕ+‘ê\˝À ‘Ó>∑T\T
yê´|ædüTÔ+~.
bı≥º <äX¯ qT+&ç –+» >∑{Ϻ|ü&˚ <äX¯˝À |ü+≥qT á ‘Ó>∑T\T
Ä•düTÔ+~. yÓTT<ä≥>± Ä≈£î\ô|’ ˝Ò‘· |üdüT|ü⁄ |ü#·Ãì ˝Ò<ë
Hê]+»s¡+>∑T ∫qï eT#·Ã\T @s¡Œ&ç, Áø£y˚TD≤ n$ô|’øÏ ô|s¡T>∑T‘·÷
Ä≈£î nÁ>∑ uÛ≤>±ìøÏ yê´|æ+#·TqT. |ò*ü ‘·+>± Ä≈£î m+&ç b˛‘·T+~.
m≈£îÿe>± b˛{≤≈£î≈£î, ÁøÏ+~ Ä≈£î\≈£î á ‘Ó>∑T\T Ä•+#·&É+
»s¡T>∑T‘·T+~. ‘Ó>∑T\T rÁe<äX¯˝À nìï Ä≈£î\ô|’ eT#·Ã\T
@s¡Œ&ÉT‘êsTT. Ä≈£î ˇs¡uÛ≤>∑+ô|’ ≈£L&Ü ‘Ó>∑T\T \ø£åD≤\T
ø£ì|ækÕÔsTT. ø=ìï düeTj·÷˝À¢ ˇπø Ä≈£îô|’ s¬ +&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø+£ fÒ
m≈£îÿe eT#·Ã\T @s¡Œ&ç ô|’øÏ e÷Á‘·y˚T ô|s¡T>∑T‘·÷ Áø£y˚TD≤ Ä≈£î
n+‘·{Ïø° yê´|æ+#·TqT. Ä≈£î\T |üP]Ô>± |üdüT|ü⁄ ˝Ò<ë Hê]+»
s¡+>∑T≈£î e÷] m+&çb˛e⁄qT (|ü≥eTT 53).
‘Ó>∑T\T \ø£åD≤\T ô|’s¡Tô|’ >∑eTì+∫q 3`4 s√E\˝ÀH˚
|ü+≥ n+‘·{≤ yê´|æ+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~ (|ü≥eTT 54).
‘·<ë«sê ~>∑Tã&ç ‘·–Zb˛e⁄qT. ‘Ó>∑T\TqT ø£\T>∑CÒj·TT ø±s¡ø£+
dü]>± ìsê∆]+|ü ã&É˝Ò<äT. $$<Ûä <˚XÊ\≈£î #Ó+~q XÊgy˚‘·Ô\T
|ü≥eTT 53 : ø£+ø£s¡ ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q Ä≈£î\T
|ü≥eTT 54 : ø£+ø£s¡ ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q bı\+
57
y˚s¡T y˚s¡T ø±s¡ø±\qT ìsê∆]+#·&ÉeTT »]–+~. n+‘·sê®rj·T
e] |ü]XÀ<ÛäHê dü+düú≈£î #Ó+~q ªÇ\CÒ>∑Tμ XÊgy˚‘·Ô\ ãè+<ä+
2004 dü+e‘·‡s¡eTT˝À >=H˚{À ÁbòÕ–àj·T+ nH˚ •©+Á<Ûä+qT
á ‘Ó>∑T\T≈£î ø±s¡ø£+>± ø£qT>=Hêïs¡T. n<˚ dü+e‘·‡s¡+
nyÓT]ø±˝À XÊgy˚‘·Ô\ ãè+<ä+ mdæ&√y=sêø˘‡ mMH˚ nH˚
u≤ø°º]j·÷ ø£+ø£s¡ ‘Ó>∑T\T≈£î ø±s¡ø£+ nì ‘Ó*j·TCÒXÊs¡T.
n~Ûø£ ñc˛íÁ>∑‘·\T eT]j·TT n~Ûø£ ‘˚eT‘√ ≈£L&çq
yê‘êes¡D+. n~Ûø£ ‘˚eT ø£*–q Ä≈£î\T eT]j·TT n~Ûø£ qÁ‘·»ì
yê&çq |ü]dæú‘·T\T ‘Ó>∑T\T yê´|æÔøÏ nqT≈£L\+.
yê´~Û k˛øÏq yÓTTø£ÿ qT+&ç Äs√>∑´+>± ñqï yÓTTø£ÿ\≈£î
‘·«]‘·+>± ‘Ó>T∑ \T yê´|æ+#·>\∑ <äT. ø±e⁄q ‘Ó>T∑ \TqT >∑eTì+∫q
yÓ+≥H˚ ø±s¡“+&Ó»yéT 1 Á>±. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ ô|’s¡T u≤>±
‘·&ç#˚˝≤ |æ∫ø±] #˚j·÷*.
|ü≥+-53

