Αικατερίνη των Μεδίκων

Αικατερίνη των Μεδίκων
Βασιλική σύζυγος της Γαλλίας
Περίοδος	31 Μαρτίου 1547 – 10 Ιουλίου 1559
Στέψη	10 Ιουνίου 1549 Βασιλική του Αγίου Διονυσίου
Προκάτοχος	Ελεονώρα της Αυστρίας
Διάδοχος	Μαρία Α΄ της Σκωτίας
Γέννηση	13 Απριλίου 1519 Φλωρεντία
Θάνατος	5 Ιανουαρίου 1589 (69 ετών) Μπλουά, Γαλλία
Τόπος ταφής	Σαιν-Σοβέρ, Μπλουά. Επανατάφηκε στη Βασιλική Σαιν-Ντενί το 1610.
Σύζυγος	Ερρίκος Β΄ της Γαλλίας
Επίγονοι	Φραγκίσκος Β΄ της Γαλλίας Ελισάβετ Κλαυδία Κάρολος Θ΄ της Γαλλίας Ερρίκος Γ΄ της Γαλλίας Μαργαρίτα Φραγκίσκος του Ανζού
Οίκος	Οίκος των Μεδίκων
Πατέρας	Λαυρέντιος Β΄ του Ουρμπίνο
Μητέρα	Μαγδαληνή ντε Λα Τουρ ντ'Ωβέρν
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Η Αικατερίνη των Μεδίκων (ιταλ. Caterina de' Medici, γαλλ. Catherine de Médicis, Φλωρεντία, 13 Απριλίου 1519 - Μπλουά, 5 Ιανουαρίου 1589), ήταν βασίλισσα της Γαλλίας από το 1547 έως το 1559 ως σύζυγος του βασιλιά Ερρίκου Β' της Γαλλίας.

Βιογραφία

Ήταν κόρη του Λαυρέντιου Β΄ των Μεδίκων και της Μαγδαληνής ντε Λα Τουρ, κόρης του Ιωάννη Γ΄ της Ωβέρνης.

Το 1533, σε ηλικία 14 ετών η Αικατερίνη παντρεύτηκε τον πρίγκιπα Ερρίκο, δεύτερο γιο του Φραγκίσκου Α΄ και της Κλαυδίας της Γαλλίας. Ο μεγάλος γιος του Βασιλιά, Φραγκίσκος, πέθανε το 1536, οπότε διάδοχος του γαλλικού θρόνου έγινε ο σύζυγός της, που διαδέχθηκε το 1547 τον πατέρα του ως Ερρίκος Β΄ της Γαλλίας. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ο Ερρίκος Β΄ ασχολούνταν περισσότερο με τις ερωμένες του παρά με τη σύζυγό του.

Ο Ερρίκος Β΄ πέθανε το 1559 και η Αικατερίνη εισήλθε στο πολιτικό προσκήνιο, ως μητέρα του ασθενικού 15χρονου πρώτου γιου της, Φραγκίσκου Β΄, που όμως πέθανε το 1560. Ανέλαβε την αντιβασιλεία του 10χρονου δεύτερου γιου της, Καρόλου Θ΄, που και αυτός πέθανε πρόωρα το 1574. Η Αικατερίνη συνέχισε να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην άσκηση της εξουσίας και επί του τρίτου γιου της, Ερρίκου Γ΄.

Οι τρεις ασθενικοί γιοι της Αικατερίνης βασίλευσαν σε μια εποχή κοινωνικών και θρησκευτικών αναστατώσεων στη Γαλλία. Εκείνη αρχικά προσπάθησε να προσεταιριστεί την παράταξη των Προτεσταντών, τους γνωστούς Ουγενότους, αλλά χωρίς να ασπαστεί τις πεποιθήσεις τους. Αργότερα, άλλαξε τακτική, στράφηκε εναντίον τους και τους καταδίωξε απηνώς, με αποτέλεσμα να κατηγορηθεί ως ηθική αυτουργός της σφαγής των Προτεσταντών σε όλη τη Γαλλία τη Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου το 1572. Γεγονός είναι ότι έκανε απεγνωσμένες προσπάθειες προκειμένου να διατηρηθεί στον θρόνο η δυναστεία των Βαλουά και ότι ακόμη και η προστασία των καλών τεχνών ήταν ένα μέσο που χρησιμοποιούσε για να δοξαστεί μια μοναρχία που βρισκόταν σε παρακμή.

Δύσκολα παιδικά χρόνια στη Φλωρεντία

Η γέννηση της Αικατερίνης (13 Απριλίου 1519) έφερε μεγάλη χαρά στους γονείς της, σαν να γεννιόταν αγόρι στην οικογένεια, όπως αναφέρει χρονογράφος της εποχής. Ωστόσο, έμεινε γρήγορα ορφανή. Η μητέρα της πέθανε λίγες μέρες αργότερα, στις 28 Απριλίου, σε ηλικία 17 ετών. Στη συνέχεια έχασε τον πατέρα της, στις 4 Μαΐου, πιθανότατα από σύφιλη. Ο γάμος του ζευγαριού περιλαμβανόταν στους όρους μιας συμμαχικής συνθήκης μεταξύ του βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου Α΄ και του Πάπα Λέοντα Ι΄, που ανήκε στην οικογένεια των Μεδίκων, η οποία στρεφόταν κατά του Μαξιμιλιανού Α΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Τη φροντίδα της Αικατερίνης ανέλαβε αρχικά η γιαγιά της, Αλφονσίνα Ορσίνι, μετά τον θάνατο της οποίας το 1520, πήγε να μείνει με τη θεία της, Κλαρίτσε Στρότσι, και τα παιδιά της. Η Αικατερίνη αγάπησε τα ξαδέλφια της σαν πραγματικά της αδέλφια.

Ο θάνατος του Πάπα Λέοντα Ι΄ το 1521 μείωσε την επιρροή της οικογένειας των Μεδίκων μέχρι να εκλεγεί πάπας ένας άλλος Μέδικος, ο Κλήμης Ζ΄ το 1523. Ο Κλήμης εγκατέστησε την Αικατερίνη στα ανάκτορα των Μεδίκων στη Φλωρεντία. Έγινε γνωστή στον λαό της Φλωρεντίας ως η μικρή δούκισσα.

