Το Μιλάνο (ιταλικά: Milano, λατινικά: Mediolanum, αρχαία ελληνικά: Μεδιόλανον ή Μεδιόλανα, λομβαρδικά: Milan) είναι ιταλικός Δήμος στη Μητροπολιτική Πόλη του Μιλάνου, στην περιφέρεια της Λομβαρδίας. Αποτελεί την πρωτεύουσα της Λομβαρδίας και είναι η μεγαλύτερη μητροπολιτική περιοχή και η δεύτερη πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της χώρας. Η πόλη του Μιλάνου έχει 1.368.590 κατοίκους (2016) και η ευρύτερη περιοχή (La Grande Milano) περίπου 7.400.000 κατοίκους (δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Ιταλίας μετά τη Ρώμη).
Ιδρύθηκε το 400 π.Χ. από τους Γαλάτες και κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους το 196 π.Χ.
Αποτελεί το βιομηχανικό και οικονομικό κέντρο της Ιταλίας. Η οικονομική σπουδαιότητα της πόλης αυξήθηκε σημαντικά απ' το 1870, που έγινε βιομηχανικό κι εμπορικό κέντρο και στις επιχειρήσεις της απασχολούνται πάνω από 650.000 εργάτες. Η πόλη φιλοξένησε την Παγκόσμια Έκθεση το 1906, το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου το 1934 και το 1990, το Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου το 1980.
Το Μιλάνο αποτελεί επίσης ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα πολιτισμού στον κόσμο. Εκεί βρίσκεται η διάσημη Σκάλα του Μιλάνου (Teatro alla Scala) ενώ η Biblioteca Ambrosiana διατηρεί μεταξύ άλλων τα σχέδια και τα σημειωματάρια του Λεονάρντο ντα Βίντσι.
Ευρήματα των Κελτών που χρονολογούνται λίγο πριν από την Ρωμαϊκή κατάκτηση
Οι Κέλτες Ίνσουβροι φορείς του πολιτισμού της Γκοζαλέκα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και ίδρυσαν το "Μεντέλανον" (590 π.Χ.).[6][7][8] Σύμφωνα με έναν τοπικό μύθο που έγραψε ο Τίτος Λίβιος ο βασιλιάς των Γαλατών Αμβίκατος έστειλε στην βόρεια Ιταλία τον ανεψιό του Μπελλοβέσο σαν αρχηγό εκστρατευτικού σώματος που προερχόταν από πολλές Γαλατικές φυλές. Ο Μπελλοβέσος ίδρυσε τον οικισμό την εποχή που ήταν αρχαίος Βασιλιάς των Ρωμαίων ο Ταρκύνιος ο Πρεσβύτερος, καταγράφεται παραδοσιακά ως βασιλεύς την περίοδο (616 - 579 π.Χ.).[9] Η πόλη του Μεντέλανου αναπτύχθηκε γύρω από το ιερό στο οποίο βρισκόταν ο αρχαιότερος οικισμός.[10] Το ιερό βρισκόταν σε μια δασώδη περιοχή σε ελλειψοειδές σχήμα, ευθυγραμμίστηκε σύμφωνα με τα αστρονομικά δεδομένα, για αυτό χρησιμοποιήθηκε συνήθως για εορταστικούς σκοπούς σε θρησκευτικές τελετές. Το ιερό βρισκόταν κοντά στην Πιάτσα ντελλα Σκάλα και είχε ελλειψοειδείς σχήμα με διαστάσεις 443 και 323 μέτρα.[10] Το πολεοδομικό σχήμα της πόλης σύμφωνα με το πρότυπο του ιερού διατηρήθηκε ακόμα και μέχρι τον 19ο αιώνα.
