Türkiy tiller

Türkiy tiller (Tatar tilleri)^[1] – Şarqiy Avropadan Sibir ve Çinniñ ğarbına qadar uzanğan bir meydanda ana tili olaraq 180 million kişi tarafından, ekinci til olaraq laf etkenler da sayılsa 200 million kişi tarafından laf etilgen bir-birlerinen yaqın aqraba olğan ve 40 ayrı yazı tiline bölüngen bir til gruppasıdır. Türkiy tiller Altay til ailesine aittir. Eñ çoq laf etilgen türkiy til, türk tilidir.

Türkiy tillerniñ müim bir hususiyeti laf etkenleriniñ uzun müddet köçebe olaraq yaşayışlığı ve bundan sebep bu tillerniñ devamlı olaraq bir-birlerinden söz keçirmek imkânı olğanıdır. Türkiy tillerniñ çoq sayıda aynı manada qullanılğan ortaq sözlerge saip olmalarınıñ yañı sıra cümle yapıları da ep aynı qalır.

Sınıflaştırma

Ğarp Türkiy tilleri	Oğuz (Cenüp-Ğarbiy) tilleri			Becenek (ölü) Salar
		Ğarbiy Oğuz tilleri		Azerbaycan Ğağauz Osmanlı (ölü) Türk
		Şarqiy Oğuz tilleri		Horasan Türkiy Türkmen
		Cenübiy Oğuz tilleri		Afşar Qaşqay
	Qıpçaq (Şimal-Ğarbiy) tilleri			Qadimiy Qıpçaq (ölü)
		Ğarbiy Qıpçaq (Qıpçaq-Kuman) tilleri		Kuman (ölü) Qaraçay-Balqar Qaray Qırımçaq Qırımtatar Qumıq Urum^[2]
		Şimaliy Qıpçaq (Qıpçaq-Bulğar) tilleri		Başqurt Qazantatar Sibir Tatar^[3]
		Şarqiy Qıpçaq (Qıpçaq-Noğay) tilleri		Noğay Qaraqalpaq Qazah Qırğız^[4]
	Qarluq (Cenüp-Şarqiy) tilleri	Ğarbiy Qarluq		Özbek
		Şarqiy Qarluq		Ayni^[5] İli Türkiy Lop Qarahan (ölü) Uyğur Çağatay (ölü)
Şarq Türkiy (Sibir) tilleri	Saha (Şimaliy Sibir) tilleri			Dolğan Saha (Yaqut)
	Sayan (Cenübiy Sibir) tilleri			Soyot Tsatan Tofa Tuva
	Haqas-Altay tilleri			Qadimiy Uyğur Yuğur (Sarı Uyğur)^[6]
			Haqas tilleri	Çulım Fuyu Qırğız Haqas Qadimiy Qırğız (ölü) Şor
			Altay tilleri	Cenübiy Altay Şimaliy Altay
Oğur (Bulğar) tilleri				Çuvaş Hazar (ölü) Hun (ölü) Türkiy Avar (ölü) Türkiy Bulğar (ölü)
Arğu tilleri				Halac^[7]

İhtarlar

↑ Bazı Qırımtatarlar (ve Tatar halqları) bütün türkiy halqlarğa tatar diye. Örnek Sibirtatar test Vikipediyasında Türkiy tiller yerine Tatar tilleri yaza:https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sty/%D0%9F%D0%B0%D1%88_%D0%BF%D0%B8%D1%82
↑ Tarihiy ceetten qırımtatar ve urum tilleri qıpçaq tilinden asıl olğan edi, lâkin soñra oğuz tilleriniñ küçlü tesiri altında qaldı.
↑ Tura, Baraba, Tomsk, Tümen, İşim, Ertiş, Tobol, Tara ve başqa Sibir tatarlarınıñ şiveleri qısmen başqa asıllıdır (Johanson 1998) [1] 8 aprelniñ 2011 s. arhivlengen.
↑ Altay türk asıllı, lâkin şimdi qazahçağa daa yaqın oldı (Johanson 1998) [2] 8 aprelniñ 2011 s. arhivlengen.
↑ Ayni tili - uyğur grammatikası ve fars sözleri olğan qarışıq bir til. Kriptolekt (gizli til) kibi tek aqaylar tarafından laf etile.
↑ Deviating. Probably of South Siberian origin (Johanson 1998) [3] 8 aprelniñ 2011 s. arhivlengen.
↑ Halac tilinde laf etkenler oğuz tillerinde laf etkenlerniñ arasında yaşay, lâkin halac tiliniñ oğuzca olmağan bir qaç müim hususiyeti bar.

