Monoloog
In teater is ’n monoloog (uit Grieks: μονόλογος, uit μόνος mónos, "alleen” en λόγος lógos, "spraak") ’n toespraak wat deur ’n enkele karakter gelewer word. Dit word gewoonlik gebruik om hulle gedagtes hardop uit te spreek, maar word soms ook direk aan ’n ander karakter of die gehoor gerig. Monoloë kom regoor die spektrum van die dramatiese media (toneelstukke, films,[1] ens.), sowel as niedramatiese media soos poësie[2] voor. Alhoewel daar baie ooreenkomste tussen monoloë en ander literêre middels is, insluitend alleenspraak, apostrowe en tersydes, is daar wel verskille.
Soortgelyke literêre middels
[wysig | wysig bron]Monoloë is soortgelyk aan poësie en plotselinge wetes (epifanieë) in die sin dat daar een “stem” is, maar daar bestaan verskeie verskille tussen hulle. ’n Alleenspraak behels byvoorbeeld ’n karakter wat sy of haar gedagtes en gevoelens aan hom-/haarself en die gehoor verwoord sonder om enige van die ander karakters aan te spreek. ’n Monoloog is die gedagtes van ’n persoon wat hardop uitgespreek word.[3] Monoloë word ook van apostrowe onderskei waar die spreker of skrywer ’n denkbeeldige persoon, nielewende voorwerp of idee aanspreek.[4] Tersydes verskil nie net in lengte van bogenoemde figure nie (tersydes is korter), maar word ook nie deur ander karakters gehoor nie, selfs in situasies waar hulle realisties gesproke gehoor moet word (bv. waar ’n gesprek tussen twee karakters onderbreek word wanneer een van daardie karakters ’n tersyde lewer).
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]In die antieke Griekse teater, die oorsprong van Westerse drama, is die konvensionele drie-akteurreël deur ’n twee-akteurreël voorafgegaan, wat op sy beurt weer deur ’n konvensie voorafgegaan is waarin ’n enkele karakter saam met die koor op die verhoog sou verskyn.[5] Die oorsprong van die monoloog as ’n dramatiese tegniek is dus nie in dialoog gewortel nie. Inteendeel, die dialoog het uit die monoloog ontwikkel.
Die antieke Romeinse teater het ruim van monoloë gebruik gemaak, meer as die antieke Griekse teater of moderne teater..[6] Een van die belangrikste doelwitte van hierdie monoloë was om die verloop van groot hoeveelhede tyd (wat te omslagtig sou wees om in werklike tyd uit te speel) binne tonele aan te toon. Hierdie soort monoloog word ’n skakelmonoloog genoem.[7] Ander monoloogtipes sluit in "verskyningsmonoloë" en afgangsmonoloë.[8] Die primêre funksie is telkens 'n aanduiding van tydsverloop.
Beginnende by die Renaissance-teater, was die fokus van monoloë oor die algemeen op die karakters se gebruik van die uitvoerige toespraak om hulle dramatiese strewes voort te sit. In Postmoderne teater, aan die ander kant, het die uitvoerende (performatiewe) aspekte van die monoloog gewild geraak, in so ’n mate dat die grens tussen karakteruitbeelding (m.a.w. toneelspel) en outobiografiese toesprake vervaag het.[9]
Tipes monoloë
[wysig | wysig bron]Innerlike dialoë behels dat ’n karakter sy gedagtes verwoord sodat die gehoor in ervarings kan deel wat andersins hoofsaaklik intern sou wees. In teenstelling daarmee behels ’n dramatiese monoloog dat een karakter met ’n ander karakter praat.[10] Monoloë kan ook in aktiewe en narratiewe monoloë verdeel word. In ’n aktiewe monoloog gebruik ’n karakter sy toespraak om ’n duidelike doel te bereik. Narratiewe monoloë behels bloot dat ’n karakter ’n storie vertel en word dikwels uitgeken aan die feit dat die verlede tyd gebruik word.[11]
Oudisiemonoloë
[wysig | wysig bron]Daar word dikwels van verhoogakteurs, en soms rolprent- en televisie-akteurs, vereis om monoloë vir oudisie-doeleindes te gebruik. Oudisiemonoloë demonstreer ’n akteur se vermoë om ’n stuk voor te berei en op te voer.[12] Hierdie stukke word gewoonlik tot twee minute (soms korter) beperk en word dikwels met ’n kontrasterende monoloog gekombineer. ’n Komiese dialoog kan byvoorbeeld saam met ’n dramatiese monoloog gelewer word, of ’n klassieke monoloog saam met ’n kontemporêre monoloog. Die keuse van monoloë vir ’n oudisie berus dikwels op die betrokke toneelstuk of die rol wat die akteur wil vertolk. Die oudisiemonoloog dien as inlywingsrite vir verhoogakteurs en is ’n tradisie wat vandag nog voortgesit word.
Sien ook
[wysig | wysig bron]- Oudisie
- Dialoog
- Dramatiese monoloog
- Een persoon wys
- Oratorium
- Prestasie poësie
- Retoriek
- Stand-up komedie
- Storievertelling
- Diseuse
- Apostroof (stylfiguur)
- Gesproke woord
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ http://www.imdb.com/list/Bf4eKcczgnk/
- ↑ http://www.victorianweb.org/authors/rb/dm1.html.
- ↑ http://www.merriam-webster.com/dictionary/soliloquy.
- ↑ http://www.pleasanton.k12.ca.us/fhsweb/thoeb/RomeoandJuliet.htm.
- ↑ Kuritz, Paul (1988). The Making of Theatre History. ISBN 978-0-13-547861-5. Besoek op 27 Mei 2014.
- ↑ Henry W. Prescott (Januarie 1939). "Link Monologues in Roman Comedy". Classical Philology. 34 (1): 1–23.
- ↑ Henry W. Prescott (April 1939). "Link Monologues in Roman Comedy". Classical Philology. 34 (2): 116–126.
- ↑ Henry W. Prescott (Januarie 1942). "Exit Monologues in Roman Comedy". Classical Philology. 37 (1): 1–21.
- ↑ Geis, Deborah R. (Desember 1993). Postmodern theatric(k)s: monologue in contemporary American drama. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-10467-3. Besoek op 27 Mei 2014.
- ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/389899/monologue.
- ↑ http://www.angelfire.com/ego/westmontdrama/MonologueInfo.html.
- ↑ http://www.ace-your-audition.com/free-monologues.html.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Monoloë by die Open Directory-Projek
- monologueblogger.com[dooie skakel]