|ü≥+-54

58
 ≥T+Á>√ yÓ’s¡Hé ‘Ó>∑T\T
‘Ó>∑T\T Hês¡TeT&ç˝ÀqT eT]j·TT Á|ü<Ûëq bı\+˝ÀqT
Ä•düTÔ+~. ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q yÓTTø£ÿ\T ≈£îs¡#·u≤] ñ+{≤sTT.
Ä≈£î\T |üdüT|ü⁄ ˝Ò<ë Hê]+» s¡+>∑T˝À ñ+{≤sTT. Ä≈£î\˝À
áHÓ\ eT<Ûä´uÛ≤>∑+ bÕ*b˛sTTq≥T¢ ñ+≥T+~. ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q
Ä≈£î\T ø=quÛ≤>∑+ qT+&ç ÁøÏ+~øÏ |üdüT|ü⁄ |ü#·Ã>± e÷s¡‘êsTT.
‘Ó>∑T\T yÓTTø£ÿ m~π> ‘=*<äX¯˝À Ä•ùdÔ yÓTTø£ÿ\T m+&çb˛‘êsTT
(|ü≥eTT 55). yÓTTø£ÿ\T |æ\ø£\T #˚j·T&É+ >∑D˙j·T+>± ‘·–Z
b˛‘·T+~. y˚s¡T e´edüú dü]>± eè~∆ #Ó+<ä<äT. ‘Ó>∑T\T Ä•+∫q
yÓTTø£ÿ\ qT+&ç ∫qï yÓqTï\T ekÕÔsTT. –+»\T s¡+>∑T e÷s¡‘êsTT.
yê´~Û ø±s¡ø£ yÓ’s¡dt dü+e‘·‡s¡+ bı&Ée⁄Hê e] |ü+&ç+#˚
ÁbÕ+‘ê˝À¢, yêVü≤ø£ ø°≥ø±\T (|ü#·Ã B|ü|ü⁄ |ü⁄s¡T>∑T\T) u≤>±
n_Ûeè~∆ #Ó+<˚ Á|ü<˚XÊ˝À¢ m≈£îÿe qwüº+ ø£*–düTÔ+~. ˇø£y˚fi¯
e] ø=+‘· ø±\+ ˝Òq|ü⁄Œ&ÉT, düVü≤bÕs¡à« n~Û‘˚sTT ˝Ò<ë eq´C≤‹
e] yÓTTø£ÿ\ô|’ J$düTÔ+~. ø=ìï ÁbÕ+‘ê˝À¢ }<ä, sê– e+{Ï
yÓTTø£ÿ\ô|’ ≈£L&Ü J$+#·>∑\<äT. |ü#·Ã B|ü|ü⁄ |ü⁄s¡T>∑T\ <ë«sê
yÓ’s¡dt ˇø£ yÓTTø£ÿ qT+&ç y˚s=ø£ yÓTTø£ÿ≈£î yê´|æÔ #Ó+<äT‘·T+~.
y˚dü$˝À ˝À‘·T <äTøÏÿ y˚dæ >∑‘· |ü+≥ yÓ÷fi¯flqT‘·>∑T\u…{≤º*.
‘Ó>T∑ \T Ä•+∫q ø£\T|ü⁄ yÓTTø£ÿ\qT, e] yÓTTø£ÿ\qT ìs¡÷à*+#ê*.
‘Ó > ∑ T \TqT ‘· ≥ Tº ø √>∑ \ dü T s¡ ø £ å , $Áø£ e ÷s¡ ´ , uÛ Ñ s ¡ D Ï ,
j·T+.{Ï.j·TT.1002, 1003, mHé.m˝Ÿ.ÄsY. 34242, edüT+<Ûäs¡
(ÄsY.õ.m˝Ÿ 2538) eT]j·TT lìyêdt (◊.Ç.{Ï.2508) e+{Ï

|ü≥eTT 55 : ≥T+Á>√ yÓ’s¡dt Ä•+∫q bı\+

59
s¡ø±\qT m+|æø£ #˚düTø√yê*. ‘Ó>∑T\TqT yê´|æÔ #˚j·TT ø°≥ø±\
ìyês¡D ø=s¡≈£î yÓ÷H√Áø√{ÀbòÕdt 2.2 $T.©. ˝Ò<ë ãTÁb˛ô|òõHé
1.6 $T.© ˝Ò<ë mdæù|ò{Ÿ 1.5 Á>±. ˝Ò<ë ô|’yÓTÁ{ÀC…’Hé
0.6 Á>±. ©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚j·÷*. ø±s√“|òüP´sêHé 3
õ >∑T[ø£\T 10 øÏ˝À\ mø£sêìøÏ yê&ç |ü#·Ã B|ü|ü⁄ |ü⁄s¡T>∑T\qT
ìyê]+#·e#·TÃqT.

