Pekan Kota Belud
Pekan Kota Belud | |
|---|---|
| Transkripsi lain | |
| • Cina | 古打毛律 |
Pekan Kota Belud | |
| Etimologi: Kota yang bermaksud kubu pertahanan manakala Belud bermaksud bukit | |
Pekan Kota Belud Lokasi daerah Kota Belud dan pekan Kota Belud | |
| Koordinat: 6°21′N 116°26′E / 6.350°N 116.433°EKoordinat: 6°21′N 116°26′E / 6.350°N 116.433°E | |
| Negara | |
| Negeri | |
| Bahagian | Pantai Barat |
| Daerah | Kota Belud |
| Pentadbiran | |
| • Badan | Majlis Daerah Kota Belud |
| • Pegawai Daerah | Puan Hajah Diyanah Abdullah |
| • MP | •Yang Berhormat Puan Isnaraissah Munirah binti Majilis (WARISAN) (Kota Belud) [1] •Yang Berhormat Datuk Wilfred Madius Tangau (UPKO) (Tuaran) |
| Keluasan | |
| • Jumlah | 1,385.6 km2 (535.0 batu persegi) |
| Penduduk (2010) | |
| • Jumlah | 8,392 |
| Populasi di sekitar Kota Belud sahaja tidak termasuk secara keseluruhan daerah Kota Belud. | |
| Zon waktu | MST |
| Kod kawasan | 088 |
| Tamu Mingguan | Ahad |
| Nombor pendaftaran kenderaan | SA (1980-2018) SY (2018-2023) SJ (2023-) SK |
| Laman sesawang | www |
Pekan Kota Belud ialah satu pekan dekat Bahagian Pantai Barat, Sabah. Jarak Kota Belud ke bandar Kota Kinabalu kira-kira 77 kilometer dengan mengambil masa sejam, dan Kota Belud juga merupakan laluan utama ke Bahagian Kudat.[2] Kota Belud juga menjadi latar belakang sebagai tempat melihat keindahan landskap Gunung Kinabalu.
Etimologi
[sunting | sunting sumber]Asal-usul Kota Belud
[sunting | sunting sumber]Nama Kota Belud ini berasal daripada bahasa Bajau, iaitu "Kota" yang bermaksud kubu pertahanan manakala "Belud" pula bermaksud bukit. Justeru itu, Kota Belud diertikan sebagai "Kubu Pertahanan di atas Bukit".
Sejarah
[sunting | sunting sumber]Tempasuk
[sunting | sunting sumber]Pemerintahan Sultan
[sunting | sunting sumber]Pada mulanya, Tempasuk (Kini Kota Belud) telah wujud sejak sekitar tahun 1700-an yang dikuasai oleh masyarakat Iranun.[3] Pada tahun 1781, kawasan Tempasuk diperintah sepenuhnya oleh Raja Ismail sebagai ketua kawasan tersebut dan pemerintahan berikutnya digantikan oleh anaknya iaitu Raja Tebuk.[3] Pada waktu yang sama, kawasan Tempasuk juga menarik perhatian Kesultanan Sulu dan Kesultanan Brunei untuk menduduki kawasan Tempasuk.[4] Pada sekitar tahun 1850, kawasan tempatan di Pandasan diperintah oleh Sultan Sulu iaitu Datu Sri Raja Dinda. Namun, kuasa ini juga adalah tertakluk dalam kawasan Tempasuk iaitu Raja Tebuk selepas bapanya Raja Ismail. Pada tahun berikutnya, pemerintahan tersebut telah diambil alih oleh Datu Rambangan bin Datu Baskal dan Datu Amirbahal yang diiktiraf oleh Kesultanan Brunei sekitar tahun 1870.[4] Semasa pemerintahan kesultanan Sulu dan Kesultanan Brunei, Tempasuk sering kali menjadi tempat perbalahan dalam sebuah masyarakat setempat.[4] Perbalahan ini berlaku seperti kejadian rompakan, pembunuhan, dan pencurian oleh beberapa suku kaum di daerah tersebut.[4] Kegiatan lanun juga turut dilakukan secara berleluasa di daerah Tempasuk.[4]
Pendudukan British di Tempasuk
