Laguntza:Wikipediari buruz
Wikipedia entziklopedia eleanitza, web-oinarriduna eta eduki askekoa da. Wikipedia mundu osoko boluntarioek idazten dute. Bertako artikuluak Internetera konektatutako edozeinek idatz ditzake, Aldatu edo Aldatu ituruburu kodea estekan (loturan) sakatuz.
Wikipedia 2001ko urtarrilaren 15ean sortu zen eta bizkor hasi zen sarean txoko bat egiten. Munduko hizkuntza guztietan eta mundu guztiak idatzitako eduki askeko entziklopedia bat egiteko proiektua da. Hiru urte eta erdi geroago, 2004ko irailean, 10.000 editore baino gehiago ari ziren lanean, Wikipedia proiektuak orduan zituen 50 hizkuntza baino gehiagoetan. 2024ko azaroan, ingelesezko bertsioa da sarrera gehien dituena, 5.500.000 baino gehiago.
Wikipediako informazioa askea da
Wikipediaren testu edo irudien egileek ez dituzte galtzen beren ekarpenen egile eskubideak (copyright), baina ekarpen horiek GNU Lizentziapean erabiltzeko baimena ematen dute nahitaez.
Wikipedian, ez da inoiz onartuko beste webguneetatik kopiatutako testu edo irudirik, baldin horien egileak horretarako baimena eman ez badu. Arau hori ez betetzeak kalte larria eragin diezaioke Wikipediari, bai eta gure lan guztia deuseztatu ere.
Helburua
Wikipediaren helburua doako entziklopedia fidagarria sortzea da. Gainera, proiektua nazioartekoa den heinean, ahalik eta hizkuntza gehienetan idatzita egotea ere. Proiektuaren sortzailea den Jimmy Walesek, honako deskribapenaz azaltzen du Wikipedia: “Kalitate oneneko entziklopedia askea sortzeko ahalegina da, munduko edozein erabiltzaileri bere hizkuntzan zuzendua”. [1]
Ezaugarriak
Giza jakituriaren bilduma baino, entziklopedia bat izan nahi du Wikipediak.
Eduki askea
Wikipediak Creative Commons Aitortu-Partekatu 3.0 lizentzia darabil.
Testu oro CC-BY-SA lizentziapean erabilgarria izan arren, Wikipediako irudi eta soinu batzuk ez dira erabilpen librekoak. Enpresa logotipo, kantu eta copyrightdun argazki batzuk erabilpen zuzenerako besterik ez daude. Badago Wikipediari espresuki emandako material banaezina ere, hau da, Wikipediarentzako soilik baldintzapean emandako materiala. [2]
Hizkuntza ezberdinetako edizioak
Ingelesezkoa, alemanezkoa, frantsesezkoa, japonierazkoa eta polonierazkoa dira bost edizio garatuenak. 253 hizkuntzatako edizioak ditu Wikipediak, baina, edizio bakoitza besteekiko independentea da. Edizio ezberdinak ez daude elkarloturik, baina “ikuspuntu neutroa” bezalako arauak dituzte komunean.
Ondorengo zerrenda 2018ko apirilean artikulu gehien izan zituzten edizioek osatzen dute:
- Ingelesezko Wikipedia (5,611,099 artikulu)
- Cebuanozko Wikipedia (5,382,936 artikulu)
- Suedierazko Wikipedia (3,784,053 artikulu)
- Alemanezko Wikipedia (2,171,918 artikulu)
- Frantsesezko Wikipedia (1,974,111 artikulu)
- Neerlanderazko Wikipedia (1,928,598 artikulu)
- Errusierazko Wikipedia (1,466,122 artikulu)
- Italierazko Wikipedia (1,430,287 artikulu)
- Gaztelaniazko Wikipedia ( 1,403,275 artikulu)
- Polonierazko Wikipedia (1,274,639 artikulu)
Ezinbesteko ezaugarriak
Wikipediaren proiektuaren definiziotzat har ditzakegu ondorengo hiru ezaugarriak:
- Entziklopedia bat izatea du helburu.
- Wiki bat denez, salbuespen txikiez aparte, edonork argitaratu dezake.
- Eduki irekia dauka eta CC-BY-SA lizentzia erabiltzen du.
