Schimon Peres

Schimon Peres (2009)

Ünnerschrift vun Schimon Peres

Schimon Peres (hebrääsch: שמעון פרס; araabsch: شمعون بيرس Šamʿūn Bīris, egentlich Szymon Perski; * 2. August 1923 in Wischnewa, Tweete Republiek Polen; † 28. September 2016 in Ramat Gan, Israel) weer en israeelischen Politiker, Fredensnobelpriesdräger un vun 2007 bit 2014 Staatspräsident.

Peres höör to de deenstöllsten Staatsbasen weltwiet un weer mit Ünnerbreken an mehrere Regeren bedeeligt. Blangento weer he mehrmols Vörsitter vun de israeelschen Arbeiderpartei, ut de he aver 2006 utpeddt is. In de Johren vun 1984 bit 1986 weer he de achte israeelsche Ministerpräsident un is ok na den Moord an Jitzchak Rabin vun 1995 bit 1996 wedder för en korte Tiet Premierminister. In de Regeren vun Ariel Scharon weer Peres vun 2001 bit 2002 Viez-Staatsbaas un Butenminister vun Israel. Vun 2005 an weer he noch mol wedder Viez-Ministerpräsident in de Regeren vun Scharon un Olmert. An’n 13. Juni 2007 is he vun de Knesset as Nafolger vun Mosche Katzav to’n negten Staatspräsident vun Israel wählt. Sien Amtstiet hett an’n 15. Juli 2007 anfungen un güng bit to’n 24. Juli 2014.

Anfangsjohren

Peres weer in de poolschen Stadt Wischnewa as Söhn vun en Holthännler boren un is 1934 mit sien Familie na Tel Aviv utwannert. De Verwandten, de in Polen bleven sünd, weern in’n Holocaust ümbröcht. In Tel Aviv is he an de Geula School wesen un weeer later in de Landweertschopsschool vun Ben Schemen utbillt. Tietwies hett he in en Kibbuz leevt. Vun sien sössteihnst Levensjohr an höör he to de Mapai un hett sik fröh de israeelschen Gewerkschopsbewegung Histadrut anslaten. In de jemehr Jöögdbewegung weer he twüschen 1941 un 1945 Generalsekretär.

In’t Johr 1947 hett he sik de Hagana anslaten, wat de Vörgänger weer vun de Israeelschen Strietkräft. Vun David Ben-Gurion weer em dat Opgavenfeld vun’t Ranhalen vun Personal un Wapen towiest. In dit Rebeet weer he ok wiel den israeelschen Unafhangigkeitskrieg togang. 1950 weer Peres as Baas vun en Delegatschoon vun’t Ministerium för’t Verdeffenderen in de USA schickt. In siene Tiet dor hett he an de Harvard University Verwaltungswetenschoppen studeert. As he na Israel torüch keem, weer he 1952 to’n Viez-Generaldirekter vun’t Ministerium vun’t Verdeffenderen maakt un 1953 is he denn Generaldirekter (Staatssekretär) worrn. He weer in groot Maat för den Koop vun Wapen för den noch jungen Staat Israel verantwoortlich. Ünner annern slööt he 1957 en förmlich aver geheem Afkamen mit den dormoligen düütschen Minister för’t Verdeffenderen Franz Josef Strauß. Op Peres sien Bemöhen güng de Koop vun’n franzööschen Kampfleger Dassault Mirage III un vun en franzööschen Karnreakter torüch.

Politische Loopbahn

Peres mit Jassir Arafat bi’t Weltweertschopsforum 2001 in Davos.