|ü≥eTT-55

60
 düeTÁ>∑ düdü´ s¡ø£åD
1. y˚dü$˝À ˝À‘·T <äT≈£îÿ\T #˚j·Te˝…qT (|ü≥+ 56).
2. bı\+ #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ X¯óÁuÛÑ‘· bÕ{Ï+#·e˝…qT (|ü≥+ 57).
3. ìπs•∆ ‘· düeTj·T+˝ÀH˚ n+<äs÷¡ e] |ü+≥qT y˚jT· e˝…qT.
4. |ü⁄s¡T>∑T\T, ‘Ó>∑Tfi¯ófl ‘·≥Tº≈£îH˚ s¡ø±\qT m+|æø£ #˚düTø=q
e˝…qT (|ü≥+ 58).
5. $‘·ÔqX¯ó~∆ #˚j·Te˝…qT (|ü≥+ 59).
6. uÛÑ÷kÕs¡ |üØø£å Ä<Ûës¡+>± ms¡Te⁄\qT y˚j·Te˝…qT.
7. ø√‘· düeTj·T+˝À uÛÑ÷$TøÏ <ä>∑Zs¡>± ø√‘· ø√j·Te˝…qT.
8. Hê≥T¢ y˚ j · T &ÜìøÏ eTT+<ä T Hês¡ T ∫es¡ T ¢ ‘· T +∫
y˚j·Te˝…qT.
9. Hê≥T¢ y˚ j · T &ÜìøÏ eTT+<ä T Hês¡ T qT ø√¢ ] ô|’ ] bò Õ dt
Á<ëeD+˝À y˚s¡¢qT eTT+∫ Hê≥e˝…qT.
10. Hê≥T y˚dæq 30 s√E\ ‘·s¡Tyê‘· 5 kÕs¡T¢ mø£sêìøÏ
20,000 Åf…Æø√Á>±eT ã<äìø£\T $&ÉT<ä\ #˚j·Te˝…qT.
11. dü V ü ≤ » X¯ Á ‘· T e⁄\qT Äø£ ] ¸+#˚ |ü + ≥\qT >∑ ≥ ¢ ô |’
y˚düTø=qe˝…qT.
12. Á|ü‹ ¬s+&ÉT MT≥s¡¢≈£î u≤≥\T rj·Te˝…qT.

|ü≥eTT 56 : y˚dü$˝À ˝À‘·T <äT≈£îÿ\T #˚j·TT≥

|ü≥eTT 57 : bı\eTT #·T≥Tº |üø£ÿ\ X¯óÁuÛÑeTT #˚j·TT≥
|ü≥eTT 58 : ìs√<Ûäø£ X¯øÏÔ >∑\ s¡ø±\ m+|æø£
|ü≥eTT 59 : $‘·Ôq X¯ó~∆ #˚j·TT≥

61
|ü≥eTT-56

|ü≥eTT-57

|ü≥eTT-58

|ü≥eTT-59

62
 b˛wüø£ ˝ÀbÕ\T
qÁ‘·»ì : qÁ‘·»ì ˝À|ü+ e⁄qï ô|’s¡T dü]>±Z ô|s¡>∑ø£, |æ\ø£ ø£≥ºø£
|üdüT|ü⁄ |ü#·Ã>± e÷s¡T‘·T+~. ÁøÏ+~ Ä≈£î\T m+&çb˛‘êsTT
(|ü≥eTT 60).
ìyês¡D : ô|’s¡T≈£î y˚ùd qÁ‘·»ì ms¡Te⁄ yÓ÷‘ê<äTqT uÛÑ÷kÕs¡
|üØø£å Ä<Ûës¡+>± yê&ç qÁ‘·»ì b˛wüø£ ˝ÀbÕ\qT düe]+#·e#·TÃ.
dæbòÕs¡düT #˚dæq qÁ‘·»ì ms¡Te⁄qT eT÷&ÉT düeT yÓ÷‘ê<äT˝À¢
n+~ùdÔ ô|’s¡T≈£î nedüs¡yÓTÆq ø°\ø£ <äX¯˝À¢ qÁ‘·»ì n+~+∫q
≥¢e⁄‘·T+~. yÓTT<ä{Ï <äbòÕ }&˚Ã/Hê≥T düeTj·T+˝À y˚düTø√yê*.
¬s+&√ <ÛäbòÕ ô|’s¡T |æ\ø£\T y˚ùd <äX¯˝À y˚j·÷*. eT÷&√ <äbòÕ
ô|’s¡T ∫s¡Tbı≥º <äX¯˝À y˚düT≈£î+fÒ qÁ‘·»ì e\¢ yÓqTï\T u≤>±
e∫à bÕ\Tb˛düT≈£î+{≤sTT. qÁ‘·»ì ms¡Te⁄ y˚dæq|ü⁄&ÉT bı\+˝À
˙s¡T |üP]Ô>± rùddæ ãTs¡<ä |ü<äTqT˝À ms¡Te⁄ y˚düT≈£îì 48
>∑+≥\ ‘·sê«‘· ˙s¡T ô|{≤º*.

