Ian Smith

Ian Smith
Eerste Minister van Rhodesië (eerste)
Ampstermyn 11 November 1965 – 1 Junie 1979
President	Clifford Dupont (1970-1976) John Wrathall (1976-1978) Henry Everard (1978-1979)
Voorafgegaan deur	Geen
Opgevolg deur	Abel Muzorewa
Eerste Minister van Suid-Rhodesië (agtste)
Ampstermyn 16 April 1964 – 11 November 1965
Vise	Clifford Dupont
Voorafgegaan deur	Winston Field
Opgevolg deur	Amp laat vaar
Persoonlike besonderhede
Gebore	8 April 1919 Selukwe, Midlands, Suid-Rhodesië
Sterf	20 November 2007 (op 88) Kaapstad, Suid-Afrika
Politieke party	Rhodesiese Front
Eggenoot/-note	Janet Watt (1948-1994)
Kind(ers)	3 kinders
Alma mater	Rhodes-universiteit
Religie	Presbiteriaan

Ian Douglas Smith (Selukwe, 8 April 1919 - Kaapstad, 20 November 2007) was 'n voormalige Rhodesiese politikus. Hy was deel van die blanke minderheid van Britse afkoms wat hulself in Rhodesië (nou Zimbabwe) gevestig het.

Familie en vroeë lewe

Smith is gebore in Selukwe, Rhodesië, en nou bekend as Shurugwi, Zimbabwe. Hy is die familie se jongste kind en het twee ouer susters gehad, Phyllis en Joan. Hy het skoolgegaan in Gwelo (nou Gweru).

Ian Smith het in die ekonomie studeer aan die Rhodes-universiteit in Suid-Afrika. Tydens die Tweede Wêreldoorlog was hy 'n vlieënier in die Britse Lugmag (RAF) en veg in Italië en Duitsland. Op 4 Oktober 1943 word hy ernstig beseer in 'n vliegongeluk (die een helfte van sy gesig se gelaatstrekke funksioneer daarna nie meer optimaal nie, wat sy starre gelaatsuitdrukking verklaar).

Ná sy herstel word hy in Italië ontplooi waar sy Spitfire deur Duitse lugafweervuur afgeskiet word. Hy land met sy valskerm in 'n gebied onder Duitse beheer, maar slaag daarin om met die hulp van Italiaanse partisane en Franse weerstandsgroepe weer die Geallieerdes se linies te bereik sonder om gevang te word.

Ná die Tweede Wêreldoorlog studeer hy opnuut aan die Rhodes-universiteit en behaal 'n graad in ekonomie in 1948. Hy het 'n plaas in Selukwe gekoop. In dieselfde jaar trou hy met Janet Watt.

Politieke agtergrond

In 1948 word hy polities aktief in die Rhodesiese Liberale Party. Van 1948 tot 1953 was hy vir die Liberale Party lid van die Wetgewende Vergadering van Suid-Rhodesië en daarna lid van die Wetgewende Vergadering van die Sentraal-Afrikaanse Federasie (d.i. 'n federasie van Suid- en Noord-Rhodesië en Njassaland) vir die Verenigde Federale Party. Hy staan die Federasie teen en stig 'n wegbreekparty in die vroeë 1960's naamlik die Rhodesië Hervormingsparty.

In 1962 verenig dié party met die Dominium Party om die Rhodesiese Front (Rhodesian Front, RF) te vorm. Die RF van Smith was teen konsessies aan die swart bevolking deur die Britse koloniale regering en streef na 'n blanke minderheidsregering. In 1962 word die Rhodesiese Front, danksy 'n verkiesingstelsel wat blankes bevoordeel, die grootste party in die Wetgewende Vergadering. Smith word adjunk-premier. Smith word in die verkiesing herkies as parlementslid vir Umzingwane. Hy word aangestel as Minister van die Tesourie in die regering van Eerste Minister Winston Field. In April 1964 volg Smith Winston Field as Eerste Minister op. Die Britse regering het nie Smith as Suid-Rhodesiese Eerste Minister gesteun nie, aangesien hy na 'n Rhodesië onder wit beheer gestreef het.

