Прејди на содржината

Алабама

Уреди врски
Ова е избрана статија. Стиснете тука за повеќе информации.
Од Википедија — слободната енциклопедија
Сојузна држава Алабама
State of Alabama
Знаме на {{{Name}}} Државен амблем на {{{Name}}}
Знаме Грб
Прекар: Држава на златниот клукајдрвец, Срцето на Дикси, Памучната држава
Гесло: Audemus iura nostra defendere
„Се осмелуваме да си ги браниме правата“
{{{Name}}} на картата на САД
{{{Name}}} на картата на САД
Службен јазиканглиски
Говорени јазици2010[1]
  • англиски 95,1 %
  • шпански 3,1 %
Главен градМонтгомери
Најголем градБирмингем
Најголема метрообластБирмингемско
Вкупна30.. место
 • Вкупна135,765 км2
 • Ширина305 км
 • Должина531 км
 • % вода3.20
 • ГД30° 11′ до 35° СГШ
 • ГШ84° 53′ до 88° 28′ ЗГД
Население24.. место
 • Вкупно4.863.300 (2016)[2]
 • Густина36.5 (2011)/км2
27.. место
 • Среден доход по домаќинство44.509 $[3] (47.)
Надм. вис.
 • Највисока точкапл. Чихо[4][5][6]
(735.5 м)
 • Средна вис.150 м
 • Најниска точкаМексикански Залив[5] морско ниво
Пред државностаТериторија Алабама
Прием во сојузот14 декември 1819 (22.)
[[Гувернер на {{{Name}}}|Гувернер]]Кеј Ајви (Р)
Заменик-гувернернепополнето
ЗаконодавствоЗаконодавен орган
 • Горен домСенат
 • Долен домПретставнички дом
СенаториРичард Шелби (Р)
Даг Џонс (Д)
Пратеници6 републиканци , 1 демократ
Час. појаси 
 • највеќетоцентрален: UTC −6/−5
 • Финикс Ситиисточен: UTC −5/−4
ISO 3166US-AL
КратенкиAL, Ala.
Порталalabama.gov

Алабама (англиски: Alabama) — сојузна држава сместена во југоисточниот регион на Соединетите Американски Држави. Алабама се граничи со Тенеси на север, Џорџија на исток, Флорида и Мексиканскиот Залив на југ, и Мисисипи на север. Алабама е рангирана на 30. место според големина на површина и на второто место според пловни внатрешни води. Алабама, исто така, се наоѓа на 24. место според бројот на население, кој во 2016 г. изнесувал околу 4.863.300 жители.

Од Американската граѓанска војна па сè до Втората светска војна, Алабама, како и многу други јужни држави, се соочила со големи економски тешкотии, делумно и поради континуираната зависност од земјоделството. И покрај порастот на поголеми индустрии и урбанизирани градови, интересите на Белците доминирале во областа на законодавството сè до 1960-тите, додека пак, интересите на Афроамериканците биле помалку застапени.[7] По Втората светска војна, Алабама искусила пораст на економијата на државата која се должела на пренасочувањето од земјоделството кон тешки производи, минерална екстракција, образование и технологија. Покрај тоа, се случило и воспоставување или проширување на веќе постоечките воени објекти, примарно тие на армијата на САД и силите на воздухопловството, како државни работни места.

Неофицијално, прекарот на државата е „Јелоухамер“ (Yellowhammer), дадено по државната птица) — златниот клулајдрвец (Colaptes auratus). Алабама е позната и како „Срцето на Дикси“ (Дикси е прекарот за јужните американски држави). Државно дрво е „Pinus palustris“, а државно цвеќе камелија. Главен град на Алабама е Монтгомери, а најголемиот град според население е Бирмингем. Најголемиот град според површина е Хантсвил. Најстар град е Мобил, основан од француски колонисти.

Потекло на името

[уреди | уреди извор]
Подрачјето од каде што потекнува Мускогианскиот јазик.

Американските староседелци од Алабама, по потекло од племето Мускогијан („Muskogean“) чии членови живееле само покрај сливот на реките Куса и Талапуса и до горниот дел на реката Алабама[8], послужиле како извор на етимолошки имиња на реките и државата. На алабамски јазик зборот за жител на Алабама е „Албамо“ („Albaamo“) (или на различни дијалекти, „Албама“ („Albaama“) или „Албамо“ („Albàamo“), a множината за личност од Алабама е „Албамаха“ („Albaamaha“) ).[9] Зборот „Алабама“ се верува дека потекнува од чоктовскиот јазик,[10] за подоцна да биде присвоено од племето Алабама како нивно име.[11] Правописот на зборот често варира во завнисност од изворите.[11] Првата употреба на овој збор се појавува на три места од експедицијата на Ернандо де Сото од 1540 со Гарсиласо де ла Вега користејќи го изразот „Алабамо“, додека, пак, витезот од Елваз и Родриго Ранхел ги напишале „Alibamu“ и „Limamu“.[11] Во почетокот на 1702, племето на Французите им било познато како Алибамон, што било откриено со помош на француска мапа на која била реката идентификувана како „Rivière des Alibamons“.[8] Во други правописи се вклучени: Алибаму, Алабамо, Албама, Алебамон, Алибама, Алибамоу, Алабаму.[11][12][13][14]

Иако потеклото на Алабама можело да се препознае, изворите не се согласувале со неговото значење. Една статија од 1842 во „Jacksonville Republican“ вели дека идејата потекнува од значењето „ние тука почиваме“ или на англиски „Here we Rest“.[11] Овој поим бил населен во 1850-те преку пишувањата на Александар Бјуфорт Мик.[11] Експертите на мускогианските јазици не биле во можност да најдат некои докази за поддршка на овој превод на името.[8][11] Научниците веруваат дека зборот доаѓа од чоктовските изрази „alba“ (што значи „растенија“ или „треви“) и „amo“ (што значи „да се сече“, „да се намали“ или „да се соберат“).[10][11][15] Значењето може да биде „чистачи на шумата“[10] или „собирачи на билки“[15][16] што може да потенцира на чистење на земјиштето за култивација[12] или за собирање лековити растенија.[16]

Историја

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Историја на Алабама

Домородни народи, рана историја

[уреди | уреди извор]

Домородните народи од различни култури живееле во оваа област илјадници години пред Европската колонизација. Трговијата со североистокот преку реката Охајо почнала во текот на периодот „Burial Mound Period“ (1000 п.н.е-700 н.е) и продолжила сè до Европската колонизација на Америка.[17] Аграрската култура на Мисисипи била пренесена во поголемиот дел од државата од 1000 до 1600 година од новата ера, со главно седиште во близина на Маундвил, Алабама.[18][19] Анализата на артефактите од археолошките истражувања во Маундвил биле основата на научниците при формулирањето на одликите на „југоисточниот Церемонијален Комплекс“ („Southeastern Ceremonial Complex“ ).[20] Спротивно на популарното верување, произлегува дека Церемонијалниот комплекс нема директни врски со Мезоамериканската култура, туку дека се развиле независно. Церемонијалниот Комплекс претставува важна компонента во религијата на народот од Мисисипи; тоа е едно од примарните значења според кое религијата е сфатена.[21]

Меѓу историските племиња на индијанците кои живееле во областа на денешна Алабама во времето на Европската колонизација имало и Чероки кои зборувале на Ирокески јазик и Алибаму, Чикасо, Чокто, Крик, Коасати и Мобили кои зборувале на Мускогианските јазици..[22]

Европски населби

[уреди | уреди извор]

Французите ја основале првата европска населба во регионот Олд Мобил во 1702.[23] Областа била француска од 1702 до 1763, а потоа дел од Британската Западна Флорида од 1763 до 1780. Томас Басет бил првиот Британски колонист во државата. Тој се населил во близина на тоа што е денес реката Томбигби во округот Вашингтон.[24] Алабама стана дел од Шпанската Западна Флорида од 1780 до 1810, а потоа дел од независната Република Западна Флорида на кратко време, односно 90 дена, бидејќи била одземена од САД и додадена во Територијата Орлеанс (1810), за конечно да биде додадена на Територијата Мисисипи во 1812. Во текот на овие подоцнежни случувања Шпанците поседувале владино присуство во регионот со седиште надвор од Мобајл. Кога силите на Ендру Џексон го окупирале Мобајл во 1814 (додека се спремале за битката на Њу Орлеанс), го демонстрирале авторитетот на САД во регионот, делотворно уништувајќи ја Шпанската влада.[25]

Областа која денес ја сочинува северна и централна Алабама, познат како земјишта Јазу, била земена од провинцијата Џорџија по 1763. Следејќи ја Американската револуција, Алабама останува дел од државата Џорџија, иако во голема мера тоа било оспорувано. Спротивставените тврдења за оваа област произлегуваат најпрво од неколку индијански племиња (најзабележливи се Чероки и Јазу), од други држави (на пр. Јужна Каролина) и од федералната влада на САД, Британија и Шпанија. Во 1802 регионот се приклучил кон Територијата Мисисипи. Поединечното доделување на државност било одложено со недостаток на територијата при крајбрежјето.