|ü≥eTT 60 : qÁ‘·»ì ˝À|ü \ø£åD≤\T

63
|ü≥+-60

64
uÛ≤dü«s¡+ : uÛ≤dü«s¡+ ˝À|ü ∫Vü‰ï\T eTT<äTs¡T Ä≈£î\ MT<ä yÓTT<ä≥
ø£ì|ækÕÔsTT. <ëìø£Hêï n~Ûø£ yÓ÷‘ê<äT˝À uÛ≤dü«s¡ ˝À|ü+ e\¢
ÁøÏ+~ eTT<äTs¡T Ä≈£î\T ‘·eT düVü≤» Ä≈£î s¡+>∑TqT ø√˝ÀŒ‘êsTT
(|ü≥eTT 61). ô|’s¡T dü]>±Z ô|s¡>∑<äT. eTTK´+>± ô|’s¡T y˚s¡T
ô|s¡T>∑T<ä\ ≈£î+≥T|ü&ÉT‘·T+~. uÛ≤dü«s¡+ ˝À|ü+ ñqï|ü⁄Œ&ÉT
Ä≈£î\T eTT<äTs¡T Ä≈£î|ü#·Ã ˝Òø£ ˙\+‘√ ≈£L&çq Ä≈£î|ü#·Ã s¡+>∑T
ø£*– Áø£y˚T|æ }<ë s¡+>∑T≈£î e÷s¡T‘êsTT.
ìyês¡D : uÛ≤dü«s¡+ ms¡Te⁄\T ∫e] <äeTTà˝ÀqT ˝Ò<ë M˝…’q+‘·
‘·«s¡>± n+fÒ Hê{Ïq yês¡+ |ü~ s√E˝À¢ù| y˚düTø√yê*.
bı{≤wt : bı{≤wæj·T+ ˝À|ü ∫Vü‰ï\T eTT<äTs¡T Ä≈£î\ MT<ä
ø£q|ü&É‘êsTT. á ˝À|ü \ø£åD≤\T Ä≈£î ∫es¡\ qT+&ç yÓTT<ä˝…’
Áø£eT+>± Ä≈£î n+#·T\ qT+&ç ÁøÏ+~ es¡≈£î yê´|æÔ #Ó+<äT‘êsTT.
Ä≈£î ∫e] qT+&ç n+#·T\ yÓ+ã&ç ˝Ò‘· >√<ÛäTeT s¡+>∑T>± e÷]
Áø£eT+>± m+&çb˛‘êsTT (|ü≥eTT 62 63).
ìyês¡D : dæbÕò s¡dTü #˚dqæ bı{≤wt ms¡Te⁄qT s¬ +&ÉT düeT uÛ≤>±\T>±
#˚dæ yÓTT<ä{Ï <äbòÕ ∫e] <äeTTà˝ÀqT, ¬s+&√ <äbòÕ ∫s¡Tbı≥º
<äX¯˝ÀqT y˚ùdÔ eT+∫~. ô|’ bÕ≥T>± eT*º ` πø qT 5`10 Á>±.
©≥s¡T ˙{ÏøÏ ø£*|æ |æ∫ø±] #˚düT≈£î+fÒ ô|’s¡Tô|’ ˝À|ü ìyês¡D
»s¡T>∑T‘·T+~.