Οι Μέδικοι ανατράπηκαν στη Φλωρεντία το 1527 και η Αικατερίνη, όμηρος πλέον, κλείστηκε σε μια σειρά από μοναστήρια, ενώ ο Κλήμης αναγκάστηκε να στέψει ο ίδιος τον Κάρολο Ε΄ αυτοκράτορα. Τον Οκτώβριο του 1529, τα στρατεύματα του Καρόλου πολιόρκησαν τη Φλωρεντία, ενώ ακούγονταν απειλές κατά της Αικατερίνης. Η Φλωρεντία μετά από σκληρή πολιορκία, κατά την οποία υπέφερε πολλά δεινά, αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει στις 12 Αυγούστου 1530 και ο Κλήμης κάλεσε την Αικατερίνη στη Ρώμη.

Τα χαρακτηριστικά του προσώπου της δεν εντυπωσίαζαν ευχάριστα, ειδικά τα εξογκωμένα μάτια της, χαρακτηριστικό των Μεδίκων. Αντίθετα το κορμί της εκθειάζεται από τους συγχρόνους της. Υπήρξαν αρκετοί υποψήφιοι μνηστήρες, αλλά τελικά συμφωνήθηκε γάμος με τον Ερρίκο, γιο του Φραγκίσκου Α΄ της Γαλλίας.

Γάμος με τον διάδοχο Ερρίκο

Η γαμήλια τελετή έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1533 στη Μασσαλία, με κάθε μεγαλοπρέπεια . Καθ΄ όλη την πρώτη νύχτα του γάμου τους, παρών ήταν ο βασιλιάς Φραγκίσκος, ενώ ο Πάπας Κλήμης Ζ΄ απηύθυνε την επόμενη μέρα τις ευχές του στο εφηβικό ζεύγος.

Η Αικατερίνη δεν έβλεπε και πολύ τον σύζυγό της τον πρώτο χρόνο του γάμου τους. Όμως, οι κυρίες της αυλής της συμπεριφέρονταν ευγενικά, εντυπωσιασμένες από την ευφυΐα και την ευγένειά της. Ο θάνατος του πάπα Κλήμεντα υποβάθμισε τη θέση της στη γαλλική αυλή. Ο νέος Πάπας Παύλος Γ΄ κατέστησε σαφή την αντιπάθειά του προς το πρόσωπό της, και αρνήθηκε να πληρώσει την τεράστια προίκα της. Ο ίδιος ο βασιλιάς Φραγκίσκος δήλωνε: "Τη δέχτηκα γυμνή".

Παράλληλα, δεν απολάμβανε την εύνοια του συζύγου της για τον πρόσθετο λόγο ότι επί δέκα χρόνια δεν μπορούσε να τεκνοποιήσει. Ο Ερρίκος αδιαφορούσε φανερά για τη γυναίκα του και διατηρούσε ερωμένες. Το 1537, όταν μια ερωμένη του βασιλιά Ερρίκου, η Φιλίππα Ντούτσι, του γέννησε (εξώγαμη) κόρη, εκείνος την αναγνώρισε (ως Ντιάνα της Γαλλίας) και τη χρησιμοποιούσε ως επιχείρημα για τη γονιμότητά του, κατηγορώντας τη σύζυγό του ως στείρα.

Ο Ερρίκος διάδοχος του θρόνου

Το 1536, ο Φραγκίσκος, μεγαλύτερος αδελφός του συζύγου της Αικατερίνης, πέθανε στο κάστρο του Ραμπουιγιέ, οπότε ο σύζυγός της έγινε δελφίνος (διάδοχος του θρόνου). Η ανάγκη να γεννήσει τώρα διάδοχο ήταν πλέον επιτακτική. Ο Βασιλιάς και ο Ερρίκος πιέστηκαν από πολλούς να την αποπέμψουν, σύμφωνα με τα λεγόμενα του χρονικογράφου της Αυλής, Πιέρ ντε Μπουρντέιγ.

Στην απελπισία της η Αικατερίνη κατέφυγε σε γιατροσόφια. Τελικά κατάφερε στις 19 Ιανουαρίου 1544 να γεννήσει γιο, που πήρε το όνομα του πεθερού της (Φραγκίσκος). Οι προσπάθειες καρποφόρησαν χάρη σε έναν γιατρό, τον Ζαν Φερνέλ, που διαπίστωσε ανατομικές ανωμαλίες στα γεννητικά όργανα του ζεύγους και πρότεινε λύσεις. Αυτό εντούτοις δεν βελτίωσε συναισθηματικά τη σχέση τους, παρόλο που έκανε μαζί του άλλα εννέα παιδιά, γεγονός που έδειχνε εξασφαλισμένο το μέλλον της δυναστείας των Βαλουά.

Το 1538, ο 19χρονος Ερρίκος απέκτησε ερωμένη την 38χρονη Ντιάν ντε Πουατιέ, στην οποία έδειχνε την προτίμησή του για το υπόλοιπο του βίου του. Δεν έπαψε όμως να σέβεται τη σύζυγό του.

Με τον θάνατο του Φραγκίσκου Α΄ (1547), η Αικατερίνη έγινε βασίλισσα της Γαλλίας: στέφθηκε στη Βασιλική του Αγίου Διονυσίου τον Ιούνιο του 1549.

Βασίλισσα της Γαλλίας

Η Αικατερίνη των Μεδίκων ως βασίλισσα της Γαλλίας. Περιγράφεται με μεγάλο στόμα, εξογκωμένα μάτια, ωστόσο ταυτόχρονα χαριτωμένη και με καλοσχηματισμένα χέρια.

Αν και αναλάμβανε την αντιβασιλεία όταν ο Ερρίκος απουσίαζε, δεν είχε καμία πολιτική επιρροή. Ο Ερρίκος ευνοούσε συνεχώς τις ερωμένες του και ιδιαίτερα την Ντιάν ντε Πουατιέ, στην οποία χάρισε μάλιστα το Κάστρο του Σενονσώ που η Αικατερίνη το ήθελε για τον εαυτό της. Η ίδια δε θεώρησε ποτέ απειλή την Αικατερίνη, και ενεθάρρυνε μάλιστα τον Ερρίκο να τεκνοποιεί μαζί της. Το 1556 έμεινε έγκυος και γέννησε τις δίδυμες Ιωάννα και Βικτωρία που δεν έζησαν κι αυτή ήταν η τελευταία της γέννα.