Државност, граѓанска војна и реконструкција

[уреди | уреди извор]

Алабама стана 22 држава призната од унијата во 1819. Уставот, на дел од граничната линија во 1820-те и 1830-те, обезбедил право на глас на белите луѓе. Доселеници брзо пристигнувале за да ги искористат предностите на плодната почва. Југоисточните плантажери и трговци од Горниот Југ носеле робови со нив во тек со проширувањето на памучните плантажи. Економијата во централниот Црн појас (именуван според неговата темна, продуктивна почва) била изградена околу големи плантажи на памук чии поседувачи го зголемиле своето богатство со помош на робовската работна сила.[26] Областа, исто така, привлекла и многу сиромашни, безимотни луѓе, односно фармери кои одгледувале доволно храна за да можат да си ја прехранат само фамилијата. Записите од пописот во 1860 покажуваат дека поробените Африканци сочинуваат 45% од вкупното население на државата од 964,201 жител. Во Алабама имало само 2,690 законски ослободени робови кои тука живееле во тоа време.

На 1 јануари 1861, Алабама се отцепила од унијата и се придржиле на Конфедеративните Држави на Америка. Додека во државата биле одржани неколку битки, Алабама придонела 120,000 војници во американската граѓанска војна. Робовите во Алабама биле ослободени со 13-от амандман во 1865.[27] Во текот на реконструкцијата, новите државни законодавци, за првпат, создале државен школски систем како и некои социјални институции за помош на жителите. Алабама официјално била вратена во унијата во 1868.

По граѓанската војна државата сè уште била претежно земјоделска со економија „потпрена“ врз памукот. Поседниците давале отпот на слободата на трудот за време на реконструкцијата и се залагале за повторно воспоставување на контрола врз поранешните ослободени робови. Во раните години Кју Клукс Кланот имал бројни независни акции во Алабама за напаѓање на ослободените робови и други државјани. Откако биле поттиснати, бунтовничките белци организирале паравоени единици како „Red Shirts“ и „White League“ кои делувале поотворено при истиснувањето на црните гласачи.

Оваа плоча ги поздравува возачите кои ја посетуваат Алабама преку „Interstate 20“

1900-1960

[уреди | уреди извор]

Во нејзиниот нов устав од 1901, законодавното тело делотворно ги обесправило афроамериканците преку гласачки рестрикции. Додека плантажерите ги ангажирале сиромавите белци за поддршка на овие законски напори, новите рестрикции резултирале и со обесправување на истите. Законот останал запишан неколку декади. До 1941 повеќе белци од црнци виле обесправени: 600,000 белци и 520,000 црнци.[28]

Штетата врз афроамериканската заедница биле во големи размери, па приближно сите нејзини жители го изгубиле правото на глас. Во 1900, четиринаесет окрузи од Црниот појас (кои примарно биле афроамерикански) имале повеќе од 79,000 гласачи на изборите. До 1 јуни 1903, бројот на регистрирани гласачи бил намален на 1,081. Во 1900 Алабама имала повеќе од 181,000 афроамериканци со право на глас. До 1903, 2,980 жители ги исполнувале условите за право на глас, иако најмалку 74,000 црни гласачи биле писмени.[28] Обесправувањето било прекинато од афроамериканците водејќи го движењето на граѓанските права и добивајќи федерална легислатива во средината на 1960-те за заштита на нивните граѓански права. Актот за правата на гласање од 1965, исто така, ги заштитило и правата на гласање на сиромашните белци.

За доминантинте провинциски области, законодавниот дом обезбедил училишта и услуги за обесправените афроамериканци во изолираната држава, но не ги ослободи од плаќање такса.[26] Расната дискриминација, земјоделската депресија и пропаѓањето на памучниот бизнис продолжиле што поттикнало десетици илјади афроамериканци да бараат нови можности во северните градови. Тие ја напуштиле Амабама во раните години на 20 век како дел од големата афроамериканска миграција за да најдат индустриска работа и подобра иднина во северните индустриски градови. Стапката на раст на популацијата во Алабама се преполовила во однос на 1910-1920.

Во истиот период, многу бели и црни провинцијалци се преселиле во градот Бирмингем за работа во новите развиени индустрии. Градот доживеал толку брз раст на населението поради што го добил прекарот „Волшебникот град“. До 1920-те Бирмингам бил деветнаесеттиот најголем град во САД и одржувал повеќе од 30% од населението во државата. Тешката индустрија} и рударството биле основата на економијата.[29]

1960-денес

[уреди | уреди извор]

И покрај големите популациони промени во државата од 1901 до 1961, руралнте законодавни домови одбиле да учествуваат во сенатот во кој добиле место врз основа на популацијата. Тие се придржуваа до старото одржување на политичката и економска моќ во земјоделските области.

Округот Џеферсон, во кој бил економскиот и индустрискиот центар на Бирмингем, учествувал со повеќе од една третина од целиот приход од такси на државата, но не добил пропорционален износ во услугите. Урбанистичките интереси биле недоволно застапени во законодавството. Студија од 1960 тврди дека поради руралната доминација „Мал број, од околу 25% од вкупното население на државата, било во поголема контрола на законодавството на Алабама“.[7]

Афроамериканците биле делумно претставени како републиканци поради историски причини, но биле обесправени. Белите жители на Алабама чувствувале горчина кон републиканската партија по последиците на граѓанската војна и реконструкцијата. Овие фактори создале долготрајна традиција дека секој кандидат кој сакал да не биде омаловажуван од белците морал да се кандидира како демократ. Земјата продолжила како еднопартиска демократска земја за повеќе од еден век по завршувањето на реконструкцијата.

За време на движењето за граѓанските права, афроамериканците добиле заштита за гласање и други граѓански права со националниот акт за граѓански права од 1964[30] и актот за гласачки права од 1965.

По 1972 г. белите гласачи својата поддршка во поголем дел ја пренасочиле кон републиканските кандидати во претседателските избори, што било случај и во соседните јужни држави. Од 1990 голем дел од белците во државата гласале за републикански претставници во државните избори. Во 2010 републиканците добиле контрола врз двата законодавни домови за првпат во 136 години.[31]

Географија

[уреди | уреди извор]
Теренска мапа на Алабама која ги покажува езерата, реките, патиштата со планината Чија (десно во центарот), источно од Бирмингем.
Бирмингем, најголемиот град и метрополитенска област
Мобајл, вотрата по ред најголема метрополитенска област
Хантсвил, третата по ред најголема метрополитенска област
Монтгомери, четвртата по ред најголема метрополитенска област
Главна статија: Географија на Алабама
Поврзано: Список на окрузи во Алабама и Геологија на Алабама

Алабама е тринаесетта по ред најголема држава во САД со 135,775 км² март 19% од површината на Алабама е покриена со вода што ја прави дваесет и трета држава во количина на површински води, a исто така државата го поседува вторит најголем речен систем во САД.[32] Околу три петини од земјишната површина има добра земјоделска почва што се должи на реката Мисисипи и Мексиканскиот Залив. Регионот Северна Алабама е повеќе планински со реката Тенеси која сече голема долина создавајќи потоци, реки, планини и езера.[33]

Државата се граничи со Тенеси на север, Џорџија на исток, Флорида на југ и Мисисипи на запад. Алабама има крајбрежје на Мексиканскиот Залив во најјужниот дел од државата.[33] Надморската височина на Алабама се движи од морско ниво[5] во Мобил Беј, до 550 метри на планините Апалачи на североисток. Највисоката точка е планината Чихо,[33] со височина од 734м. Површината на Алабама вклучува 89,000 км² шума, односно 67% од вкупната површина.[34] Округот Болдвин е најголемиот округ во државата според земјена површина и водна површина.[35]

Некои подрачја во Алабама се раководени од Службата на Национални Паркови во која се вклучени „Horseshoe Bend National Military Part“ во близина на градот Александар; „Little River Canyon National Preserve“ во близина на Форт Пејн; „Russell Cave National Monument“ во Бриџпорт; „Tuskegee Airmen National Historic Site“ во Таскаги и „Tuskegee Institute National Historic Site“ во близина на Таскаги.[36] Исто така, Алабама има четири национални шуми меѓу кои Конекју, Таладега, Таскаги и Вилјам Б. Бенкхед.[37] Забележливо природно чудо во Алабама е каменот „Природен Мост“, најголемиот природен мост источно од планините Роки, сместен јужно од Хејливил во округот Винстон.