Οι κεντρικές από τις σημερινές πλατείες του Μιλάνου όπως η Πιάτσα ντελ Ντουόμο είναι καμπυλόγραμμες σύμφωνα με τα πρότυπα της νότιας ελλειπτικής πλευράς του αρχαίου ιερού του Μεντέλανου.[10] Ο ένας από τους άξονες του ιερού του Μεντέλανου ήταν ευθυγραμμισμένος με την Ηλιακή ανατολή του Αντάρη και ο άλλος με την ελικοειδή άνοδο του Καπέλλα. Ο τελευταίος άξονας του Καπέλλο συνέπεσε με την εορτή της άνοιξης των Κελτών στις 24 Μαρτίου. Η ανατολή του Αντάρες είχε ταυτιστεί με την 11η Νοεμβρίου, ημέρα στην οποία ξεκινούσε και τελείωνε το ηλιακό έτος, στο ίδιο σημείο γινόταν η ανατολή του ηλίου στο χειμερινό Ηλιοστάσιο.[10] Με την πάροδο δύο αιώνων μετά την κατασκευή του ιερού ξεκίνησε και η οικοδόμηση των πρώτων οικισμών γύρω από αυτό. Το Μεντέλανο μετατράπηκε σταδιακά από θρησκευτικό σε στρατιωτικό και οικιστικό κέντρο.[10] Τα πρώτα σπίτια κτίστηκαν νότια του Κέλτικου ιερού κοντά στα σημερινά Βασιλικά ανάκτορα του Μιλάνου.[10] Με την ανάπτυξη του οικισμού οικοδομήθηκαν και άλλα σημαντικά κτίρια όπως ένας ναός αφιερωμένος στην θεά Μπελισάμα, στο σύγχρονο Ντουόμο του Μιλάνου. Ακολούθησε ένα οχυρό κτίριο με στρατιωτικές λειτουργίες και με μια αμυντική τάφρο κοντά στην σημερινή Πιάτσα Σαν Σέπολκρο.[10]
Ερείπια από τα αυτοκρατορικά τείχη του Μιλάνου στα οποία διακρίνεται ο πύργος του Μαξιμιανού
Στην Ρωμαϊκή Δημοκρατία ο Ύπατος Γναίος Κορνήλιος Σκιπίων Κάλβος επιτέθηκε στους Ίνσουμβρες και κατέλαβε τον οικισμό τους (222 π.Χ.). Ο κυβερνήτης των Ίνσουμβρων δήλωσε την υποταγή του στους Ρωμαίους και τους παρέδωσε τον έλεγχο του οικισμού τους.[11] Οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τα επόμενα χρόνια όλη την ευρύτερη περιοχή και της έδωσαν το όνομα "Γαλατία από την άλλη πλευρά των Άλπεων". Το όνομα της πόλης του Μεντέλανου είχε Κελτική προέλευση από τα συνθετικά "Μέντε" δηλαδή "μέσον" και "Λάνον" δηλαδή "πεδιάδα", συνολικά "μέσον της πεδιάδος".[12][13] Το Μεντέλανο έγινε το σημαντικότερο αστικό κέντρο στην Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία, γνώρισε μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και ανυψώθηκε σε Ισοπολίτιδα πόλη.[14] Ο αρχαίος Κέλτικος οικισμός εξελίχτηκε στην ίδια θέση τοπογραφικά στον Ρωμαϊκό και ο Ρωμαϊκός με την σειρά του στον Μεσαιωνικό, το αστικό κέντρο εξελίχτηκε ταχύτατα μέχρι την σημερινή εποχή γύρω από τον Κέλτικο πυρήνα. Μετά την Ρωμαϊκή κατάκτηση το όνομα του πρώην Κέλτικου οικισμού άλλαξε σταδιακά από "Μεντέλανο" σε "Μεδιόλανα", αυτό δείχνει μια πινακίδα σε Κέλτικη γραφή που χρονολογείται την ίδια εποχή.[15]