Die oorsprong van die blanke minderheidsregering in Rhodesië was toe eiendom en onderwyskwalifikasies vir die stemgeregtigdes ingestel in 1923 toe selfregering toegestaan is aan Suid-Rhodesië. Sulke kieserkwalifikasievereistes was nie ongewoon in die 1920’s nie. Dit is met wysigings tot in 1979 deur die regering in Rhodesië gebruik en het verseker dat die blankes 95% van die stemme in nasionale verkiesings kon uitbring ten spyte daarvan dat hulle nooit meer as 5% van die bevolking was nie.

Smith en ander blanke politici het geargumenteer dat die verkiesingstelsel nie fundamenteel rassisties was nie, maar dat daar met die verbetering van swart onderwys en welvaartskepping 'n geleidelike beweging na meerderheidsregering sou wees. Kritici was egter van mening dat die politieke bedeling in Rhodesië daarop ingestel was om ekonomiese en politieke voordeel vir blankes te behou.

Eensydige onafhanklikheid

Ian Smith en vrou op besoek aan Suid-Afrika (sy eerste) in Januarie 1964 saam met die Suid-Afrikaanse premier, dr. Hendrik Verwoerd en sy eggenote, Betsie.

Die samesprekings tussen Brittanje en Smith se RF-regering kon nie 'n oplossing oplewer nie en op 11 November 1965 kondig die Smith-regering eensydige onafhanklikheid (Unilateral Declaration of Independence – UDI) aan. Hierdie eensydige onafhanklikheidsverklaring word nie deur Brittanje of ander lande erken nie. Direk na die onafhanklikheidsverklaring volg 'n internasionale boikot teen Rhodesiese produkte en daar volg ook Verenigde Nasies-sanksies op alle handel en finansiële transaksies met Rhodesië. Desondanks kon Smith en sy blanke regering op die korttermyn voortregeer veral omdat sy buurlande Suid-Afrika en Portugees-Mosambiek steeds voortgegaan het om handel te dryf met Rhodesië en private maatskappye ook sanksies omseil het.

In die tydvak net na UDI, het Smith vergader met die Britse Eerste Minister Harold Wilson om 'n moontlike skikkingsgesprek te voer. Twee vergaderings het plaasgevind, beide op die Britse vlootskepe HMS Tiger en HMS Fearless in Gibraltar.

Die Britse regering stel aan Smith dat blanke minderheidsregering kon voortduur, vir 'n beperkte tyd, terwyl die blanke bevolking se ekonomiese voordeel vir 'n onbeperkte tyd kon voortduur. Die kritieke punt waarop konsensus nie bereik kon word nie, is dat hy sy regering sou moes ontbind om weer terug te keer tot internasionale wettigheid. Die Britte stel voor dat die regering moet bedank, Goewerneur Gibbs moes weer aangestel word sodat die regering weer wettig in terme van die internasionale reg kon word. Smith is van mening dat Gibbs — in opdrag van Londen — nie hom en sy blanke regering weer sou aanstel nie, maar die mag sou oordra aan die swart nasionaliste. Smith se huiwerigheid om 'n tussentydse bedeling, waarin na direkte Britse regering voor onafhanklikheid teruggekeer sou word, te aanvaar sou ’n betekenisvolle hindernis word in latere pogings om die eensydige onafhanklikheidsverklaring te beëindig.

In 1970 verklaar Smith Rhodesië 'n Republiek. Smith bly Eerste Minister, maar Clifford Walter Dupont, 'n partygenoot van Smith, beklee tot sy dood in 1978 die seremoniële posisie van President. Gedurende 1972 begin die sogenaamde Bosoorlog met die eerste aanvalle deur swart nasionaliste op blanke plase in Rhodesië.

Toename van interne en eksterne druk

In 1974, het B.J. Vorster, die eerste minister van Suid–Afrika, Smith probeer oortuig dat 'n blanke minderheidsregering nie vir altyd in Rhodesië kon voortduur nie. Vorster het in daardie stadium 'n sogenaamde détentebeleid teenoor sekere Afrikastate gepropageer. Die state het laat blyk dat blanke minderheidsregering in Suid-Afrika verdra sou word indien hy behulpsaam sou wees om meerderheidsregering in Rhodesië ingestel te kry.