Türkiy tiller
Bulğar gruppası	Çuvaş tili \| Hazar tili* \| Hun tili* \| Türkiy Avar tili* \| Türkiy Bulğar tili*
Qarluq (Çağatay) gruppası	Ayni tili \| Çağatay tili* \| İli Türk tili \| Lop tili \| Özbek tili \| Qarahan tili* \| Uyğur tili
Qıpçaq gruppası	Altay tili ¹ \| Başqırt tili \| Kuman tili* \| Noğay tili \| Qıpçaq tili* \| Qaraçay-Balqar tili \| Qaray tili \| Qaraqalpaq tili \| Qazah tili \| Qırğız tili ¹ \| Qırımçaq tili \| Qırımtatar tili¹ \| Qumıq tili \| Sibir tatar tili \| Qazan tatar tili \| Urum tili \| Ferğana Qıpçaq tili*
Oğuz gruppası	Afşar tili \| Azerbaycan tili \| Becenek tili* \| Ğağauz tili \| Horasan Türkiy tili \| Osmanlı tili* \| Qaşqay tili \| Qırımtatar tili¹ \| Salar tili \| Türk tili \| Türkmen tili \| Urum tili¹
Haqas-Altay gruppası	Cenübiy Altay tili, Şimaliy Altay tili \| Çulım tili \| Fuyu Qırğız tili \| Haqas tili \| Qadimiy Qırğız tili* \| Qadimiy Uyğur tili* \| Yuğur tili \| Şor tili
Sayan gruppası	Sоyоt Tsatan tili \| Tofa tili \| Tıva tili
Saha gruppası	Dolğan tili \| Saha tili
Argu gruppası	Halac tili
İzaat: * Ölü tiller

[1] Bazı Qırımtatarlar (ve Tatar halqları) bütün türkiy halqlarğa tatar diye. Örnek Sibirtatar test Vikipediyasında Türkiy tiller yerine Tatar tilleri yaza:https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sty/%D0%9F%D0%B0%D1%88_%D0%BF%D0%B8%D1%82

[2] Tarihiy ceetten qırımtatar ve urum tilleri qıpçaq tilinden asıl olğan edi, lâkin soñra oğuz tilleriniñ küçlü tesiri altında qaldı.

[3] Tura, Baraba, Tomsk, Tümen, İşim, Ertiş, Tobol, Tara ve başqa Sibir tatarlarınıñ şiveleri qısmen başqa asıllıdır (Johanson 1998) [1] 8 aprelniñ 2011 s. arhivlengen.

[4] Altay türk asıllı, lâkin şimdi qazahçağa daa yaqın oldı (Johanson 1998) [2] 8 aprelniñ 2011 s. arhivlengen.

[5] Ayni tili - uyğur grammatikası ve fars sözleri olğan qarışıq bir til. Kriptolekt (gizli til) kibi tek aqaylar tarafından laf etile.

[6] Deviating. Probably of South Siberian origin (Johanson 1998) [3] 8 aprelniñ 2011 s. arhivlengen.

[7] Halac tilinde laf etkenler oğuz tillerinde laf etkenlerniñ arasında yaşay, lâkin halac tiliniñ oğuzca olmağan bir qaç müim hususiyeti bar.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]