Κατά τη βασιλεία του Ερρίκου, ανήλθαν σε δύναμη και οι αδελφοί Γκιζ, γιοί του Κλαυδίου, Δούκα του Γκιζ: ο Κάρολος έγινε καρδινάλιος (1547) και ο Φραγκίσκος έγινε δούκας του Γκιζ (1550). Η αδελφή τους, Μαρία του Γκιζ, παντρεύτηκε τον Ιάκωβο Ε΄ της Σκωτίας και ήταν η μητέρα της Μαρίας Α΄ της Σκωτίας. Σε ηλικία πέντε ετών, η Μαρία εστάλη στη Γαλλική αυλή, όπου την προόριζαν για σύζυγο του δελφίνου Φραγκίσκου. Η Αικατερίνη την ανέθρεψε με τα δικά της παιδιά, ενώ η Μαρία ντε Γκιζ κυβερνούσε ως αντιβασίλισσα στη Σκωτία.

Στις 3 και 4 Απριλίου 1559, ο Ερρίκος υπέγραψε τη συνθήκη του Κατώ-Καμπρεζί με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την Αγγλία, τερματίζοντας τη μακρά περίοδο των ιταλικών πολέμων. Η συνθήκη επισφραγίστηκε με τον αρραβώνα της 13χρονης κόρης του, Ελισάβετ, με τον Φίλιππο Β΄ της Ισπανίας. Ο δι' αντιπροσώπων γάμος τους πραγματοποιήθηκε στις 22 Ιουνίου 1559 στο Παρίσι, όπου εορτάστηκε με κονταρομαχίες, εκδηλώσεις και μασκαράτες.

Στις μονομαχίες έλαβε μέρος ο βασιλιάς Ερρίκος, ο οποίος νίκησε τους δούκες του Νεμούρ και του Γκιζ, αλλά τραυματίστηκε θανάσιμα στο πρόσωπο από τον νεαρό Γαβριήλ, κόμη του Μοντγκόμερι. Μεταφέρθηκε στον πύργο του Τουρνέλ, όπου αφαιρέθηκαν έξι ξύλινες ακίδες από το κεφάλι του, μια από τις οποίες είχε τρυπήσει το μάτι και τον εγκέφαλό του. Η κατάσταση του Ερρίκου παρουσίασε διακυμάνσεις για τις επόμενες δέκα μέρες, αλλά σταδιακά έχασε την όραση, την ομιλία και τα λογικά του και πέθανε στις 10 Ιουλίου 1559.

Η περίλυπη Αικατερίνη δεν έβγαλε τα μαύρα για όλη την υπόλοιπη ζωή της, ενώ υιοθέτησε ως θυρεό της μια σπασμένη λόγχη με τη λατινική επιγραφή "lacrymae hinc, hinc dolor" (= από αυτό τα δάκρυα και η θλίψη μου).

Βασιλομήτωρ - Φραγκίσκος Β΄

Ο ασθενικός Φραγκίσκος έγινε βασιλιάς σε ηλικία 15 ετών. Αισθανόταν τόσο βαρύ το στέμμα στο κεφάλι του, ώστε τέσσερις ευγενείς το κρατούσαν στη θέση του όσο εκείνος ανέβαινε τις σκάλες για την τελετή στέψης.

Μέσω πραξικοπήματος, οι δούκες του Γκιζ πήραν την εξουσία και εγκαταστάθηκαν στο Λούβρο δίπλα στον νεαρό βασιλιά και τη Μαρία Α΄ της Σκωτίας, την ανιψιά τους. Η Αικατερίνη υποστήριξε το κίνημά τους λόγω αναγκαιότητας. Δεν είχε κάποιο θεσμικό αξίωμα, καθώς ο γιος της θεωρούνταν αρκετά μεγάλος για να ασκήσει εξουσία από μόνος του. Ωστόσο, σε κάθε του απόφαση, ο ίδιος μνημόνευε τη σύμφωνη γνώμη της μητέρας του. Η Αικατερίνη δε δίστασε να εκμεταλλευτεί αυτή τη θέση εξουσίας. Μια από τις πρώτες της ενέργειες ήταν να αναγκάσει την Ντιάν ντε Πουατιέ να παραδώσει τα κοσμήματα του στέμματος και το κάστρο του Σενονσώ.

Οι αδελφοί Γκιζ καταδίωξαν με ζήλο τους Προτεστάντες. Η Αικατερίνη υιοθέτησε μετριοπαθή στάση και αντιτάχθηκε στους διωγμούς των Γκιζ, αν και δεν έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια για τους Ουγενότους, ούσα Καθολική από τη γέννησή της και μην κατανοώντας ποτέ πλήρως τις ιδέες τους. Οι προτεστάντες αναγνώρισαν ως ηγέτη τον Αντώνιο των Βουρβόνων κι έπειτα τον αδερφό του, Λουδοβίκο Α΄ του Κοντέ, ο οποίος σχεδίασε συνωμοσία για τη βίαιη ανατροπή των Γκιζ. Όταν οι ίδιοι έμαθαν για τη συνωμοσία, μετέφεραν την αυλή στο Αμπουάζ. Ο Δούκας του Γκιζ αιφνιδίασε τους συνωμότες στο δάσος γύρω από το παλάτι όπου σκοτώθηκαν πολλοί. Άλλοι πνίγηκαν, ενώ 52 ευγενείς εκτελέστηκαν, ενόσω παρακολουθούσαν η Αικατερίνη και άλλοι αυλικοί.

Τον Ιούνιο του 1560, πρωθυπουργός διορίστηκε ο Μισέλ ντε Λ' Οπιτάλ, ο οποίος επεδίωξε την υποστήριξη των γαλλικών συνταγματικών θεσμών και συνεργάστηκε στενά με την Αικατερίνη για την υπεράσπιση του νόμου ενάντια στην αυξανόμενη αναρχία. Κανείς από τους δυο δε φαινόταν να επιδιώκει την τιμωρία των προτεσταντών που ασκούσαν ιδιωτικά τα θρησκευτικά τους δικαιώματα και δεν είχαν πάρει τα όπλα. Εν τω μεταξύ, ο Λουδοβίκος Α΄ του Κοντέ συγκέντρωσε στρατό και το φθινόπωρο του 1560 άρχισε τις επιθέσεις σε πόλεις του Νότου. Η Αικατερίνη διέταξε τη σύλληψη και φυλάκισή του. Καταδικάστηκε σε θάνατο για εγκλήματα κατά του στέμματος αλλά σώθηκε λόγω της ασθένειας και του θανάτου του βασιλιά Φραγκίσκου Β΄, λόγω μιας μόλυνσης στα αυτιά του.

