An Compás

An Compás

an Compás
Ainm Laidine (IAU)	Circinus
Nod	Cir
Ginideach Laidine	Circini
Siombalaíocht	an Compás
Dronairde	15 h
Diallas	−60°
Achar	93 céim cearnach Céim 85ú
Líon na réaltaí (amharcmhéid < 3)	0
Réalta is gile	α Cir (méid 3.2)
Réaltbhuíonta ar theorainn leista	an Ceinteár an Chuileog Éan Parthais Triantán an Deiscirt an Riail an Faolchú
Infheicthe sna leithid idir +10° agus −90° Sárfheicthe i rith na míosa seo: Meitheamh an infheictheacht is fearr

Tá an Compás ar cheann de na réaltbhuíonta beaga deisceartacha. Léiríonn sé compás línitheora, uirlis a mbaintear úsáid as chun ciorcail, srl., a tharraingt. Bí cúramach gan é a thógáil in abhraíocht réaltbhuíon Chompás an Mhairnéalaigh.

Circinus an t-ainm Laidine a thugtar ar an gCompás. As Béarla, aistrítear an t-ainm seo mar The Pair of Compasses chun é a aithint ó Pyxis (.i. Compás an Mhairnéalaigh), nó The Mariner's Compass.

Príomhghnéithe

• α Cir: réalta dhúbailte

Stair

Ba é an réalteolaí Francach an tAb Nicolas Louis de Lacaille a chruthaigh réaltbhuíon an Chompáis. Chaith Lacaille na blianta 1751 agus 1752 san Afraic Theas agus é ag clárú réaltaí an leathsféir theas. Bhí beagnach 10,000 réalta agus 42 réada domhainspéire ar an léarscáil neamhaí a rinne sé ag an am sin. Tháinig amach an chéad eagrán sa bhliain 1756 ach ní raibh ann ach plánaisféar agus é sa teanga Fraincise. Níor foilsíodh an chatalóg iomlán agus eagrán deifnídeach an phlánaisféir go dtí an bhliain 1763, bliain amháin tar éis bhás Lacaille. Coelum Australe Stelliferum an t-ainm a thug Lacaille ar an leabhar seo. San eagrán seo, d'aistrigh sé na hainmneacha ón bhFraincis go dtí an Laidin, agus chuir sé trí réaltbhuíon na Cíle, na Seolta agus Dheireadh na Loinge in áit Argo Navis (nó Le Navire, mar a thug sé air sa chéad eagrán).

Le linn dó a bheith ag cur i gclár na réaltaí theas, chum Lacaille ceithre réaltbhuíon déag chun áiteanna éigin i ndeisceart na spéartha a líonadh nach raibh a lán réaltaí iontu – agus an Compás ina measc (féach an bosca thíos). Sa lá atá inniu ann glacann an an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta (ARI) le gach ceann de na réaltbhuíonta sin; agus glactar freisin leis na trí réaltbhuíon a rinne Lacaille as an Long.

Ar dtús thug Lacaille an t-ainm Le Compas ar an réaltbhuíon seo, ach Circinus an t-eagrán Laidine atá ar Coelum Australe Stelliferum.

Miotaseolaíocht

Ós rud é nár cruthaíodh réaltbhuíon an Chompáis go dtí an 18ú haois, níl aon bhaint aici le miotaseolaíocht an tSeansaoil. Lena chois sin, ní bhaineann aon mhiotaseolaíocht leis an réaltbhuíon seo ós rud é gur scoir Lacaille den thraidisiún sin ar dá réir a d'ainmnítí na réaltbhuíonta as carachtair mhiotaseolaíocha; ina áit sin roghnaigh sé go formhór ainmneacha uirlisí a úsáidtear sna heolaíochtaí.

Naisc sheachtracha

• Yale Bright Star Catalog
• an Compás ar shuíomh Robin Gatter Curtha i gcartlann 2006-05-26 ar an Wayback Machine
• Star Tales de chuid Ian Ridpath
• an Compás agus miotaseolaíocht an Domhain Curtha i gcartlann 2006-06-14 ar an Wayback Machine
• an Compás ar shuíomh Richard Dibon-Smith
• Peoria Astronomical Society: an Compás Curtha i gcartlann 2006-06-15 ar an Wayback Machine
• The Deep Photographic Guide to the Constellations: an Compás

Tagairtí

• Burnham, Robert Jr. (1966, 1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.2. General Publishing Company, Ltd., Toronto. ISBN 0-486-23673-0.