Klinasta kost
| Klinasta kost (Os sphenoidale) | |
|---|---|
Lobanjske kosti (Od klinaste kosti, vidljiv ja samo kraj njenog krila) | |
Gornja površina klinaste kosti | |
| Identifikatori | |
| MeSH | D013100 |
| TA98 | A02.1.05.001 |
| TA2 | 584 |
| FMA | 52736 |
| Anatomska terminologija | |
Klinasta kost – poznata i po posvojenici sfenoidna kost – je neparna kost lobanje, koja se nalazi se u njenoj sredini, prema naprijed, ispred sljepoočne i bazilarnog dijela potiljačne kosti. To je jedna od sedam kostiju koje se zglobljavaju u formiranju orbite. Sa produženim krilima, njen oblik pomalo podseća na leptira ili šišmiša.[1][2][3][4]
Struktura
[uredi | uredi izvor]Klinasta kost je podijeljena na sljedeće strukture:
- Medijalni dio, poznat kao tijelo klinaste kosti, koje sadrži „tursko sedlo“ sella turcica, u kojem se nalazi i hipofiza kao i upareni sinus – sinus klinaste kosti;
- Dva velika krila na bočnoj strani tijela i dva mala krila iz prednje strane;
- Krilasti nastavci klinaste kosti, usmjereni prema dolje od raskrsnice tijela i velikih krila;
- Dvije školjke klinaste kosti nalaze se na prednjem i zadnjem dijelu tijela kosti.
Unutrašnja ligamenati
[uredi | uredi izvor]Važniji od ovih ligamenata su:
- Krilastotrnasti se proteže između spina angularis i bočne krilaste ploče;
- Međuklinoidni vlaknasti nastavak se pridružuje od prednjeg do zadnjeg klinoidnog nastavka;
- Karotikoklinoidni nastavak povezuje prednji sa srednjim klinoidnim nastavkom.
Napomena: Ovi ligamenati povremeno okoštaju, pa se označavaju kao nastavci (procesusi).
Obilježja
[uredi | uredi izvor]- Krilasti urez;
- Krilasta jama ;
- Čunasta jama;
- Krilasti hamulus;
- Krilasti kanal;
- Krilasti nastavak;
- Tursko sedlo sella turcica.
Zglobljavanja
[uredi | uredi izvor]Klinasta kost se zglobljava sa čeonom, tjemenskom, sitastom, sljepoočnom, jagodičnom, nepčanom, vomerom (rilom) i potiljačnom kosti i pomaže da se povežu lobanja i kostur lica.[5]
Tijelo klinaste kosti
[uredi | uredi izvor]Gornja ili lobanjska površina
[uredi | uredi izvor]Zglobljava se sa sitastom kosti sprieda i bazilarnim dijelom potiljačne kostii, pozadi. Na njoj se izdvajaju:
Donja površina
[uredi | uredi izvor]- Rostrum klinaste kosti,
- Školjka klinaste kosti,
- Usminski nastavak medijalne krilaste ploče.[5]
Prednja površina
[uredi | uredi izvor]Klinasti greben se zglobljava sa okomitom pločpm sitaste kosti što dovodi do formiranja dijela nosne pregrade.
Zadnja površina
[uredi | uredi izvor]Zadnja površina je u stvari bazilarni dio potiljačne kosti.
Bokovi
[uredi | uredi izvor]Karotidni žlijeb vrste kavernoznog sinusa i unutrašnje karotidne arterije
Sinusi klinaste kosti
[uredi | uredi izvor]To su asimetrični zrakasti sinusa u tijelu klinaste kosti, koji su zatvoreni školjkom klinaste kosti .
Velika krila
[uredi | uredi izvor]Gornja ili lobanjska površina
[uredi | uredi izvor]Ovu površinu čini pod srednje lobanjske jame. To predstavlja (počevši od prednje strane):
- Foramen rotundum (okrugli otvor)
- Foramen ovale (ovalni otvor)
- Emisarski otvor klinaste kosti
- Foramen spinosum
Bokovi
[uredi | uredi izvor]Ovi su podijeljeni u (prema podsljepoočnom grebenu):
- Gornja ili sljepoočna površina
- Donja ili potsljepoočna površina u kojoj su otvori:
- Foramen ovale
- Foramen spinosum
Orbitna površina
[uredi | uredi izvor]Orbitna površina čini zadnji zid orbite.