Μετά από αρκετούς αιώνες ρωμαϊκής κυριαρχίας, το Μιλάνο ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό το 228 μ.Χ. Ο Διοκλητιανός επέλεξε να μείνει στην ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία (με πρωτεύουσα τη Νικομήδεια), ενώ ο Μαξιμιανός που εξουσίαζε στη δυτική παρέμεινε στα Μεδιόλανα. Την εποχή του Αυγούστου τα Μεδιόλανα είχαν γίνει διάσημα για τα σχολεία τους. Το σημαντικότερο έργο ήταν ένα Αμφιθέατρο (129.5 X 109.3 μέτρων), το τρίτο μεγαλύτερο σε όλη την Ρωμαϊκή Ιταλία μετά το Κολοσσαίο και το τεράστιο Αμφιθέατρο της Κάπουας.[16] Η πόλη είχε περικυκλωθεί από την εποχή του Καίσαρα με ένα μεγάλο πέτρινο τείχος, επεκτάθηκε στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. από τον Μαξιμιλιανό που εγκαταστάθηκε εκεί. Ο Μαξιμιανός έχτισε πολλά γιγάντια μνημεία: τον μεγάλο Ιππόδρομο (470 × 85 μέτρα), τα Θέρμες γνωστές και ως "Λουτρά του Ηρακλή", ένα μεγάλο συγκρότημα αυτοκρατορικών ανακτόρων και άλλων κτηρίων από τα οποία έχουν απομείνει ελάχιστα ορατά ίχνη. Η πόλη αυξήθηκε από τον Μαξιμιανό στα 375 στρέμματα, περιβλήθηκε από ένα μεγαλύτερο τείχος μήκους 4.5 χιλιομέτρων με πολλούς πύργους 24 πλευρών. Ο Μέγας Κωνσταντίνος εξέδωσε στα Μεδιόλανα το Διάταγμα των Μεδιολάνων (313 μ.Χ.) με το οποίο νομιμοποίησε τον χριστιανισμό στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με τον τρόπο αυτό άνοιξε τον δρόμο για την σύντομη επιβολή του. Ο Μέγας Κωνσταντίνος βρέθηκε επίσης στα Μεδιόλανα για να εορτάσει τον γάμο της αδελφής του με τον Ανατολικό αυτοκράτορα Λικίνιο. Οι Βησιγότθοι πολιόρκησαν την πόλη (492) και ο δυτικός αυτοκράτορας Φλάβιος Ονώριος μετακίνησε την πρωτεύουσα του στην Ραβέννα.[17] Ο Αττίλας πολιόρκησε την πόλη (452) αλλά η πραγματική καταστροφή των Μεδιολάνων επήλθε τον επόμενο αιώνα που ξέσπασε ο Γοτθικός Πόλεμος (535–554). Ο Οὐραΐας ανεψιός του Ουίτιγις πρώην βασιλιά των Οστρογότθων πολιόρκησε τα Μεδιόλανα, σύμφωνα με τον ιστορικό Προκόπιο θανάτωσε 300.000 άνδρες. Οι Λομβαρδοί μετακίνησαν την πρωτεύουσα τους στο αρχαίο Τικίνουμ το οποίο μετονόμασαν σε Παβία (572), με τον τρόπο αυτό ξεκίνησε ο Πρώιμος Μεσαίωνας
Μετά την πολιορκία της πόλης από τους Βησιγότθους το 402, η αυτοκρατορική κατοικία μεταφέρθηκε στη Ραβέννα. Ο Αττίλας, βασιλιάς των Ούννων, λεηλάτησε την πόλη (452 μ.Χ.). Την εποχή που ξέσπασε ο Γοτθικός Πόλεμος (535–554) εναντίον του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιουστινιανού του Μέγα οι Οστρογότθοι κατέλαβαν και κατέστρεψαν το Μιλάνο (539). Το καλοκαίρι του 569 οι Λομβαρδοί κατέκτησαν το Μιλάνο, αφού νίκησαν τον Βυζαντινό στρατό που είχε απομείνει για την άμυνά του. Ορισμένες Ρωμαϊκές κατασκευές παρέμειναν σε χρήση στο Μιλάνο υπό την κυριαρχία των Λομβαρδών. Οι Λομβαρδοί είχαν την επικυριάρχια στο Μιλάνο για δύο περίπου αιώνες μέχρι την εποχή που το κατέκτησαν ο Καρλομάγνος και οι Φράγκοι (774). Τον 11ο αιώνα οι πόλεις-κράτη της βόρειας Ιταλίας αντέδρασαν απέναντι στην πανίσχυρη εξουσία του Γερμανού αυτοκίνητα και ξεκίνησαν τις εξεγέρσεις, το Μιλάνο δεν ήταν εξαίρεση. Τα συμφέροντα ωστόσο είχαν ως αποτέλεσμα οι πόλεις-κράτη της βόρειας Ιταλίας να οδηγηθούν σε εμφύλιες συγκρούσεις.