Βέτερν

Χάρτης της Σουηδίας. Το μακρόστενο σώμα νερού στο νοτιοκεντρικό τμήμα της χώρας είανι η Βέτερν.

Χάρτες της λίμνης Βέτερν στη Σουηδία

Η Βέτερν (Vättern), είναι λίμνη της νοτιοκεντρικής Σουηδίας, η δεύτερη σε εμβαδόν λίμνη της χώρας και έκτη στην Ευρώπη. Βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της Βένερν (Vänern), της μεγαλύτερης σουηδικής λίμνης και, έχοντας σχήμα δακτύλου, «δείχνει» προς το νότιο άκρο της Σκανδιναβικής Χερσονήσου. Φημίζεται για το πεντακάθαρο, πόσιμο νερό της.

Ονομασία

Μία από τις ετυμολογικές προελεύσεις του ονόματος της λίμνης, είναι από το vatten, σουηδική λέξη για το νερό. Αυτή η ετυμολογική βάση, όμως, είναι ασαφής και αμφισβητείται. Έχει, επίσης, προταθεί ο αρχαϊκός όρος vätter (πληθ. vættir) , που σημαίνει πνεύμα του δάσους ή της λίμνης.

Γεωγραφία

Η συνολική επιφάνεια της Βέτερν είναι 1.912 τ.χλμ., περίπου, με λεκάνη απορροής λίγο πάνω από το διπλάσιο, περίπου 4.503 τ.χλμ. Το βαθύτερο σημείο της λίμνης είναι 128 μέτρα και βρίσκεται στα νότια του νησιού Βίσινγκσε (Visingsö) το μέσο βάθος της είναι 41 μέτρα. Η λίμνη έχει περίμετρο περίπου 642 χιλιόμετρα και έχει όγκο 77 κυβικών μέτρων. Αυτοί οι αριθμοί τείνουν να είναι σταθεροί, διότι η στάθμη της λίμνης ρυθμίζεται.

Η Βέτερν βρίσκεται στην Γκέταλαντ (Götaland), μία από τις τέσσερις μεγάλες φυσιογεωγραφικές περιοχές της Σουηδίας, και αποστραγγίζεται από το ποτάμιο σύστημα Μούταλα (Motala Ström), που ξεκινάει από την πόλη Μούταλα (Motala) και καταλήγει στη Βαλτική Θάλασσα. Η λίμνη περιλαμβάνει το γραφικό νησί Βίσινγκσε, που βρίσκεται έξω από την πόλη Γκρέννα (Gränna). Άλλες πόλεις στη λίμνη είναι οι Γιένσεπινγκ, Βάντστενα (Vadstena), Άσκερσουντ (Askersund) και Κάρλσμπουργκ (Karlsborg). Περίπου το 62% της λεκάνης απορροής καλύπτεται από ερυθρελάτες, πεύκα και φυλλοβόλα και το 26,7% από καλλιεργήσιμη γη.

Γεωλογία

Η γεωλογία της λίμνης σχετίζεται με εκείνη της Βαλτικής Θάλασσας, της οποίας υπήρξε συχνά τμήμα. Μαζί με τη Βένερν, αποτελούσε μέρος ενός υδάτινου συστήματος που συνέδεε την κεντρική Σουηδία με τον Σκαγεράκη (Skagerrak), αρκετές φορές, στο πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν. Η Βέτερν βρίσκεται σε ένα ρήγμα (graben) που σχηματίζεται από κινήσεις του φλοιού, με διεύθυνση ανατολής-δύσης, πριν από 40-50 εκατομμύρια χρόνια. Κατά τη διάρκεια των πιο πρόσφατων γεωλογικών περιόδων, πολλοί παγετώνες είχαν καλύψει τη λίμνη και τη γύρω περιοχή, αφήνοντας παγετωνικές ραβδώσεις και διαμήκεις λοφοσειρές (drumlins) καθώς υποχώρησαν.