8км широкиот метеорски кратер е сместен во округот Елмор, северно од Монтгомери. Ова е кратерот Ветумпка кој е страната на „најголемата природна катастрофа на Алабама“..[38] 300м широк метеорит ја погодил областа пред околу 80 милиони години.[38]

Урбани средини

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Список на метрополитенски области во Алабама
Поврзано: Список на градови во Алабама
Ранг Метрообласт Население
(2010) 		Окрузи
1 Бирмингем-Хувер 1,128,047 Биб, Блаунт, Чилтон, Џеферсон, Сент Клер, Шелби, Вокер
2 Мобил 595,257 Мобајл, Болдвин
3 Хантсвил 417,593 Лајмстоун, Медисон
4 Монтгомери 374,536 Атага, Елмор, Лоундис, Монтгомери
5 Таскалуса 219,461 Грин, Хејл, Таскалуса
6 Декатур 153,829 Лоренс, Морган
7 Флоренс-масл Шолс 147,137 Колберт, Лодердејл
8 Дотан 145,639 Џенива, Хенри, Хјустон
9 Оберн-Опелика 140,247 Ли
10 Анистон-Оксфорд 118,572 Калхун
11 Гадсден 104,430 Етах
Вкупно 3,544,748
Ранг Град Популација
(Попис, 2010)		 Округ
1 Бирмингем 212,237 Џеферсон
2 Монтгомери 205,764 Монтгомери
3 Мобил 195,111 Мобајл
4 Хантсвил 180,105 Медисон
Лајмстоун
5 Таскалуса 90,468 Таскалуса
6 Хувер 81,619 Џеферсон
Шелби
7 Дотан 65,496 Хјустон
8 Декатур 55,683 Морган
Лајмстоун
9 Обурн 53,380 Ли
10 Медисон 42,938 Медисон
Лајмстоун
11 Флоренс 39,319 Лодердејл
12 Гадсден 36,856 Етах
13 Вествиа Хилс 34,033 Џеферсон
14 Пратвил 33,960 Атага
15 Феникс Сити 32,822 Расел

Клима

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Климата во Алабама
Иако зимите во државата обично се благи, ноќните замрзнувања се честа појава во северните области на Алабама. Ова е слика од банката „Old State Bank“ во Декатур направена во почетокот на јануари 2008

Државата е класифицирана во суптропска океанска клима според Кепеновата класификација на климата.[39] Просечната годишна температура е 18 С°. Температурите имаат потопла тенденција во јужниот дел на државата поради својата близина до Мексиканскиот Залив, додека, пак, северните делови на државата, особено планините Апалачи на североистокот, се за нијанса поладни.[40] Генерално, Алабама има многу топли лета и благи зими со обилни врнежи во текот на годината. Во Алабама годишно паѓа во просек 1,400мм дожд.[40]

Летата во Алабама се едни од најжешките во САД со високи температури во просек од 32 С° во текот на летото во некои делови од државата. Алабама е склона на тропски бури и урагани. Областите кои се далеку од заливот не се имуни на ефектите на бурите.

Во јужна Алабама се забележани многу грмотевични бури. Брегот на заливот, околу Мобајл Беи, во просек поминува 70 или 80 денови во годината во присуство на овие бури. Оваа активност малку се намалува како што се движиме на север, но дури и далечниот север на државата забележува околу 60 грмотевични бури на годишно ниво. Повремено грмотевиците се многу силни, проследени со паѓање на град – централниот и северниот дел се повеќе изложени на овој тип на бура. Алабама е рангирана на седмото место според бројот на смртни случаи од грмотевици.[41] Се појавуваат и торнада кои немаат определен регион, односно тие се чести низ целата држава иако на почетокот на сезоната тие варираат во јужниот и северниот дел. Алабама, заедно со Канзас, имаа пријавено повеќе „EF5 торнада“ од било која друга држава, што е потврдено од националниот центар за климатски податоци во периодот од 1 јануари 1950 до 31 октомври 2006. „F5“ торнадото е најмоќното од неговиот вид.[42] Неколку долги торнада од овој вид придонеле во рангирањето на Алабама како држава со најмногу жртви од торнадо после Тексас и Мисисипи. Алабама е едно од малкуте места во светот кое има втора сезона на торнада (ноември и декември) покрај пролетната.

Генерално, зимите во Алабама се благи како и во повеќето југоисточни држави во САД со просечна јануарска ниска температура околу 4 С° во Мобајл и околу 0 С° во Бирмингем. Иако снегот е редок случај во поголемиот дел од Алабама, области во државата, северно од Монтгомери, можат да имаат снежни врнежи и неколкупати секоја зима. Историските снежни врнежи ги вклучуваат „снежната бура на новогодишното претпладне во 1963“ и „бурата на векот во 1993“. Годишното просечно паѓање на снег во областа Бирмингем е 51мм.

Висока и ниска месечна температура во различни градови во Алабама.[43]
Месец Јан Фев Мар Апр Мај Јун Јул Авг Сеп Окт Ное Дек
Град темп °F °C °F °C °F °C °F °C °F °C °F °C °F °C °F °C °F °C °F °C °F °C °F °C
Бирмингем висока 53 12 58 14 66 19 74 23 81 27 88 31 91 33 90 32 85 29 75 24 64 18 56 13
ниска 32 0 35 2 42 6 48 9 58 14 65 18 70 21 69 21 63 17 51 11 42 6 35 2
Хантсвил висока 49 9 55 13 63 17 72 22 80 27 86 30 89 32 89 32 83 28 73 23 62 17 52 11
ниска 31 -1 34 1 41 5 48 9 58 14 65 18 70 21 68 20 62 17 50 10 41 5 34 1
Мобајл висока 61 16 64 18 71 22 77 25 84 29 89 32 91 33 91 33 87 31 79 26 70 21 63 17
ниска 40 4 42 6 49 9 55 13 63 17 69 21 72 22 72 22 68 20 56 13 48 9 42 6
Монтгомери висока 58 14 62 17 70 21 78 26 85 29 91 33 93 34 92 33 88 31 79 26 69 21 60 16
ниска 36 2 39 4 45 7 51 11 60 16 67 19 71 22 70 21 65 18 52 11 44 7 38 3

Демографија

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Демографија на Алабама
Алабама: Популација и процентуални разлики
ГодинаНас.±%
1800 1.250—    
1810 9.046+623.7%
1820 127.901+1313.9%
1830 309.527+142.0%
1840 590.756+90.9%
1850 771.623+30.6%
1860 964.201+25.0%
1870 996.992+3.4%
1880 1.262.505+26.6%
1890 1.513.401+19.9%
1900 1.828.697+20.8%
1910 2.138.093+16.9%
1920 2.348.174+9.8%
1930 2.646.248+12.7%
1940 2.832.961+7.1%
1950 3.061.743+8.1%
1960 3.266.740+6.7%
1970 3.444.165+5.4%
1980 3.893.888+13.1%
1990 4.040.587+3.8%
2000 4.447.100+10.1%
2010 4.779.736+7.5%
Карта на која е прикажана густината на населението во Алабама (во милји)

Бирото за попис во САД на 1 јули 2008, ја потврдило популацијата на Алабама со 4,661,900 жители,[45] што претставува пораст од 214,545 или 4.8% од последниот попис во 2000.[46] Ова покажува природен пораст, од последниот попис, од 121,054 жители (т.е 502,457 раѓања минус 381,403 умирања) и миграционен пораст од 104,991 жител.[46] Имграцијата надвор од САД придонела со пораст од 31,180 жители, а миграцијата во рамките на соединетите држави придонела 73,811 жители.[46] Алабама има 108,000 раѓања на странци (2.4% од вкупната популација на државата) од кои се проценува дека 22.2% се илегални имигранти (24,000).

Центарот за популација на Алабама е сместен во округот Чилтон, надвор од градот Џемисон, област позната како „Џемисон Девизија“.[47]

Раса и потекло

[уреди | уреди извор]

Според податоците од 2006-2008 на Американската Агенција за Истражување[48] која е во склоп на бирото за попис, расната композиција на државата била сочинета од: 70.4% белци, 26.2% црнци или афроамериканци, 0.5% индијанци, 1.0% Азијци, помалку од 0.1% хавајци и од другите тихоокеански острови, 0.8% од некоја друга раса и 1.2% од две или повеќе раси.

Најголемите пријавени групи на странци во Алабама се: афроамериканци (26.2%), Англичани (24.6%), (7.7%), Германци (5.7%) и Шкоти-Ирци (2%).[49][50][51] Во пописот од 2000, 621,080 луѓе тврделе дека имале Американско потекло што се должи на тоа што нивните корени се долго време во Северна Америка, во повеќето сличаи уште од раните години на 7 век. Пописарите направиле груба проценка за тоа дека 23% од луѓето во Алабама се претежно од Англиско потекло.[52][53][54][55] Исто така, во Алабама има многу луѓе кои се идентификуваат со потекло на Шкоти-ирци.[51]

Во 1984 според актот Дејвис-Строн, Алабама воспоставила државна индијанска комисија и официјално определила седум американски индијански племиња меѓу кои племето од Алабама, екотски Чероки. Тоа е составено од потомци на Чероките од племето Чикамага и други кои успеале да го избегнат индијанското отстранување од 1830-те. Во соработка со универзитетот „Auburn University“, племето започна оживување на јазикот на Чероките.