Λίγο πριν τον θάνατό του, η Αικατερίνη έκανε μια συμφωνία με τον Αντώνιο των Βουρβόνων: εκείνος θα παραιτούνταν από το δικαίωμά του επί της αντιβασιλείας του γιου της Καρόλου, κι εκείνη θα απελευθέρωνε τον αδελφό του, πρίγκιπα του Κοντέ. Στις 5 Δεκεμβρίου 1560, το Συμβούλιο επέλεξε την Αικατερίνη των Μεδίκων ως αντιβασίλισσα για λογαριασμό του δεύτερου γιου της, Καρόλου Θ΄, με απεριόριστες εξουσίες.

Αντιβασίλισσα - Κάρολος Θ΄

Ο Κάρολος Θ΄ αναφέρεται ως ένα αξιοθαύμαστο παιδί με ωραία μάτια, χαριτωμένες κινήσεις, αλλά με προβλήματα υγείας.

Το πρώτο διάστημα, η Αικατερίνη είχε πάντα κοντά της τον μόλις εννιάχρονο Κάρολο Θ΄. Προήδρευε στο συμβούλιό του, κατηύθυνε την πολιτική και αποφάσιζε για όλες τις κρατικές υποθέσεις. Ωστόσο, ποτέ δεν κατόρθωσε να ελέγξει στο σύνολό της τη χώρα, η οποία βρισκόταν στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου. Πολλές περιοχές της Γαλλίας εξουσιάζονταν περισσότερο από τους ευγενείς, παρά από το στέμμα. Οι προκλήσεις που είχε να αντιμετωπίσει ήταν σύνθετες και συχνά αδυνατούσε να τις κατανοήσει πλήρως.

Κάλεσε εκπροσώπους και των δύο εκκλησιαστικών πλευρών, σε μια προσπάθεια να λύσουν τις δογματικές διαφορές τους, που αποδείχθηκε άκαρπη. Τον Ιανουάριο του 1562, εκδόθηκε το Διάταγμα της Ανεξιθρησκίας του Σαιν Ζερμαίν, το οποίο αναγνώριζε την ύπαρξη προτεσταντικών εκκλησιών και επέτρεπε τη λατρεία έξω από τα τείχη της πόλης.

Ωστόσο, στις 1 Μαρτίου 1562, στη Σφαγή του Βασσύ, ο Δούκας του Γκιζ και οι άνδρες του επιτέθηκαν σε Ουγενότους που προσεύχονταν στο Βασσύ: 74 σκοτώθηκαν και 104 τραυματίστηκαν. Ο Δούκας επευφημήθηκε ως ήρωας στους δρόμους του Παρισιού, και οι Ουγενότοι ορκίστηκαν εκδίκηση. Η σφαγή προκάλεσε την κορύφωση των θρησκευτικών πολέμων της Γαλλίας. Για τα επόμενα 30 χρόνια, η Γαλλία θα βρισκόταν είτε σε κατάσταση εμφυλίου πολέμου είτε σε εμπόλεμη ειρήνη.

Ο εμφύλιος πόλεμος είχε ήδη ξεκινήσει. Μέσα σε ένα μήνα, ο Λουδοβίκος Α΄ του Κοντέ και ο Γκασπάρ ντε Κολινύ συγκέντρωσαν στρατό 1800 ανδρών και με αγγλική υποστήριξη άρχισαν να κυριεύουν τις πόλεις της Γαλλίας τη μια μετά την άλλη.

Ο βασιλικός στρατός πολιόρκησε τους Ουγενότους στη Ρουέν και η βασίλισσα Αικατερίνη επισκέφτηκε τον Αντώνιο της Ναβάρρας στο νεκροκρέβατο του, καθώς είχε τραυματιστεί θανάσιμα πολεμώντας τους ομόθρησκούς του. Εκδήλωσε την επιθυμία να βρεθεί η ίδια στο πεδίο της μάχης, προκειμένου να αποκαταστήσει την τάξη. Οι Καθολικοί κυρίευσαν τη Ρουέν, αλλά ο θρίαμβός τους ήταν σύντομος. Στις 18 Φεβρουαρίου 1563, ο κατάσκοπος Ζαν ντε Πολτρό τραυμάτισε θανάσιμα τον Δούκα του Γκιζ στην πολιορκία της Ορλεάνης. Η Αικατερίνη φάνηκε να χαίρεται με τον θάνατο του συμμάχου της, σύμφωνα με τα λεγόμενά της στον Βενετό πρεσβευτή:

Αν ο Άρχοντας Γκιζ είχε πεθάνει νωρίτερα, η ειρήνη θα είχε επιτευχθεί πιο γρήγορα.

Στις 19 Μαρτίου 1563, το Διάταγμα του Αμπουάζ έβαλε τέρμα στον πόλεμο και η Αικατερίνη κάλεσε τους Ουγενότους και τους Καθολικούς να γεφυρώσουν τις διαφορές και να ενώσουν τις δυνάμεις τους κατά των Άγγλων στην ανακατάληψη της Χάβρης.

Ουγενότοι

Ιωάννα Γ΄ της Ναβάρρας, 1570.

Η Αικατερίνη αποφάσισε να επιβάλει το Διάταγμα του Αμπουάζ και να αναζωογονήσει την αφοσίωση στο στέμμα (1564 - 1565). Συναντήθηκε με την Προτεστάντισσα Ιωάννα του Αλμπρέ, σύζυγο του Αντώνιου των Βουρβόνων, καθώς και με την κόρη της, Ελισάβετ, κοντά στα ισπανικά σύνορα. Ο Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας δεν παρευρέθηκε στη συνάντηση στο Μπαγιόν, στέλνοντας τον Δούκα της Άλμπα να βρει οριστική λύση και τιμωρία στο πρόβλημα των αιρέσεων.

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1567, στη λεγόμενη Έκπληξη του Μω, δυνάμεις των Ουγενότων προσπάθησαν να απαγάγουν τον Βασιλιά, προκαλώντας και πάλι εμφύλιο πόλεμο. Οι αυλικοί υποχώρησαν άτακτα στο Παρίσι, ενώ η εξέγερση σταμάτησε με την ειρήνη του Λονζυμώ στις 23 Μαρτίου 1568. Ωστόσο, ακολούθησαν ταραχές σε όλες τις πόλεις της Γαλλίας.

