żal

żal (język polski)

wymowa:

IPA: [ʒal], AS: [žal] ​

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) negatywny stan emocjonalny spowodowany doznaną stratą; zob. też żal w Wikipedii

(1.2) pretensja, uraza

(1.3) współczucie, politowanie

(1.4) skrucha, wyrzuty sumienia

(1.5) pogarda

(1.6) st.pol. zło, krzywda, przykrość

odmiana:

(1.1-6)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	żal	żale
dopełniacz	żalu	żalów
celownik	żalowi	żalom
biernik	żal	żale
narzędnik	żalem	żalami
miejscownik	żalu	żalach
wołacz	żalu	żale

przykłady:

(1.1) Po stracie psa dzieci płakały z żalu cały dzień.

(1.2) Miałem wielki żal do rodziców za to, że zabronili mi jechać pod namiot.

(1.3) Naprawdę, jest mi ciebie szczerze żal z powodu zwolnienia z pracy.

(1.4) Żal i skrucha oskarżonego może być czynnikiem łagodzącym karę.

składnia:

kolokacje:

żal za grzechy • żal za winy • daremny żal • płakać z żalu • wylewać swoje żale • żal po stracie • żal po śmierci • żal po zdradzie

synonimy:

(1.1) gw. (Śląsk Cieszyński) lankor

antonimy:

(1.1) zadowolenie

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

czas. odżałować, pożalić, pożałować, rozżalić, użalać, wyżalić, żałować, żalić

przym. nieodżałowany, rozżalony, użalający, żałosny, żalący, żałobny

rzecz. pożałowanie, użalanie, zażalenie, żale, żałoba, żałobnik, żałość

związki frazeologiczne:

czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal • daremne żale, próżny trud • gorzkie żale • Gorzkie Żale • góralu, czy ci nie żal? • ktoś, coś wygląda tak, że aż żal patrzeć • nie żal spaść z dobrego konia • żal ścisnął za gardło • wulg. żal dupę ściska

etymologia:

• prasł. *žalь (cierpienie, żal, ból) ← praindoeur. *gʷel- (kłuć, kłujący ból)
• od XIV w.

uwagi:

dla zwrotu Gorzkie Żale dopuszczalna jest dwojaka odmiana: Gorzkich Żali i Gorzkich Żalów, ze względu na dopuszczalność w związkach frazeologicznych nietypowych lub archaicznych form

tłumaczenia:

• afrykanerski: (1.1) hartseer
• angielski: (1.1) sorrow, grief, regret, compunction, remorse, contrition, bitterness, dissatisfaction
• arabski: (1.1) حزن, غم, بلاء m, حسرة ż; (1.4) أسف
• azerski: (1.1) qəm
• baskijski: (1.1) mina
• bengalski: (1.1) বিষাদ (biṣāda)
• białoruski: (1.1) гора
• bułgarski: (1.1) мъка
• chiński standardowy: (1.1) 悲, pinjin: bēi
• chorwacki: (1.1) žalost, bol
• czeski: (1.1) smutek, žal
• dolnołużycki: (1.1) luto
• duński: (1.1) sorg w; (1.4) anger w, ruelse w
• esperanto: (1.1) bedaŭro
• estoński: (1.1) lein
• fiński: (1.1) suru
• francuski: (1.1) chagrin, deuil, regret
• galicyjski: (1.1) dor
• grenlandzki: (1.1) aliatsanneq
• gruziński: (1.1) მწუხარება (mtsukhareba)
• gudźarati: (1.1) દુઃખ (duḥkha)
• haitański: (1.1) chagren
• hebrajski: (1.1) צער
• hindi: (1.1) शोक (śōka)
• hiszpański: (1.1) pesar m, dolor m, pena ż, aflicción ż; (1.2) resentimiento m, rencor m; (1.3) lamento m, lástima ż
• indonezyjski: (1.1) kesedihan
• irlandzki: (1.1) chumha
• islandzki: (1.1) sorg
• japoński: (1.1) 悲しみ (kanashimi)
• jidysz: (1.1) טרויער
• kannada: (1.1) duḥkha
• kataloński: (1.1) dolor
• koreański: (1.1) 비통 (bitong)
• litewski: (1.1) sielvartas m; (1.3) gailestis m, gailėjimas m
• łaciński: (1.1) luctus m
• łotewski: (1.1) bēdas
• macedoński: (1.1) тага
• malajski: (1.1) kesedihan
• marathi: (1.1) रुखरुख ż
• niderlandzki: (1.1) verdriet
• niemiecki: (1.1) Bedauern n, Leid, Trauer
• norweski (bokmål): (1.1) sorg m/ż
• norweski (nynorsk): (1.1) sorg ż
• nowogrecki: (1.1) λύπη ż, θλίψη (thlípsi̱) ż
• ormiański: (1.1) վիշտ, տխրություն
• perski: (1.1) غم
• polski język migowy:
  (w zapisie SignWriting)

  (1.1)
• portugalski: (1.1) dor
• rosyjski: (1.1) сожаление n, горе n
• rumuński: (1.1) durere ż
• serbski: (1.1) туга ż
• słowacki: (1.1) smútok
• słoweński: (1.1) žalosti
• suahili: (1.1) majuto, huzuni; (1.4) majuto, huzuni
• szwedzki: (1.1) beklagande n, sorg w; (1.2) agg n; (1.4) ånger w
• tagalski: (1.1) pighati
• tajski: (1.1) ความเศร้าโศก (khwām ṣ̄er̂ā ṣ̄ok)
• tamilski: (1.1) வருத்தத்தை (varuttattai)
• telugu: (1.1) విచారాన్ని (vicārānni)
• turecki: (1.1) keder
• ukraiński: (1.1) горе n, жаль m
• urdu: (1.1) غم
• walijski: (1.1) galar
• węgierski: (1.1) bánat
• wietnamski: (1.1) đau buồn
• wilamowski: (1.1) łaet n, łǡt n, łaad n
• włoski: (1.1) pena ż, rammarico m; (1.2) rancore m

źródła:

Izabela Malmor - "Słownik etymologiczny języka polskiego", Wydawnictwo Szkolne PWN ParkEdukacja, Warszawa - Bielsko-Biała 2010, ISBN 978–83–262–0146–2