Peres weer 1959 as Afordenten vun de Mapai in de Knesset wählt. Dor weer he vun 1959 bit 1965 de Viez vun’n Minister för’t Verdeffenderen. He folg David Ben-Gurion, as de de Mapai verlaten de un de Pareti Rafi grünnt hett. Man vun 1967 an hett he sik för’t Weddervereenigen mit de Mapai insett. 1969 weer he Minister för’t Inwannern un Integratschoon un een Johr later wessel he in’t Ressort för Verkehr un Kommunikatschoon. In’t Johr 1974 is he na en Tiet as Informatschoonsminister Nafolger vun Mosche Dajan as Minister för’t Verdeffenderen in de Regeren vun Jitzhak Rabin worrn. Twüschen 1977 un 1992 is he as Baas vun de israeelschen Arbeitspartei (haAwoda) ok Viez-Präsident vun de Sozialistischen Internatschonalen wesen. Beide Ämter hett he twüschen 2003 un 2005 noch mol besett.

Ofschoonst Peres nie en Wahl wunnen hett, weer he dreemol Ministerpräsident vun Israel. Dat erste mol för korte Tiet af April 1977 na Rabin sien Rücktritt bit to de Parlamentswahlen, denn vun 1984 bit 1986 as Deel vun en Rotatschoonsafmaken mit den Likud-Politiker Jitzchak Schamir (dat so nöömte Israeelsche Modell) un denn noch mol twüschen 1995 un 1996 as Rabin ümbröcht worrn weer. Peres weer al 1982 en profileerten Kritiker vun de israeelschen Invasion in’n Libanon un hett de Ansicht vertreden, dat de Problemen mit de Palästinensers blots politisch lööst warrn künnen, un nich militäärsch. He geev 1985 de Order, dat sik de israeelsche Armee ut den Libanon torüchtehn schüll, as he de Baas weer vun de Regeren, de ut teihn Parteien bestünn.

Tosamen mit Jassir Arafat un Jitzchak Rabin weer em 1994 de Fredensnobelpries verleht för sien Verdeensten in’n Oslo-Fredensprozess.

Na den Raketenangreep vun de Hisbollah op Noordisrael hett Peres 1996 de so nöömte Operatschoon Frücht vun de Raasch in’n Libanon anordent, bi de in’n Naklapp vun en israeelschen Artillerieangreep vun’t Hööftquarteer vun dat UNIFIL-FIJIBATT-Kontingent in Kana an’n 18. April 1996 veel libaneesche Zivilisten üm’t Leven kamen sünd. Disse Twüschenfall hett Peres laterhen de wichtigen araabschen Stimmen köst in de Direktwahl to’n Ministerpräsident gegen Benjamin Netanjahu. Egentlich weer he as de grote Favorit ansehn wesen.

In’t Johr 1997 hett he dat Peres Center for Peace grünnt. Ofschoonst dat de eerste Intifada un de Al-Aqsa-Intifada geev, hett Peres wieter dat Oslo-Afkamen ünnerstütt. Liekers hett Peres in de Oppositschoon ok de Militärpolitik vun Ariel Scharon ünnerstütt, mit Help vun de israeelschen Armee to’n Bispeel Sülvstmoordattendaten to hinnern.

Wegenh sien Roop in de internatschonalen Apentlichkeit un in de diplomaatschen Kreisen is he faken Vermiddler vun israeelsche Politikkunzepten. Peres verdeffendeert dorbi ok Israels Sekerheitspolitik in Hensicht op den Kamp gegen den Terrorismus un Bo vun de israeelsche Sparranlagen gegen de internatschonale Kritik.

As Butenminister hett Schimon Peres de strategische Allianz mit de Törkie ünnerstütt un versegg sik in’n April 2001, den Begreep Holocaust op den Völkermoord an de Armeniers antowennen. Vunwegen dat Frankriek den Völkermoord an de Armeniers vun 1915 dör de Natschonalversammeln achten de un dorüm ut den Wapenhannel mit de Törkie utslaten worrn is, hett Peres Israel dormit töörksche Rüstungsopdrääg in’n Ümfang vun mehr as twee Milliarden US-Dollar sekert.

Ofschoonst he intwüschen op sien 90. Geboortsdag tostüert, gellt Peres in Israel vundaag as’n engageerten Politiker, sogor noch mehr as fröher.

