Tapadeira

Tapadeira
Ninfea branca
Clasificación científica
Reino: Plantae Subreino: Tracheobionta División: Magnoliophyta Clase: Magnoliopsida Subclase: Magnoliidae Orde: Nymphaeales Familia: Nymphaeaceae Xénero: Nymphaea Especie: N. alba
Nome binomial
Nymphaea alba L.
Sinonimia
N. officinalis Gaterau, 1789, nom. illeg Castalia speciosa Salisb., 1805, nom. illeg. N. parviflora Hentze, 1848 N. rotundifolia Hentze, 1848 N. splendens Hentze, 1848 N. urceolata Hentze, 1848 N. venusta Hentze, 1848 N. erythrocarpa Hentze, 1852 N. exumbonata Rupr., 1854 N. alba var. melocarpa Casp., 1855 N. alba var. rubra Lönnr., 1857 N. suaveolens Dumort., 1864 N. alba var. rosea C. Hartm., 1870 N. casparyi Carrière, 1879 N. polystigma E.H.L. Krause, 1901 Castalia minoriflora Simonk., 1908 N. alba var. occidentalis Ostenf., 1912 N. alba f. limosa Soó, 1965 N. alba f. csepelensis Soó, 1973)

A tapadeira ou ambroíño de río (Nymphaea alba, tamén chamada ninfea branca europea ou rosa de Venus) é unha planta acuática da familia das ninfáceas, que medra nos regueiros quedos e nos encoros das rexións temperadas de Europa, tolerando incluso augas poluídas. Florea entre xuño e setembro, sendo a recolla da flor polo verán e polo outono. Común nas augas quedas de toda Galiza.

Descrición

O froito é unha baga que madura baixo a auga. Florece entre xuño e xullo.

A tapadeira ten un rizoma reptante, carnoso e horizontal, que prende no leito do curso ou encoro de auga no que a ninfea mora. As follas, de 10 a 30 cm de diámetro, boian grazas aos longos pecíolos; son grandes, cordiformes e ben lobuladas, de textura coriácea e cor verde clara. As flores, tamén arredondadas, miden de 5 a 12 cm e levan moitos pétalos que forman unha coroa branca; gradualmente transfórmanse en estames con filamentos brancos e anteras amarelas. Son moi recendentes e fican solitarias, son hermafroditas, cun longo pedúnculo e de cores abrancazadas e rosadas; o cáliz componse de catro sépalos, e a corola de até unha cincuentena de pétalos grosos. Os estames son numerosos, provistos de anteras amarelas. A polinización pode ser autógama ou entomógama. O froito, un aquenio, espalla as sementes por hidrocoria. 2n = 56, 84.

Distínguese da estreitamente emparentada ninfea branca boreal, Nymphaea candida J.Presl & C.Presl 1822 , polo número de cromosomas nas células somáticas (2n = 84). Coñécense dúas subespecies, Nymphaea alba subsp. alba, xa descrita por Linné, e Nymphaea alba subsp. occidentalis.

Distribución

Dende a China, a India, Rusia, o suroeste asiático e o Cáucaso até Europa e até Marrocos, Alxeria, Tunisia polo sur.

Galiza

As tapadeiras aparecen en ríos de pouca corrente e lagoas de toda Galiza onde florea entre xuño e xullo. O nome de tapadeira fai referencia ao xeito de cubrir ou tapar a tona da auga coas súas follas. O termo ambroíño de río fai referencia á forma do froito, coma un ambroíño (unha ameixa).

Lenda de Cupido e Ninfea

Irritado polos desprezos da deusa Diana, Cupido tomou un día as súas setas, montou o seu arco, colleu unha delas e apuntouna ao corazón de Diana. A seta voou ao seu albo, mais non feriu a Diana, que nun movemento rápido puido esquivala. Porén, a seta furou o seo de Ninfea, unha das ninfas de Diana.

Ninfea ficou así namorada, e o seu corazón experimentou o que nunca antes sentira; unha ardencia descoñecida consumíaa. debateuse logo entre un desexo cego e o pudor. Maldiciu as leis austeras, e amargamente queixouse do xugo que lle impuña a necesidade. Tratou dentro de si de arrincar a seta, mais non puido. Soltou laios polas fragas. «Oh, rubor! -exclamou-; ti, o máis precioso e máis fermoso enfeite dunha ninfa sacra; se o meu espírito é culpábel para contigo dun sentimento vivo que che ofende, o meu corpo é aínda inocente; que sexa de abondo esta vítima para a túa furia suprema; que esta pura onda me lave dun crime que concebín para a miña pena, e que a miña vontade con horror aborrece.» Así dixo, e erguendo ao ceo os seus ollos, cheos de bágoas, precipitouse ás augas. As súas compañeiras mentres tanto andaban na súa procura. As dríades atopárona finalmente. Diana deplorou o horríbel fado de Ninfea, mais non permitiu que o seu corpo se mergullase. Sobre das ondas da auga, fíxoa boiar, e convertiuna na flor que leva o seu nome ninfea, dun brancor brillante, cun talo maxestoso de largas follas verdes. Dende aquela, as augas que arrodean as ninfeas son quedas e calmas.

Quixo Diana que, posto que Ninfea calmara os lumes da paixón do fillo de Venus no frío elemento da auga, así mesmo a flor ninfea tivese a propiedae de calmar, e de depauperar os sentidos para non se entregar aos ardores da voluptuosidade.

Dende entón, as ninfas non temen xa as setas de Cupido, pois a humilde flor ninfea as protexe, abeira e lles serve coma antídoto aos ataques do amor.

Usos

Atribuíronselle propiedades medicinais como afrodisíaco, calmante e anticolinérxico. Usábase noutrora en mosteiros e seminarios a xeito de infusión. Supostamente pódese usar en ninfomanías e erectismo xenital.

As sementes poden usarse como sucedáneo do café e as flores poden conservarse en moira.

Porén, o cultivo da tapadeira (N. alba) é maiormente ornamental; unha variedade de cor vermella, procedente do lago Fagertärn en Tividen, Suecia, ten moita sona, malia estar a colla moi restrinxida coma planta brava hoxe en día.