|ü≥eTT 61 : uÛ≤dü«s¡+ ˝À|üeTT

|ü≥eTT 62 eT]j·TT 63 : bı{≤wæj·T+ ˝À|üeTT

65
|ü≥+-61

|ü≥+-62

|ü≥+-63

66
õ+≈£î :
1. õ+≈£î ˝À|üeTT e] Hê{Ïq 2 qT+∫ 6 yêsê˝À¢ ø£qã&ÉTqT.
2. á <Ûë‘·Te⁄ ˝À|æ+∫q, ô|’ qT+&ç eT÷&ÉT ˝Òø£ Hê\Ze Ä≈£î
eT<Ûä´ áHÓ |üdüT|ü⁄ |ü#·Ã>± bÕ*b˛e⁄qT.
3. eTT<äTs¡T Ä≈£î\ ∫es¡ ‘·T|ü eT#·Ã\T ø£ì|æ+#·TqT.
‘·s¡Tyê‘· á eT#·Ã\T Äø£+‘ê yê´|æ+#·TqT (|ü≥+ 64).
4. ˇø=ÿø£ÿkÕ] á ¬s+&ÉT \ø£åDeTT\T ø£q|ü&Éø£ ô|’s¡T n+‘ê
|üdüT|ü⁄ |ü#·Ã>± e÷], qÁ‘·»ì ms¡Te⁄ y˚dæqq÷ Ä≈£î|ü#·Ã>±
e÷s¡ì#√ <ëìì ≈£L&Ü õ+≈£î ˝À|ü+>± >∑T]Ô+#·e˝…qT.
5. õ+≈£î ˝À|ü+ ñqï Ä≈£î\T ∫qï$>± q÷\Tø£+&Ó Äø±s¡eTT
ø£*– ô|fi¯ódüT>± ñ+&ç, e+#·>±H˚ X¯ã∆+ #˚dü÷Ô $]–
b˛‘êsTT.
ìyês¡D :
1. uÛÑ÷$T˝À õ+ø˘ ˝À|ü+ ñ+<äì eTT+<äT>± >∑T]Ô+∫q|ü⁄Œ&ÉT
mø£sê≈£î 20 øÏ˝À\ õ+ø˘ dü˝ÒŒ¤{Ÿ Hê≥¢≈£î eTT+<äT ÄK]
<äeTTà˝À y˚j·÷*.
2. õ+ø˘ ˝À|ü+ ô|’s¡T MT<ä >∑T]ÔùdÔ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ 2 Á>±. õ+ø˘
dü˝ÒŒ¤{ŸqT ø£*|æ mø£sê≈£î 200 ©≥s¡¢ Á<ëeD≤ìï 5 s√E\
ø=ø£kÕ] nedüsêìï ã{Ϻ ¬s+&ÉT kÕs¡T¢ |æ∫ø±] #˚dæ ˝ÀbÕìï
düe]+#·Tø√yê*.
3. uÛ≤dü«s¡+ ms¡Te⁄˝À õ+ø˘ dü˝ÒŒ¤{ŸqT ø£*|æ y˚j·Tsê<äT.
4. uÛ≤dü«s¡+ ms¡Te⁄qT y˚dæq ‘·s¡Tyê‘· õ+ø˘ dü˝ÒŒ¤{ŸqT
y˚düTø=qT≥≈£î ø£˙dü+ 3 s√E\ e´e~Û ñ+&Ée˝…qT.

|ü≥eTT 64 : õ+≈£î ˝ÀbÕìøÏ ˝ÀHÓ’q Ä≈£î\T

67
|ü≥+-64

68
 ÇqTeTT
e]˝À ÇqTeTT <Ûë‘·T ˝À|üeTT Hês¡T eT&ç˝À m≈£îÿe>±
ø£ì|ædüTÔ+~. Á|ü<Ûëq bı\+˝À u…≥º ‘·–*q|ü&ÉT eT]j·TT
ô|òÁs¡dt s¡÷|ü+˝À ñqï ÇqT|ü <Ûë‘·Te⁄ ô|òÁ]ø˘ s¡÷|ü+˝À
ñ+&ÉT≥ e\q yÓTTø£ÿ≈£î ÇqTeTT \uÛÑ´ dæú‹˝ÀìøÏ sêø£ b˛e&É+
e\q á b˛wüø£ <Ûë‘·T ˝À|ü+ ø£ì|ædüTÔ+~. Bìe\q Ä≈£î˝À
ñqï |üÁ‘· Vü≤]‘·eTT |üP]Ô>± b˛sTT Ä≈£î ‘Ó\¢>± e÷]b˛‘·T+~
(|ü≥+ 65). Bìì ‘Ó˝≤¢≈£î ‘Ó>∑T\T>± ≈£L&Ü |ü]>∑DÏ+#·e#·TÃ.
ÇqTeTT ˝À|üeTT ˝Ò‘· ∫>∑Tsê≈£î\ MT<ä ø£ì|ædüTÔ+~.
∫>∑Tsê≈£î\˝À áHÓ\ eT<Ûä´ ñqï Ä≈£î |üdüT|ü⁄ es¡í+>± e÷]
áHÓ\T e÷Á‘·eTT ˝Ò‘· Ä≈£î|ü#·Ã ˝Òø£ ˝Ò‘· |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T ø£*–
ñ+{≤sTT. Bì ˝À|ü+ eTØ rÁe+>± ñ+fÒ Ä≈£î\T |üP]Ô>±
‘Ó\¢ã&É‘êsTT. |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T>± e÷]q Ä≈£î uÛ≤>±\T Ç≥Tø£
s¡+>∑T>± e÷] m+&çb˛‘êsTT. Áø£yT˚ D Ä≈£î\T e÷&ç sê*b˛e&É+
≈£L&Ü »s¡>∑e#·TÃ.
ìyês¡D :
1. Hês¡TeT&ç˝À ÇqTeTT <Ûë‘·Te⁄ ˝À|æ+∫q|ü&ÉT ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
5`10 Á>±. nqïuÒ~Û eT]j·TT 0.5`1.0 Á>±. ìeTà ñ|ü
ø£*|æ Hês¡T ‘·&ç#˚ es¡≈£î |æ∫ø±] #˚j·÷*.
2. Á|ü<Ûëq bı\+˝À ÇqTeTT <Ûë‘·Te⁄ ˝À|æ+∫q|ü&ÉT, ©≥s¡T
˙{ÏøÏ 20`30 Á>±. nqïuÒ~Û (ô|òÁs¡dt dü˝ÒŒ¤{Ÿ) eT]j·TT
2`3 Á>±. ìeTà ñ|ü ø£*|æ mø£sê≈£î 200 ©≥s¡¢ eT+<äT
Á<ëeD≤ìï |ü\Te÷s¡T¢ |æ∫ø±] #˚dæ ÇqTeTT ˝ÀbÕìï
düe]+#·Tø=qe#·TÃqT.
|ü≥eTT 65 : ÇqTeTT<Ûë‘·T ˝À|ü \ø£åD≤\T