In 1976, het die VSA se Minister van Buitelandse Sake, Henry Kissinger, 'n plan opgestel, bekend as die ses-stap "Kissinger Plan" (of "Kissinger-inisiatief"). Die plan is ontwikkel met die steun van die Britse regering en die deelname van Vorster. Kissinger vlieg na Suider-Afrika en vergader met Smith en Vorster in Pretoria. Die Britse Eerste Minister James Callaghan verklaar die plan "... bied werklike hoop vir vrede." Smith aanvaar die plan teensinnig.

Nadat Smith die plan aanvaar het, was hy aanvanklik teensinnig om dit te implementeer. Smith doen mee aan verskeie samesprekings met die regerings van die VSA, Brittanje en Suid-Afrika. Hy voer ook gesprekke met die meeste van die swart nasionalistiese partye. Op 'n staduim wys die Britse regering Michael Carver aan as hulle Goewerneur aan wat na beëindiging van UDI in Rhodesië aangestel sou word. Smith weier egter om mag af te staan aan 'n interim Britse administrasie terwyl die internasionale gemeenskap en swart nasionaliste dit as 'n voorwaarde vir die implementering van 'n skikking gestel het.

Smith se doelwit was om die posisie van die blanke minderheid in 'n na-onafhanklike Rhodesië te verseker terwyl die regering geleidelik na 'n meerderheidsbedeling beweeg. Die praktiese uitkoms van die oponthoud was egter dat die bosoorlog al hoe meer in die guns van die guerrillas begin draai het. Insurgente het die land op groot skaal geïnfiltreer. Ongeveer 80% van Rhodesiese oorlogsongevalle het voorgekom in die periode van Januarie 1977 tot Desember 1979.

Smith onderhandel 'n "binnelandse skikking" met sommige kleiner swart politieke partye gedurende 1978. Hiervolgens sou die blanke minderheid se politieke posisie verseker word deur een derde van die parlementêre setels, een kwart van die kabinet en beheer van die polisie, leër, staatsdiens en regstelsel.

In 1979 vind die eerste veelrassige parlementêre verkiesing plaas as deel van dié skikking. Die mees prominente nasionalistiese partye, die Zimbabwe African National Union (ZANU) en Zimbabwe African People's Union (ZAPU), het nie aan die verkiesing deelgeneem nie, aangesien dit nie aan hulle eise voldoen het nie. Na die 1979 verkiesing word Rhodesië hernoem as Zimbabwe - Rhodesië. Biskop Abel Muzorewa (van die United African National Council (UANC) Party) word die land se eerste swart Eerste Minister in Junie 1979. Smith word aangestel as minister sonder portefeulje in die nuwe regering nadat hy nie daarin kon slaag om as Minister van Verdediging aangestel te word nie.

Die oorlog tussen die regering en insurgente het egter voortgeduur. Sanksies word nie opgehef nie en diplomatieke erkenning word nie aan die nuwe regering toegestaan nie. Die Britse regering oortuig alle partye om by die Lancaster Huis onder die voorsitterskap van Lord Carrington in September 1979 te vergader ten einde 'n skikking uit te werk. Een aspek wat Smith wel reggekry het in terme van die Lancaster Huis ooreenkoms was 'n onderneming dat geen vorm van gedwonge grondhervorming sou plaasvind vir ten minste 10 jaar na onafhanklikheid nie. Sodoende was die onmiddellike posisie van die blanke kommersiële boere beskerm. Die ooreenkoms het ook onvoorwaardelike immuniteit aan alle deelnemers aan die UDI en die Bosoorlog verleen.

Hierna word die UDI herroep, die Bosoorlog beëindig, sanksies opgehef en die Britse goewerneur (Lord Soames) het die administrasie van Rhodesië in Desember 1979 oorgeneem.

Die 1980-verkiesing en onafhanklikheid

Die 1980-verkiesing vind onder internasionale toesig plaas. Smith hoop om 'n mate van blanke invloed te behou deur na die verkiesing deur 'n koalisie tussen sy RF (nou genoem die Republican Front) parlementslede en die van Muzorewa se UANC en Nkomo se ZAPU te bewerkstellig. Die Zimbabwe African National Union - Patriotic Front (ZANU-PF) (onder leiding van Robert Mugabe) wen die verkiesing met 'n oorweldigende meerderheid.