[sunting | sunting sumber]Semasa pendudukan British sekitar tahun 1878, raja Tebuk sudah pun diganti oleh anaknya Datu Komidal yang digelar sebagai Sultan Sa Tebuk.[3] Pemerintahan kuasa Sultan Sa Tebuk pada waktu itu adalah terhad dan mendapat tekanan daripada kedatangan British.[3] Ini kerana, pendudukan British telah mengambil ahli pemerintahan sepenuhnya di kawasan Tempasuk.[3] Sultan Sa Tebuk dan Datu Rambangan hanya diberi tanggungjawab untuk mengurus kawasan pentadbiran di peringkat Mukim.[3] Legasi Datu Komidal (Sultan Se Tebok) kemudiannya diteruskan oleh iparnya Datu Rambangan bin Datu Baskal sebagai Raja Tempasuk disebabkan campur tangan British dan sama seperti Miharaja Dinda yang berkuasa di Pandasan.[3]
Menurut pegawai British iaitu F.G Whelan, K.G Tregonning dan William Pretyman, keamanan di Tempasuk telah pulih semula seperti biasa apabila pendudukan British, serta perlantikan William Pretyman sebagai Residen Inggeris yang pertama pada 2 Mei 1878.[4] [5] Kehadiran William Pretymen sebagai residen Tempasuk memberi kesan yang amat besar terhadap Sultan Sa Tebuk yang telah kehilangan kuasa sepenuhnya ke atas Tempasuk diwarisinya daripada bapanya Raja Tebuk.[3] Sultan Sa Tebuk juga tidak dapat melawan tindakan W. Pretyman kerana beliau dipengaruhi oleh iparnya iaitu Datu Rambangan yang telah berkahwin dengan adiknya Bai Pandaupan.[3] Sejarah kewujudan Tempasuk sebagai satu entiti bagi masyarakat setempat pada waktu itu dan kuasa Sultan Sa Tebuk yang berakhir begitu sahaja apabila kuasa barat datang menjajah Tempasuk sekitar 1878, serta pemajakan ke atas Borneo oleh SBBUB pada tahun 1881.[3]
William Pretyman
[sunting | sunting sumber]William Pretyman merupakan Residen Inggeris yang pertama di Tempasuk bermula dari tahun 1878 hingga 1880.[6] Beliau tiba di kawasan Tempasuk dengan mengikuti laluan dari Kuala Abai pada 2 Mei 1878.[6] Terdapat banyak sumbangan yang beliau lakukan untuk membangunkan kawasan Tempasuk, serta memberi keamanan dalam permusuhan bagi ketiga-tiga suku kaum utama iaitu Suku kaum Bajau, Dusun, Irranun.[6]
Berikut merupakan sumbangan yang dilakukan oleh William Pretyman;[6]
- Melaksanakan aktiviti perniagaan dalam sistem tukar barang.
- Mewujudkan Tamu Kota Belud yang kekal sehingga hari ini. Tamu yang diwujudkan merupakan Tamu terawal di Negeri Sabah.
- Membentuk pasukan polis yang pertama di negeri Sabah yang dipimpin oleh Kapten Witte pada 6 September 1878. Uniknya, pasukan tersebut menggunakan Kerbau sebagai pengangkutan untuk bertugas. Pasukan tersebut dikenali sebagai ‘‘Skuad Polis Terbang dan Berkerbau’’.
- Menubuhkan sebuah Mahkamah Awam untuk menguruskan permasalahan, kesalahan terhadap orang awam.
Pentadbiran
[sunting | sunting sumber]Majlis Daerah Kota Belud
[sunting | sunting sumber]Pejabat Daerah Kota Belud merupakan sebuah pentadbiran tertua yang ditubuhkan di negeri Sabah, dan Majlis Daerah Kota Belud juga ditubuhkan dibawah Pejabat Daerah Kota Belud pada tahun 1952.[7] Semasa pendudukan Kerajaan Kolonial, daerah kecil Ranau pernah dibawah naungan pentadbiran Pejabat Daerah Kota Belud sebelum tahun 1953.[7] Pekan Tenghilan juga pernah dibawah pentadbiran Pejabat Daerah Kota Belud sebelum berlakunya perang Jepun.[8]
Demografi penduduk
[sunting | sunting sumber]Etnik
[sunting | sunting sumber]Jumlah penduduk sekitar Kota Belud
[sunting | sunting sumber]Berdasarkan statistik penduduk pada tahun 2010 menunjukkan jumlah populasi penduduk di sekitar Kota Belud mempunyai penduduk seramai 8,392 dan sebilangan besar daripada etnik Bajau Samah.
