Караль I

Караль I
рум.: Carol I
Князь Валахіі і Малдавіі 10 мая 1866 — 22 мая 1881
Папярэднік	Аляксандру Іаан Куза
Пераемнік	тытул скасаваны
Кароль Румыніі 22 мая 1881 — 10 кастрычніка 1914
Каранацыя	22 мая 1881
Папярэднік	тытул заснаваны
Пераемнік	Фердынанд I
Нараджэнне	20 красавіка 1839(1839-04-20)[…] Зігмарынген, Hohenzollern-Sigmaringen[d]
Смерць	10 кастрычніка 1914(1914-10-10)[…] (75 гадоў) Замак Пелеш, Румынія
Месца пахавання	Сабор у Курця-дэ-Арджэшы
Род	House of Hohenzollern-Sigmaringen[d] і House of Hohenzollern-Sigmaringen (Romania)[d]
Бацька	Карл Антон Гогенцолерн-Зігмарынген
Маці	Princess Josephine of Baden[d]
Жонка	Elisabeth of Romania[d]
Дзеці	няма
Веравызнанне	Каталіцтва
Адукацыя	Пруская ваенная акадэмія[d]
Аўтограф
Манаграма
Званне	генерал-фельдмаршал
Узнагароды	Ордэн Караля I Ордэн Падвязкі Ордэн Чорнага арла Кавалер Вялікага крыжа Савойскага ваеннага ордэна (1815—1947) Ордэн Святога Георгія II ступені Ордэн Святога Георгія III ступені
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ка́раль I (ням.: Karl I. von Hohenzollern-Siegmaringen, рум.: Carol I, 20 красавіка 1839, Зігмарынген, Германія — 27 верасня (10 кастрычніка н. ст.) 1914) — князь («дамнітар») Аб'яднанага княства Валахіі і Малдавіі (1866—1881) і першы кароль Румыніі (з 26 сакавіка 1881 года) з нямецкага каталіцкага дому Гогенцолернаў-Зігмарынгенаў, сын князя Карла Антона Гогенцолерн-Зігмарынгенскага. Генерал-фельдмаршал Германскай імперыі (з 1909) і Расійскай імперыі (з 1912). 5 верасня 1877 ганараваны Ваеннага Ордэна Св. Велікамучаніка і Пераможца Георгія 3-й ст., а 29 лістапада 1877 Ваеннага Ордэна Св. Велікамучаніка і Пераможца Георгія 2-й ст. З 18 ліпеня 1898 быў шэфам 18-га пяхотнага Валагодскага палка.

Біяграфія

Карл Эйтэль Фрыдрых Людвіг фон Гогенцолерн-Зігмарынген нарадзіўся 20 красавіка 1839 года ў Германіі. Бацька — князь Карл Антон Гогенцолерн-Зігмарынген — быў адзін час міністрам-прэзідэнтам Прусіі. Маці — Жазэфіна Бадэнская, дачка Карла, вялікага герцага Бадэнскага.

Прынц Карл вучыўся ў ваеннай акадэміі ў Берліне, быў афіцэрам прускай арміі, удзельнічаў у Дацкай вайне 1864.

Абраны на прастол Румыніі пасля анархіі, выкліканай звяржэннем Аляксандра Іона Кузы, калі перад Румыніяй узнікла небяспека распаду і новага падпарадкавання Турцыі. З прычыны таго, што Аўстрыйская імперыя не вітала гэтага абрання, Карлу-Каралю прыйшлося дабірацца з Прусіі ў сваё княства па чыгунцы праз Аўстрыю інкогніта. Даехаўшы да румынскай мяжы, ён перасеў у прадстаўлены яму экіпаж (у Румыніі не было чыгунак) і прыбыў у Бухарэст, дзе яго быў добра насельніцтвам. Падпісаў вельмі ліберальную па тых часах румынскую канстытуцыю. У 1881 пасля канстытуцыйнай рэформы прыняў тытул караля.

За 48 гадоў свайго кіравання (гэта самае працяглае кіраванне за ўсю гісторыю Румыніі) ён дамогся незалежнасці Румыніі, высока падняў яе міжнародны прэстыж, з нямецкай уніклівасцю займаўся аднаўленнем эканомікі, заснаваў і ўмацаваў каралеўскую дынастыю Румыніі. У Карпатах ён пабудаваў каралеўскую рэзідэнцыю — замак Пелеш — жамчужыну ў стылі неарэнесансу. Замак, абсталяваны ўсімі тэхнічнымі навінкамі таго часу, ён з любоўю называў — «калыска дынастыі, калыска нацыі». Не маючы прамых спадчыннікаў, Караль I прызначыў пераемнікам свайго пляменніка, для сям'і якога пабудаваў па суседстве вытанчаны замак Пелішор.

Саюзнік Расіі ў Руска-турэцкай вайне 1877—1878, галоўнакамандуючы ў бітве пад Плеўнай.

Пры ім Румынія атрымала поўную незалежнасць ад Асманскай імперыі (1878) і набыла Дабруджу — большую частку яшчэ ў тым жа 1878, а яшчэ невялікі яе раён адваявала ў былой сваёй саюзніцы Балгарыі (1913, Другая балканская вайна). У 1907 было падушана магутнае сялянскае паўстанне.

Жанаты на Елізавеце фон Від, пісьменніцы (псеўданім «Кармэн Сільва»); іх адзіная дачка памерла ў дзяцінстве. Караль сканаў ва ўзросце 75 гадоў, неўзабаве пасля пачатку Першай сусветнай вайны, у якой Румынія да 1916 года прытрымлівалася нейтралітэту (нягледзячы на жаданне караля ўступіць у вайну на баку Германіі, грамадская думка схілялася на бок Антанты); многія лічылі, што няздольнасць караля разупэўніць сваіх міністраў паскорыла яго смерць. Яго пераемнікам стаў пляменнік Фердынанд.

Спасылкі

• Карл I Румынский // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Генерал-Фельдмаршал Кароль Румыніі Карл I Архівавана 21 студзеня 2008.