Прејди на содржината

Трчање

Од Википедија — слободната енциклопедија
Тркачи на маратонот во Карлсбад, 2013 година
Видео за трчање

Трчање[1][2] — начин на земно движење што им овозможува на луѓето и животните да се движат многу брзо. Трчањето е вид одење што се одликува со воздушна фаза, при која стапалата се над земјата, иако постојат исклучоци.[3] Ова е спротивно на одењето, каде едното стапало е секогаш во допир со земјата, нозете вообичаено се одржуваат исправени, додека тежиштето е над лакот на стапалото во стил на превртено нишало.[4] Посебна особина на телото за време на трчањето од гледна точка на промена на кинетичката и потенцијалната енергија во чекорот, што се јавува истовремено, додека чувањето на енергија се исполнува со флексибилни тетиви и еластичност на неактивните мускули.[5] Поимот трчање може да се однесува на која било варијанта на движење со поголема брзина од вообичаеното одење, од џогирање до спринт.

Се проценува дека предците на современите луѓе развиле способност да трчаат пред околу 2,6 милиони години, веројатно со цел да ловат животни.[6] Трчањето во натпреварувачка смисла се развило на бројни верски празници. Првиот запис за натпреварување во трчање датира од Талтанските игри во Ирска во 1829 г. пр. н. е.,[7] додека на Олимписките игри трчањето за прв пат било воведено во 776 г. пр. н. е. Трчањето е опишано како најдостапен спорт.[8]

Историја

[уреди | уреди извор]
Сцена на трчање, од Панатенејските игри во Стара Грција, 333 пр. н. е.

Се смета дека човечкото трчање се развило пред најмалку четири и пол милиони години откако еволуирало од мајмуни, бидејќи австралопитекот, раниот предок на луѓето, развил способност да оди исправено на две нозе.[9]

Предложената теорија претпоставува дека еволуцијата на трчањето кај раните луѓе се развила преку практиката на ловење животни, активно следење и бркање додека пленот не стане премногу исцрпен за да избега, подлегнувајќи на „гонење на миопатија “; на овој начин, луѓето ги развиле нухалниот лигамент, потната жлезда, Ахиловата тетива, зглобот на коленото и најголемиот мускул на грбот, на кои настанале промени поради таквите дејности.[10][11][12] Прво предложената теорија користела споредбени физиолошки докази и природни навики на животните додека трчаат, што укажува на веројатноста за оваа активност како успешен метод на лов. Идните докази од набљудувањата на современите практики на лов, исто така, укажуваат на оваа веројатност.[12][13] Според Серс (страница 12), научните истражувања на скелетите обезбедиле идни докази за таа теорија.[14]

Натпреварувачкото трчање се развило на верски празници во неколку области, како што се Грција, Египет, Азија и Источноафриканскиот Расед во Африка. Талтанските игри, ирски спортски настан во чест на богот Талту, датираат од 1829 година пр. н. е. и се едно од најраните натпреварувања во кои се појавило трчањето.[7] Потеклото на трчањето на Древните олимписки игри и маратонот е обвиткано со митови и легенди, а првиот забележан натпревар во трчање на античките игри датира од 776 пр. н. е.[15]

Опис

[уреди | уреди извор]
Фото секвенца на Едвард Мајбриџ.

Трчањето може да се подели во две фази во однос на долниот екстремитет: став и замав.[16][17][18][19] Тие можат дополнително да се поделат на апсорпција, погон, почетен замав и завршен замав. Поради непрекинатата природа на трчањето, ниедна точка не се претпоставува дека е почеток. Сепак, за едноставност, ќе се претпостави дека апсорпцијата и ударот го означуваат почетокот на циклусот на трчање во тело кое веќе е во движење.

Удар на стапалото

[уреди | уреди извор]

Удар на стапалото настанува кога плантарниот дел од стапалото ќе дојде до првичен допир со земјата. Вообичаени видови на удари на стапалата се видови на удари со прстите, средниот дел на стапалата и петиците [20][21][22] Нив ги одликува првичен допир на прстите, средниот дел и петицата на стапалото. За тоа време, зглобот на колкот поминува низ екстензија од максималната флексија од претходната фаза на замав. За правилна апсорпција на силата, зглобот на коленото треба да се свитка при ударот на стапалото, а глуждот треба да биде малку пред телото.[23] Со ударот на стапалото започнува фазата на апсорпција, бидејќи силите од почетниот допир се трошат низ долниот екстремитет. Апсорпцијата на силите продолжува додека телото преминува од удар на стапалото до средното стапало поради вертикалниот погон на прстите за време на претходниот циклус на одење.