In 1980 word Zimbabwe 'n republiek binne die Britse Statebond. Voorsitter van die ZANU-PF, Robert Mugabe, word Eerste Minister. Volgens die ooreenkoms behou die blankes 20 setels. Al hierdie 20 setels gaan na die RF van Ian Smith, wat ook self 'n verkose lid van die parlement word. Gedurende die volgende 5 jaar het Smith se steun onder die blanke bevolking afgeneem en 11 van die 20 blanke parlementslede het oorgeloop na ZANU of het onafhanklik geword. In die 1985-verkiesing het Smith se RF daarin geslaag om 15 van die 20 gereserveerde blanke setels te behou. In 1987 verval die reëling dat die blankes 20 setels mag behou. Desondanks word Smith hierna ook tot die parlement verkies. In 1988 word hy toegang tot die parlement geweier, omdat hy na bewering Suid-Afrikaanse sakelui raad gegee het om Zimbabwe se invoerbelasting te omseil.

Aftrede

Smith tree af op sy plaas in Shurugwi. Die RF wat deur hom gestig is verander in 1986 in die veelrassige Conservative Alliance of Zimbabwe (CAZ), wat uiteindelik by die Movement for Democratic Change (MDC) sou aansluit.

Na sy uittrede uit aktiewe politiek het Smith 'n uitgesproke kritikus van die Robert Mugabe regering in Zimbabwe geword. Mugabe self verwys gereeld na die feit dat Smith nie vervolg is nie as 'n bewys dat sy regering nie menseregte skend nie. Smith skryf 'n outobiografie, The Great Betrayal, wat beide 'n aanval op die Mugabe-regering is en 'n memoire van sy regeringstyd. Smith is ook die skrywer van die boek Bitter Harvest. Albei boeke ontvang gemengde reaksies. Langtermyn-ondersteuners beweer die boeke bevestig hul menings dat Smith 'n man van integriteit is. Sy kritici sien in die boeke 'n hardkoppige weiering vir die nodigheid van enige vorm van verandering. Smith se bitterheid oor sy UDI-regering se isolasie bly 'n sentrale tema in sy boeke.

In 2005 het Smith Suid-Afrika besoek vir mediese behandeling. Hy het aangebly en by sy stiefdogter Jean in Kaapstad gewoon. Hy sterf daar op 20 November 2007.