Религија

[уреди | уреди извор]

Алабама е сместена во средината на библискиот појас. Мнозинството луѓе во Алабама денес се идентификуваат како протестанти. областа Мобајл е забележлива по нејзиниот голем процент на католици што се должи на основањето на областа како дел од Француската колонија „Ла Луизијан“ („La Louisiane“), а подоцна под раководство и на Шпанија. Од 2000, трите најголеми верски групи се: евангелисти, главни протестанти и католици. Јужната баптистичка конвенција има најголем број на приврзаници во Алабама, односно 1,380,121, проследени од обединета методистичка црква со 327,734 членови и римокатоличката црква со 150,647 приврзаници.[56]

Во истражувањето од 2007, приближно 70% од испитаниците знаеле да ги наведат сите четири христијани евангелисти. Од оние испитаници кои се изјасниле со одредена вероисповед 59% тврделе дека поседуваат потполно разбирање во доменот на нивната вера и дека не им треба понатамошно образование во истиот.[57] Во анкета од 2007, 92% од Алабамците изјавиле дека имаат барем малку верба во црквите во државата.[58][59] Во истражувањето од 2008 за религиозната идентификација во Алабама, 80% од луѓето се изјасниле како христијани (не католици), 6% како католици и 11% како луѓе без ниедна религија.[60]

Здравје

[уреди | уреди извор]

Студијата на центарот за контрола и превенција од болести покажала дека Алабама има најлоши резултати во САД за дебелина со повеќе од 29% од возрасните во секој округ, освен десет окрузи кои преминале 26%.[61] Жителите се најневолни за вежбање во споредба со другите држави.[62] Алабама има највисок процент на заболени возрасни со дијабетис, односно 10% од возрасните.[63][64]

Стопанство

[уреди | уреди извор]

Државата направила огромни инвестиции во доменот на воздухопловството, образованието, здравствената грижа, банките, различни тешки индустрии меѓу кои автомобилското производство, минералната екстракција и производство на челик. Според бирото за економски анализи на САД, бруто-домашниот производ на државата во 2008 изнесувал 170 милјарди американски долари или 29,411 долари по глава на жител. БДП на Алабама во 2008 доживеал пораст од 0.7% во однос на претходната година. Најголемиот пораст бил остварен во областа на информациите.[65] Во 1999, БДП по глава на жител изнесувало $18,189.[66]

Од септември 2010, невработеноста во државата изнесува 8.9%.[67]

Земјоделското производство во Алабама вклучува живина и јајца, домашни говеда, производи од плантажни расадници, кикирики, памук, жито како пченка и сирак (тропско житно растение), зеленчук, млеко, соја и праски. Позната и како „Државата на памукот“, Алабама се рангира помеѓу осмо и десетто место во националното производство на памук, според различни изјави,[68][69] во листата со Тексас, Џорџија и Мисисипи кои ги сочинуваат првите три места.

Индустриското производството во Алабама вклучува производи од железо и челик (меѓу кои леано железо и челични цевки), хартија, дрва и производи од дрво, рударство (најмногу јаглен), пластични производи, коли и камиони и облека. Исто така, Алабама произведува и производи за воздухопловството и електрични производи, најмногу во областа Хантсвил.

Алабама е дел од најголемиот индустриски коридор во нацијата. Најголемиот дел од нејзиниот пораст се должи на нејзиниот брз раст во автомобилската индустрија. Седишта во државата имаат засновано: „Производство на Хонда во Алабама“, „Производство на мотори на Хјундаи во Алабама“, „Меѓународен Американски Мерцедес-бенз“ и „Производство на мотори на Тојота во Алабама“. Од 1993, автомобилската индустрија придонела повеќе од 67,800 нови работни места во државата. Алабама, во моментов, е рангирана на четврто место во унијата според производство на авотомобили.[70]

Бирмингeм

[уреди | уреди извор]
Задната страна на државното седиште на Алабама

Во 1970-те и 1980-те економијата во Бирмингем била трансформирана од страна на „Универзитетот на Алабама во Бирмингем“ (УАБ) со инвестирање во биотехнологија и медицински истражувања.[71] УАБ болницата сега е најголем работодавач во областа и најголем во Алабама со околу 20,000 работни места. Други субјекти кои обезбедуваат здравствени услуги во Алабама и имаат седиште во градот се „HealthSouth Corporation“, „Surgical Care Affiliates“, „Diagnostic Health Corporation“ и „Naphcare“.

Бирмингем, исто така, е и водечки банкарски центар во САД каде што се наоѓаат седиштата на „Regions Financial Corporation“, „BBVA Compass“ и „Superior Bancorp“. Во ноември 2006, „Regions Financial“ го заврши спојувањето со „AmSouth Bancorporation“ која, исто така, е со седиште во Бирмингем. „SouthTrust Corporation“, уште една голема банка со седиште во Бирмингем, била купена од „Wachovia“ во 2004 за 14,3 милијарди американски долари. Телекомуникацискиот опслужувач „AT&T“, поранешен „BellSouth“, исто така има големо присуство во Бирмингем со неколку големи канцеларии во градската област. Компанијата има околу 6,000 вработени и повеќе од 1,200 вработени со договор кои работат во локалниот центар за податоци, сместен во областа. Меѓу поголемите осигурителни компании се „Protective Life“, „Infinity Property & Casualty“, „Liberty National Life Insurance Company“ и „ProAssurance“. Седиштето на „Torchmark Corporation“ било во градот до 2006, но сè уште најголемите операции ги извршува во градот.

Во овој град се наоѓаат и поголеми градежни и инженерски компании. Ова започнало со „Rust Engineering Comapny“ која подоцна станала „Rust International“ и пораснала во големи мери при што сега ги вклучува и „Brasfield&Gorrie“, „BE&K“, „Hoar Construction“ и „B.L. Harbert International“,

Хантсвил

[уреди | уреди извор]

Главното економско влијание, Хантсвил, го придобива од воздухопловството и воената технологија. „Redstone Arsenal“, „Marshall Space Flight Center“ на НАСА, „Cummings Research Part“ и „University of Alabama in Huntsville“ помогнаа во одржувањето на економијата во овој град. Хантсвил има комерцијални технолошки компании како компанијата за мрежно пристапување „ADTRAN“, компјутерската графичка компанија „Intergraph“ и компанијата за дизајн и производство на информатичка технологија „Avocent“. Телекомуникацискиот опслужувач „Deltacom“ е со седиште во Хантсвил. „Cinram“ произведува и дистрибуира ДВД-а на „20th Century Fox“ и блу-реј дискови од нивните поседи во Хантсвил. Во 2005 магазинот „Форбс“ го ранирал градот Хантсвил на шестото место во нацијата за водење на бизнис и на првото место според број на инженери во однос на вкупната вработеност.

Мобајл

[уреди | уреди извор]

Градот Мобајл, единственото морско пристаниште на Алабама, е зафатено пристаниште на Мексиканскиот Залив со речни корита сè до Среден Запад.[72] Во мај 2007, некои делови од северниот дел на Мобајл биле одбрани од страна на Германскиот производител на челик „ThyssenKrupp“ за погон на изработка на челик вреден 3,7 милијарди долари со сигурни 2,700 постојани работни места.[73]

9 милијарди американски долари се трошат годишно на „патни трошоци“. Оваа бројка се користи за да се укаже на развиеноста на туризмот.[74]

Даноци

[уреди | уреди извор]

Стапката на персоналниот данок од доход во Алабама се движи од 2-5% во зависност од заработената сума и животниот статус. На даночните обврзници не им е дозволени да го одземаат својот федерален данок од доход од нивниот државен данок, но можат да ги одбијат своите федерални социјални даноци за безбедност и здравствените даноци.

Државната даночна стапка за продажба изнесува 4%.[75] Наплатата може да биде значително поголема во зависност од додатни продажни даноци на градовите и окрузите. На пример, вкупниот продажбен данок во Мобајл е 10% и има додатен данок за ресторани од 1% што значи дека рестораните во Мобајл плаќаат 11% данок. Данокот од продажби и акцизи сочинува 51% од сите државни и локални приходи, тоа е поголемо во споредба со просечниот приход од 36% на национално ниво. Алабама е сè уште една од ретките преостанати држави кои наплаќаат данок на храната и лековите. Данокот на доход за сиромашните вработени семејства во Алабама е меѓу најголемите во САД.[76] Алабама е единствената држава која наплаќа данок од доход на четиричлено семејство со примања од $4,600.[76]

Корпоративниот данок на доход во моментов е 6.5%. Севкупните федерални, државни и локални даночни оптоварувања во Алабама ја рангираат државата како втора најмалку даночно оптоварена земја во САД.[77] Даноците на имот се најниски во соединетите држави. Сегашниот устав на државата бара референдум за подигнување на данокот на имот.

Структурата на данокот на Алабама во поголемиот дел зависи од потрошувачката на жителите, поради што стана предмет на високо варијабилна буџеткса структура. На пример, во 2003 Алабама имала годишен буџетски дефицит од 670 милиони американски долари.

