umieć

See also: ùmiec

Old Polish

Alternative forms

• humieć

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *uměti. By surface analysis, um +‎ -eć. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /umjɛt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /umjɛt͡ɕ/

Verb

umieć impf

1. (attested in Greater Poland, Lesser Poland, Masovia) to know; to know how (to have knowledge on, to understand) [with infinitive ‘to do what’]
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 145:

     Thy, ktory czczysz, bacz, poprawyay, yestly vmyesz, iestly nye vmyesz, day pokoy... Sz kthorych telko thym, ktorzy lepyey vmyeya, dawam... szye poprawyacz

     [Ty, ktory czcisz, bacz, poprawiaj, jestli umiesz, jestli nie umiesz, daj pokoj... Z ktorych telko tym, ktorzy lepiej umieją, dawam... sie poprawiać]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 88, 15:

     Blogoslawoni lud, iensze vme spewane (qui scit iubilationem)

     [Błogosławiony lud, jenże umie śpiewanie (qui scit iubilationem)]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 21:

     Wstawyami, aby ryczerz kazdi... pod pewną... chorangwyą... staal, yszbi... vmyaal myestcze wząncz (ut... sciat capere locum) pewne kv obronye szwey chorąngwye

     [Ustawiamy, aby rycerz każdy... pod pewną... chorągwią... stał, iżby... umiał miestce wziąć (ut... sciat capere locum) pewne ku obronie swej chorągwie]

2. (attested in Lesser Poland) to know (to speak a language) [with po (+ locative) ‘what language’]
   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[2], Krakow, page 720:

     Kto nye vmye po laczynye (illiteratus), ma zmovyczi... pyączidziessyąth paczierzy

     [Kto nie umie po łacinie (illiteratus), ma smowić... pięćdziesiąt pacierzy]

3. (attested in Greater Poland) to be able to; can, to know how (to have the ability or knowledge to do something)
   • 1959 [1444], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1647, Poznań:

     Szaffranyecz nye ma othbywacz szadna dawnoscza szemszka, yedno othpowedacz, yako nalepy hwmye

     [Szafraniec nie ma otbywać żadną dawnością ziemską, jedno otpowiedać, jako nalepi humie]

4. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   1. to doubt
      • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[3], [4], [5]}, volume XXIV, page 49:

        Cui deus pater ait: Quid miraris, Gabriel? Nonne missus fuisti prius a me ad Zachariam... et omnia dicta tua et promissa habebunt effectum?... Cur ergo ambiis, humyeyesch

        [Cui deus pater ait: Quid miraris, Gabriel? Nonne missus fuisti prius a me ad Zachariam... et omnia dicta tua et promissa habebunt effectum?... Cur ergo ambiis, humiejesz?]

Derived terms

adjectives

• umiejący
• umiejętny

 

nouns

• umienie

 

verbs

• rozumieć impf
• zumieć pf

 

Related terms

adjectives

• nierozumny
• nieumiejący
• nieumiejętny
• nieumiętny
• przezrozumny
• przezumny
• rozumny
• zumiały

 

adverbs

• nierozumnie
• rozumnie

 

nouns

• niedorozumienie
• nieporozumność
• nierozumność
• nieumiejętność
• nieumienie
• nieumieństwo
• nieumiętność
• porozumienie
• przezumność
• rozum
• rozumek
• rozumienie
• rozumność
• um
• umiejętność
• urozumienie
• zrozumianie
• zrozumienie
• zumienie

 

verbs

• dorozumieć pf
• porozumieć pf
• urozumieć pf
• wzrozumieć pf
• zrozumieć pf

 

Descendants

• Polish: umieć
• Silesian: umieć

References

• Boryś, Wiesław (2005) “umieć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “umieć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “umieć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish umieć. By surface analysis, um +‎ -eć.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈu.mjɛt͡ɕ/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -umjɛt͡ɕ
• Syllabification: u‧mieć