[18] Οι Μιλανέζοι κατέστρεψαν το Λόντι και στην συνέχεια επιτέθηκαν στην Παβία, την Κρεμόνα και την την Κόμο, οι πόλεις ζήτησαν την βοήθεια του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Βαρβαρόσα. Οι Μιλανέζοι αντέδρασαν βίαια, συνέλαβαν την αυτοκράτειρα Βεατρίκη Α΄ της Βουργουνδίας και την ανάγκασαν να βγει από την πόλη καβαλώντας έναν γάιδαρο. Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή της πόλης (1162).[19][20] Ακολούθησε περίοδος ειρήνης στην οποία το Μιλάνο εξελίχθηκε σε μεγάλο εμπορικό κέντρο λόγω της γεωγραφική του θέσης, εξελίχθηκε σε μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ευρώπης.[21] Με την Ειρήνη της Κωνσταντίας (1183) οι πόλεις-κράτη της βόρειας Ιταλίας απέκτησαν ανεξαρτησία, στο Μιλάνο ιδρύθηκε επίσης για πρώτη φορά τον 11ο αιώνα τοπική διακυβέρνηση.[22][23]
Ο πρώτος κληρονομικός Δούκας του Μιλάνου έγινε ο Τζαν Γκαλεάτσο Βισκόντι (1395). Όταν πέθανε χωρίς απογόνους ο Φιλίππο Μαρία Βισκόντι (1447) έληξε ο Οίκος των Βισκόντι και ακολούθησε η Χρυσή Αμβροσιανή Δημοκρατία που πήρε το όνομα της από τον πολιούχο του Μιλάνου Άγιο Αμβρόσιο.[24] Οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές Γουέλφοι και Γιβελλίνοι συνεργάστηκαν επιτυχώς ώστε να ιδρυθεί η Δημοκρατία αλλά κράτησε πολύ λίγο. Η Αμβροσιανή Δημοκρατία διαλύθηκε όταν κατέκτησε το Μιλάνο ο Φραγκίσκος Α΄ Σφόρτσα (1450). Ο Οίκος των Σφόρτσα μετέτρεψε το Μιλάνο σε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Ιταλικής Αναγέννησης.[24][25] Το Μιλάνο έγινε σημαντικό εμπορικό κέντρο, το Μιλάνο διακρίθηκε στπο εμπόριο επειδή στην περιοχή καλλιεργήθηκαν έντονα η Μουριά και το Μετάξι.[26]
Στο Μιλάνο έζησε για ένα διάστημα ο μεγάλος ζωγράφος και πανεπιστήμονας της Αναγέννησης, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ως προσκεκλημένος του μεγάλου του προστάτη ηγεμόνα του Μιλάνου Λουδοβίκου Σφόρτσα. Ο καλλιτέχνης εγκατέλειψε την πόλη μετά την κατάληψή της από τα Γαλλικά στρατεύματα και την αιχμαλωσία του Λουδοβίκου Σφόρτσα το 1500. Τον 14ο αι. η πόλη έγινε μεγάλη αγορά όπλων στην Ευρώπη και διεθνές τραπεζικό κέντρο. Οι συνεχείς πόλεμοι στα επόμενα χρόνια την εξάντλησαν, όμως με την εμφάνιση της βιομηχανίας του βαμβακιού η πόλη έζησε νέα οικονομική άνθηση. Με τη δημιουργία του βασιλείου της Ιταλίας το Μιλάνο έγινε οικονομική πρωτεύουσα.
Ο πληθυσμός της Ιταλίας έχει παραμείνει στάσιμος τις τελευταίες δεκαετίες[27], με μικρές μόνο αυξομειώσεις κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 και με τον ετήσιο ρυθμό αύξησης να εκτοξεύεται από το 0,04% στο 0,69%. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), τη δεκαετία του 2000 ο πληθυσμός της Ιταλίας αυξήθηκε περισσότερο από τις μεταναστευτικές ροές παρά από τις γεννήσεις σε οποιαδήποτε δεκαετία από το 1960. Μία από τις μεγαλύτερες δημογραφικές εξελίξεις παρατηρείται στη μητροπολιτική περιοχή του Μιλάνου, της οποίας ο πληθυσμός αρχίζει να αυξάνεται ξανά μετά από μία παρατεταμένη στασιμότητα. Η συγκεκριμένη πληθυσμιακή αύξηση απορρέει κυρίως από τις ανερχόμενες μεταναστευτικές ροές.