69
3. ñc˛íÁ>∑‘· ôV≤#·TÃ>± ñqï jÓT&É\ Á|ü‹ ©≥s¡T ˙{ÏøÏ
5`10 Á>±. nqïuÒ~Û eT]j·TT 0.5`1 Á>±. ìeTà ñ|ü
ø£*|æ ô|’$<Ûä+>±H˚ |æ∫ø±] #˚dæ ÇqTeTT <Ûë‘·T ˝ÀbÕìï
ìyê]+#·Tø√e#·TÃ.
4. ìeTà ñ|ü n+<äTu≤≥T˝À ˝Òì jÓT&É\ ìeTà s¡dü+qT
yê&ÉTø√e#·TÃqT.

|ü≥+-65

70
 düeTkÕ´‘·àø£ uÛÑ÷eTT\ j·÷»e÷q´+
yÓTTø£ÿ m<äT>∑T<ä\≈£î Ä≥+ø£ |ü]#˚ uÛÑ÷eTT\qT
düeTkÕ´‘·àø£ uÛÑ÷eTT\T n+{≤s¡T. düeTkÕ´‘·àø£ uÛÑ÷eTT\T
3 s¡ø±\T. n$ 1. ‘Ó\¢ / bÕ\ #Í&ÉT, 2. q\¢ / ø±s¡T #Í&ÉT
3. ñ|ü /‘Ó\¢ eT]j·TT ø±s¡T #Í&ÉT H˚\\T.
1. ‘Ó\¢ #Í&ÉT H˚\\qT >∑T]Ô+#·&É+ :
• á H˚\˝À¢ \eD≤\ |ü]e÷D+ m≈£îÿe>± ñ+&É≥+ (Ç.dæ.
4.0 &ç.mdt. / MT.ø£Hêï m≈£îÿe) e\q m+&Ü ø±\+˝À
H˚\ô|’ uÛ≤>∑+ô|’ ‘Ó\>¢ ± #·e⁄&ÉT bıøÏÿ ñ+≥T+~ (|ü≥+66).
• H˚\ uÛÖ‹ø£ |ü]dæú‹ <Óã“‹q<äT.
• á H˚\˝À¢ ˙{Ï˝À ø£]π> \eD≤\T m≈£îÿe>± ñ+&É≥+
e\q yÓTTø£ÿ˝À b˛wüø±\qT ˙{Ïì ‘·–q+‘·>± rdüTø√˝Òe⁄.
• yÓTT\ø£ XÊ‘·+ ‘·≈î£ ÿe>± ñ+&ç yÓTTø£ÿ\T nø£ÿ&Éøÿ£ &É e÷Á‘·yT˚
ô|]– ô|’s¡T ô|s¡T>∑T<ä\ m>∑T&ÉT~>∑T&ÉT>± ñ+≥T+~.
• yÓTTø£ÿ #·T≥÷º ˙s¡T düeTè~∆>± ñqï|üŒ{ÏøÏ yÓTTø£ÿ yê&çq≥T¢
ø£ì|ædüTÔ+~.
• Ä≈£î\T eTT&ÉT#·Tø=ì ∫es¡˝À m+&çb˛sTT ñ+{≤sTT.
• á #Í&ÉT H˚\˝À¢ e] |ü+≥ ô|s¡T>∑T<ä\ ˝Ò<ë |æ\ø£\T
ô|fÒº kÕeTsê∆´ìï ø√˝ÀŒ‘·T+~.
• yÓTTø£ÿ –&Édüu≤] b˛sTT m<äT>∑T<ä\ ñ+&É<äT. eTT+<äT>±H˚
yÓ q Tï\T e∫Ã, yÓ q Tï˝À –+»\T ‘ê\T–+»\T>±
e÷]b˛‘êsTT.