Сообраќај

[уреди | уреди извор]

Алабама има пет големи меѓудржавни патишта кои поминуваат низ неа: „I-65“ се движи од север кон југ низ средината на државата; „I-59/I-20“ патува од централниот западен дел до Бирмингем каде што „I-59“ продолжува кон западно источниот агол на државата, а „I-20“ продожува источно низ Атланта; „I-85“ потекнува од Монтгомери и патува од исток-североисток до границата на Џорџија и „I-10“ го преминува нај јужниот дел на државата патувајќи од запад кон исток низ Мобајл. Друг меѓудржавен пат, „I-22“, во мометов е во изработка. Кога ќе биде завршен во 2012 ќе го поврзува Бирмингам со Мемфис, Тенеси. Неколку автопати на САД поминуваат низ државата меѓу кои „US 11“, „US 29“, „US 31“, „US 43“, „US 72“, „US 78“, „US 80“, „US 82“, „US 84“, „US 98“, „US 231“, „US 278“, „US 280“ и „US 431“.

Меѓу поголемите аеродроми во Алабама се „Birmingham-Shuttlesworth International Airport“, „Huntsville International Airport“, „Dothan Regional Airport“, „Mobile Regional Airport“, „Montogomery Regional Airport“, „Muscle Shoals – Northwest Alabama Regional Airport“, „Tuscaloosa Regional Airport“ и „Pryor Field Regional Airport“. Во железничкиот транспорт, „Amtrak“ го регулира распоредот на Кресент, дневен патнички воз, кој се движи од Њујорк до Њу Орлеанс со станици во Анистон, Бирмингам и Таскалуса.

Воздушен поглед на пристаништето на Мобајл

Водни пристаништа

[уреди | уреди извор]

Водни пристаништа во Алабама, подредени од север кон југ

Име на пристаниште Локација Поврзано со
Пристаниште на Флоренс Флоренс/Масл Шолс, на езерото Пиквик рекатаТенеси
Пристаниште на Декатур Декатур, на езерото Вилер реката Тенеси
Пристаниште на Гантерсвил Гантерсвил, на езерото Гантерсвил реката Тенеси
Пристаниште на Бирмингем Бирмингем, на реката Блек Вариор пловниот пат Тен-Том
Пристаниште на Таскалуса Таскалуса, на реката Блек Вариор пловниот пат Тен-Том
Пристаниште на Монтгомери Монтгомери, на езерото Вудруф реката Алабама
Пристаниште на Мобил Мобајл, на Мобил Беј Мексикански Залив

Закон и државна управа

[уреди | уреди извор]

Државна управа, влада

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Влада на Алабама
Државниот капитол во Монтгомери, изграден во 1850

Основачкиот документ за владата на Алабама е уставот на Алабама кој е ратификуван во 1901. Со речиси 800 амандмани и 310,000 зборови, тој е најдолгиот устав во светот и четириесет пати подолг од уставот на САД.[78][79] Во Алабама постои значително движење за обнова и модернизација на нејзиниот устав.[80] Ова движење се заснова на фактот дека уставот на Алабама содржи високо централизирана моќ во Монтгомери и ги остава практично без моќ локалните власти. Секоја предложена политичка промена низ државата мора да биде одобрена од цело законодавство на Алабама, а често и од државниот референдум. Една критика на актуелниот устав тврди дека неговата комплексност и должина биле намерни за да се кодифицира сегрегацијата и расизмот.

Алабама е поделена на три еднакви власти: законодавната власт е законодавството на Алабама, дводомен парламент сочинет од куќата на претставници на Алабама со 105 членови и сенатот на Алабама со 35 членови. Законодавството е одговорно за пишување, дебатирање, одобрување или одбивање на државните закони.

Извршната власт е одговорна за извршување и надзор на законите. Раководена е од гувернерот на Алабама. Меѓу другите членови на извршната власт се вклучуени: кабинетот, јавниот обвинител на Алабама, државниот секретар на Алабама, комесарот за земјоделство и индустрија на Алабама, државниот благајник на Алабама и државниот ревизор на Алабама.

Судската власт е одговорна за толкување на уставот и спроведување на законот во државниот криминал и цивилните случаи. Највисок суд е врховниот суд на Алабама.

Локална и окружна власт

[уреди | уреди извор]

Алабама има 67 окрузи. Секој округ има своја избрана законодавна власт, обично нарекувана окружна комисија, која има и извршен авторитет во округот. Поради ограничувањата сместени во уставот на Алабама сите освен седум окрузи (Џеферсон, Ли, Мобајл, Медисон, Монтгомери, Шелби и Таскалуса) во државата имаат мали или никакви „домашни правила“. Наместо тоа, повеќето окрузи во државата мораат да лобираат во локалниот законодавен комитет на државното законодавство за да добијат едноставни локални правила како на пример отстранување на отпадот за употреба на земјиштето.

Владата на Алабама го контролира монополот на продажба на алкохолот. Како и да е, окрузите можат да побараат од државата да не продава алкохол во нив.

Ранг Округ Популација
(Попис, 2010)		 Седиште Најголем град
1 Џеферсон 658,466 Бирмингем Бирмингем
2 Мобајл 412,992 Мобајл Мобајл
3 Медисон 334,811 Хантсвил Хантсвил
4 Монтгомери 229,363 Монтгомери Монтгомери
5 Шелби 195,085 Колумбијана Хувер
6 Таскалуса 194,656 Таскалуса Таскалуса
7 Болдвин 182,265 Беј Минет Дафне
8 Ли 140,247 Опелика Обурн
9 Морган 119,490 Декатур Декатур
10 Калун 118,572 Анистон Анистон

Државни политики

[уреди | уреди извор]
Резултати од претседателските избори
Година Републиканци Демократи Победник
2008 60.32% 1,266,546 38.80% 813,479 Џон МекКејн
2004 62.46% 1,176,394 36.84% 693,933 Џорџ В. Буш
2000 56.47% 944,409 41.59% 695,602 Џорџ В. Буш
1996 50.12% 769,044 43.16% 662,165 Боб Доли
1992 47.65% 804,283 40.88% 690,080 Џорџ Буш
1988 59.17% 815,576 39.86% 549,506 Џорџ Буш
1984 60.54% 872,849 38.28% 551,899 Роналд Реган
1980 48.75% 654,192 47.45% 636,730 Роналд Реган
1976 42.61% 504,070 55.73% 659,170 Џими Картер
1972 72.43% 728,701 25.54% 256,923 Ричард Никсон
1968* 13.99% 146,923 18.72% 196,579 Џорџ Валас (I)
1964 69.45% 479,085 30.55% 210,732 Бари Голдвотер
1960 42.16% 237,981 56.39% 318,303 Џон Ф. Кенеди
*Државен победник бил Џорџ Валас
од Американска Независна Партија,
со 65.86%, или 691,425 гласа

За време на реконструкцијата следејќи ја амриканската граѓанска војна, Алабма била окупирана од федералните војски на третиот воен округ под раковоство на генералот Џон Поп. Во 1874 политичката коалиција позната како Ридимерс за преземала контролата на државната влада од републиканците, делумно преку поттиснувањето на афроамериканските гласачи.

По 1890, коалицијата на белците донесе закони за расна сегрегација и обесправување на црните жители, процес завршен со одредбите од уставот од 1901. Одредбите кои ги обесправувале афроамериканците, исто така, ги обесправиле и сиромашните белци. Во 1941 повеќе белци однего црнци биле обесправени, односно 600,000 белци и 520,000 црнци. Сепак, влијанието било поголемо кај афроамериканците, скоро сите граѓани биле лишени од своите права.

Од 1901 до 1960-те државното законодавство не успеало за изврши поделба на населението како што тоа растело во рамките на државата. Резултатот оформил рурални малцинства кои доминирале во државната политика сè до една серија на судски случаи кои барале поделба во 1972.

Со обесправувањето на афроамериканците, државата станала дел од „Солидниот Југ“, еднопартиски систем во кој демократската партија станала единствена политичка партија во секоја јужна држава. Во отприлика 100 години на локалните и државните избори во Алабама граѓаните се одлучувале примарно за демократската партија.

Во 1986 демократскиот претставник на изборите, тогашниот актуелен заменик гувернер Бил Бексли, ја загубил номинацијата за гувернер во скандал за да потоа врховниот генерал Чарлс Гредик го преземе неговото место. Државната демократска партија ги поништила изборите и го сместила името на Бексли на изборните ливчиња како демократски кандидат. Гласачите, револтирани од обесправувањето при гласање, го избрале републиканскиот претставник Гај Хант за гувернер. Тој бил првиот републиканец избран за гувернер во Алабама од времето на реконструкцијата. Од тогаш републиканците станале поконкурентни во политиката на Алабама. Тие во моментов ги контролираат двете седишта во сенатот на САД, шест од вкупно седумте конгресни седишта. Републиканците имаат 8:1 мнозинство во врховниот суд на Алабама[81] и ги држат канцелариите низ државата на извршната власт.