Μεγάλο μέρος αυτής της μετανάστευσης προέρχεται από τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) από 15 σε 27 κράτη-μέλη ( 1995-2007). Με την κατάργηση των συνόρων, εξαλείφθηκαν όλα τα νομικά εμπόδια μετανάστευσης μέσα στα όρια της E.E. Σε διάστημα έξι χρόνων το Μιλάνο υποδέχθηκε 634.000 αλλοδαπούς σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία (2000-2008). Το μεγαλύτερο ποσοστό προερχόταν από τη Ρουμανία (103.000). Άλλες δημοφιλείς χώρες προέλευσης είναι: η Αλβανία (50.000), το Μαρόκο (47.000), το Εκουαδόρ (30.000), η Αίγυπτος (30.000) και η Ουκρανία (30.000). Σε αυτή την περίοδο περισσότερο από το 80% της δημογραφικής αύξησης οφείλονταν στις μεταναστευτικές ροές. Όπως είναι φυσικό, η οικονομία της περιοχής ως η ισχυρότερη στη νότια Ευρώπη καθιστά το Μιλάνο «πόλο έλξης» για πολλούς μετανάστες.
Οι μεταναστευτικές ροές τροφοδότησαν επίσης μία πληθυσμιακή αύξηση στα μεγάλα αστικά κέντρα του βορρά (π.χ. Τορίνο), της Ρώμης και σε μικρότερο βαθμό στον νότο (π.χ. Νάπολη).
Η αστική περιοχή: Η αστική περιοχή του Μιλάνου είναι η μεγαλύτερη της Ιταλίας. Απλώνεται βόρεια προς τις Άλπεις και περιλαμβάνει επαρχίες όπως το Βαρέζε, το Κόμο, το Λέκκο όπως επίσης τη Μόντσα και την Μπριάντσα.
Η αστική ζώνη επεκτείνεται εξίσου προς τα ανατολικά και τα δυτικά και σε περιορισμένο βαθμό προς τον νότο. Συνολικά, ο πληθυσμός της αστικής περιοχής αγγίζει τους 5.400.000 κατοίκους, καλύπτοντας 2.100 τ.χλμ. με μέση πληθυσμιακή πυκνότητα 2.500 κάτοικους ανά τ. χλμ. Παρόμοια πυκνότητα δηλαδή με το Λος Άντζελες και το Τορόντο.
Δημογραφική ανάπτυξη στη μητροπολιτική περιοχή: Μέχρι την πρόσφατη αύξηση χάρη στη διεθνή μετανάστευση, ο πληθυσμός της μητροπολιτικής περιοχής του Μιλάνου αυξανόταν με αργούς ρυθμούς και μάλιστα σημείωσε και μείωση. Μεταξύ του 1991 και 2001, ο πληθυσμός της περιοχής μειώθηκε κατά 1%. Ωστόσο, από το 2001, ο πληθυσμός της μητρόπολης αυξήθηκε κατά 9,0%. Ο ετήσιος ρυθμός δημογραφικής αύξησης της προηγούμενης δεκαετίας κυμαίνονταν στο 0,96%.
Η πόλη: Ο δήμος του Μιλάνου είναι ο κεντρικός δήμος της μητροπολιτικής περιοχής του Μιλάνου. Ο πληθυσμός του Μιλάνου έφτασε στο απόγειο του το 1971 με σχεδόν 1.700.000 κατοίκους. Από το 2001 ο πληθυσμός μειώθηκε στους κατά προσέγγιση 1.250.000 κατοίκους, μία μείωση της τάξης του 25%, σημειώνοντας το χαμηλότερο όριο από την απογραφή του 1951. Έως το 2001 ο πληθυσμός της πόλης συνέχιζε να σημειώνει μείωση. Σε δέκα χρόνια (1991-2001) το Μιλάνο έχασε περισσότερους από 100.000 κατοίκους, δηλαδή 9% του συνολικού πληθυσμού. Βέβαια, δεν είναι η πρώτη φορά που το Μιλάνο βρίσκεται αντιμέτωπο με μία τέτοια πληθυσμιακή μείωση. Η ίδια κατάσταση είχε παρατηρηθεί και στη δεκαετία του 19802. Μεγάλο μέρος των πόλεων της Δυτικής Ευρώπης [28] (π.χ. Γερμανία) αντιμετώπισε την ίδια πραγματικότητα- εκτός από τις πόλεις όπου υπήρχε αρκετός χώρος για να φιλοξενήσει την επέκταση της πόλης.