Edizioa
Bisitatzaile orok editatu dezake artikuluren bat Wikipedian. Artikulu baten autorea izateko ez da gaian aditua izan beharrik, wikia den heinean, edonork publika baitezake. Erabiltzaileen kolaborazioari esker, artikuluak sortu zein hobetu egingo direla uste baitu Wikipediak.
Arauak
Artikulu bat idazterako orduan, kolaboratzaile orok idazterakoan “ikuspuntu neutroa” beharrezkoa duela eskatzen du. Izatez, “ikuspuntu neutroa” negoziaezina den araua da, 16 hemen baitago entziklopedia izatearen funtsa. Lankide kopuru handia dela eta, dibertsitate eta ideologia ezberdin askoko jendeak hartzen du parte. Beraz, Wikipediak, ikuspuntu neutroarekin ez du ikuspuntu bakarreko entziklopedia izatera iritsi nahi, ikuspuntu aniztasuna lortzea baizik. Bestalde, artikulu bati buruz hainbat iritzi egonez gero, eztabaida orrialdeak daude gai hauetaz hitz egiteko, honela artikuluan bertan eztabaidak ekidinez.
Ezinbestekoa da aurretiaz idatzitako testu baten copyright-a errespetatzea. Ez ekarri Wikipediara beste autore batzuen testurik, arazoak sor baititzake legez kanpoko jarrera den heinean. Era berean, debekatuta dago Wikipediako edukiren bat beste inon copyright-pean argitaratzea.
Azkenik, badira Wikipediatik kanpo dauden gai batzuk, ez direlako entziklopedia batetako artikulutzat hartzen. Hala nola, Wikipedian ez daude hiztegi batetan agertzen diren definizioak (aditza zein adjektiboei buruz, adibidez), horretarako Wikiztegia dago.
Bandalismoa
Bandalismoa, entziklopediaren artikuluak zentzurik gabe edo iraintzeko asmoz aldatzea da. Wikipediak behin eta berriz nozitzen duen arazoa dugu.
Nahiz eta hasieran arazo larria dirudien, oro har bandalismoak ez du aurrerabiderik izaten Wikipedian. Izan ere, Wikipediaren erabiltzaile gehienek asmo onez jarduten dute, eta eguneroko edizioen artean bandalismo ekintzak minoritarioak izaten dira; beraz, luzaro gabe beste erabiltzaileren batek ekintza horiek ezabatzen edota lehengoratzen ditu.
Bandaloak anonimoak izan ohi dira, erregistratu gabeko jendeak ere Wikipedian artikuluak sortu eta aldatzeko aukera baitu .
Bestalde, oso-oso gutxitan, erregistratua dagoen lankide batek bandalismo ekintzak egiten ditu behin eta berriz. Ekintza horien eragile ideologia izaten da (kulturakoa, erlijiokoa...), eta lankidearen asmoa izaten da bere ideiak Wikipedian argitaratu eta inposatzea.
Argitalpenak
Wikipediak oraintxe 447.866 artikulu ditu euskaraz. 2005eko urtarrilean gutxienez hiru artikulu editatu zituzten 13.000 erabiltzaile zituen Wikipediak; horietatik 9.000 inguruk ingelesez, alemanez edo japonieraz idatzi zuten. Aktiboagoak ziren 3.000 erabiltzaile inguruko talde batek 100 artikulu inguru editatu zituen hil hartan bertan; haien erdiak, hiru hizkuntza aipatuetan. Bestalde, artikuluetako edizioen laurdenak erregistratu gabeko erabiltzaileek egin zituzten, hau da, segur aski ohiko wikilariak ez zirenek.[3]
Wikipediaren mantentze lanez boluntario talde bat arduratzen da. Talde horren barruan administratzaileak daude. Administratzaileek zenbait artikulu editatzea saihesteko, artikuluak ezabatzeko eta erabiltzaile bat denboraldi batez edo betiko blokeatzeko ahalmena dute (erabiltzaile horrek komunitateko arauak bete ez dituelako).
Erreferentziak
- ↑ Jimmy Wales, "Wikipedia is an encyclopedia", 2005eko martxoaren 8an.
- ↑ Ikus bitez Ingelesezko edizioko estatistikak: "Wikipedia:Image copyright tags", Wikipedian, 2005eko martxoaren 9an.
- ↑ "Active wikipedians" orritik harturiko estatistikak, 2005eko martxoaren 21a.
Ikus, gainera
Kanpo loturak
Wikimedia Fundazioaren proiektuak | ||
|---|---|---|