Η Έκπληξη του Μω στάθηκε αιτία να διαμορφώσει η Αικατερίνη διαμετρικά αντίθετη τακτική απέναντι στους Ουγενότους, εγκαταλείποντας τη διαλλακτικότητα της. Τον Ιούνιο του 1568, δήλωσε στον Βενετό πρεσβευτή ότι το μόνο που μπορούσε κανείς να περιμένει από τους Ουγενότους είναι απάτες και εγκωμίασε το "βασίλειο τρόμου" του Δούκα της Άλμπα στην Ολλανδία, όπου θανατώθηκαν χιλιάδες Καλβινιστές και επαναστάτες.

Οι Ουγενότοι αποσύρθηκαν στο φρούριο Λα Ροσέλ στα δυτικά, όπου μετέβησαν και η Ιωάννα Γ΄ της Ναβάρρας με τον 15χρονο γιο της, Ερρίκο των Βουρβόνων, δηλώνοντας ότι είναι έτοιμη να πεθάνει προκειμένου να υπερασπιστεί την πίστη της. Η Αικατερίνη της απάντησε ότι είναι η πιο ξεδιάντροπη γυναίκα που έχει γνωρίσει. Ωστόσο, η συνθήκη ειρήνης που υπογράφτηκε στις 8 Αυγούστου 1570 παραχωρούσε ακόμα μεγαλύτερη ανεκτικότητα προς τους Ουγενότους.

Το 1570, ο Κάρολος Θ΄ της Γαλλίας παντρεύτηκε την Ελισάβετ της Αυστρίας, κόρη του Μαξιμιλιανού Β΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η Αικατερίνη αποσκοπούσε επίσης σε ένα γάμο μεταξύ ενός εκ των μικρότερων γιων της με την Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας.

Μετά τον θάνατο στη γέννα της κόρης της, Ελισάβετ, το 1568, η Αικατερίνη προόριζε τη μικρότερη κόρη της, Μαργαρίτα των Βαλουά (γνωστή ως Βασίλισσα Μαργκό), για σύζυγο του Φιλίππου Β΄ της Ισπανίας. Τώρα, επεδίωκε τον γάμο της Μαργαρίτας με τον Ερρίκο της Ναβάρρας, με σκοπό να ενώσει τα συμφέροντα Βαλουά και Βουρβόνων. Ωστόσο, η σχέση της Μαργαρίτας με τον Ερρίκο Α΄ του Γκιζ εξόργισε τη μητέρα της και τον αδερφό βασιλιά της.

Έπειτα από συνεννοήσεις μεταξύ της Αικατερίνης και της Ιωάννας της Ναβάρρας, η Ιωάννα τελικά συμφώνησε στον γάμο μεταξύ του γιου της, Ερρίκου, και της Μαργαρίτας, με την προϋπόθεση ότι ο Ερρίκος θα διατηρούσε τη θρησκεία του. Όταν η Ιωάννα έφτασε στο Παρίσι για τον γάμο, αρρώστησε και πέθανε. Συγγραφείς Ουγενότοι αργότερα κατηγόρησαν την Αικατερίνη ότι τη δηλητηρίασε. Η αυτοψία έδειξε φυματίωση.

Ο γάμος πραγματοποιήθηκε στις 18 Αυγούστου 1572 στην Παναγία των Παρισίων.

Η σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου

Ο νεότερος γιος της Αικατερίνης των Μεδίκων - Δούκας του Αλανσόν.

Τρεις μέρες αργότερα, ο Γκασπάρ ντε Κολινύ τραυματίστηκε από σφαίρα, ενώ ο ένοχος κατόρθωσε να δραπετεύσει. Μεταφέρθηκε στο ξενοδοχείο του Μπετισύ, όπου ο χειρουργός κατόρθωσε να του αφαιρέσει τις σφαίρες από τον αγκώνα και ακρωτηρίασε το ένα δάκτυλο του. Η Αικατερίνη επισκέφτηκε γεμάτη θλίψη τον Κολινύ και του υποσχέθηκε τιμωρία των ενόχων. Ορισμένοι αποδίδουν στην Αικατερίνη την απόπειρα κατά του Κολινύ, άλλοι σε κάποια συνωμοσία του Πάπα και της Ισπανίας, οι πιθανότεροι ένοχοι όμως είναι οι Γκιζ. Ούτως ή άλλως, το λουτρό αίματος που ακολούθησε ήταν πέρα από τον έλεγχο και της Αικατερίνης και οποιουδήποτε άλλου αρχηγού.

Η σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου, η οποία ξεκίνησε δυο μέρες αργότερα, αμαύρωσε τη φήμη της Αικατερίνης των Μεδίκων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όχι απλώς συμμετείχε αλλά προκάλεσε εκείνη την απόφαση της 23ης Αυγούστου και τη διαταγή του Καρόλου Θ΄ της Γαλλίας να "σκοτωθούν όλοι". Το σκεπτικό ήταν ότι η απόπειρα εναντίον του Κολινύ θα προκαλούσε εξέγερση των Ουγενότων, κι έτσι οι καθολικοί ηγέτες προτίμησαν να κινηθούν πρώτοι αυτοί..

Οι άνθρωποι των Γκιζ μπήκαν στο δωμάτιο του Κολινύ, τον σκότωσαν και έριξαν το πτώμα του από το παράθυρο. Αυτό ήταν το σύνθημα της γενικής σφαγής των αρχηγών των Προτεσταντών. Ο Ερρίκος της Ναβάρρας συνελήφθη και του ζητήθηκε να επιλέξει μεταξύ Καθολικισμού και θανάτου. Προτίμησε το πρώτο. Ακολούθησε γενική σφαγή όλων των αρχηγών των Προτεσταντών και τμήματος του λαού από τους Καθολικούς. Η σφαγή στο Παρίσι κράτησε περίπου μια βδομάδα. Επεκτάθηκε σε πολλές περιοχές της Γαλλίας, όπου κράτησε μέχρι το φθινόπωρο. Κατά τον ιστορικό Ζυλ Μισλέ, "η σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου δεν κράτησε μια νύχτα, αλλά μια ολόκληρη εποχή".