Η σημερινή λίμνη ξεκίνησε ως ανεξάρτητο σώμα νερού, που άφησε η υποχώρηση του σκανδιναβικού παγετώνα μετά την τελευταία παγετωνική περίοδο, περίπου 10.000 χρόνια πριν. Τα περισσότερα από τα είδη που ζουν στη λίμνη κατάγονται από εκείνη την εποχή (όπως ο σολομός Salvelinus alpinus). Στη συνέχεια, αποτέλεσε κόλπο της Θάλασσας Γιόλντια και, στη συνέχεια, συνδέθηκε με τη λίμνη Άνσιλους. Περίπου 8.000 χρόνια πριν, ένα τυχαίο γεωλογικό γεγονός, απόρροια της άνισης ισοστατικής ανόδου της σκανδιναβικής ξηράς, ανύψωσε την Βέτερν, οπότε οι δύο λίμνες διαχωρίστηκαν μεταξύ τους. Σήμερα η μεταπαγετώδης άνοδος της ξηράς είναι 3.5 χιλιοστά τον χρόνο στη βορειοανατολική Μούταλα και 2.6 χιλιοστά στο νότιο Γιένσεπινγκ. Η Βέτερν φαίνεται να παρουσιάζει κλίση προς το νότο, περίπου 1 χιλιοστό κάθε χρόνο.

Βιοκοινότητες

Η λίμνη περιέχει τόσο φυτοπλαγκτόν όσο και ζωοπλαγκτόν, όπως Κωπήποδα και Κλαδόκερα. Τα είδη βενθικών οργανισμών περιλαμβάνουν καρκινοειδή, ολιγόχαιτους (Oligochaeta), δίπτερα και δίθυρα. Επιπλέον, περιέχει πολλά είδη ψαριών, όπως τους σολομούς Salvelinus salvelinus, Coregonus lavaretus και σολομό του Ατλαντικού. Όμως, η λίμνη είναι πολύ γνωστή για τον αρκτικό σολομό, Salvelinus alpinus.

Νερό και χρήσεις

Πανοραμική άποψη της λίμνης Βέτερν και του νησιού Βίσινγκσε

Η Βέτερν είναι γνωστή στη Σουηδία για την άριστη ποιότητα των διάφανων νερών της. Πολλοί από τους δήμους της περιοχής λαμβάνουν το πόσιμο νερό τους απευθείας από τη λίμνη, διότι απαιτεί πολύ λίγη επεξεργασία πριν διοχετευθεί στα δημοτικά συστήματα και αυτό το φυσικό, μη επεξεργασμένο νερό μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια από σχεδόν οποιοδήποτε σημείο στη λίμνη. Λέγεται χαρακτηριστικά ότι, η Βέτερν είναι το μεγαλύτερο σώμα πόσιμου νερού στον κόσμο. Αυτό οφείλεται στους γύρω δήμους που επεξεργάζονται το 100% (!) των λυμάτων τους.

Αναψυχή

Στη Βέτερν διοργανώνεται ετήσιος ποδηλατικός αγώνας, ο Γύρος της Βέτερν (Vätternrundan), προσελκύοντας περίπου 20.000 συμμετέχοντες, που καλούνται να ολοκληρώσουν 300 χιλιόμετρα γύρω από τις όχθες της λίμνης. Η λίμνη είναι, επίσης, γνωστή για την αλιεία της, εξυπηρετώντας τους πολίτες των κοντινών περιοχών. Τουρίστες, ερασιτέχνες ψαράδες και παραθεριστές είναι ελεύθεροι να ψαρεύουν στη λίμνη, εφ'όσον δεν χρησιμοποιούν δίχτυα. Η λίμνη χρησιμοποιείται επίσης για εμπορική αλιεία.

• Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν περιέλαβε ένα πλάνο της λίμνης στην ταινία του Άγριες Φράουλες.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Vättern στο Wikimedia Commons