Verb

umieć impf

1. (transitive) to be able to; can, to know how (to have the ability or knowledge to do something) [with infinitive ‘to do what’]

   Synonym: potrafić

2. (transitive) to know (to be able to recite from memory)
3. (transitive, proscribed) to know (having learned, to be able to apply, e.g. a language)

   Synonym: znać

4. (transitive) to be able to; can, to know how (to do better than others) [with infinitive ‘to do what’]
5. (intransitive, obsolete) to know (to perceive the truth or factuality of; to be certain of or that)

   Synonym: wiedzieć

Conjugation

Conjugation of umieć impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		umieć
present tense	1st	umiem			umiemy
	2nd	umiesz			umiecie
	3rd	umie			umieją
	impersonal	umie się
past tense	1st	umiałem, -(e)m umiał	umiałam, -(e)m umiała	umiałom, -(e)m umiało	umieliśmy, -(e)śmy umieli	umiałyśmy, -(e)śmy umiały
	2nd	umiałeś, -(e)ś umiał	umiałaś, -(e)ś umiała	umiałoś, -(e)ś umiało	umieliście, -(e)ście umieli	umiałyście, -(e)ście umiały
	3rd	umiał	umiała	umiało	umieli	umiały
	impersonal	umiano
future tense	1st	będę umiał, będę umieć	będę umiała, będę umieć	będę umiało, będę umieć	będziemy umieli, będziemy umieć	będziemy umiały, będziemy umieć
	2nd	będziesz umiał, będziesz umieć	będziesz umiała, będziesz umieć	będziesz umiało, będziesz umieć	będziecie umieli, będziecie umieć	będziecie umiały, będziecie umieć
	3rd	będzie umiał, będzie umieć	będzie umiała, będzie umieć	będzie umiało, będzie umieć	będą umieli, będą umieć	będą umiały, będą umieć
	impersonal	będzie umieć się
conditional	1st	umiałbym, bym umiał	umiałabym, bym umiała	umiałobym, bym umiało	umielibyśmy, byśmy umieli	umiałybyśmy, byśmy umiały
	2nd	umiałbyś, byś umiał	umiałabyś, byś umiała	umiałobyś, byś umiało	umielibyście, byście umieli	umiałybyście, byście umiały
	3rd	umiałby, by umiał	umiałaby, by umiała	umiałoby, by umiało	umieliby, by umieli	umiałyby, by umiały
	impersonal	umiano by
imperative	1st	niech umiem			umiejmy
	2nd	umiej			umiejcie
	3rd	niech umie			niech umieją
active adjectival participle		umiejący	umiejąca	umiejące	umiejący	umiejące
passive adjectival participle		umiany	umiana	umiane	umieni	umiane
contemporary adverbial participle		umiejąc
verbal noun		umienie

Derived terms

proverbs

• czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał

 

verbs

• naumieć pf
• zdumieć pf, zdumiewać impf
• zrozumieć pf, rozumieć impf

 

Related terms

nouns

• rozum
• um

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), umieć is one of the most used words in Polish, appearing 2 times in scientific texts, 0 times in news, 13 times in essays, 30 times in fiction, and 43 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 88 times, making it the 726th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• umieć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• umieć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “umieć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “UMIEĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 10.12.2018
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “umieć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “umieć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “umieć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 293
• umieć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

Alternative forms

• umjeć (Steuers Silesian alphabet)

Etymology

Inherited from Old Polish umieć.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈu.mjɛt͡ɕ/
• Rhymes: -umjɛt͡ɕ
• Syllabification: u‧mieć

Verb

umieć impf

1. (transitive) to be able to; can, to know how (to have the ability or knowledge to do something)

Conjugation

This verb needs an inflection-table template.

Derived terms

verbs

• rozumieć impf, zrozumieć pf

 

Related terms

adjectives

• rozumny

 

adverbs

• rozumnie

 

nouns

• rozum
• rozumek

 

Further reading

• umiec in dykcjonorz.eu
• umieć in silling.org