Վառնա

Վառնա
Քաղաք
	Վառնա
	բուլղար․՝ Варна
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Բուլղարիա
Մարզ	Վարնայի մարզ
Համայնք	Վառնա
Հիմնադրված է	մ. թ. ա. 575 թ.
Այլ անվանումներ	Ստալին (1949 դեկտեմբերի 20 — 1956 հոկտեմբերի 20)
Մակերես	234 կմ²
ԲԾՄ	20 մ
Պաշտոնական լեզու	Բուլղարերեն
Բնակչություն	366 837 մարդ (2010)
Ազգային կազմ	բուլղարացիներ, ռուսներ, թուրքեր, հայեր
Կրոնական կազմ	ուղղափառներ, կաթոլիկներ
Տեղաբնականուն	վարնեցի
Ժամային գոտի	UTC+2, ամառը UTC+3
Հեռախոսային կոդ	(+359) 52
Փոստային ինդեքս	9000
Փոստային դասիչ	9000–9030 և 9103
Ավտոմոբիլային կոդ	В
	Վարնան
Պաշտոնական կայք	varna.bg
	Վառնա (Բուլղարիա)
	Վառնա (Բուլղարիա)
	Վառնա Վիքիպահեստում

Վառնա (բուլղար․՝ Варна, լատին․՝ Odessus, 1949 թվականի դեկտեմբերից 20-ից մինչև 1956 թվականի հոկտեմբերի 20-ը՝ Ստալին), նավահանգստային և առողջարանային քաղաք Բուլղարիայում։ Բնակչությամբ քաղաքը զբաղեցնում է երկրում երրորդ տեղը, Բուլղարիայի խոշոր մշակութային և ֆինանսական կենտրոն է, ինչպես նաև երկրի կարևոր տրանսպորտային հանգույց։

Հակիրճ տեղեկատվություն

Վառնան Բուլղարիայի խոշորագույն նավահանգիստն է, կա լաստանավային հաղորդակցություն Օդեսայի, Պորտ Կովկասի, Փոթիի, Բաթումի և Ստամբուլի հետ։ Ըստ 2010 թվականի պաշտոնական տվյալների՝ Վառնայի բնակչությունը կազմում է 366 837 մարդ, սակայն իրականում քաղաքում ապրում է մոտավորապես 600 000^[3] մարդ։

Գտնվելով Վառնայի ծոցի ափին և գրավելով ռազմավարական դիրք՝ քաղաքը տնտեսական, հասարակական, մշակութային խոշոր կենտրոնի դեր է խաղացել շուրջ երեք հազարամյակ^[4]։ Պատմական Օդեսոսը^[5]^[6]^[7]^[8] (հին հունարեն՝ Ὀδησσός) թրակիական ծովափնյա փոքրիկ բնակավայրից վերածվել է ծովային խոշոր նավահանգստի։

Վառնան այսօր գործարարության, տրանսպորտային, կրթական, զբոսաշրջային, ժամանցային և առողջարանային կարևոր կենտրոն է։ Համարվում է Բուլղարիայի ծովային մայրաքաղաքը. այստեղ են գտնվում երկրի ռազմածովային նավատորմի և առևտրային նավագնացության վարչությունները։ 2008 թվականին, Եվրոպայի խորհրդի որոշմամբ, Վառնան դարձել է Սևծովյան տարածաշրջանի համագործակցության ղեկավար մարմնի նստավայրը^[9]։ 2014 թվականին Վառնային է շնորհվել Եվրոպայի երիտասարդական մայրաքաղաքի տիտղոսը^[10]։

Աշխարհի ամենահին ոսկեղենի գանձարանը, որ թվագրվում է մեր թվականությունից առաջ 4200–4600 թվականներով, հայտնաբերվել է Վառնայի Նեկրոպոլիսում^[11]։

Ստուգաբանություն

Բյուզանդացի պատմիչ Թեոփանես Խոստովանողն առաջին անգամ հիշատակել է Վառնա քաղաքի անունը՝ 6-7-րդ դարերում սլավոնական ցեղերի կողմից Բալկանները նվաճելու առնչությամբ։ Ենթադրվում է, որ այդ անվանումը կարող է վարյագական ծագում ունենալ. վարյագները վաղ միջնադարում կտրում-անցնում էին Սև ծովը՝ հասնելով Կոստանդնուպոլիս։ Շվեդերենում värn նշանակում է "վահան, պաշտպանություն" , այստեղից էլ՝ Վառնա կարող էր նշանակել "պաշտպանված, ամրացված վայր"^[12]: Բայց անվանումը կարող է նաև ավելի հին լինել՝ ծագելով նախահնդեվրոպական *u̯er- արմատից, որ նշանակել է "թաց, ջուր, գետ"^[13]^[14] (cf. Varuna), կամ գուցե նախասլավոնական varn («սև») արմատից, կամ էլ՝ իրանական bar - var-ից՝ «ճամբար, բերդ» նշանակությամբ։

Բնակչություն

Տարի	1852	1878	1887	1896	1910	1920	1926	1946
Բնակչություն	16,000	24,555	24,830	33,687	41,419	50,810	60,536	76,954

Տարի	1956	1965	1975	1982	1990	2001	2009
Բնակչություն	120,345	180,110	251,654	295,038	302,841	313,408	360,985^[15]