Berikut merupakan jumlah penduduk di sekitar Kota Belud pada tahun 2010 mengikut kumpulan etnik, kawasan Pihak Berkuasa Tempatan dan negeri, Malaysia;
| Jumlah penduduk mengikut kumpulan etnik, kawasan Pihak Berkuasa Tempatan dan negeri, Malaysia, 2010[9] | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tahun | Melayu | Kadazan/Dusun | Bajau | Murut | Bumiputera Lain | Cina | India | Lain-lain | Bukan Warganegara Malaysia | Jumlah Keseluruhan |
| 2010 | 265 | 729 | 4,047 | 27 | 915 | 781 | 19 | 71 | 1,538 | 8,392 |
| 2020 (Akan Datang) | ||||||||||
Jantina
[sunting | sunting sumber]Berikut merupakan jumlah penduduk sekitar Kota Belud pada tahun 2010 mengikut pecahan jantina seperti berikut;
| Jantina[9] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tahun | Lelaki | Perempuan | Jumlah | ||
| 2010 | 4,474 | 3,918 | 8,392 | ||
Budaya
[sunting | sunting sumber]Tamu
[sunting | sunting sumber]Tamu Kota Belud telah wujud lebih dari 140 tahun dan menjadi Tamu tertua di negeri Sabah.[10] Pada 13 Disember 1878, Tamu Kota Belud diwujudkan dan dilaksanakan oleh seorang Residen British yang pertama di Tempasuk (Tempasuk dahulunya dikenali Kota Belud) iaitu William Pretyman.[10] Tujuan beliau mewujudkan Tamu ini dapat memudahkan masyarakat setempat untuk bertemu dengan residen dan pegawai daerah, serta dapat memberi peluang kepada masyarakat untuk berniaga secara tukar barang (sistem barter).[10] Beliau juga telah berjaya menyatukan tiga etnik terbesar daerah Kota Belud iaitu Bajau, Kadazandusun dan Iranun yang sering berbalah pada ketika itu.[10] Oleh itu, usaha yang dilaksanakan oleh William Pretyman lebih 100 tahun dahulu telah memberi kesan yang besar dengan menyatukan tiga etnik terbesar di daerah berkenaan sehingga Kini.[10] Tapak Tamu ini pada asalnya berada di Kampung Siasai yang masih kekal digunakan sehingga kini dan turut terkenal dengan Tamu Besarnya yang diadakan setiap hujung minggu pada hari ahad.[10]
Sumber
[sunting | sunting sumber]- Buku Pluraliti Etnik Dan Budaya Di Sabah, suntingan Saidatul Nornis Hj. Mahali, Mohd Sarim Hj. Mustajab dan Suraya Sintang; Penerbit Universiti Malaysia Sabah, 2007.
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- ^ https://www.parlimen.gov.my/profile-ahli.html?uweb=dr&id=3694
- ^ Kota Belud - Gerbang Ke Kinabalu. Semenanjung Malaysia: Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia. 2016. m/s. 14.
- ^ a b c d e f g h i j "Raja Tempasuk". www.abuhilmie.blogspot.com/. 2010-07-05. Dicapai pada 2020-04-13.
- ^ a b c d e f Kota Belud - Gerbang Ke Kinabalu. Semenanjung Malaysia: Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia. 2016. m/s. 20.
- ^ "SEJARAH SILAM TEMPASUK". www.borneohistory57.blogspot.com. 2015-05-23. Dicapai pada 2020-04-14.
- ^ a b c d Kota Belud - Gerbang Ke Kinabalu. Semenanjung Malaysia: Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia. 2016. m/s. 22.
- ^ a b "Asal Usul Nama KOTA BELUD". www.windi2u.blogspot.com. 2009-01-17. Dicapai pada 2020-04-12.
- ^ I. H. N, Evans (1953). The Religion of the Tempasuk Dusuns of North Borneo. Cambridge: Evans. m/s. 3.
- ^ a b "Jumlah penduduk mengikut kumpulan etnik, kawasan Pihak Berkuasa Tempatan dan negeri, Malaysia, 2010" (PDF). 2012-02-27. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-02-27. Dicapai pada 2020-02-25.CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
- ^ a b c d e f Suzianah, Jiffar (2015-11-15). "Uniknya Tamu Kota Belud, bukan sekadar pasar minggu". www.tamparulisabah.com. Dicapai pada 2020-04-13.
Pautan luar
[sunting | sunting sumber]- Laman Web Rasmi Pejabat Daerah Kota Belud
Kategori berkenaan Pekan Kota Belud di Wikimedia Commons