Mala krila
[uredi | uredi izvor]Mala krila su dva trouglasta leptirasta nastavka, bočno od prednje-gornjeg dijela tijela kosti. Svaki se sastoji od slijedećih dijelova:
- Osnova medijalnog kraja krila;
- Vrh bočne ivice krila;
- Krov prednje lobanjske jame;
- Donja površina gornjeg ruba gornje orbitne pukotine;
- Zadnja površina projekcije u Silvijevoj tački.
- Medijalno, završava u prednjem klinoidnom nastavku proces
Razvoj
[uredi | uredi izvor]Do sedmog ili osmog mjeseca fetusnog razvoja, tijelo klinaste kosti se sastoji od dva dijela: jedan ispred kvržice turskog sedla (tuberculum sellæ), pretklinasta kost, na koju se nastavljaju mala krila. Drugu stranu čine tursko sedlo (sella turcica) i njegova leđa (dorsum sellae), postklinasta, sa kojom su povezana velika krila i krilasti nastavak.
Veći dio kosti okoštava u hrskavici. Postoji ukupno četrnaest centara okoštavanja, šest za preklinasti i osam za postklinasti dio kosti.
Pretklinasta
[uredi | uredi izvor]Oko devete sedmice prenatalnog razvoja pojavljuje se centar okoštavanja za svako od malih krila (orbito-klinasti), nešto bočno od otvora za očni živac. Nakon toga, slijedi pojava dva jezgra u dijelu tijela pretklinaste kosti. Svaka školjka klinaste kosti se razvija iz centra koji se formira o petom mjesecu; po rođenju, sastoje se od malih trouglastih ploča, a tek u trećoj godini postanu izdubljene i konusoidne. Oko četvrte godine ona se spajaju sa labirintima sitaste kosti, a između devete i dvanaeste godine se ujedinjuju sa sitastom kosti.
Postklinasta
[uredi | uredi izvor]Prva jezgra okoštavanja su ona za velika krila. U svakom krilu se formira po jedno između okruglog i ovalnog okna, o osmoj nedelji. Orbitna ploča i taj dio klinaste kosti, koja se nalazi u sljepoočnoj temporalnom jami, kao i bočna krilasta ploča, okoštavaju u membrani (Fawcettovoj).
Ubrzo nakon toga, pojavljuju se centri za postklinasti dio tijela ove kosti, po jedan sa svake strane sella turcica, a spajaju se oko sredine fetusnog života.
Svaka medijalna krilasta ploča (osim hamulusa) okoštava u membrani, a centar vjerojatno se pojavljuje o devetoj ili desetoj sedmici; hamulus postaje hrskavičav tokom trećeg mjeseca, a gotovo istovremeno i okoštava (Fawcett).
Medijalni spoj bočne krilaste ploče se javlja oko šestog mjeseca. O četvrtom mjesecu, pojavljuje se centar okoštavanje za svaku lingulu i brzo se pridružuje ostatku kosti.
Pretklinasta kost je ujedinjena u postsfenoidnom oko osmog mjeseca, a pri rođenju je je u tri komada: centralni, koji se sastoji od tijela i malih krila i dva bočna; svaki se sastoji od velikog krila i krilastog nastavka.
U prvoj godini nakon rođenja, velika krila i tijelu se ujedinjuju, a mala krila proširuju unutra iznad prednjeg dijela tijela, i, sastaju sa svakim drugim u sredini linije, čineći povećanu glatku površinu, zvanu jugum sphenoidale.
Do dvadeset pete godine klinasta i potiljačna kost se potpuno spoje.
Između i prije postklinaste kosti, tu se povremeno vide ostaci kanala (canalis kranio-pharyngeus), kroz koji se , u ranom fetusnom životu, prenosi hipovizno grananje usnog ektoderma.
Sphenoidni sinusi su prisutni kao malene šupljine u trenutku rođenja, ali svoje pune veličine ostvare tek nakon puberteta.
Funkcija
[uredi | uredi izvor]Ova kost pomaže formiranju baze i strana lobanje, podova i zidova orbite. To je mjesto vezanja za većinu mišića žvakanja. U klinastoj kosti se nalaze mnogi otvori i pukotine za prolaz živaca i krvnih sudova glave i vrata, kao što je gornja orbitna pukotina (za miruisni živac), foramen rotundum (za gornjevilični živac) i foramen ovale (za donjevilični živac)
Ostale životinje
[uredi | uredi izvor]Klinasta kost ljudi je homologna sa velikim brojem kostiju koje su često odvajaju od drugih životinja, jer i imaju nešto složeniji aranžman.