Քույր-քաղաքներ

Պատկերասրահ

Ուսպենսկի (Վերափոխման) տաճարը
Դրամատիկական թատրոնը
Պատմության թանգարանը
Մաքսատունը
Նավահանգիստը
Ոսկե ավազներ լողափը
Ծովային վարչությունը
Հայկական եկեղեցին
Բուլղարիայի ծովակալության շենքը
Անդրանիկ Օզանյանի կիսանդրին Վառնայի Գալաթա թաղամասում

Ծանոթագրություններ

↑ НСИ Националният регистър на населените места (բուլղ.)
↑ https://www.bgpost.bg/en/17?scode=varna
↑ Bulgaria: Bulgaria’s Black Sea Capital Varna Considers Construction of Metro — Novinite.com — Sofia News Agency
↑ Варна // Большая Российская Энциклопедия / редколл., гл. ред. Ю. С. Осипов. том 4. М., 2006. стр.609-610
↑ Варна // Большая Советская Энциклопедия. / под ред. А. М. Прохорова. 3-е изд. том 4. М., «Советская энциклопедия», 1971. стр.309-310
↑ Varna // The New Encyclopedia Britannica. 15th edition. Micropaedia. Vol.12. Chicago, 1994. p.273
↑ Warna // Brockhaus. Die Enzyklopädie in 24 Bänden. 20., überarb. und akyualisierte Ausfl. — Bd.23 — Leipzig, Mannheim: Brockhaus, 1999. s.568-569
↑ «Варна». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
↑ «Варна (Varna) Becomes Centre of the Black Sea Euro-Region (Bulgarian)». Bg-news.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 8-ին.
↑ web|url=http://www.europeanyouthcapital.org/yfj/varna-bulgaria-awarded-european-youth-capital-2017/%7Ctitle=Varna(չաշխատող հղում) awarded European Youth Capital|publisher=European Youth Capital|accessdate=25 February 2017
↑ Grande, Lance (2009). Gems and gemstones: Timeless natural beauty of the mineral world. The University of Chicago Press. էջ 292. ISBN 978-0-226-30511-0. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. «The oldest known gold jewelry in the world is from an archaeological site in Varna Necropolis, Bulgaria, and is over 6,000 years old (radiocarbon dated between 4,600BC and 4,200BC).»
↑ «Monument of the Vikings to be built near Varna». bnews.bg. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 20-ին.
↑ «w-r- The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition. 2000». Bartleby.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 6-ին.
↑ Gerhard Köbler: Indogermanisches Wörterbuch. Fünfte Auflage, 2014 (online Արխիվացված 2011-02-23 Wikiwix).
↑ «По неофициални данни населението на Варна е над 550 000 хиляди души». Moreto.net. 2010 թ․ հունվարի 14. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.

Արտաքին հղումներ

Վիքիճամփորդն ունի Varnaին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վառնա» հոդվածին։

[_81ad8b1a821fcad6-1] НСИ Националният регистър на населените места (բուլղ.)

[_18b56e3e44e281a3-2] ttps://www.bgpost.bg/en/17?scode=varna

[3] Bulgaria: Bulgaria’s Black Sea Capital Varna Considers Construction of Metro — Novinite.com — Sofia News Agency

[autogenerated5-4] Варна // Большая Российская Энциклопедия / редколл., гл. ред. Ю. С. Осипов. том 4. М., 2006. стр.609-610

[autogenerated6-5] Варна // Большая Советская Энциклопедия. / под ред. А. М. Прохорова. 3-е изд. том 4. М., «Советская энциклопедия», 1971. стр.309-310

[autogenerated1-6] Varna // The New Encyclopedia Britannica. 15th edition. Micropaedia. Vol.12. Chicago, 1994. p.273

[autogenerated2-7] Warna // Brockhaus. Die Enzyklopädie in 24 Bänden. 20., überarb. und akyualisierte Ausfl. — Bd.23 — Leipzig, Mannheim: Brockhaus, 1999. s.568-569

[autogenerated4-8] «Варна». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[bg-news.org-9] «Варна (Varna) Becomes Centre of the Black Sea Euro-Region (Bulgarian)». Bg-news.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 8-ին.

[10] web|url=http://www.europeanyouthcapital.org/yfj/varna-bulgaria-awarded-european-youth-capital-2017/%7Ctitle=Varna(չաշխատող հղում) awarded European Youth Capital|publisher=European Youth Capital|accessdate=25 February 2017

[11] Grande, Lance (2009). Gems and gemstones: Timeless natural beauty of the mineral world. The University of Chicago Press. էջ 292. ISBN 978-0-226-30511-0. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. «The oldest known gold jewelry in the world is from an archaeological site in Varna Necropolis, Bulgaria, and is over 6,000 years old (radiocarbon dated between 4,600BC and 4,200BC).»

[bnews.bg-12] «Monument of the Vikings to be built near Varna». bnews.bg. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 20-ին.

[bartleby.com-13] «w-r- The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition. 2000». Bartleby.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 6-ին.

[14] Gerhard Köbler: Indogermanisches Wörterbuch. Fünfte Auflage, 2014 (online Արխիվացված 2011-02-23 Wikiwix).

[Moreto.net-15] «По неофициални данни населението на Варна е над 550 000 хиляди души». Moreto.net. 2010 թ․ հունվարի 14. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]