71
• n+‘˚ø±≈£î+&Ü á H˚\˝À¢ ñbÕŒ≈£î yÓTTø£ÿ\T m≈£îÿe>±
ô|]– ñ+{≤sTT.
q\¢ #Í&ÉT H˚\\qT >∑T]Ô+#·&É+ :
• á H˚\˝À¢ 8.5 ø£Hêï m≈£îÿe>± ñ<ä»ì dü÷∫ø£‘√ bÕ≥T
15 XÊ‘·+ ø£Hêï m≈£îÿe>± k˛&çj·T+ e÷]Œ&ç XÊ‘·+
ñ+&É≥+ e\q eT{Ϻ ø£D≤\ìï $&çb˛sTT uÛÑ÷$T˝À
ùd+Á~j·T |ü<ës¡∆eTT ø=ìï s¡ø±\ \eD≤\‘√ düVü‰ ù|s¡T≈£î
b˛e&É+ e\¢ q\¢>± ø£ì|ækÕÔsTT. n+<äTe\q M{Ïì q\¢
#Í&ÉT ˝Ò<ë ø±s¡T #Í&ÉT uÛÑ÷eTT\T n+{≤s¡T.
• á H˚\˝À ˙s¡T ‘·«s¡>± Ç+≈£<äT.
• ∫ø£ÿ{Ï ãTs¡<ä ‘·j·÷¬s’ ø±\T ô|&ç‘˚ ~>∑ã&çb˛‘·T+~.
• H˚ \ uÛ Ö ‹ø£ |ü ] dæ ú ‹ <Ó ã “‹ì m+&ç q |ü  &É T >∑ { Ï º > ±
ã&ÉsêsTT˝≤>± ñ+{≤sTT.
• á H˚\˝À¢ ô|]–q e]˝À ˝À|ü \ø£åD≤\T #Í&ÉT H˚\˝À¢
e] ˝À|ü \ø£åD≤\T e÷~]>±H˚ ñ+{≤sTT.
ñ|ü H˚\\T / bÕ\ eT]j·TT ø±s¡T #Í&ÉT H˚\\qT >∑T]Ô+#·T≥:
Ç$ #·÷&É{≤ìøÏ bÕ\ #Í&ÉT H˚\˝≤¢ ñ+{≤sTT. nsTT‘˚
á H˚\˝À¢ bÕ\ #Í&ÉT, ø±s¡T #Í&ÉT H˚\˝À¢ ñ+&˚ <äTs¡ \ø£åD≤\T
ñ+{≤sTT. á H˚\˝À¢ uÛÑ÷uÛÖ‹ø£ |ü]dæú‹ <Óã“‹ì ñ+&ç,
m+&çq|ü&ÉT >∑{Ϻ>± ã+&ÉsêsTT˝≤ ñ+{≤sTT.
j·÷»e÷q´+ :
• bÕ\ #Í&ÉT H˚˝˝À¢ #Í&ÉT ‘·–Z+#·&ÜìøÏ eT+∫ ˙{Ïì ø±ì,

72
 es¡¸|ü⁄ ˙{Ïì ø±ì yê&ÉTø√yê*. bı˝≤ìï #·<äTqT #˚dæ
düTe÷s¡T 20`25 ôd+≥T¢ ñ+&˚≥≥T¢ eT&ÉT\T>± $uÛÑõ+∫
>∑≥T¢ y˚j·÷*. Á|ü‹ eT&ç˝À 9 n+>∑Tfi≤\ ˝À‘·T ˙s¡T
ô|{Ϻ <äeTTà #˚j·T&É+ e\q uÛÑ÷$T˝Àì \eD≤\T ˙{Ï˝À
ø£s¡T>∑T‘êsTT. á ˙{Ïì eT&ç˝À 2`3 s√E\T ì\«
ñ+∫q ‘·sê«‘· eTTs¡T>∑T ˙{Ï ø±\«\ <ë«sê ˙{Ïì
rdæy˚j·÷*. á$<Ûä+>± 4`5 kÕs¡T¢ #˚ùdÔ \eD düeTdü´
‘·>∑TZ‘·T+~.
• ñ|ü H˚\˝À¢ k˛&çj·T+ düeTdü´ m≈£îÿe. ø±e⁄q e÷]Œ&ç
k˛&çj·T+qT ˙{Ï˝À ø£]π> \eD≤\T>± e÷]à ø£]–q
\eD≤\qT eTTs¡T>∑T ˙{Ï ø±\«\ <ë«sê ãj·T≥øÏ |ü+bÕ*.
á$<Ûä+>± dües¡D |ü<ësê∆˝…’q õ|ü‡+ e+{Ï yê{Ïì
yê&ÉTø=ì düe]+#·Tø√yê*. bÕ\ #Í&ÉT H˚\\≈£î õ|ü‡+qT
yê&Ésê<äT. yê&çq#√ #Í&ÉT rÁe‘· Ç+ø± ô|]–q~.
• ñ|ü H˚\\ j·÷»e÷q´+˝À, yÓTT<ä≥ bÕ\ #Í&ÉT H˚\\
j·÷»e÷q´+ e÷~]>± \eD≤\qT ‘·–+Z #·Tø=ì, ‘·sT¡ yê‘·
ø±s¡T düeTdü´qT ‘·–Z+#·Tø√e&ÜìøÏ dües¡D |ü<ësê∆\qT
‘·–q+‘·>± yê&ÉTø√yê*.
• düeTkÕ´‘·àø£ H˚\˝À¢ eTq+ yê&˚ ms¡Te⁄\qT 25% n~Ûø+£ >±
yê&Ü*.
• bÕ\ #Í&ÉT H˚\˝À¢ eT÷´πs{Ÿ Ä|òt bı{≤wt ã<äT\T>± dü˝ÒŒ¤{Ÿ
Ä|òt bı{≤wt yê&ÉTø√yê*.