Како и да е, демократите во моментов имаат едно од трите места во комисијата за јавни услуги на Алабама.[82][83][84] Некои од локалните канцеларии во државата сè уште се под демократска управа. Локалните избори во руралните окрузи се генерално одлучни за демократите, а локалните избори во метрополитенските окрузи се на страна на републиканците, се разбира, има и исклучоци.[85][86] Само два заменик гувернери од републиканската партија биле избрани по реконструкцијата, Стиви Виндом и Кеи Ајви, моменталниот заменик гувернер. Виндом служел како заменик гувернер на демократскиот гувернер Дон Сиглмен. Пред 2011, последен пат кога Алабама имала гувернер и заменик гувернер од иста партија бил периодот од 1983 и 1987 кога Валас го отслужувал својот четврт мандат како гувернер а Бил Бексли бил заменик. Двајцата биле демократи.

Големо мнозинство од шерифските канцеларии во Алабама се во демократски раце. Како и да е, повеќето демократски шерифи претседаваат со повеќе рурални и окрузи со мал број на жители, а мнозинството на републикански претседавачи се избрани во урбаните или понаселени окрузи.[87] Два окрузи во Алабама (Монтгомери и Калхун) со популација над 100,000 имаат демократски шериф и пет окрузи во Алабама со популација под 75,000 имаат републикански шерифи (Отауга, Кофи, Дејл, Куса и Блаунт).[88]

Државната политика на Алабама се здобила со национално внимание во 1950-те и 1960-те во текот на американското движење за граѓанските права кога мнозинство на бирократи насилно ги попречувале протестите за изборните и социјалните реформи. Џорџ Валас, државниот гувернер, и натаму е познат како контроверзна личност. Само со одобрувањето на актот за граѓански права од 1964[30] и актот за гласачки права од 1965 афроамериканците добиле право на глас.

Во Алабама, членовите на законодавството, ги заземаат своите места веднаш по ноемвриските избори, но другите функции како гувернер, заменик гувернер, јавен обвинител на своите позиции доаѓаат во јануари.[89]

Национална политика

[уреди | уреди извор]

Од 1876 до 1956, Алабама ги поддржувала само демократските претседателски кандидати во големи размери. Во 1960 демократите победиле со Џон Ф. Кенеди, но демократските избраници од Алабама дале 6 од 11 изборнички гласа за Хари Берд, во знак на протест. Во 1964 републиканецот Бери Голвотер ја предводел државата, делумно поради своето противење за актот за човековите права од 1964, на неговите противници, кој им ја вратил франшизата на афроамериканците.

На претседателските избори во 1968, Алабама го поддржала Џорџ Валас, кандидатот на американската независна партија, кој се натпреварувал со Ричард Никсон и Хјуберт Хамфри. Валас бил првиот демократ кандидат во Алабама, додека, пак, Хамфри бил обележан како „национален демократ“.[90]

Од 1980, конзервативните гласачи на Алабама, во пораст, гласале за републиканските кандидати на федерално ниво, особено во претседателските избори. Спротивно на ова, демократските кандидати биле избирани на повеќето места на државно ниво сè до 2010 кога се оформило долготрајно мнозинство во законодавството на Алабама.

Двата сенатори на Алабама во сенатот на САД се Џеферсон Б. Сешнс III и Ричард Крег Шелби. Во куќата на претставници во САД, државата ја претставуваат седум члена од кои шест се републиканци (Џо Бонер, Мајк Д. Роџерс, Роберт Адерхолт, Морис Џ. Брукс, Марта Роби и Спенсер Бачјус) и еден демократ (Тери Сивел).

Образование

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Образование во Алабама
Универзитетот „University of North Alabama“ во Флоренс. Ова е најстарото јавно училиште во државата.

Основно и средно образование

[уреди | уреди извор]

Јавните основни и средни училишта во Алабама се под надзор на државниот совет на Алабама за образование како и локалните надзорници од 67-те окрузи и училишните одбори, па и од 60 совети за образование. Заедно, 1,541 индивидулни училишта обезбедуваат образование за 743,364 ученици од основни и средни училишта.[91]

Основањето на јавните училишта е одобрено од законодавството на Алабама преку образовниот фонд. Во учебната година 2006/2007 Алабама одобри $3,775,163,578 основните и средните образовни институции. Тоа претставува пораст од $444,736,387 во однос на претходната учебна година.[91] Иако јавниот образовен систем на Алабама се подобрува, таа сè уште заостанува во напредувањето во однос на другите држави. Според податоците од пописот во САД стапката на дипломирани средношколци од 75% е втората најмала во САД (после Мисисипи).[92] Најголемите образовни придобивки се во луѓето со високо обазование, но без степени.[93]

Колеџи и универзитети

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Список на колеџи и универзитети во Алабама

Програмите на Алабама за високо образование вклучуваат 14 четиригодишни јавни универзитети, двегодишни општествени колеџи и 17 приватни, додиполомски и постдипломски универзитети. Во државата има две медицински училишта („University of Alabama at Birmingham“ и „University of South Alabama“), два ветеринарни колеџа („Auburn University“ и „Tuskegee University“), стоматолошно училиште („University of Alabama at Birmingham“), колеџ за оптика („University of Alabama at Birmingham“), две фармацевтски училишта („Auburn University“ и „Samford University“) и пет правни училишта („University of Alabama School of Law“, „Birmingham School of Law“, „Cumberland School of Law“, „Miles Law School“ и „Thomas Goode Jones School of Law“). Пост-средното образование во Алабама е надгледувано од комисијата на Алабама за високо образование. Колеџите и универзитетите во Алабама нудат програми од двагодишни степени до 16 докторски нивоа.[94]

Спортови

[уреди | уреди извор]

Алабама има неколку професионални тимови од мали лиги вклучувајќи и бејзбол тимови.

Клуб Град Спорт Лига Место
„Alabama Hammers“ Хантсвил Фудбал во сала „Southern Indoor Football League“ центарот Вон Браун
„Birmingham Barons“ Бирмингем Бејзбол „Southern League“ парк „Регионс“
„Huntsville Havoc“ Хантсвил Хокеј на мраз „Southern Professional Hockey League“ центарот Вон Браун
„Huntsville Stars“ Хантсвил Бејзбол „Southern League“ стадионот Џо В. Дејвис
„Mobile BayBears“ Мобајл Бејзбол „Southern League“ стадионот Ханк Арон
„Montgomery Biscuits“ Монтгомери Бејзбол „Southern League“ стадионот „Монтгомери Ривервок“
„Rocket City United“ Хантсвил Фудбал „National Premier Soccer League“ стадионот „Медисон Сити Скулс“
„Tennessee Valley Tigers“ Хантсвил Фудбал „Independent Women's Football League“ стадионот „Милтон Франк“

Алабама како тема во уметноста и во популарната музика

[уреди | уреди извор]
  • „Песна за Алабама (Виски-бар)“ (Alabama Song(Whiskey Bar)) — песна на американската рок-група „Дорс“ (The Doors) од 1967 година.[95]
  • „Алабама“ — песна на српската рок-група „Електрични оргазам“ од 1982 година.[96]
  • „Алабама“ (англиски: Alabama) — песна на американскиот рок-музичар Нил Јанг (Neil Young) од 1972 година.[97]
  • „Сладок доме, Алабама“ (Sweet Home Alabama) — песна на американската рок-група „Линард Скинард“ (Lynyrd Skynyrd) од 1967 година.[98]

Познати личности од Алабама

[уреди | уреди извор]

Културни знаменитости и настани

[уреди | уреди извор]
  • Театарот Алабама во Бирмингем
    Театарот Алабама во Бирмингем
  • „Спомен на граѓанските права“ во Монтгомери
    „Спомен на граѓанските права“ во Монтгомери
  • „Јубилејниот балон на топол воздух на Алабама“ во Декатур
    „Јубилејниот балон на топол воздух на Алабама“ во Декатур
  • Вселенски и ракетен центар на САД во Хантсвил
    Вселенски и ракетен центар на САД во Хантсвил
  • Меморијален парк на воените бродови во Мобил
    Меморијален парк на воените бродови во Мобил
  • „Mardi Gras“ во Мобајл
    „Mardi Gras“ во Мобајл
  • Статуата „Вулкан“ во Бирмингем
    Статуата „Вулкан“ во Бирмингем
  • „Фестивалот Шекспир“ во Алабама во Монтогомери
    „Фестивалот Шекспир“ во Алабама во Монтогомери