Пропулзивна фаза

[уреди | уреди извор]

Неодамнешните истражувања, особено во врска со расправата за ударот со стапало, се сосредоточиле исклучиво на фазите на апсорпција со цел идентификација и превенција од повреди. Погонската фаза на трчање вклучува движење кое почнува од средината сè додека прстите не се одвојат.[17][18][24] Меѓутоа, од моделот на полна должина на чекорот, компонентите на замав и удар на стапалот можат да помогнат во погонот.[19][25] Поставувањето за погон започнува на крајот на завршниот замав додека зглобот на колкот се свива, создавајќи максимален опсег на движење за екстензорите на колкот да забрзаат и да произведат сила. Како екстензорите на колкот преминуваат од реципрочни инхибитори во примарни придвижувачи на мускулите, долниот екстремитет се враќа кон земјата, иако во голема мера му помогаат рефлексот на истегнување и гравитацијата.[19] Фазите на удар на стапалото и апсорпција се случуваат потоа со два вида исходи. Оваа фаза може да биде само продолжение на замавот од рефлексната реакција на флексијата, гравитацијата и лесно продолжување на колкот со ударотна петицата, што придонесува малку за апсорпција на сила низ зглобот на глуждот.[24][26][27] Со удар средниот дел на предниот дел од стапалото, оптоварувањето на гастро-солеус комплексот од апсорпцијата на шокот ќе послужи како помош во плантарната флексија од средината до ножниот прст.[27][28] Како што долниот екстремитет влегува во средината, започнува правиот погон.[24] Екстензорите на колкот продолжуваат да се собираат, потпомогнати од забрзувањето на гравитацијата и рефлексот на истегнување што преостанува од максималната флексија на колкот во текот на фазата на завршен замав. Проширувањето на колкот ја повлекува земјата под телото, повлекувајќи го тркачот напред. Во текот на средниот дел, коленото би требало да биде во некој степен на флексија на коленото заради еластичното оптоварување од фазата на апсорпција и фазата на удар на стапалото за да се зачува замавот нанапред.[29][30][31] Зглобот на глуждот е во дорзална флексија во овој миг под телото, било еластично оптоварен со ударот на средниот дел на предниот дел на стапалото или се подготвува за независна концентрична плантарна флексија.