|ü≥eTT 66 : düeTkÕ´‘·àø£ \ø£åD≤\T >∑\ uÛÑ÷$T

73
• |ü∫à s=≥º ms¡Te⁄\T nsTTq J\T>∑, |üX¯óe⁄\ ¬>‘·Ô+
yÓTT<ä\>∑Tq$ $]$>± yê&Ü*.
• düeTdü´qT ‘·≥Tº≈î£ H˚ |ü+≥\qT, |ü+≥ s¡ø±\qT dü]>± m+|æø£
#˚düTø√yê*.

|ü≥+-66

74
 >∑+<Ûäø£eTT ` $wü Á|üuÛ≤eeTT
n~Ûø£ >∑+<Ûäø£eTT e\q ø£\T>∑T \ø£åD≤\T ÇqT|ü <Ûë‘·Te⁄
˝À|ü \ø£D å ≤\ e˝… ñ+&ÉTqT. BìH˚ ªªnøÏj÷Ó ∫μ yê´~Û nì ≈£L&Ü
n+{≤s¡T. >∑+<Ûäø£+ ˝À|æ+∫q|ü&ÉT ˝Ò‘· Ä≈£î\T áHÓ\ eT<Ûä´
|üÁ‘·V≤ü ]‘·+ ø√˝ÀŒe⁄qT. eTT<äTs¡T Ä≈£î\T |üdTü |ü⁄ s¡+>∑T˝À e÷]
‘·sT¡ yê‘· m+&çb˛e⁄qT. y˚sT¡ e´edü∆ <Óã“‹ì |ü+≥ e÷&çb˛e⁄q≥T¢
ø£ì|æ+#·TqT. y˚s¡T¢ q\¢>± ñ+&ç ãj·T{ÏøÏ |”øÏq|ü&ÉT q\T|ü⁄
s¡+>∑T qT+&ç ms¡T|ü⁄ s¡+>∑T‘√ ≈£L&çq >√<ÛTä eT es¡+í ˝ÀìøÏ e÷s¡TqT
(|ü≥+ 67). |ü+≥ bı\+˝À ãT&É>∑\ s¡÷|ü+˝À ≈£î[flq ø√&ç
>∑T&É¢ yêdüq ø£*–q ôV’≤Á&√»Hé dü˝…Œ¤Ì&é yêj·TTe⁄ yÓ\Te&ÉTqT.
j·÷»e÷q´+ :
1. eTTs¡T>∑T ˙s¡T bÕs¡T<ä\ kÂø£s¡´+ ˝Òø£b˛e⁄≥ e\q á
düeTdü´ ñ‘·ŒqïeTe⁄‘·T+~. ø±ã{Ϻ eTTs¡T>∑T ˙{Ïì rdæy˚dæ
eTs¡\ |ü\T#·>± ˙s¡T bÕ]+#ê*.
2. |ü+≥ ‘·sê«‘· bı&ç <äTøÏÿ #˚düTø√yê*.
3. ùd+Á~j·T |ü<ësê∆\T $]$]>± yê&Ésê<äT.
4. dæ*ø±Hé‘√ bÕ≥T>± düeT‘·T\ ms¡Te⁄\ j·÷»e÷Hê´ìï
#˚|ü{≤º*.

|ü≥+-67

|ü≥eTT 67 : n~Ûø£ >∑+<Ûäø£ Á|üuÛ≤e \ø£åD≤\T

75