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Stephens, Challen (19 October 2015). „A look at the languages spoken in Alabama and the drop in the Spanish speaking population“. AL.com. Посетено на 21 September 2016.
  2. ↑ „Population and Housing Unit Estimates“. U.S. Census Bureau. June 22, 2017. Посетено на June 22, 2017.
  3. ↑ „Median Annual Household Income“. The Henry J. Kaiser Family Foundation. Посетено на December 9, 2016.
  4. ↑ "Cheehahaw". Преглед на податоци, Геодетска служба на САД (NGS). http://www.ngs.noaa.gov/cgi-bin/ds_mark.prl?PidBox=DG3595. Retrieved October 20, 2011. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 „Elevations and Distances in the United States“. United States Geological Survey. 2001. Архивирано од изворникот на October 15, 2011. Посетено на October 21, 2011.
  6. ↑ Прилагодено според северноамериканската вертикална појдовница од 1988 г.
  7. ↑ 7,0 7,1 „George Mason University, United States Election Project: Alabama Redistricting Summary, accessed March 10, 2008“. Web.archive.org. Архивирано од изворникот 2007-10-17. Посетено на 2010-10-24.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Read, William A. (1984). Indian Place Names in Alabama. University of Alabama Press. ISBN 0-8173-0231-X. OCLC 10724679.
  9. ↑ Sylestine, Cora; Hardy; Heather; and Montler, Timothy (1993). Dictionary of the Alabama Language. Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-73077-2. OCLC 26590560. Архивирано од изворникот на 2008-10-24. Посетено на 2011-03-04.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Rogers, William W; Robert D. Ward, Leah R. Atkins, Wayne Flynt (1994). Alabama: the History of a Deep South State. University of Alabama Press. ISBN 0-8173-0712-5. OCLC 28634588.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 „Alabama: The State Name“. All About Alabama. Alabama Department of Archives and History. Посетено на 2007-08-02.
  12. ↑ 12,0 12,1 Wills, Charles A. (1995). A Historical Album of Alabama. The Millbrook Press. ISBN 1-56294-591-2. OCLC 32242468.
  13. ↑ Griffith, Lucille (1972). Alabama: A Documentary History to 1900. University of Alabama Press. ISBN 0-8173-0371-5. OCLC 17530914.
  14. ↑ The use of state names derived from Native American languages is common; an estimated 27 states have names of Native American origin. Weiss, Sonia (1999). The Complete Idiot's Guide to Baby Names. Mcmillan USA. ISBN 0-02-863367-9. OCLC 222611214.
  15. ↑ 15,0 15,1 Swanton, John R (1953). „The Indian Tribes of North America“. Bureau of American Ethnology Bulletin 145: 153–174. Посетено на 2007-08-02.
  16. ↑ 16,0 16,1 Swanton, John R (1937). „Review of Read, Indian Place Names of Alabama“. American Speech. 12 (12): 212–215. doi:10.2307/452431.
  17. ↑ „Alabama“. The New York Times Almanac 2004. The New York Times. 2006-08-11. Посетено на 2006-09-23.
  18. ↑ Welch, Paul D. (1991). Moundville's Economy. University of Alabama Press. ISBN 0-8173-0512-2. OCLC 21330955.
  19. ↑ Walthall, John A. (1990). Prehistoric Indians of the Southeast-Archaeology of Alabama and the Middle South. University of Alabama Press. ISBN 0-8173-0552-1. OCLC 26656858.
  20. ↑ Townsend, Richard F. (2004). Hero, Hawk, and Open Hand. Yale University Press. ISBN 0-300-10601-7. OCLC 56633574.
  21. ↑ edited by F. Kent Reilly III and James F. Garber ; foreword by Vincas P. Steponaitis. (2004). F. Kent Reilly and James Garber (уред.). Ancient Objects and Sacred Realms. University of Texas Press. ISBN 978-0-292-71347-5. OCLC 70335213.CS1-одржување: излишен текст: список на автори (link)
  22. ↑ „Alabama Indian Tribes“. Indian Tribal Records. AccessGenealogy.com. 2006. Посетено на 2006-09-23.
  23. ↑ „Alabama State History“. theUS50.com. Посетено на 2006-09-23.
  24. ↑ „Alabama Historical Association Marker Program: Washington County“. Архивирано од изворникот на 2011-08-22. Посетено на 2011-03-04.
  25. ↑ „AL-Alabama“. Landscapes and History by state. StateMaster.com. Архивирано од изворникот на 2006-05-03. Посетено на 2006-09-23.
  26. ↑ 26,0 26,1 „The Black Belt“. Southern Spaces Internet Journal. Emory University. 2004-04-19. Посетено на 2006-09-23.
  27. ↑ „13th Amendment to the U.S. Constitution: Abolition of Slavery (1865)“. Historical Documents. HistoricalDocuments.com. 2005. Архивирано од изворникот на 2006-10-31. Посетено на 2006-09-23.
  28. ↑ 28,0 28,1 Glenn Feldman. The Disfranchisement Myth: Poor Whites and Suffrage Restriction in Alabama. Athens: University of Georgia Press, 2004, p. 136.
  29. ↑ „Birmingham“. Bhamwiki. Посетено на 2010-10-24.
  30. ↑ 30,0 30,1 „Civil Rights Act of 1964“. Finduslaw.com. Посетено на 2010-10-24.
  31. ↑ „The New South Rises, Again“. Civil Rights: Law and History. Southerner.net. Spring 1999. Посетено на 2006-09-23.
  32. ↑ „GCT-PH1-R. Population, Housing Units, Area, and Density (areas ranked by population): 2000“. Geographic Comparison Table. U.S.Census Bureau. 2000. Архивирано од изворникот на 2009-04-03. Посетено на 2006-09-23.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 „The Geography of Alabama“. Geography of the States. NetState.com. 2006-08-11. Посетено на 2006-09-23.
  34. ↑ Alabama Forest Owner's Guide to Information Resources, Introduction Архивирано на 27 април 2015 г., Alabamaforests.org
  35. ↑ „Alabama County (geographies ranked by total population)“. Geographic Comparison Table (англиски). U.S. Census Bureau. 2000. Архивирано од изворникот на 2008-10-11. Посетено на 2007-05-14.
  36. ↑ „National Park Guide“. Geographic Search. Washington, D.C: National Park Service – U.S. Department of the Interior. Посетено на 2006-09-23.
  37. ↑ „National Forests in Alabama“. Служба за шумарство на USDA. Министерство за земјоделство на САД. Посетено на 2008-10-05.
  38. ↑ 38,0 38,1 "Wetumpka Impact Crater" Архивирано на 28 септември 2007 г. Wetumpka Public Library. Retrieved August 21, 2007.
  39. ↑ Christopher M. Godfrey (2008-11-04). „Greenhouse effect and climate“ (PDF). Atmospheric Sciences. University of North Carolina, Asheville. Архивирано од изворникот (PDF) на 2011-07-19.
  40. ↑ 40,0 40,1 „Alabama Climate“. Britannica.com. Посетено на 2010-10-24.
  41. ↑ Lightning Fatalities, Injuries and Damages in the United States, 1990–2003, [1] Архивирано на 22 октомври 2012 г. Retrieved May 8, 2007
  42. ↑ Fujita scale Архивирано на 30 декември 2011 г.. Tornadoproject.com. Retrieved September 3, 2007.
  43. ↑ Alabama Weather and Climate Архивирано на 18 мај 2010 г.. U.S.Travel Weather
  44. ↑ Податоци за населението. „Resident Population Data – 2010 Census“. 2010.census.gov. Архивирано од изворникот 2011-05-19. Посетено на June 1, 2011.
  45. ↑ „Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2000 to July 1, 2008“. United States Census Bureau. Посетено на 2009-02-01.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 U. S. Census Bureau (2008-12-15). „Cumulative Estimates of the Components of Population Change for the United States, Regions and States: April 1, 2000 to July 1, 2008 (NST-EST2008-04)“ (CSV). Посетено на 2009-01-16.
  47. ↑ „Population and Population Centers by State - 2000“. United States Census Bureau. Посетено на 2008-12-03.
  48. ↑ American Community Survey: Alabama[мртва врска]. Retrieved 24 July 2010.
  49. ↑ Data on selected ancestry groups.
  50. ↑ 1980 United States Census
  51. ↑ 51,0 51,1 American FactFinder, United States Census Bureau. „Alabama - Selected Social Characteristics in the United States: 2006-2008“. Factfinder.census.gov. Архивирано од изворникот на 2020-02-11. Посетено на 2010-10-24.
  52. ↑ Pulera, Dominic J. dq=Sharing+the+dream:+white+males+in+multicultural+America++english+ancestry&cd=1#v=onepage&q=&f=false Sharing the Dream: White Males in a Multicultural America Проверете ја вредноста |url= (help).
  53. ↑ Reynolds Farley, 'The New Census Question about Ancestry: What Did It Tell Us?', Demography, Vol. 28, No. 3 (August 1991), pp. 414, 421.
  54. ↑ Stanley Lieberson and Lawrence Santi, 'The Use of Nativity Data to Estimate Ethnic Characteristics and Patterns', Social Science Research, Vol. 14, No. 1 (1985), pp. 44-6.
  55. ↑ Stanley Lieberson and Mary C. Waters, 'Ethnic Groups in Flux: The Changing Ethnic Responses of American Whites', Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 487, No. 79 (September 1986), pp. 82-86.
  56. ↑ „State Membership Reports“. thearda.com. Архивирано од изворникот на 2010-08-29. Посетено на 2010-06-15.
  57. ↑ Campbell, Kirsten (2007-03-25). „Alabama rates well in biblical literacy“. Mobile Register. Advance Publications, Inc. стр. A1. |access-date= бара |url= (help)
  58. ↑ „Confidence in State and Local Institutions Survey“ (PDF). Capital Survey Research Center. Архивирано (PDF) од изворникот 2007-08-09. Посетено на 2007-06-02.
  59. ↑ White, David (2007-04-01). „Poll says we feel good about state Trust in government, unlike some institutions, hasn't fallen“. Birmingham News. Birmingham News. стр. 13A. |access-date= бара |url= (help)
  60. ↑ Barry A. Kosmin and Ariela Keysar (2009). „AMERICAN RELIGIOUS IDENTIFICATION SURVEY (ARIS) 2008“ (PDF). Hartford, Connecticut, USA: Trinity College. стр. 20. Архивирано од изворникот (PDF) на 2009-04-07. Посетено на 2009-05-08.
  61. ↑ „County Level Estimates of Obesity — State Maps“. Centers for Disease Control and Prevention. 2008. Архивирано од изворникот на 2013-07-23.
  62. ↑ „Highest Rates of Leisure-Time Physical Inactivity in Appalachia and South“. Centers for Disease Control and Prevention. 2008.
  63. ↑ „County Level Estimates of Diagnosed Diabetes — State Maps“. Centers for Disease Control and Prevention. 2008. Архивирано од изворникот на 2013-03-05.
  64. ↑ „CDC national chart on diabetes“. Архивирано од изворникот на 2011-10-15. Посетено на 2011-03-04.
  65. ↑ „GDP by State (2008)“. Bureau of Economic Analysis, Regional Economic Accounts. June 2, 2009. Посетено на 2009-10-09. full release with tables Архивирано на 30 јуни 2017 г.
  66. ↑ „United States Census Bureau“. State and County Quick Facts. Архивирано од изворникот на 2012-09-10. Посетено на 2007-05-30.
  67. ↑ Bls.gov; Local Area Unemployment Statistics
  68. ↑ „Alabama and CBER: 75 Years of Change“ (PDF). Alabama Business. Center for Business and Economic Research, Culverhouse College of Commerce, The University of Alabama. 2005. Посетено на 2006-09-23.
  69. ↑ „State Highlights for 2004–2005“ (PDF). Alabama Cooperative Extension System. USDA, NASS, Alabama Statistical Office. 2005. Архивирано од изворникот (PDF) на 2006-09-21. Посетено на 2006-09-23.
  70. ↑ „Vehicle Technologies Program: Fact #539: October 6, 2008 Light Vehicle Production by State“. .eere.energy.gov. 2008-10-06. Посетено на 2010-10-24.
  71. ↑ „Verified Trauma Centers“. American College of Surgeons, Verified Trauma Centers. December 30, 2010. Посетено на 2011-01-09.
  72. ↑ „WATERBORNE COMMERCE OF THE UNITED STATES“ (PDF). U.S. Army Corps of Engineers: Waterborne Commerce Statistics. стр. 90. Архивирано од изворникот (PDF) на 2010-08-07. Посетено на 2010-03-08.
  73. ↑ „ThyssenKrupp's Alabama incentive package tops $811 million“. Press register. 2007-05-11. Архивирано од изворникот на 2007-09-27. Посетено на 2007-05-11.
  74. ↑ Fahrenthold, David A. (2 May 2010). „Obama to survey environmental damage in gulf“. Washington, DC: Washington Pose. стр. A6.
  75. ↑ Comparison of State and Local Retail Sales Taxes, July 2004 Посетено на May 25, 2007.
  76. ↑ 76,0 76,1 „Reducing Alabama's Income Tax on Working-Poor Families: Two Options - 4/14/99“. Cbpp.org. Архивирано од изворникот на 2011-01-16. Посетено на 2010-10-24.
  77. ↑ „Alabama State Local Tax Burden Compared to U.S. Average (1970–2007)“ (PDF). Tax Foundation. Посетено на 2007-05-30.
  78. ↑ Roig-Franzia, Manuel (2004-11-28). „Alabama Vote Opens Old Racial Wounds“. Washington Post. Архивирано од изворникот 2012-12-10. Посетено на 2006-09-22.
  79. ↑ „Constitution of Alabama - 1901“. The Alabama Legislative Information System. Архивирано од изворникот на 2006-09-23. Посетено на 2006-09-22.
  80. ↑ „Alabama Citizens for Constitutional Reform“. Constitutionalreform.org. Архивирано од изворникот на 2010-09-15. Посетено на 2010-10-24.
  81. ↑ „Sue Bell Cobb considering running for governor - Breaking News from The Birmingham News - al.com“. Blog.al.com. 2009-05-02. Посетено на 2009-08-07.
  82. ↑ „Commissioners“. Psc.state.al.us. Архивирано од изворникот на 2009-07-18. Посетено на 2009-08-07.
  83. ↑ Special (2008-11-05). „Lucy Baxley wins Alabama Public Service Commission presidency, but recount possible“. Birmingham News via al.com. Посетено на 2009-08-07.
  84. ↑ Public Service Commission: Twinkle Cavanaugh, Terry Dunn join GOP sweep | al.com
  85. ↑ „2006 Gubernatorial Democratic Primary Election Results - Alabama“. Uselectionatlas.org. Посетено на 2009-08-07.
  86. ↑ „2006 Gubernatorial Republican Primary Election Results - Alabama“. Uselectionatlas.org. 2007-02-15. Посетено на 2009-08-07.
  87. ↑ „Association“. Alabama Sheriffs. Посетено на 2009-08-07.
  88. ↑ „2007-2011 Alabama Sheriffs“. Alabamasheriffs.com. Архивирано од изворникот на 2009-09-22. Посетено на 2009-08-07.
  89. ↑ Lee, McDowell (2009). „Alabama's Legislative Process“. State of Alabama. Архивирано од изворникот на 2011-01-02. Посетено на 2011-03-04.
  90. ↑ „1968 Presidential General Election Results - Alabama“. Uselectionatlas.org. 1968-11-05. Посетено на 2009-08-07.
  91. ↑ 91,0 91,1 „Alabama Education Quick Facts 2007“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2007-07-26. Посетено на 2007-08-11.
  92. ↑ http://www.census.gov/prod/2003pubs/c2kbr-24.pdf
  93. ↑ Education Statistics. CensusScope.org
  94. ↑ „Degree titles and abbreviations“. Alabama Commission on Higher Education. Посетено на 2007-09-03.[мртва врска]
  95. ↑ YouTube, The Doors/First Album-1967 (пристапено на 24 декември 2017)
  96. ↑ Discogs, Električni Orgazam – Lišće Prekriva Lisabon (пристапено на 15.4.2021)
  97. ↑ Discogs, Neil Young – Harvest (пристапено на 30.5.2021)
  98. ↑ YouTube, Lynyrd Skynyrd - Sweet Home Alabama (пристапено на 24 декември 2017)