Βέβαια, ο πληθυσμός του δήμου του Μιλάνου ξεκίνησε να αυξάνεται ξανά. Ο πληθυσμός του Μιλάνου αυξήθηκε περίπου κατά 70.000 κατοίκους (+5,4%). Η πυκνότητα της πόλης υπολογίζεται στους 7.200 κάτοικους ανά τ. χλμ. Ακόμα όμως και με την πρόσφατη αύξηση, από το 1991 ο κύριος πληθυσμιακός όγκος (87%) συσσωρεύεται στα προάστια.
Προάστια: Τα προάστια του Μιλάνου περιλαμβάνουν εκτάσεις της επαρχίας του Μιλάνου που δεν υπάγονται όμως στον ομώνυμο δήμου (π.χ. η Μόντσα και η Μπριάντσα που έχουν χωριστεί από τον δήμο). Κατ’ αναλογία με τη μείωση του πληθυσμού στο κέντρο της πόλης, έτσι και στα προάστια σημειώθηκε ανάλογη μείωση στη δεκαετία 1991-2001. Αυτή η κατάσταση όμως αναστράφηκε στην επόμενη δεκαετία, με τον πληθυσμό να αυξάνεται κατά 230.000, ίσο με 9,4%. Η μέση πυκνότητα είναι 1.900 κάτοικοι ανά τ. χλμ. Σχεδόν σαν το Σίδνεϋ της Αυστραλίας.
Τα περιφερειακά προάστια και τα περίχωρα εκτείνονται βόρεια προς τους πρόποδες των Άλπεων, καθώς εξίσου και νότια της επαρχίας του Μιλάνου. Η κατανομή του πληθυσμού είναι δυσανάλογη με το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού να συσσωρεύεται στον βορρά (πάνω από 3,5 εκατομμύρια) και το μικρότερο συγκριτικά στον νότο -στην Παβία (535.000) και στο Λόντι (222.000). Σε αντίθεση με τον δήμο του Μιλάνου και τα προάστια, ο πληθυσμός στα περίχωρα γνωρίζει ανοδικούς ρυθμούς ανάπτυξης, γεγονός που ευθύνεται για τη συνολική δημογραφική ανάπτυξη της πόλης, αν και με μετριοπαθή ρυθμό της τάξης του 2,5%. Η ανάπτυξη αυτή έχει αυξηθεί σημαντικά από το 2001 με την έλευση περισσότερων από 245.000 νέων κατοίκων (+10,4% επί του συνολικού πληθυσμού). Η εξωτερική μετανάστευση ευθύνεται για το 93% των ελεύσεων στην περίοδο 2002-2008, δηλαδή 202.000 κατοίκων ξενικής προέλευσης.
Όπως είναι φυσικό οι περισσότεροι μετανάστες έχουν εγκατασταθεί στο κέντρο της πόλης και στα προάστια. Μεταξύ του 2002-2006, το 97% της πληθυσμιακής ανάπτυξης οφείλονταν στις μεταναστευτικές ροές. Ο συνολικός πληθυσμός ξενικής προέλευσης αυξήθηκε κατά 119% από το 2002 έως το 2008. Ωστόσο η αύξηση ήταν μεγαλύτερη στα περίχωρα με ποσοστό 171% (125,000). Παρόλα αυτά αντιπροσώπευε μικρότερο ποσοστό στη συνολική πληθυσμιακή ανάπτυξη (67%) λόγω της μετακίνησης των κατοίκων από το κέντρο προς τα περίχωρα. Το 2017, το 18,6% του πληθυσμού της πόλης του Μιλάνου ήταν αλλοδαποί.[29] Ενώ σε μητροπολιτικό επίπεδο αποτελούσαν το 13,8% του πληθυσμού, σχεδόν 446.0006. Επίσης, στην επαρχία της Λομβαρδίας ο πληθυσμός ξενικής προέλευσης αυξήθηκε κατά 147%, αποτελώντας το 84% της συνολικής πληθυσμιακής αύξησης.
