Jerevan

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Jerevan (Armeens: Երևան, Jerewan; Azerbeizjaans: İrəvan, Russisch: Ереван) is de hoofsjtad van Armenië en de groeëtste sjtad van 't lank. De sjtad woeëd gesjtich in 782 vuur Christus, en doamit is ze ee de aodste sjteë oppe welt. Zie ligk aa g'n revier de Hrazdan, óp 'n hoeëgte van tussje de 950 en de 1.300 meter. Vanoet de sjtad kan me d'r Ararat zieë i Törkieë. D'r 5.137 meter hoeëge berg geldt es nationaal symbool vuur Armenië. Jerevan houw in 2011 1.060.138 iwuënesj.

Gesjichde

Jerevan is óntsjtange in e rilletief vlaak en vruchbaar gebeed. In 782 vuur Christus loot d'r Argisjti I, kuëning van 't ouw Armenië, e fort boewe óp 'ne huëvel, deë Arin Berd heesj. Vanaaf d'r huëvel kós me 't vlaak lank ten zuje doava, gesjik vuur lankboew en beboewing, hieël good uëverzieë. Óch deende 't fort es noardelige grens va zieng riek. 't Fort kreeg d'r naam "Erebuni" en zouw óch naamgeëver zieng van dees sjtad. In 658 koam 't in heng va de Arabiere. De Turkse Seldzjoeke oet Centraal-Azië volgde in d'r elfde ieëw, mar houwe 'n betrekkelig kótte bluiperiode. In de sjpieëder middelieëwe woar Jerevan twispunt tussje 't Ottomaans Riek en 't Perzisch Riek, vuural weil de sjtad aan 'n wiechtige handelsroute loog. De sjtad wisselde tussje 1513 en 1737 maar leefs veertieën maal va machhöbber. Óp 13 oktober 1827 koam Jerevan i heng van 't Russisch Keizerriek. I d'r nuëgetieënde ieëw en twintigste ieëw is de sjtad hieël hel gegruid, wat te verkloare is durch d'r exodus van Armene oet Anatolië en 't Midde-Oeëste es gevólg van de Armeense Genocide in 1915 en ieëder vólkermoarde óp Armene. Óch 't oape Russische beleid sjtimuleerde de vestiging va vöal etnische Armene i g'n sjtrieëk, dewiel 't aatal etnische Azerbeidzjane en anger gróppe die zich gevestig hant i d'r Perzische en Ottomaanse tied hendig aafnoom.

Noa de Oktoberrevolutie van 1917 woeëd de Transkaukasische Republiek oetgereupe, mar kót t'rop woeëd de ieësjte Armeense Republiek oetgerope. 't Roeë leger bezatde in d'r november va 1920 de sjtad, oeënoa ze i g'n Sovjet-Unie bleef. Tiedes 't Sovjet-bewind, dat bis d'r val van 't communisme in 1991 doerde, woeëde vöal historische geboewe gesjloop. Miëtstes góng 't um relizjieus boewwirke wie ieëwenaode kirke en kathedrale.