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „трчање“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
  2. ↑ „трчање“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
  3. ↑ „Gait selection in the ostrich: mechanical and metabolic characteristics of walking and running with and without an aerial phase“. rspb.royalsocietypublishing.org. 22 мај 2004. Посетено на 22 јануари 2018.
  4. ↑ Biewener, Andrew A. (1091). Animal Locomotion. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-850022-3.
  5. ↑ Cavagna, G. A.; Saibene, F. P.; Margaria, R. (1964). „Mechanical Work in Running“. Journal of Applied Physiology. 19 (2): 249–256. doi:10.1152/jappl.1964.19.2.249. PMID 14155290.
  6. ↑ Magazine, Discover (2006). „Born To Run – Humans can outrun nearly every other animal on the planet over long distances“. стр. 3.
  7. ↑ 7,0 7,1 Alpha, Rob (2015). What Is Sport: A Controversial Essay About Why Humans Play Sports. BookBaby. ISBN 9781483555232.
  8. ↑ Soviet Sport: The Success Story. стр. 49, V. Gerlitsyn, 1987
  9. ↑ „The Evolution of Human Running: Training & Racing“. runtheplanet.com. Посетено на 23 јануари 2018.
  10. ↑ Chen, Ingfei (мај 2006). „Born To Run“. Discover. Посетено на 23 јануари 2018.
  11. ↑ Liebenberg, Louis (децембар 2006). „Persistence Hunting by Modern Hunter‐Gatherers“. Current Anthropology. Current Anthropology & The University of Chicago Press. 47 (6): 1017–1026. doi:10.1086/508695. JSTOR 10.1086/508695. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  12. ↑ 12,0 12,1 Sears, Edward Seldon (22 December 2008). Running Through the Ages. McFarland, 2001. ISBN 9780786450770. Посетено на 23 јануари 2018.
  13. ↑ Carrier, David R., A. K. Kapoor, Tasuku Kimura, Martin K. Nickels, Satwanti, Eugenie C. Scott, Joseph K. So and Erik Trinkaus (1984). „The Energetic Paradox of Human Running and Hominid Evolution and Comments and Reply“. Current Anthropology. The University of Chicago Press. 25 (4): 483–495. doi:10.1086/203165. JSTOR 2742907. Посетено на 23 јануари 2018.
  14. ↑ Walker, Alan; Leakey, Richard (16 July 1996). The Nariokotome Homo Erectus Skeleton. Springer, 1993. стр. 414. ISBN 9783540563013. Посетено на 23 јануари 2018.
  15. ↑ Spivey, Nigel (8 јуни 2006). The Ancient Olympics – Google Books. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280604-8. Посетено на 23 јануари 2018.
  16. ↑ Anderson, T (1996). „Biomechanics and Running Economy“. Sports Medicine. 22 (2): 76–89. doi:10.2165/00007256-199622020-00003. PMID 8857704.
  17. ↑ 17,0 17,1 Nicola, T. L.; Jewison, D. J. (2012). „The Anatomy and Biomechanics of Running“. Clinical Journal of Sport Medicine. 31 (2): 187–201. doi:10.1016/j.csm.2011.10.001. PMID 22341011.
  18. ↑ 18,0 18,1 Novacheck, T.F. (1998). „The biomechanics of running“. Gait & Posture. 7 (1): 77–95. doi:10.1016/s0966-6362(97)00038-6. PMID 10200378.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Schache, A.G. (1999). „The coordinated movement of the lumbo-pelvic-hip complex during running: a literature review“. Gait & Posture. 10 (1): 30–47. doi:10.1016/s0966-6362(99)00025-9. PMID 10469939.
  20. ↑ Daoud, A.I. (2012). „Foot Strike and Injury Rates in Endurance Runners: a retrospective study“. Medicine and Science in Sports and Exercise. 44 (7): 1325–1334. doi:10.1249/mss.0b013e3182465115. PMID 22217561.
  21. ↑ Larson, P (2011). „Foot strike patterns of recreational and sub-elite runners in a long-distance road race“. Journal of Sports Sciences. 29 (15): 1665–1673. doi:10.1080/02640414.2011.610347. PMID 22092253.
  22. ↑ Smeathers, J.E. (1989). „Transient Vibrations Caused by Heel Strike“. Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part H: Journal of Engineering in Medicine. 203 (4): 181–186. doi:10.1243/PIME_PROC_1989_203_036_01. PMID 2701953.
  23. ↑ Davis, G.J. (1980). „Mechanisms of Selected Knee Injuries“. Journal of the American Physical Therapy Association. 60: 1590–1595.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Hammer, S.R. (2010). „Muscle contributions to propulsion and support during running“. Journal of Biomechanics. 43 (14): 2709–2716. doi:10.1016/j.jbiomech.2010.06.025. PMC 2973845. PMID 20691972.
  25. ↑ Ardigo, L.P. (2008). „Metabolic and mechanical aspects of foot landing type, forefoot and rearfoot strike, in human running“. Acta Physiologica Scandinavica. 155 (1): 17–22. doi:10.1111/j.1748-1716.1995.tb09943.x. PMID 8553873.
  26. ↑ Bergmann, G. (2000). „Influence of shoes and heel strike on the loading of the hip joint“. Journal of Biomechanics. 28 (7): 817–827. doi:10.1016/0021-9290(94)00129-r. PMID 7657680.
  27. ↑ 27,0 27,1 Lieberman, D. (2010). „Foot strike patterns and collision forces in habitually barefoot versus shod runners“. Nature. 463 (7280): 531–535. Bibcode:2010Natur.463..531L. doi:10.1038/nature08723. PMID 20111000.
  28. ↑ Williams, D.S. (2000). „Lower Extremity Mechanics in Runners with a Converted Forefoot Strike Pattern“. Journal of Applied Biomechanics. 16 (2): 210–218. doi:10.1123/jab.16.2.210.
  29. ↑ Kubo, K. (2000). „Elastic properties of muscle-tendon complex in long-distance runners“. European Journal of Applied Physiology. 81 (3): 181–187. doi:10.1007/s004210050028. PMID 10638375.
  30. ↑ Magness, S. (2010-08-04). „How to Run: Running with proper biomechanics“. Посетено на 3 October 2012.
  31. ↑ Thys, H. (1975). „The role played by elasticity in an exercise involving movements of small amplitude“. European Journal of Physiology. 354 (3): 281–286. doi:10.1007/bf00584651. PMID 1167681.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Трчање&oldid=5242034“