Дополнителна литература

[уреди | уреди извор]
  • Еткинс, Ли Ролс, Вејн Флинт, Вилјам Ворен Роџерси Дејвид Вард. Alabama: The History of a Deep South State (1994)
  • Флинт, Вејн. Alabama in the Twentieth Century (2004)
  • Овен Томас М. History of Alabama and Dictionary of Alabama Biography 4 тома. 1921.
  • Џексон, Харви Х. Inside Alabama: A Personal History of My State (2004)
  • Мол, Рејмонд А. "Latinization in the Heart of Dixie: Hispanics in Late-twentieth-century Alabama" Alabama Review 2002 55(4): 243–274. ISSN 0002-4341
  • Пирс, Нил Р. The Deep South States of America: People, Politics, and Power in the Seven Deep South States (1974). Информации за политиката и економијата, 1960–72.
  • Вилјамс, Бенџамин Бафорд. A Literary History of Alabama: The Nineteenth Century 1979.
  • ВПА. Guide to Alabama (1939)

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Сојузни држави
Федерален округ
Островски територии
Оддалечени острови
Алабама
За Алабама
Региони во Алабама
Пошироки области
Список на градови во Алабама
Окрузи

Аутауга · Балдуин · Барбур · Биб · Блант · Булок · Батлер · Калхон · Чејмберс · Чироки · Чилтон · Чокто · Кларк · Клеј · Клебурн · Кафе · Колберт · Конекух · Коса · Ковингтон · Креншав · Кулман · Дејл · Далас · Де Калб · Елмор · Ескамбија · Етова · Фает · Френклин · Женева · Грини · Хејл · Хенри · Хјустон · Џексон · Џеферсон · Ламар · Лаудердејл · Лоренс · Ли · Лајмстон · Лаундес · Макон · Медисон · Маренго · Марион · Маршал · Мобајл · Монро · Монтгомери · Морган · Пери · Пикенс · Пајк · Рандолф · Расел · Шелби · Св. Клер · Самтер · Таладега · Талапоса · Тускалоса · Волкер · Вашингтон · Вилкокс · Винстон

Нормативна контрола
Статијата „Алабама“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии).
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Алабама&oldid=5288183“