Από αυτή τη χρονική στιγμή κι έπειτα χρονολογείται ο θρύλος της "μοχθηρής βασίλισσας Αικατερίνης". Οι προτεστάντες συγγραφείς σκιαγράφησαν την Αικατερίνη ως μια ραδιούργα Ιταλίδα, που είχε σκοτώσει όλους τους εχθρούς της μονομιάς, δρώντας υπό τις αρχές του μακιαβελλικού ηγεμόνα. Ο μισογυνισμός και το μένος έναντι των Ιταλών στις ιστορικές διηγήσεις των Προτεσταντών ιστορικών αποδείχτηκαν ελκυστικές όχι μόνο στους ομόθρησκούς τους, αλλά και στους Καθολικούς που έψαχναν έναν αποδιοπομπαίο τράγο για τις συμφορές της Γαλλίας.

Ερρίκος Γ΄

Η Αικατερίνη των Μεδίκων χήρα σε προχωρημένη ηλικία.

Σε δύο χρόνια (1575), ο γιος της, Κάρολος Θ΄, πεθαίνει σε ηλικία 23 ετών, την ίδια στιγμή που ο μικρότερος γιος της, Ερρίκος, βρισκόταν στην Πολωνία, όπου είχε ήδη ανακηρυχθεί βασιλιάς. Ήταν ο αγαπημένος γιος της, ενώ η υγεία του βρισκόταν σε καλύτερη κατάσταση σε σχέση με τους συνεχώς άρρωστους μεγαλύτερους αδελφούς του. Η Αικατερίνη τον ικέτεψε να αφήσει την Πολωνία και να έρθει κοντά της, κάτι που αποδέχθηκε.

Ο Ερρίκος έμεινε αδιάφορος για τη διακυβέρνηση της χώρας, ασχολούμενος με βαθιά θρησκόληπτες τακτικές. Παράλληλα, έδειχνε αδιάφορος με τις γυναίκες, αλλά παντρεύτηκε, όταν ανέβηκε στον θρόνο τον Φεβρουάριο του 1575, τη Λουίζα της Λωρραίνης. Ο Ερρίκος στάθηκε ανίκανος να τεκνοποιήσει, οι εμφύλιες διαμάχες συνεχίζονταν και ο φιλόδοξος μικρότερος γιος της Αικατερίνης, Ηρακλής Φραγκίσκος, Δούκας του Αλανσόν, σχεδίαζε να ανατρέψει τον αδελφό του. Αποπειράθηκε να καταλάβει τον θρόνο την εποχή που ο αδελφός του βρισκόταν σε ταξίδι στην Πολωνία, ενώ συμμάχησε το 1576 με τους Προτεστάντες αρχηγούς εναντίον του.

Η Αικατερίνη έβλεπε με καλή διάθεση τις βλέψεις του μικρότερου γιου της, γιατί ήταν ο μοναδικός ικανός να συνεχίσει τη δυναστεία των Βαλουά, γι' αυτό και υπέγραψε στις 6 Μαΐου 1576 με τους Προτεστάντες το Διάταγμα του Μπωλιέ.

Μολαταύτα, μετά από μια εκστρατεία στην Ολλανδία, επιδεινώθηκε η υγεία του Φραγκίσκου και πέθανε από φυματίωση το 1584. Αυτό ήταν το χειρότερο πλήγμα για την Αικατερίνη, για τον πρόσθετο λόγο ότι είδε ότι η δυναστεία των Βαλουά ήταν αδύνατο να συνεχιστεί. Ο θρόνος αναγκαστικά θα περνούσε λόγω του Σαλικού νόμου, που ήθελε μόνο αρσενικούς απογόνους στον θρόνο, στον Ερρίκο της Ναβάρρας, που είχε ασπαστεί τον Προτεσταντισμό.

Η σύζυγος του Ερρίκου της Ναβάρρας και κόρη της Αικατερίνης, "Μαργκό", επιδόθηκε σε απιστίες με μια σειρά από ερωμένους και έφυγε από τη βασιλική αυλή. Η Αικατερίνη έστειλε δικό της απεσταλμένο στη Ναβάρρα για να κανονίσει την επιστροφή της Μαργαρίτας, αλλά το 1585 εκείνη έφυγε και πάλι. Η Αικατερίνη παρακάλεσε τον Ερρίκο να δράσει προτού τους ξαναντροπιάσει η Μαργαρίτα. Τον Οκτώβριο του 1586, κλείδωσε την κόρη της στον Πύργο του Υσόν και εκτέλεσε τον εραστή της. Τελικά, η Αικατερίνη από το 1586 έως τον θάνατό της αποκλήρωσε και αρνήθηκε να δει την κόρη της, που χώρισε από τον σύζυγο της, Ερρίκο, ο οποίος όταν έγινε βασιλιάς παντρεύτηκε τη Μαρία των Μεδίκων.

Η Αικατερίνη δεν κατάφερε να ελέγξει τον γιο της, Ερρίκο, όπως τον Φραγκίσκο και τον Κάρολο. Ο ρόλος της ήταν κυρίως διπλωματικός. Ταξίδευε σε όλο το βασίλειο, επιβάλλοντας την κυριαρχία του και το 1578 ταξίδεψε στον νότο για να επιβάλει ειρήνη, στην ηλικία των 59 ετών. Οι προσπάθειές της κέρδισαν τον σεβασμό του γαλλικού λαού και στο Παρίσι το 1579 έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το Παρλαμέντο και το πλήθος. Ωστόσο, δεν είχε ψευδαισθήσεις. Σε επιστολή προς τον βασιλιά (25 Νοεμβρίου 1579), έγραψε: "Είσαι στην αυγή μιας γενικευμένης εξέγερσης. Όποιος σου πει το αντίθετο είναι ψεύτης".

Καθολική Λίγκα

Πολλοί Ρωμαιοκαθολικοί ήταν δυσαρεστημένοι από τις προσπάθειες της Αικατερίνης να προσεταιριστεί τους Ουγενότους. Μετά το Διάταγμα του Μπωλιέ, άρχισαν να διαμορφώνουν κατά τόπους ενώσεις για να προστατεύσουν τη θρησκεία τους. Ο θάνατος του διαδόχου του θρόνου το 1584, Φραγκίσκου του Ανζού, ώθησε τον Δούκα του Γκιζ να ηγηθεί της Καθολικής Λίγκας στη Γαλλία. Σκόπευε να εμποδίσει τον Ερρίκο της Ναβάρρας στη διαδοχή του θρόνου και να προωθήσει τον Καθολικό Κάρολο των Βουρβόνων. Μέχρι το 1585, ο Ερρίκος Γ΄ δεν είχε καμιά άλλη επιλογή από το να εμπλακεί σε πόλεμο μαζί τους.