Kod ranih riba resoperki i tetrapoda, krilaste kosti su ravne, a krilaste kosti čine najveći dio krova usta. Iznad krilastih su epikrilaste kosti, koje su bile dio fleksibilnog zgloba između lobanje i nepčane regije, kao i proširenja vertikalnog dijela kosti prema krovu lobanje. Između krilastih nastavaka ležale su izdužena, uska paraklinasta kost, koja se proteže na neke od donjih površina lobanje i povezuje se, na svom naprijed kraju, sa klinasto-sitastom kosti koja pomaže u zaštiti mirisnih živaca. Konačno, baziklunaste kosti su dio poda lobanja i leže neposredno iznad paraklinaste kosti.
Osim gubitka fleksibilnog zgloba na zadnjoj strani nepca, ovaj primitivni obrazac se široko zadržao u gmizavaca, iako s nekim individualnim modifikacijama. U ptica, nema epikrilnih nastavaka i krila kosti su znatno smanjena. Današnji vodozemci, na ovim prostorima imaju relativno pojednostavljenu lobanju; široka paraklinasta kost formira pod lobanje, a krila su relativno mala. Sve druge srodne kosti, osim klinaste, su odsutne.[6]
Kod sisara, te razne kosti su često (iako ne uvijek) spojene u jedinstvenu strukturu – klinastu kost. Baziklinasta čini zadnji dio baze kosti, dok krilasti nastavci predstavljaju krilastu kost. Epikrilaste kosti podebljavaju zid lobanje. Kada su kod sisara odvojene, nazivaju alisfenoidne (krilastoklinaste), a čine veći krila klinaste, kada se spajaju u veće strukture. Klinasto-sitasti dio formiraju tri kosti: dva mala krila i prednji dio baze. Ova dva dijela klinaste kosti mogu se razlikovati kao orbitoklinasti i pretklinasti, iako postoji određeni stepen fuzije. Izgleda da je u sisara potpuno odsutna samo paraklinasta kost. [1][2][3][7]
U pasa, klinasti dio predstavljaju 8 kostiju: basisfenoidna, alisfenoidna, presfenoidna, orbitosfenoidna, pterigoidne. Kosti koje ostaju odvojene su:
- 2 alisfenoidne : sva velika krila;
- 2 orbitosfenoidne: sva mala krila;
- bazisfenoidna: zadnji dio tijela;
- pretsfenoidna: prednji dio tijela;
- 2 krilasta nastavka klinaste kosti: medijalne krilaste ploče.[5]
Dodatne slike
[uredi | uredi izvor]-
Položaj klinaste kosti (zelena)
-
Klinasta kost odozdo (sa uklonjenomdonjom vilicom)
-
Klinasta odozgoabove (uklonjene tjemenske kosti)
-
Oblik klinasta kosti
-
Kosti lica
-
Bočni zid nosne šupljine, sa pozicijom klinaste kosti
-
Baza lobanje – donja površina
-
Bočni izgled lobanje
-
Horizontalni presjek nosne i očne šupljine
-
Dno lobanje
-
Krov, dno i bočni zid nosne šupljine
-
Prednji izgled (klinasta kost je žuta, u orbiti i iza jagodičnog nastavka)
-
Klinasta kost
-
Klinasta kost – prednja strana
-
Klinasta kost – zadnja strana
-
Klinasta i sljepoočna kost
-
Bubna šupljina, obrazni kanal i unutrašnja karotidna arterija
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b Drake R., Vogl A. W., Mitchell A.W. M. (2014). Gray's anatomy for students, 3rd Edition. Philadelphia, Pa: Elsevier. ISBN 9780702051319.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
- ^ a b Campbell N. A.; et al. (2008). Biology. 8th Ed. Person International Edition, San Francisco. ISBN 978-0-321-53616-7. Eksplicitna upotreba et al. u:
|author=(pomoć) - ^ a b Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2002). Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 9958-10-222-6.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
- ^ Korene Z., Hadžiselimović R., Maslić E. (2001). Biologija 8. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 9958-10-396-6.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
- ^ a b c d Chaurasia. Human Anatomy Volume Three. CBS Publishers & Distributors. str. 43–45. ISBN 978-81-239-2332-1.
- ^ Romer, Alfred Sherwood; Parsons, Thomas S. (1977). The Vertebrate Body. Philadelphia, PA: Holt-Saunders International. str. 220–244. ISBN 0-03-910284-X.
- ^ Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (2004). Biologija 1. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 9958-10-686-8.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)