As Viez vun’n Ministerpräsident is he ok in de „Regeren vun de internatschonalen Eenheit“ intreden, de Scharon 2005 billt hett, üm den eensietigen Rüchtog ut’n Gazastriepen dörtosetten. Man in’n November 2005 künn he den Vörsitz vun sien Partei nich hollen un hett gegen sien Rutfodderer Amir Peretz verloren. Dorna müssen in Israel Neewahlen maakt warrn.

Ünner den ne’en Parteibaas Peretz wull Peres nich arbeiten, de em noch nich mol en sekern Listenplatz för de Wahl 2006 togestahn wull. Na lang Tögern un Tosnacken vun Scharon is Peres an’n 30. November 2005 op Anraden vun sien Mitarbeiters ut de Arbeitspartei utpeddt. He ünnerstütt de neegrünnte Partei Kadima vun den israeelschen Ministerpräsident. Dormit hett he de haAwoda, vun de he sösstig Johren Liddmaat weer, en düchtig Slag geven un bröch de Kadima togliek Reputatschoon. As Grund för dissen Schritt geev he an, dat Scharon an besten egent weer, en Koalitschoon frö Freden un Sekerheit antoföhren. He harr de besten Mööglichkeiten, den Fredensprozess mit de Palästinensers wedder mit Leven to füllen. Na de Krankheit vun Scharon, hett Ehud Olmert de Ämter vun Scharon övernahmen. In’n April 2006 is Olmert as Ministerpräsident wählt worrn. Peres sülvst hett op’n Listenplatz 2 kandideert.

An’n 28. Mai 2007 is Peres vun de Kadima as Kandidat för de israeelsche Präsidentenwahl nomineert worrn, de an’n 13. Juni 2007 stattfinnen schüll. In’n eersten Wahlgang hett Peres toeerst 58 Stimmen kregen. Sien beiden Gegenkandidaten Reuven Rivlin (Likud) un Colette Avital (haAwoda) sünd to’n tweeten Wahlgang nich mehr antreden, un so is Peres mit 86 Stimmen to’n Präsident wählt worrn. Twee Daag na de Wahl is he in sien Amt vereedigt worrn.

Familie

Peres weer vun 1945 bit to ehrn Dood in’n Januar 2011 mit Sonja Peres (borene Gelman) verheiraat un hett en Dochter (Tsvia) un twee Söhn (Yoni un Chemi). Tzvia (Tziki) Walden-Peres is Linguistin, Chemi is Vörsitter vun de Pitango Venture Capital, een vun de gröttsten israeelschen Risikokapitalfonds.

Schimon Peres weer en Cousin vun Lauren Bacall.

Utteken

• 1993 Félix-Houphouët-Boigny-Fredenspries mit Yitzhak Rabin un Jassir Arafat
• 1994 Fredensnobelpries mit Yitzhak Rabin un Jassir Arafat
• 2001 Pries vun de Ludwig-Wünsche-Stiftung
• 2005 Steiger Award
• 2006 Quadriga-Pries
• 2008 wurr he vun Königin Elisabeth II. mit dat Grootkrüüz vun’n Orden vun’n Hilligen Michael un Georg (GCMG) uttekent.

Literatur

• Tamar Amar-Dahl: Shimon Peres. Friedenspolitiker und Nationalist. Schöningh Verlag, Paderbuorn 2010 ISBN 978-3-506769107.

Borns

• George Hintlian: Die israelische Debatte über den Völkermord an den Armeniern. In: inamo. Informationsprojekt Naher und Mittlerer Osten. Heft Nr. 43, 2005
• Yair Auron: The Banality of Indifference. Zionism & the Armenian Genocide. Transaction Publishers, New Brunswick 2000.
• Yair Auron: The Banality of Denial. Israel and the Armenian Genocide. Transaction Publishers, New Brunswick 2003.

enkelte Nawiesen

Weblenken

Schimon Peres. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Literatur vun un över Schimon Peres in’n Katalog vun de Düütschen Natschonalbökeree
• Informatschonen to de Nobelpriesverlehen 1994
• Schimon Peres – de Steed vun de Knesset
• Offizielle Websteed vun’n israeelschen Präsident