Ο Ερρίκος δεν μπορούσε να πολεμήσει ταυτόχρονα και τους Καθολικούς και τους Προτεστάντες. Στη Συνθήκη της Νεμούρ στις 7 Ιουλίου 1585, δέχτηκε όλες τις απαιτήσεις της Λίγκας. Κατέφυγε σε νηστεία και προσευχή και άφησε την Αικατερίνη μόνη της να τα βγάλει πέρα. Η μοναρχία είχε χάσει τον έλεγχο της χώρας και δεν ήταν σε θέση να βοηθήσει την Αγγλία εναντίον της επερχόμενης ισπανικής επίθεσης.

Τελευταίοι μήνες και θάνατος της Αικατερίνης

Ο Ερρίκος προσέλαβε ελβετικά σώματα για να τον βοηθήσουν να αμυνθεί στο Παρίσι. Αλλά η Λίγκα είχε οργανώσει πραξικόπημα στο Παρίσι. Στις 12 Μαΐου 1588, οι Παρισινοί στήσανε οδοφράγματα στους δρόμους και αρνούνταν να δεχτούν εντολές από οποιονδήποτε άλλο εκτός από τον Δούκα του Γκιζ. Όταν η ίδια η Αικατερίνη προσπάθησε να πάει στη Θεία Λειτουργία, της εμπόδισαν τον δρόμο, αν και της επετράπη τελικά η είσοδος. Συμβούλευσε τον Βασιλιά, ο οποίος είχε εγκαταλείψει ήδη την πόλη, να συμβιβαστεί και να προτιμήσει τη ζωή του, ώστε να μπορεί να πολεμήσει μιαν άλλη μέρα.

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1588, στο Μπλουά, ο Ερρίκος έπαυσε όλους τους υπουργούς του χωρίς προειδοποίηση, ενώ η Αικατερίνη αγνοούσε οτιδήποτε, άρρωστη από μόλυνση στους πνεύμονες. Οι ενέργειες του βασιλιά ουσιαστικά έθεσαν τέλος στην περίοδο εξουσίας της. Ο Ερρίκος την ευχαρίστησε για όλα όσα είχε κάνει και την αποκάλεσε όχι μόνο μητέρα του βασιλιά, αλλά ολόκληρου του κράτους. Στις 23 Δεκεμβρίου 1588, ο Ερρίκος διέταξε τη δολοφονία του Δούκα ντε Γκιζ και του αδερφού του, καρδινάλιου Λουδοβίκου Β΄. Αμέσως μετά, ο Ερρίκος ανήγγειλε στην Αικατερίνη τις πράξεις του, κι αυτή του είπε ότι κατέστρεψε το βασίλειό του.

Στις 5 Ιανουαρίου 1589, η Αικατερίνη πέθανε σε ηλικία 69 ετών, πιθανότατα από πλευρίτιδα. Λόγω του ότι το Παρίσι βρισκόταν στα χέρια των εχθρών του στέμματος, η Αικατερίνη έπρεπε να ταφεί στο Μπλουά. Η Ντιάν της Γαλλίας, κόρη του Ερρίκου Β΄ και της ερωμένης του, Φιλίππα Ντούτσι, αργότερα μετέφερε τη σορό της στη Βασιλική του Αγίου Διονυσίου. Το 1793, ο όχλος της Επανάστασης πέταξε τα οστά της σε ένα μαζικό τάφο μαζί με τα οστά άλλων βασιλέων και βασιλισσών.

Οκτώ μήνες μετά την ταφή της Αικατερίνης, ο κληρικός Ζακ Κλεμάν μαχαίρωσε τον Ερρίκο Γ΄. Στον θρόνο ανήλθε ο Ερρίκος της Ναβάρρας, βάζοντας τέλος στην κυριαρχία τριών αιώνων της δυναστείας των Βαλουά και φέρνοντας στο προσκήνιο τον Οίκο των Βουρβόνων.

Η Αικατερίνη θεωρήθηκε το σημαντικότερο πρόσωπο της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου αλλά και όλης της Γαλλίας μετά τον θάνατο του Ερρίκου Β΄. Είχε γιους που έπασχαν σωματικά και ψυχικά και έπρεπε να παλαίψει με δύο οικογένειες, τους Γκυζ και τους Βουρβόνους, που έβλεπαν ότι έφτανε η ώρα αλλαγής δυναστείας (και που έκαναν ό,τι μπορούσαν για να έρθει πιο γρήγορα). Αν και ανεψιά παπών, δεν ήταν θρησκόληπτη. Πάντρεψε την κόρη της με ένα προτεστάντη και ήταν έτοιμη να παντρέψει τον τελευταίο της γιο με μια προτεστάντισσα, την Ελισάβετ. Τα κίνητρά της ήταν δυναστικά και όχι θρησκευτικά. Ήθελε οπωσδήποτε να εξουδετερώσει την επιρροή του Κολινύ πάνω στον Κάρολο, που τον παρέσερνε σε πόλεμο με την παντοδύναμη Ισπανία του Φιλίππου Β΄. Προτίμησε να συνταχθεί με τους Γκυζ που ηγούνταν του ενενήντα τοις εκατό των Γάλλων και να θυσιάσει το δέκα τοις εκατό. Πέθανε μισημένη εξ ίσου από καθολικούς και προτεστάντες για τα άσχημα παιχνίδια που κατά καιρούς τους έπαιξε και το όνομά της κατάντησε συνώνυμο της δολοπλοκίας, της απιστίας και του εγκλήματος. Αλλά βρήκε απροσδόκητη δικαίωση από τον γαμπρό και αντίπαλό της Ερρίκο Δ΄, που αφού απαρίθμησε όλες τις αντιξοότητες με τις οποίες αυτή πάλεψε, κατέληξε: "Εκπλήσσομαι που δεν έκανε χειρότερα".

Προστάτις των τεχνών

Η Αικατερίνη πίστευε στο ουμανιστικό πρότυπο του περισπούδαστου μονάρχη, του οποίου η εξουσία εξαρτιόταν τόσο από τα όπλα όσο και από τα γράμματα. Εμπνεύστηκε από τον πεθερό της, βασιλιά Φραγκίσκο Α΄, καθώς και από τους Μεδίκους προγόνους της. Κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου και της πτώσης του κύρους της μοναρχίας, προσπαθούσε να ενισχύσει το βασιλικό κύρος μέ την προστασία καλλιτεχνών επί τρεις δεκαετίες.