Bronne

• Baxter, T. W.; Burke, E. E. (1970). Guide to the Historical Manuscripts in the National Archives of Rhodesia (First uitg.). Salisbury: National Archives of Rhodesia. ASIN B0017HAKHI.
• Berlyn, Phillippa (1978). The Quiet Man: A Biography of the Hon. Ian Douglas Smith. Salisbury: M.O. Collins. OCLC 4282978.
• Binda, Alexandre (November 2007). Heppenstall, David (red.). Masodja: The History of the Rhodesian African Rifles and its forerunner the Rhodesian Native Regiment. Johannesburg: 30° South Publishers. ISBN 978-1-920143-03-9.
• Binda, Alexandre (Mei 2008). The Saints: The Rhodesian Light Infantry. Johannesburg: 30° South Publishers. ISBN 978-1-920143-07-7.
• Blake, Robert (1977). A History of Rhodesia (First uitg.). London: Eyre Methuen. ISBN 978-0-413-28350-4.
• Bolze, Louis; Ravn, Klaus (1966). Life With UDI. Salisbury: Mardon Printers. OCLC 9116649.
• Brownell, Josiah (2011). The Collapse of Rhodesia: Population Demographics and the Politics of Race. New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84885-475-8.
• Caute, David (Junie 1983). Under the Skin: The Death of White Rhodesia (First uitg.). Evanston, Illinois: Northwestern University Press. ISBN 978-0-8101-0658-1. {{cite book}}: Text "author-" ignored (hulp)
• Chikuhwa, Jacob (Maart 2004). A Crisis of Governance: Zimbabwe (First uitg.). New York: Algora Publishing. ISBN 978-0-87586-286-6.
• Cilliers, Jakkie (Desember 1984). Counter-Insurgency in Rhodesia. London, Sydney & Dover, New Hampshire: Croom Helm. ISBN 978-0-7099-3412-7.
• Cowderoy, Dudley; Nesbit, James (1987). War in the Air: Rhodesian Air Force 1935–1980. Johannesburg: Galago. ISBN 978-0-947020-13-2.
• Daume, Daphne, red. (1980). Britannica Book of the Year. Chicago, Illinois: Encyclopædia Britannica, Inc. ISBN 978-0-85229-372-0.
• DeRoche, Andrew (2003). Andrew Young: Civil Rights Ambassador. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8420-2957-5.
• Falkender, Marcia (Oktober 1972). Inside Number 10. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 978-0-297-99511-1.
• Fedorowich, Kent; Thomas, Martin, reds. (2001). International Diplomacy and Colonial Retreat. London: Frank Cass. ISBN 978-0-7146-5063-0.
• Fisher, J.L. (2010). Pioneers, settlers, aliens, exiles: the decolonisation of white identity in Zimbabwe. Canberra: Australian National University. ISBN 978-1-921666-14-8.
• Fontein, Joost (September 2006). The Silence of Great Zimbabwe: Contested Landscapes and the Power of Heritage (First uitg.). London: University College London Press. ISBN 978-1-84472-123-8.
• Godwin, Peter; Hancock, Ian (1995). Rhodesians Never Die: The Impact of War and Political Change on White Rhodesia, 1970–1980. Harare: Baobab Books. ISBN 978-0-908311-82-8.
• Gowlland-Debbas, Vera (1990). Collective Responses to Illegal Acts in International Law: United Nations action in the question of Southern Rhodesia (First uitg.). Leiden and New York: Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 978-0-7923-0811-9.
• Hill, Geoff (2005) [2003]. The Battle for Zimbabwe: The Final Countdown. Johannesburg: Struik Publishers. ISBN 978-1-86872-652-3.
• Holland, Heidi (Februarie 2009). Dinner with Mugabe: The Untold Story of a Freedom Fighter Who Became a Tyrant. London: Penguin Books. ISBN 978-0-14-104079-0.
• Jackson, Robert H. (1990). Quasi-States: Sovereignty, International Relations and the Third World. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-44783-6.
• Kalley, Jacqueline; Schoeman, Elna; Andor, L E (Februarie 1999). Southern African Political History: A Chronology of Key Political Events from Independence to Mid-1997 (First uitg.). Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-30247-3.
• Kriger, Norma (2003). Guerrilla Veterans in Post-war Zimbabwe: Symbolic and Violent Politics, 1980–1987. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81823-0.
• Loney, Martin (1975). Rhodesia: White Racism and Imperial Response. Penguin African Library (First uitg.). London: Penguin Books. ISBN 978-0-14-041041-9.
• Martin, David; Johnson, Phyllis (Julie 1981). The Struggle for Zimbabwe (First uitg.). London: Faber and Faber. ISBN 978-0-571-11066-7.
• Meredith, Martin (September 2007) [2002]. Mugabe: Power, Plunder and the Struggle for Zimbabwe. New York: Perseus Books Group. ISBN 978-1-58648-558-0. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (hulp)
