Volgograd
| Math | dinas fawr, tref/dinas, dinas â miliynau o drigolion |
|---|---|
| Enwyd ar ôl | Afon Volga |
| Poblogaeth | 1,004,763 |
| Sefydlwyd |
|
| Pennaeth llywodraeth | Andrej Kosolapov |
| Cylchfa amser | UTC+04:00, UTC+03:00 |
| Gefeilldref/i | |
| Nawddsant | Alecsandr Nefski |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Volgograd Urban Okrug |
| Gwlad | |
| Arwynebedd | 859 km² |
| Uwch y môr | 80 metr |
| Gerllaw | Afon Volga |
| Cyfesurynnau | 48.7086°N 44.5147°E |
| Cod post | 400001–400138 |
| Pennaeth y Llywodraeth | Andrej Kosolapov |
 | |
| Statws treftadaeth | safle treftadaeth ddiwylliannol yn Rwsia |
| Sefydlwydwyd gan | Zasekin, Roman Vasilevich Alferev, Ivan Nashchokin |
| Manylion | |
Dinas yn ne Rwsia, ar lan orllewinol Afon Volga, yw Volgograd (Rwseg: Волгоград, Volgograd), gynt Tsaritsyn (Rwseg: Царицын) (1598–1925), wedyn Stalingrad (Rwseg: Сталинград) (1925–61). Canolfan weinyddol Oblast Volgograd yw hi.
Hanes
[golygu | golygu cod]Sefydlwyd y ddinas yn 1589 fel caer lle mae Afon Tsaritsa yn ymuno ag Afon Volga i amddiffyn ffin ddeheuol Rwsia. Fe'i cipiwyd ddwywaith mewn gwrthryfeloedd gan Cosaciaid, unwaith yng ngwrthryfel Stenka Razin yn 1670 ac unwaith yng ngwrthryfel Yemelyan Pugachev yn 1774. Daeth yn borthladd ac yn ganolfan fasnachol o bwys yn ystod y 19g.
Yn ystod Rhyfel Cartref Rwsia, roedd ymladd ffyrnig am Tsaritsyn. Fe'i meddiannwyd gan luoedd y Bolsieficiaid yn 1918 ond ymosodwyd arni gan luoedd y Rwsiaid Gwynion. Bu bron iddi gwympo, ond achubwyd y ddinas i'r Cochion gan y Cadfridog Pavel Sytin a chadeirydd y pwyllgor milwrol lleol, Josef Stalin. Gan i Stalin gymryd rhan yn yr ymdrech i'w hamddiffyn yn y rhyfel cartref, ailenwyd y ddinas ar ei ôl fel 'Stalingrad' ("Dinas Stalin") yn 1925.
Yn y 1930au datblygodd Stalingrad fel canolfan diwydiant trwm a chanolfan cludo nwyddau. Chwaraeodd rôl allweddol yn yr Ail Ryfel Byd, pryd bu lluoedd Sofietaidd a Natsïaidd yn ymladd dros y ddinas am dros bum mis ym Mrwydr Stalingrad. Cafodd y ddinas ei difetha bron yn llwyr yn y frwydr, ond llwyddodd Byddin Goch y Sofietaidd i gadw gafael arni. Gwelir amddiffyniad Stalingrad fel trobwynt yn y rhyfel gan mai Stalingrad yw'r pwynt pellach i'r lluoedd Almaenig ei gyrraedd yn y dwyrain. Mewn cydnabyddiaeth o aberth y dinesyddion, rhoddwyd y teitl 'Dinas-Arwr' iddi yn 1945. Newidiwyd yr enw unwaith eto yn 1961 i 'Volgograd' ("Dinas y Volga"), fel rhan o raglen ddileu cwlt Stalin Krushchev.