Από τα προσωπικά της αντικείμενα που σώθηκαν φαίνεται ότι ήταν φανατική συλλέκτρια. Έργα τέχνης περιλαμβάνουν ταπισερί, χειρόγραφους χάρτες, αγάλματα, πλούσια υφάσματα, έπιπλα από έβενο και ένθετο ελεφαντόδοντο, πορσελάνες και κεραμικά της Λιμόζ. Επίσης, βρέθηκαν πολλά πορτρέτα, από τα οποία κάποια ήταν του Ζαν Κλουέ και του γιου του, Φρανσουά Κλουέ.

Οι μουσικές παραστάσεις, εξάλλου, επέτρεπαν στην Αικατερίνη να εκφράσει τα δημιουργικά της χαρίσματα. Ήταν συνήθως αφιερωμένα στην ιδέα της ειρήνης στο βασίλειο και βασιζόταν σε μυθολογικά θέματα. Προσλάμβανε τους κορυφαίους καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες της εποχής, προκειμένου να δημιουργήσει τα απαραίτητα έργα, τη μουσική και τα σκηνικά εφέ για τις παραστάσεις αυτές. Σταδιακά, εισήγαγε αλλαγές στην παραδοσιακή διασκέδαση, καθώς, για παράδειγμα, αύξησε την εμφάνιση του χορού στις διάφορες παραστάσεις.

Η μεγάλη της αγάπη ήταν η αρχιτεκτονική. Μετά τον θάνατο του Ερρίκου Β΄, η Αικατερίνη θέλησε να απαθανατίσει τη μνήμη του συζύγου της και να ενισχύσει το μεγαλείο της δυναστείας των Βαλουά μέσω διαδοχικών πολυέξοδων αρχιτεκτονικών σχεδίων. Οι ποιητές την αποκαλούσαν νέα Αρτεμισία, από την Αρτεμισία Β΄ της Καρίας, που έχτισε το μαυσωλείο στην Αλικαρνασσό προς τιμήν του νεκρού συζύγου της, Μαύσωλου, όταν διέταξε την κατασκευή μεγαλοπρεπούς τάφου για τον Ερρίκο στη Βασιλική του Αγίου Διονυσίου.

Αν και η Αικατερίνη ξόδεψε μεγάλα ποσά για τις τέχνες, δεν σώθηκε η καλλιτεχνική της κληρονομιά. Το τέλος της δυναστείας των Βαλουά, σύντομα μετά τον θάνατό της, έφερε αλλαγή προτεραιοτήτων. Οι συλλογές της διασκορπίστηκαν, τα ανάκτορά της πωλήθηκαν και τα κτήριά της αφέθηκαν μισοτελειωμένα ή αργότερα καταστράφηκαν.

Οικογένεια

Όνομα	Έτος γεν.	Έτος θαν.	Σημειώσεις
Φραγκίσκος Β΄	19 Ιανουαρίου 1544	5 Δεκεμβρίου 1560	Νυμφεύτηκε τη Μαρία Α΄ της Σκωτίας το 1558. Χωρίς απογόνους.
Ελισάβετ	2 Απριλίου 1545	3 Οκτωβρίου 1568	Παντρεύτηκε τον Φίλιππο Β΄ της Ισπανίας το 1559. Με απογόνους.
Κλαυδία	12 Νοεμβρίου 1547	21 Φεβρουαρίου 1575	Παντρεύτηκε τον Κάρολο Γ΄ της Λωρραίνης. Με απογόνους.
Λουδοβίκος	3 Φεβρουαρίου, 1549	Οκτώβριος, 1549
Κάρολος Θ΄	27 Ιουνίου 1550	30 Μαΐου 1574	Νυμφεύτηκε την Ελισάβετ της Αυστρίας το 1570. Με απογόνους.
Ερρίκος Γ΄	19 Σεπτεμβρίου 1551	2 Αυγούστου 1589	Νυμφεύτηκε τη Λουίζα της Λωρραίνης το 1575. Χωρίς απογόνους. Ήταν βασιλιάς της Πολωνίας το 1574.
Μαργαρίτα	14 Μαΐου 1553	27 Μαρτίου 1615	Γνωστή ως Μαργκό. Παντρεύτηκε τον Ερρίκο Δ΄ της Γαλλίας. Χώρισαν, χωρίς απογόνους.
Φραγκίσκος	18 Μαρτίου 1555	19 Ιουνίου 1579	Βαπτίστηκε ως Ηρακλής. Αργότερα έγινε γνωστός ως Φραγκίσκος, Δούκας του Ανζού και του Αλανσόν.
Ιωάννα	24 Ιουνίου 1556	24 Ιουνίου 1556	Δίδυμη της Βικτωρίας. Απεβίωσε στη γέννα.
Βικτωρία	24 Ιουνίου 1556	Αύγουστος 1556	Δίδυμη της Ιωάννας.

Βιβλιογραφία

• Bryson, David M. Queen Jeanne and the Promised Land: Dynasty, Homeland, Religion and Violence in Sixteenth-century France. Leiden and Boston (MA): Brill Academic, 1999. ISBN 90-04-11378-9.
• Frieda, Leonie Catherine de Medici: Renaissance Queen of France, Harper Perennial: 2006. ISBN 0-06-074493-6
• Gosman, Martin; Alasdair A. MacDonald, Arie Johan Vander. Princes and Princely Culture, 1450-1650. Leiden and Boston (MA): Brill Academic, 2003. ISBN 90-04-13572-3.
• Gould, Kevin. Catholic Activism in South-West France, 1540–1570. Aldershot (UK): Ashgate, 2006. ISBN 0-7546-5226-2.
• Knecht, R.J. The French Religious Wars, 1562-1598. Oxford: Osprey, 2002. ISBN 1-84176-395-0.
• Knecht, R.J. Renaissance Warrior and Patron: The Reign of Francis I. Cambridge: Cambridge University, 1994. ISBN 0-521-57885-X.
• Manetch, Scott Michael. Theodore Beza and the Quest for Peace in France, 1572-1598. Leiden and Boston (MA): Brill Academic, 2000. ISBN 90-04-11101-8.
• Sproxton, Judy. Violence and Religion: Attitudes Towards Militancy in the French Civil Wars and the English Revolution. London and New York: Routledge, 1995. ISBN 0-415-07681-1

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Τα Απομνημονεύματα της Αικατερίνης των Μεδίκων, Project Gutenberg