• Moorcraft, Paul L.; McLaughlin, Peter (April 2008) [1982]. The Rhodesian War: A Military History. Barnsley: Pen and Sword Books. ISBN 978-1-84415-694-8.
• Moore, Charles (2013). Margaret Thatcher: The Authorized Biography. Volume One: Not for Turning (First uitg.). London: Allen Lane. ISBN 978-0-7139-9282-3.
• Mungazi, Dickson A. (Februarie 2000). In the Footsteps of the Masters: Desmond M Tutu and Abel T Muzorewa. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-96680-5. {{cite book}}: Text "Praeger Publishers" ignored (hulp)
• Ndlovu-Gatsheni, Sabelo J. (2009). Do 'Zimbabweans' Exist? Trajectories of Nationalism, National Identity Formation and Crisis in a Postcolonial State (First uitg.). Bern: Peter Lang AG. ISBN 978-3-03911-941-7.
• Nelson, Harold D., red. (1983). Zimbabwe, a Country Study. Area Handbook Series (Second uitg.). Washington, D.C.: Department of the Army, American University. OCLC 227599708.
• Nkiwane, Tankeda C. "Opposition Politics in Zimbabwe: The Struggle within the Struggle". in Olukoshi, Adebayo O., red. (Februarie 1998). The Politics of Opposition in Contemporary Africa. Uppsala: Nordic Africa Institute. pp. 91–112. ISBN 978-91-7106-419-6.
• Olson, James Stuart; Shadle, Robert, reds. (1996). Historical Dictionary of the British Empire: K–Z. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-27917-1.
• Palley, Claire (1966). The Constitutional History and Law of Southern Rhodesia 1888–1965, with Special Reference to Imperial Control (First uitg.). Oxford: Oxford University Press. OCLC 406157. {{cite book}}: Text "Clarendon Press" ignored (hulp)
• Rowe, David M. (2001). Manipulating the Market: Understanding Economic Sanctions, Institutional Change, and the Political Unity of White Rhodesia (First uitg.). Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-11187-9.
• Schwarz, Bill (2011). The White Man's World (First uitg.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-929691-0.
• Smith, Ian (Junie 1997). The Great Betrayal: The Memoirs of Ian Douglas Smith. London: John Blake Publishing. ISBN 978-1-85782-176-5.
• Smith, Ian (Februarie 2001). Bitter Harvest: The Great Betrayal. London: John Blake Publishing. ISBN 978-1-903402-05-4.
• Smith, Whitney, red. (1976). The Flag Bulletin. Volumes 15–17. Winchester, Massachusetts: Flag Research Center.
• Strack, Harry R. (Mei 1978). Sanctions: The Case of Rhodesia (First uitg.). Syracuse, New York: Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-2161-4.
• Tamarkin, Mordechai (April 1990). The Making of Zimbabwe: Decolonization in Regional and International Politics. London: Frank Cass. ISBN 978-0-7146-3355-8.
• Van Rensburg, A. P. J. (1975). Contemporary Leaders of Africa. Kaapstad: HAUM. ISBN 978-0-7986-0156-6. OCLC 1676807.
• Wessels, Hannes (Julie 2010). PK van der Byl: African Statesman. Johannesburg: 30° South Publishers. ISBN 978-1-920143-49-7.
• White, Matthew C. (1978). Smith of Rhodesia: A Pictorial Biography. Cape Town: Don Nelson. ISBN 978-0-909238-36-0.
• Williams, Gwyneth; Hackland, Brian (Julie 1988). The Dictionary of Contemporary Politics of Southern Africa (First uitg.). London: Routledge. ISBN 978-0-415-00245-5.
• Willson, F.M.G., red. (1963). Source Book of Parliamentary Elections and Referenda in Southern Rhodesia, 1898–1962. Salisbury: Department of Government, University College of Rhodesia and Nyasaland. OCLC 219295658.
• Wilson, Harold (1974) [1971]. The Labour Government, 1964–70: A Personal Record. London: Penguin Books. ISBN 978-0-14-021762-9.
• Windrich, Elaine (1978). Britain and the Politics of Rhodesian Independence. London: Croom Helm. ISBN 978-0-85664-709-3.
• Wood, J.R.T. (Junie 2005). So Far and No Further! Rhodesia's Bid For Independence During the Retreat From Empire 1959–1965. Victoria, British Columbia: Trafford Publishing. ISBN 978-1-4120-4952-8.
• Wood, J.R.T. (April 2008). A Matter of Weeks Rather Than Months: The Impasse Between Harold Wilson and Ian Smith: Sanctions, Aborted Settlements and War 1965–1969. Victoria, British Columbia: Trafford Publishing. ISBN 978-1-4251-4807-2.
• Young, Kenneth (1969) [1967]. Rhodesia and Independence: A Study in British Colonial Policy. London: J M Dent & Sons. OCLC 955160.
• SouthScan. Volume 7. London: SouthScan. 1992. OCLC 955160.