Αποκέντρωση και Ποικιλομορφία: Όπως και άλλες μητροπόλεις, το Μιλάνο συνεχίζει να «υπαστικοποιείται». Την ίδια στιγμή, το φαινόμενο των μεταναστευτικών ροών αναδιαμορφώνει την εικόνα της πόλης και της Ιταλίας. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του ΟΗΕ, ο αριθμός μεταναστών δεκαπλασιάστηκε από τη δεκαετία του 1990 έως τη δεκαετία του 2000. Παράλληλα προβλέπει ότι αυτές οι ροές θα περιοριστούν στο 50% τις επόμενες δεκαετίες και στο 30% έως το 2050. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, το Μιλάνο θα συνεχίσει να προσελκύει ένα δυσανάλογο μέρος των νέων αφίξεων.
Πλατεία Duomo (Piazza del Duomo). Στην πλατεία αυτή βρίσκεται το λαμπρό μνημείο της πόλης που είναι ο περίφημος καθεδρικός ναός της, γοτθικού ρυθμού, που άρχισε να χτίζεται το 1386 και τελείωσε τον 19ο αιώνα, εξ ου και η ονομασία της. Ο καθεδρικός ναός του Duomo είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος γοτθικός ναός του κόσμου (ο μεγαλύτερος γοτθικός ναός βρίσκεται στη Σεβίλλη).
Γκαλερία Βιτόριο Εμανουέλε Β΄, Έτος κατασκευής 1865-1877, Αρχιτέκτων Giuseppe MengoniΓκαλερία Βιτόριο Εμανουέλε Β΄. Βρίσκεται στην παραπάνω πλατεία, δεξιά του Ντουόμο και είναι η Ιστορική Στοά Μαγαζιών. Πρόκειται για ιστορικό πενταώροφο κτίριο, ένα σύμπλεγμα εμπορικών στοών σε σχήμα σταυρού που κατασκευάστηκε την περίοδο 1865-1877, από τον αρχιτέκτονα Τζιουζέπε Μενγκόνι (Giuseppe Mengoni). Η είσοδος της στοάς αυτής από την πλατεία θυμίζει αψίδα θριάμβου και καλύπτει σε ύψος το συνολικό ύψος του κτιρίου, με σειρές κιονοστοιχιών ιωνικού ρυθμού. Οι δε άλλες τρεις παράπλευρες είσοδοι των στοών διασταυρώνονται στο κέντρο του συγκροτήματος υπέρ του οποίου φέρεται τεράστιος γυάλινος θόλος να το επιστέφει. Λέγεται ότι ο αρχιτέκτονας της Γκαλέριας Βιτόριο Εμμανουέλε λίγο πριν την αποπεράτωση έχασε τη ζωή του πέφτοντας από κάποια σκαλωσιά.
Σκάλα του Μιλάνου. Για χρόνια υπήρξε και εξακολουθεί να είναι το σημείο αναφοράς της πολιτιστικής και κοινωνικής ελίτ της πόλης.
Οι βιτρίνες στο Μιλάνο είναι αξιοθέατο. Ακόμα πιο αξιοθέατα όμως είναι τα ατελιέ των σχεδιαστών, στο Quadrilatero d' Oro, μερικές εκατοντάδες μέτρα ανάμεσα στη Via Monte Napoleone και στη Via Sant' Andrea.
Το Μιλάνο φιλοξένησε αγώνες του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου του 1934 και του 1990 και του Euro 1980. Στην πόλη βρίσκονται οι ομάδες της Σέριε Α Μίλαν και ΦΚ Ιντερνατσιονάλε Μιλάνο (ή Ίντερ). Είναι η μόνη πόλη που φιλοξενεί δύο ποδοσφαιρικές ομάδες που έχουν κατακτήσει το Τσάμπιονς Λιγκ, με συνολικά 10 κατακτήσεις, τις περισσότερες από οποιαδήποτε άλλη πόλη εκτός της Μαδρίτης. Οι δύο ομάδες αγωνίζονται στο Στάδιο Τζουζέπε Μεάτσα, γνωστό και ως Σαν Σίρο, χωρητικότητας 80.000 περίπου θέσεων. Μια τρίτη ομάδα, η Μπρέρα Κάλτσιο αγωνίζεται στη δεύτερη κατηγορία. Στο Μιλάνο εδρεύουν επίσης τέσσερις καλαθοσφαιρικές ομάδες, η Ολίμπια Μιλάνο, Pallacanestro Milano 1958, Società Canottieri Milano και A.S.S.I. Milano. Η πίστα αγώνων Φόρμουλα 1 της Μόντσα βρίσκεται στα προάστια του Μιλάνου.