Sosiolect
Sosiolect
Mewn ieithyddiaeth, mae Sosiolect yn derm am steil arbennig o siarad ac/neu ysgrifennu gan ddefnyddio geiriau a ffurfiau penodol gan ddosbarth cymdeithasol, proffesiwn, oedran neu grŵp penodol.
Mae sosiolect yn wahanol i dafodiaith ardal (regiolect) am ei fod yn cael ei ddefnyddio gan ddosbarth cymdeithasol neu grŵp penodol/oedran/proffesiwn, yn hytrach na'r wahanol ffyrdd o siarad o ardal i ardal. [1]
Mae'r term Sosiolect yn cynnwys sut mae person yn dod i arfer a mathau o gyfathrebu trwy gysylltiad â grŵp penodol o bobl, efallai heb wybod eu bod yn ei wneud. Mae'r term Sosiolect hefyd yn cynnwys sut mae pobl yn dewis yn fwriadol a dysgu defnyddio mathau o gyfathrebu penodol i ddangos eu bod yn aelod o grŵp. [2]
Mae'r term Sosiolect yn gallu cyfeirio at ffordd o siarad ac/neu ysgrifennu sy'n cael eu defnyddio gan grŵp cymdeithasol cyfyngedig iawn. Weithiau mae'n cael ei drin fel y syniad o steil (Cywair iaith) neu sy'n cael eu defnyddio fel jargon neu slang.[3]
Mae esiamplau o Sosiolct yn gallu bod:
- Gwahanol ffyrdd o siarad mae grwpiau dosbarth economaidd yn eu defnyddio.
- Math o siarad mae pobl ifanc yn ei ddefnyddio gyda'i gilydd sy'n wahanol i'r genhedlaeth flaenorol.
- Defnydd o jargon rhwng gweithwyr proffesiwn arbennig - .ee. Y byd cyfreithiol, technegol, meddygol etc.
Mae Sosialect yn aml yn dangos hunaniaeth y grŵp i bobl eraill, i'w wahanu oddi ar grwpiau eraill ac i gadw pobl o ddosbarth neu gefndir arall allan.
Weithiau mae pobl sydd ddim yn defnyddio Sosiolect arferol y grŵp yn gallu wynebu beirniadaeth, tynnu coes neu eu heithrio yn llwyr o'r grŵp. (Mae academyddion yn defnyddio'r termau 'Porthgadw diwylliannol' (Saesneg: Cultural gatekeepin) a 'hylendid ieithyddol'.(Saesneg: Linguistic hygine).
Yn aml iawn, mae pobl yn newid yn ôl ac ymlaen rhwng defnyddio Sociolect a ffyrdd o siarad/ysgrifennu eraill yn ôl y sefyllfa a phwy sydd o'u hamgylch. Mae academyddion yn defnyddio'r termau 'Newid cod' a 'Disglosia' wrth astudio'r arferion yma.
Gweler hefyd
- Cywair (ieithyddiaeth)
- Diglosia - newid o'r naill iaith i'r llall yn ôl y sefyllfa
- Newid cod - defnyddio dwy iaith gyda'i gilydd yn yr un sgwrs
Cyfeiriadau
- ↑ Wolfram, Walt (2004). "Social varieties of American English". In E. Finegan and J.R. Rickford (ed.). Language in the USA: Themes for the Twenty-first Century. Cambridge University Press. ISBN 0-521-77747-X.
- ↑ Smith, K. Aaron; Kim, Susan M. (2017). This Language, A River: A History of English. Broadview Press. p. 281. ISBN 9781770486652.
- ↑ Halliday, M. Language and Society. London; New York: Continuum, 2007. Print.